g e çe n ayın «olay»ı
Eüciyoti fi.r»iîyozıcı
Nâzım Hikmet Üstüne
N â zım H ik m e t, 1974'd e y in e eksen k iş iliğ in i s ü rd ü rü yo r. K em al T a h ir de. İşin ö n e m li ta ra fı, h e r iki s a n a tç ıy a karşı ö lü m le rin d e n son ra ilg in in a za lm a y ış ı ü ze rin d e d u ru la b ilir. B öyle b ir y a rg ıy ı öne sü r düğüm için y a n ılm a d ığ ın ı s ö y le m e liy im . Y ıld ö n ü m le rin d e ilg in in ö te s in d e bir an lam kaza n ıy o r s a n a tç ıla rım ız . Ö rn e ğ in , N âzım H ik m e t ko nusunda y a n ılm a n ın d ü ş ü n ü lm e m es i g e re k tiğ i k a n ıs ın d a y ım . M i t l e ş tirm e d e n -o'nun g e rç e k d e ğ e ri s ap tan d ığ ın d an - a n ılm a s ı, ü ze rin d e du ru lm a s ı, ta rtış ılm a s ı d o ğ ald ır.
S a n atı ve y aş a m ıy la b ir d ü ş le r d izisi g ib id ir N âzım H ik m e t. Bü yük b ir b a ş a rıy la dünya e d e b iy a tın a g ird iğ i için- İş te bu soy sö zcü k le rle ta n ım la n a b ilir N â zım H ik m e t. S im g e s e l a n lam d a d ü ş le r d izisi sözcü ğünü k u lla n d ım . Ü lk e k o ş u lla rın a g ö re, s a n a t gücüm üzü aşan bir s a n a tç ıd ır. Ç ü n kü , N â zım H ik m e t’i biz dünya e d e b iy a tın a ç ık a rm a d ık , k iş is e l bir ç ab ayla ve s an a t g ü cü yle kend ini kabul e ttird i. U lu s ça sa hip ç ık a m a d ığ ım ız büyük ve g ö rk e m li s a n a tç ıy ı, o lağ a n ü s tü y e te n e k le ri ta n ıtm ış tır dünya e d e b iy a tın a , S im g e s e l o lm a k la b irlik te , g e rç e k b ir düş olduğu konusunda küçük b ir d u ra ks a m a m b ile yok. S o m u t ö r n e k le rin i görd ü ğ ü m ü z ş a irin , e v re n s e l d ü zeye g e liş in d e u lu sça en kü çük b ir k a tk ım ız o lm a m ış tır. O n a v e rd iğ im iz bütün a rm a ğ a n la r faşizan ta v ırla rla y a s a k la m a la rd ır- D aha düne dek y a s a k tı kim i ş iirle riy le . K i m i ş iirle ri d iyo ru m , çünkü y a p ıtla rı d ü zen li y a y ın la n m ıy o r, s a lt ç ık ar p e şin d e koşan y ay ın c ıla rın korsan ta v ırlı d a v ra n ış la rı ile d e ğ e rle n d i ğini neden s a k la m a lıy ım ? K iş is e l ö z le m le rle o ’nun y a p ıtla rın ı basan te k b ir y ay ın c ıy ı g ö s te re m e z s in iz . B a b Ia li’nin ku ralı g e re ğ i büyük ş a irim iz in y a p ıtla rı s ö m ü rü lm e k te d ir.
H e r fa ş is t d ö n em d e N â zım H ik m e t, m ap u sa n e ye a tılm ış , ö lü m ü n den sonra y asaklan an y a p ıtla rı kim i zam an kıs m e n özgür k a lm ış , çoğu zam an da y a s a k la n m ış tır. N â zım H ik m e t, k o m ü n is t sö zcü ğ ü yle bir
an-Nâzım Hikmet / 55
lam d a ve b iç im d e alın d ı fa ş is t d ö n e m le rd e . En son 12 M a r t ’ta n son ra bu d ü zen e ta n ık olduk. Ç ağ ın d ışın a düşm üş y ö n e tic ile rd e n başka b ir ta v ır b e k le m e k y e rs izd i am a ulusa! b ir d e ğ e rim iz i bu d e n li s e rt b iç im d e h ırp a la m a k ş im d iy e dek ne kazan d ırd ı ü lk e m iz e . M a p u s a n e y e kondu, b a ğ ım s ız lık s im g e s i oldu. Kendi ken d in e y e te n k iş iliğ iy le ça ğ ım ızın iç in e o tu rd u . Ö ld ü rü lm e s i için tu z a k la r ku ru ld u , e tk ile m e gü cünü k im le rd e n a lıy o r d iye! F ild iş i k u le le rin e ç e k ile n a y d ın la rın du- ' ru m u y ia e d e b iy a tım ız ı g e ç iş tirm e y e ç a lış tıla r. Ö ld ü rü le c e ğ in i ö ğ re n diği zam an , y u rtd ış ın a g itti g izlic e . Bu kez y e rli fa ş is tle rim iz «vatan h ayin i» d a m g as ın ı v u rd u la r. V a ta n ın y e ra ltı ya da y e rü s tü s e rv e tle rin i m i s a tm ış tı? D e v le tin g ü v e n liğ in i m i s a rs m ış tı, y ap tığ ı a ç ık la m a la r la? N e şuydu a m aç, ne de bu. D ü p ed ü z fa ş iz m d i. E c e v it’e d ek b ir te k lib era l y ö n e tic i g e lm e m iş ti ü lken in y ö n e tim in e . K a ran lık dün ya g ö rü ş le riy le , nasıl b ağ d aşırd ı to p lu m c u b ir ş a ir. Ü s te lik d iy a le k tik doğru ile M a rk s is t - L e n in is t k ü ltü r a lm ış , ışık dolu b ir k ü ltü r a n la y ış ıy le y e tiş m iş ti. U m u tlu d u y a rlığ ın s im g e s i o lm u ş tu , d iy a le k tik a n la y ış g e re ğ i iy im s e rd i T ü rk iy e v e v a ta n d a ş la rı iç in . Bu b ile te d irg in e d iy o rd u sa yın y ö n e tic ile ri. B iraz a çık ve kes in k o n u şm ak g e re k irs e , bu sözcük, bütün b ir c u m h u riy e t d ö n em in i k a p s ıy o r ya da ken d in d e ö ze tliy o rd u . A n cak, şu ko şu lla rd a d e ğ iş ti n isb i b ir ö z g ü rlü kle: 27 M a y ıs 1960 da g e rç e k le ş e n d e v rim le . A m a b ilin d iğ i gibi 12 M a r t 1971 de A .P . ve De- m ir e l’in y ö n e tim i ö zg ü rlü k le ri b ile re k s a v s a k la m a s ın d a n bu fa ş is t ta v ırlı y ö n e tim a z g ın la ş tı. C .I.A . ile iş b irliğ in i b ıra k m a y ış ı n e d e n iy le g i d e re k y ö n e tim e lin d en kaydı ve 12 M a r t ’a g e lin d i. 1961 A n a y a s a s ı’nın g e tird iğ i 141 ’Ii , 1 4 2 ’li, 1 4 6 ’!ı m a d d e le rle d ü şü n ce v e fik ir ö zg ü rlü ğünün so la kapalı kalacağ ı konusunda çok ta rtış m a la r açıld ı am a ö zg ü rlü k le r g id e re k k ıs ıtla n d ı.
N âzım H ik m e t, ö lm ü ş tü am a k ita p la rı y a s a klan ıyo rd u y in e . İle r le m e d u ru yo rd u , s ü re lilik y itm iş ti. K ış k ırtıc ıla r, p ro v a k a tö rle r d ışa rd a k a lm ış la rd ı, d e v rim c ile r m ah p u sh an e y e ko n d u k la rın d a . Bugün, g e ç m iş g ü n le rin ö z le m le rin i ç e k e n le rin m a s k e le ri y ü z le rin d e n d ü ş tü , ç irk in lik le ri ç ık tı o rtay a .
N â zım H ik m e t D e m e ğ i K u ru lm a lıd ır!
N â zım H ik m e t, b ir o la y d ır T ü rk iy e ’de- T ü rk iy e D e fte ri, o ’nun ç e ş it li y ö n le rin i d e ğ e rle n d ire n , e le ş tire n y a z ıla rla H a zira n s a y ıs ın ı ünlü şa ire a y ırd ı. Y a p ıtla rı, s an a t d e ğ e ri, s a n a t a n la y ış ı ve y ö n te m i a n la ş ıla cak b iç im d e a ç ık la n a c a k . Bu göz k a m a ş tırıc ı s a n a tç ım ız ın , k itle le re in e b ile n , halka s e s le n e n , bu çok d e ğ iş ik in san ın e d e b iy a t d ü n y a m ız daki y e ri ve ö n e m i daha iyi b e lirle n iy o r g id e re k . B elki de y en i b ir
in-56 / Türkiye Defteri
«eelem e y ö n te m i d o ğ acak, N â zım H ik m e t’le b a ş la tıla c a k bu akım y ay gın 11 k kazan acak.
B izle r, N â zım H ik m e t gibi u lu sal d e ğ e rim iz e s ah ip ç ık m a zsa k , g e le c e k k u ş a k la r bunun h e sa b ın ı s o ra c a k la rd ır. O nun iç in , N â zım H ik- m e t ’i h e r y ıl tö re n le rle a n a lım . G id e re k b e lirli y ılla rd a büyük anm a tö re n le ri d ü z e n le y e lim . O ’nun b ize , u lu su n a, dün ya e d e b iy a tın a v e r d ik le rin in yan ın d a , b izim v e re c e k le rim iz h iç k a lır. A m a g e le c e k te , b ir N â z ım H ik m e t E n s titü s ü , ya da N â zım H ik m e t A k a d e m is i n eden k u ru l m a s ın .
Bu g e le c e ğ in p la n ıd ır ku şku su z. N e ki, ilk fırs a tta b ir N â zım H ik m e t D e rn e ğ in i k u rm a lıy ız . Ç a ğ ım ız ın en büyük ş a irle rin d e n b irin e k ar şı g ö re v im iz i geç de o lsa y a p m a lıy ız . İn sa n lığ a u n u tu lm a z y a p ıtla r b ı rakan g ö rk e m li ş a irim iz e bu ö d e v im iz i olsun çok g ö rm e y e lim . Y a p ıt ları to p la n a c a k , kendi s es in d e n ş iirle ri d e rle n e c e k . T iy a tro te m s ille r i nin y en id e n m ikro film le r i ç e k ilip a rş iv b iç im in e g e tirile c e k , o n u n la ilg ili n e le r v ars a d e rle n ip to p la n a c a k ve N â zım H ik m e t D e rn e ğ i'n in ar şivi o lu ş tu ru la c a k . G e re k irs e p o lis e de g ö s te rilm e lid ir bu a rş iv ! Y o k sa ile rid e d o ğ a b ile c e k s ık ıy ö n e tim li d ö n em d e p o lis g e lip g ö tü rm e s in d iye b ö y le b ir ö n e rid e b u lu n u y o ru m ! F ik ir v e d ü şü n ce ö zg ü rlü ğ ü g e r ç e k le ş irs e , p o lis in «teşrifi»>ni b e k le m e y e c e ğ iz d e m e k tir.
N â zım H ik m e t'in A ş k M a s a lı, bizd e F e rh a t İle Ş irin d iye b ilin e n ü nlü y a p ıtla rın d a n , g ü n ü m ü z b a le s a n a tın ın baş y a p ıtla rın d a n b irid ir. G e n ç A ze rb a y c a n lI b e s te c i A r if M e lik o v ’un m ü ziğ in i y a p tığ ı bu y a p ı tın B o lşoy B alesi baş k o re o g ra fı G rig o re v iç ’in y a p ıta özg ü n lü k k azan d ıran ç a lış m a s ı, y en id e n film e a lın ıp , y u rd u m u zd a g ö s te rild iğ i v a k it, film o larak büyük g iş e y ap a r. B o lşoy ya da L e n in g ra d 'd a k i K iro v B a le s in in te m s ili film e ç e k ilirs e , film in g e tire c e ğ i g işe ile a d ın a ço k ş e y le r y a p ıla b ilir.
F e rh a t İle Ş irin 'in film in i Y ılm a z G ü n ey y a p a b ilir. F ilm in m a s ra f ları ç ık tık ta n sonra d e rn e ğ e b e lirli b ir pay a y ıra b ilir Y ılm a z G ü n ey. N â zım H ik m e t ve Y ılm a z G ü n ey a d la rı b üyük b ir d e ğ e r k a z a n d ırır f il m e.
Y a p ıtla rı dünya m a lıd ır a rtık . Kendi to p lu m u n u n da s ah ip ç ık m a zam an ı g e lm iş , g id e re k g e ç m e k te olduğunu d ü ş ü n e re k g iriş im d e bu lu n m a lıy ız N â zım H ik m e t D e rn e ğ i için .
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a To ros Arşivi
