MİLLİYET8
Ş U B A T 1993 P A Z A J
BALCIOĞLU 50. SANAT
YILINDA
â LK karikatürü 1943’te Akbaba'da yayınlanan
Semih Balcıoğlu, yarım yüzyıldır birçok der-
■ gi ve gazetede süren etkinliği yanı sıra, yurt içinde ve uluslararası yarışmalarda kazandığı ödül lerle de tanınmış bir sanatçımız. Balcıoğlu'nun Be yoğlu Garanti Galerisi'nde düzenlenen “Karikatür
de 50. Yıl” adlı sergisinde cumhuriyet döneminde
yetişmiş bu çizgi ustasının yarım yüzyıllık çalışma larından derlenmiş seçkin bir toplam ortaya çıkarılı yor.
Onun güncel, toplumsal olayların geçiciliği için de kalıcı olanı yakalamasını bilen espri gücü, ayrıntılardan arınmış, yumuşak, esnek bir çizgi di liyle biçimlenen karikatürleri gülmeceden çok alay- samalı bir düşünce, bilgece bir yorum boyutu içeri yor. Güzel Sanatlar Akademisi grafik bölümünde gördüğü eğitimden gelen görsel kaygılar, form ve renk beğenisi "salt çizgiyle düşünen bir sanatçı” kimliğiyle bütünleşiyor Balcıoğlu'nun yapıtlarında.
Türkiye'de üç boyutlu karikatürü ilk gerçekleşti ren sanatçı, seramiğe uyguladığı bu tür yapıtlarını üç yıl üst üste sergilemişti (1964-65-66). Bizde öz gün baskı tekniğini de İlk kez karikatüre uygulayan Balcıoğlu, bu tür serigrafilerini 1984 yılında ortaya çıkarmıştı. Şimdiki sergisinde do bunlardan derlen miş örneklerde çizginin taşıdığı espri gücü yanında baskı tekniğinin incelikleri, renklerin duyarlı uyum ları da özenle gözetllmiştir.
Balcıoğlu’nun çizgilerinde İstanbul’un geçmiş yüzyıllardan, uygarlıklardan günümüze uzayan, ama gün geçtikçe erozyona uğrayan, yitirilen kimli ğinin özel bir yeri vardır. Bunun yanı sıra toplumsal, çevresel ve kentsel sorunlar üzerinde yoğunlaşan gözlemleri sanatında tükenmez bir esin kaynağı oluşturuyor. Geçmiş ile bugün, eski ile yeni, kaybo lan ile direnen onun yumuşak, eğrisel ve yalın bir çizgi karakteri içeren karikatürlerinde düşündürücü bir espri kıvılcımına ulaşıyor: Cami kubbesinin na kışlarıyla bezenmiş bir şemsiye, gecekondulara takılmış çanak antenler, bir Osmanlı tuğrası, eski dönemden kalmış bir şerbetçi, alemine Mercedes amblemi takılmış bir cami önünde dizi dizi Merce- des’ler, kubbesi çanak antene dönüşmüş bir başka cami, hücreyi delen ışık, selviler ve mezartaşları...
Toplum ve kent yaşamında günden güne çarpıcı duruma gelen değişirh ve çelişkiler; doğa kirlenme si, trafik anarşisi, çevre sorunları Balcıoğlu'nun salt çizgi diline dayanan karikatürlerinde birçok yazının yerini tutacak bir iletişim gücü kazanıyor. Sakallı bir yobazla çarşafları kırmızı noktalı dört karısı, camile rin kuşattığı bir gecekondu, ayakkabıları kapı önün de bırakan yeni yaşam biçimi, çarşaflı, şemsiyen bir kadınla çıplak bir günümüz yosması, 11 milyon nü fuslu İstanbul’a sürüp gelen göç, denizde bir korku luk, gökyüzünde uçan balıklar, konserve kutusuna tutsak edilmiş bir doğa görünümü... sanatçının zen gin karikatür repertuarında ilgi çeken düşündürücü, yorumlayıcı görünümler arasında.
Bir konuşmasında “Karikatür, uluslararası ha
berleşme aracıdır” diyen Semih Balcıoğlu’nun çiz
gilerinde bu tanıma sığmayan, yaşadığımız günlere tanıklık eden nitelikler var. Onun yaşamın zenginli ği, çelişkilerini yakalayan güncel ve toplumsal göz lemlerin ürünü olan çizgileri, çağdaş karikatür sa natının yarına kalacak eleştirici, uyarıcı, belgeleyici işlevini de üstleniyor.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
