30 H A Z İ R A N 1983
KÜLTÜR-YAŞAM
YAYIN DÜNYASINDA İNCELEME ARAŞTIRMA
YÖNETEN
ŞAHİN ALPAY
Profesör Hilmi Ziya Ülken (1901-1974)
i
lkenin “Bilim Felsefesi
”
Hilmi Ziya değişik yaklaşımlara duyduğu ilginin
zenginleştirdiği birikimle yazdığı eserleriyle
ve
dersleriyle çok uzun süre aydınlarımız üzerinde
etkili oldu..
Hilmi Ziya Ülken (1901-1974) Cumhuriyet Ttirkiyesi düşünce hayatının en önemli isimlerinden biridir. Farklı akımlara mensup düşünürlerimiz bu yargıda birle şir. Bu açıdan Ülken’in çok az ki şiyle paylaştığı özel bir yeri var.
1921’de Mülkıye’den mezuni yetiyle başlayan düşünsel çalış malarıyla Ülken, felsefe, mantık ve çeşitli toplum bilimlerini kap sayan çok geniş bir alanda kay nak görevi gören çok sayıda eser vermiştir. Marxizm’den İslam felsefesine kadar uzanan değişik yaklaşımlara duyduğu ilginin zenginleştirdiği birikimle yazdı ğı eserleriyle, lise ve üniversiteler de verdiği derslerle çok uzun sü
re aydınlarımız üzerinde etkin ol muştur. (Ülken’in düşünce haya tımızdaki yerinin genel bir değer lendirilmesi ve eserlerinin tam bir dökümü için, İ.Ü. İktisat Fakül tesi Sosyoloji Enstitüsü’nün ya yınladığı Sosyoloji Konferansları adlı yıllığın Ord. Prof. Hilmi Zi ya Ülken anısına ayrılan 1979 ta rihli 17. kitabına bakılabilir.)
1960’lardan başlayarak büyük ölçüde “unutulan” Ülken’e olan ilgi son yıllarda yeniden canlanı yor. Bu canlanışın en iyi göster gelerinden biri, Ülken’in eserle rinin ard arda basımlarının yapı lıyor oluşu. Ülken’in bütün eser lerini basmak amacıyla kurulan Ülken Yayınları, ilk basımı 1966’da yapılan Türkiye’de Çağ
daş Düşünce Tarihi’nin 2. bası
mını 1979’da yayınladı. Ülken in en temel eserlerinden biri olan bu kitabı Türk aydınının okuma dan yapabileceğini sanmıyorum. “Bütün Eserleri” dizisinde ikin ci olarak, Ülken’in en eski yapıt larından biri olan (ilk basım 1931) Aşk Ahlakı’nın 4. baskısı 1981’de yapıldı. Aynı yıl, Ülken in Marxizm’e eğilimli olduğu dö nemi geride bırakışını simgeleyen
Tarihi Maddeciliğe Reddiye’nin
(ilk basımı 1951) 4. baskısı İstan bul Kitabevi yayınları arasında çıktı. Ülken’in Soğuk Savaş yıl larında yazılmanın izlerini de ta şıyan bu eserinin, okunması ge rekli yapıtları arasında geldiği söylenebilir.
Ülken’ın ilk basımı 1969’da A.Ü. Eğitim Fakültesi yayınları arasında çıkan ve o yıl aynı fa kültede verdiği dersleri kapsayan
Bilim Felsefesi adlı kitabı da 2.
kez basılmış bulunuyor (Ülken Yayınları, İstanbul 1983, 277 s.) Son yıllarda bilim felsefesine du yulmaya başlayan ilginin de teş vikiyle yeniden yayınlanan bu eser, çeşitli bilim felsefelerini sis temli bir biçimde ya da tarihsel gelişme içinde ele alan nitelikte bir çalışma değil. Öte yandan bi lim felsefelerindeki çağdaş akım ları tümüyle dışarıda bıraktığın dan, bu alanla ilgilenen okurlar bakımından daha farklı bir de ğer taşıdığım söylemek yanlış ol maz. Ülken’in diğer bazı eserle ri gibi bu kitabı da farkjı bir bağ lamda değer taşıyor. Ülken Ya yınları sorumluları o bağlamı şu sözlerle belirtiyorlar: “Türkiye’ de belli bir düşünce geleneğinin oluşabilmesi için zaten çok az sa yılı olan düşünce adamlarımızın yapıtlarını yeni bir gözle irdele mek zorundayız. Düşünce ala nında kuşaklar arasındaki kesik lik ve kopukluğun aşılması ve ay nı şeyleri yeniden keşfetme konu muna düşülmemesi için, daha önceki çalışmalarla hesaplaşma mızı yapmak ve onlara bir biri kim niteliği kazandırmak
zorun-H 0 V 1 7 ” I ¡ i i 1 i 1 i i I
