KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI
FEN BİLGİSİ EĞİTİMİ BİLİM DALI
HİKÂYELERLE ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ FEN BİLİMLERİ
DERSLERİNİN ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK BAŞARILARI VE
GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE ETKİSİ: MADDENİN YAPISI VE
ÖZELLİKLERİ ÜNİTESİ ÖRNEĞİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Emine AKDEMİR
TRABZON
Haziran, 2018
KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI
FEN BİLGİSİ EĞİTİMİ BİLİM DALI
HİKÂYELERLE ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ FEN BİLİMLERİ
DERSLERİNİN ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK BAŞARILARI VE
GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE ETKİSİ: MADDENİN YAPISI VE
ÖZELLİKLERİ ÜNİTESİ ÖRNEĞİ
Emine AKDEMİR
Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nce Yüksek
Lisans Unvanı Verilmesi İçin Kabul Edilen Tezdir.
Tezin Danışmanı
Prof. Dr. Şule BAHÇECİ
TRABZON
Haziran, 2018
ETİK İLKE VE KURALLARA UYGUNLUK BEYANNAMESİ
Tezimin içerdiği yenilik ve sonuçları başka bir yerden almadığımı; çalışmamın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalardan bilimsel etik ilke ve kurallara uygun davrandığımı, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada kullanılan her türlü kaynağa eksiksiz atıf yaptığımı ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi, ayrıca bu çalışmanın Karadeniz Teknik Üniversitesi tarafından kullanılan “bilimsel intihal tespit programı”yla tarandığını ve hiçbir şekilde “intihal içermediğini” beyan ederim. Herhangi bir zamanda aksinin ortaya çıkması durumunda her türlü yasal sonuca razı olduğumu bildiririm.
Emine AKDEMİR 20 / 06 / 2018
IV
Bu araştırma, hikâyelerle zenginleştirilmiş Fen Bilimleri dersinin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin akademik başarıları ve görüşleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür.
Araştırmanın yürütülmesi ve planlanması sürecinde engin bilgileri ve deneyimleri ile yardımlarını esirgemeyen ve süreçte bana yol gösteren değerli hocam Prof. Dr. Şule BAHÇECİ’ ye saygı ve şükranlarımı sunarım.
Tezimin çeşitli aşamalarında gerek düzeltmeler gerek hikâye tasarlanması süreçlerinde yardımlarından faydalandığım sayın hocalarım Prof. Dr. Hakan Şevki AYVACI ve Prof.Dr. Suat ÜNAL’a da teşekkür ederim.
Son olarak hayatım boyunca benden desteklerini esirgemeyen ve bugünlere gelmemdeki en büyük role sahip olan canım aileme sonsuz teşekkür ederim.
Haziran, 2018 Emine AKDEMİR
V
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ ... IV İÇİNDEKİLER ... V ÖZET ... VII ABSTRACT ... VIII TABLOLAR LİSTESİ ... IX KISALTMALAR LİSTESİ... XI 1. GİRİŞ ... 1 1. 1. Araştırmanın Amacı ... 21. 2. Araştırmanın Gerekçesi ve Önemi ... 2
1. 3. Araştırmanın Sınırlılıkları ... 3
1. 4. Araştırmanın Varsayımları ... 3
1. 5. Tanımlar ... 3
2. LİTERATÜR TARAMASI ... 5
2. 1. Araştırmanın Kuramsal Çerçevesi ... 5
2. 1. 1. Hikâyeler ve Öğretim... 5
2. 1. 2. Öyküleştirme Yöntemi ... 6
2. 1. 3. Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Yapılan Çalışmalar ... 7
2. 2. Literatür Taramasının Sonucu ... 17
3. YÖNTEM ... 22
3. 1. Araştırma Modeli ... 22
3. 2. Araştırma Grubu ... 22
3. 3. Verilerin Toplanması ... 23
3. 3. 1. Veri Toplama Araçları ... 23
3. 3. 1. 1. Başarı Testi ... 23
3. 3. 1. 2. Yarı Yapılandırılmış Görüşme (Mülakat) Formu ... 26
3. 3. 1. 3. Araştırmacı ve Öğrenci Günlükleri ... 26
3. 4. Veri Toplama Süreci ... 27
3. 4. 1. Hikâyelerin Oluşturulması ... 27
VI
3. 5. Verilerin Analizi ... 32
4. BULGULAR ... 33
4. 1. Başarı Testinden Elde Edilen Bulgular ... 33
4. 2. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu ve Öğrenci Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ... 35
4. 2. 1. “Atomun Yapısına Yolculuk” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formundan ve Öğrenci Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ... 35
4. 2. 2. “Rutherdford ve Altın Levha” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formundan ve Öğrenci Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ... 39
4. 2. 3. “Saf Maddeler” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formundan ve Öğrenci Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ... 43
4. 2. 4. “Karışımlar ve Ayrıştırılması” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formundan ve Öğrenci Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ... 46
4. 2. 5. “Atıklar ve Geri Dönüşüm” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formundan ve Öğrenci Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ... 49
4. 2. 6. “Kimya Endüstrisine Yolculuk” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formundan ve Öğrenci Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ... 53
4. 3. Araştırmacı Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ... 56
5. TARTIŞMA ... 60
6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ... 64
6. 1. Sonuçlar ... 64
6. 2. Öneriler ... 64
6. 2. 1. Araştırma Sonuçlarına Dayalı Öneriler ... 65
6. 2. 2. İleride Yapılabilecek Araştırmalara Yönelik Öneriler ... 65
7. KAYNAKLAR ... 67
8. EKLER ... 73
VII
ÖZET
Hikâyelerle Zenginleştirilmiş Fen Bilimleri Derslerinin Öğrencilerin Akademik Başarıları ve Görüşleri Üzerine Etkisi: Maddenin Yapısı ve Özellikleri Ünitesi Örneği
Bu çalışmanın amacı, “Maddenin Yapısı ve Özellikleri” ünitesinin hikâyelerle zenginleştirilmiş öğretiminin öğrencilerin akademik başarıları ve görüşleri üzerine etkisini incelemektir. Çalışma karma yöntem ile yürütülmüştür. Bu doğrultuda 20 öğrenci kontrol grubu, 21 öğrenci deney grubu olmak üzere toplam 41 öğrenci örneklemi oluşturmuştur. “Maddenin Yapısı ve Özellikleri” ünitesine yönelik hazırlanan 6 hikâye ile uygulamalar deney grubunda gerçekleştirilmiştir.
Araştırmada veri toplama araçları olarak yarı yapılandırılmış mülakat formları, günlükler, akademik başarı testi kullanılmıştır.
Uygulanan çalışmada nicel veriler SPSS.20 programı ile nitel veriler ise içerik analizi ve betimsel analiz ile incelenmiştir. Ulaşılan verilerin analizi sonucunda hikâyelerin öğrencilerin başarı düzeyleri üzerinde olumlu etkiler gösterdiği görülmüştür. Ayrıca hikâyelerin öğrencilerin derse olan ilgilerini arttığı ve Fen Bilimleri derslerinin daha eğlenceli geçtiği tespit edilmiştir.
Ulaşılan sonuçlar doğrultusunda Fen Bilimleri dersinde anlamlı öğrenmeyi gerçekleştirmek için öyküleştirme yöntemi tercih edilmesi önerilmiştir. Ayrıca Fen Bilimleri dersinde öyküleştirme yönteminin mevcut yöntemlerle sentezlenerek kullanılması önerilmiştir. Bunlara ek olarak öğrencilerin Fen Bilimlerine ilgilerini artıracak kitap, dergi gibi dokümanlarla erken yaşlarda tanıştırılması için ebeveynler bilinçlendirilebilir.
VIII
The Effects of Enriched Science Lessons With Stories on Students’ Academic Achievements and Opinions: Example Unit of Structure and Properties of Matter
The purpose of this thesis is to determine the effects of enriched science lessons with stories on students’ course engagement,conceptions and opinions within the unit of “Structure and Properties of Matter”. The study was conducted with mixed method. In this direction, a total of 41 students were sampled as a control group of 20 students and 21 students as an experimental group. Applications were carried out in the experimental group with the 6 stories prepared for the "Structure and Properties of Matter" unit.
As data collection tools in research semi-structured interview forms, diaries,an academic achievement test were used.
In the study, quantitative data were analyzed with the SPSS.20 program and qualitative data were analyzed by content analysis and descriptive analysis. As a result of the analysis of the data, it is seen that the stories have positive effects on the success levels of the students. Also it was determined the stories have increased the students' interest in the lesson and science courses are more fun.
In the direction of achieved results, it is suggested that the method of storytelling be preferred to teach meaningful learning in science lessons. Furthermore it is proposed that the method of storytelling be synthesized by the existing methods in science lessons. Additionally parents can be made aware of for students to be introduced at an early age with documents such as books and magazines that will increase the Science.
IX
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo No Tablo Adı Sayfa No
1. Hikâyeler ile İlgili Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Yapılan
Çalışmalar ... 8
2. Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Yapılan Çalışmalarda Kullanılan Yöntemlerin Frekans ve Yüzdelik Dağılımı ...17
3. Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Yapılan Çalışmaların Örneklem Seçimine Göre Dağılımı...18
4. Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Yapılan Çalışmaların Araştırma Amaçlarına Göre Dağılımı ...18
5. Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Yapılan Çalışmaların Araştırma Sonuçlarına Göre Dağılımı ...19
6. Madde Ayırt Edicilik İndeksi Değerleri ...23
7. Geliştirilen Başarı Testinin Madde Analizi Çalışması ...24
8. Başarı Testi Soru Numaraları ve Kapsadığı Kazanımlar ...25
9. Uygulama Sürecinde Yer Alan Hikâyeler ve Her Hikâyede Öğretilmesi Hedeflenen Konu ve Kavramlar ...28
10. Deney ve Kontrol Gruplarında Uygulanan Fen Bilimleri Dersi ve Araştırma Süreci ...31
11. Deney Grubunun Ön Test-Son Test Puanlarının Karşılaştırılmasına Yönelik t-Testi Sonucu ...33
12. Kontrol Grubunun Ön Test-Son Test Puanlarının Karşılaştırılmasına Yönelik t-Testi Sonucu ...34
13. Deney ve Kontrol Gruplarının Son Test Puanlarının Karşılaştırılmasına Yönelik t-Testi Sonucu ...34
14. “Atomun Yapısına Yolculuk” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formundan Elde Edilen Bulgular ...36
15. “Atomun Yapısına Yolculuk” Adlı Hikâyede Öğrenci Günlükleri Elde Edilen Bulgular ...37
16. “Atomun Yapısına Yolculuk” Adlı Hikâyede Öğrenci Görüşlerinin Analizi ...38
X
Elde Edilen Bulgular ...40 19. “Rutherford ve Altın Levha” Adlı Hikâyede Öğrenci Görüşlerinin
Analizi ...41 20. “Saf Maddeler” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış Görüşme
Formundan Elde Edilen Bulgular ...43 21. “Saf Maddeler” Adlı Hikâyede Öğrenci Günlükleri Elde Edilen
Bulgular ...44 22. “Saf Maddeler” Adlı Hikâyede Öğrenci Görüşlerinin Analizi ...45 23. “Karışımlar ve Ayrıştırılması” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış
Görüşme Formundan Elde Edilen Bulgular ...46 24. “Karışımlar ve Ayrıştırılması” Adlı Hikâyede Öğrenci Günlükleri
Elde Edilen Bulgular ...47 25. “Karışımlar ve Ayrıştırılması” Adlı Hikâyede Öğrenci
Görüşlerinin Analizi ...48 26. “Atıklar ve Geri Dönüşüm” Adlı Hikâyede Yarı Yapılandırılmış
Görüşme Formundan Elde Edilen Bulgular ...50 27. “Atıklar ve Geri Dönüşüm” Adlı Hikâyede Öğrenci Günlükleri
Elde Edilen Bulgular ...51 28. “Atıklar ve Geri Dönüşüm” Adlı Hikâyede Öğrenci Görüşlerinin
Analizi ...52 29. “Kimya Endüstrisine Yolculuk” Adlı Hikâyede Yarı
Yapılandırılmış Görüşme Formundan Elde Edilen Bulgular ...53 30. “Kimya Endüstrisine Yolculuk” Adlı Hikâyede Öğrenci Günlükleri
Elde Edilen Bulgular ...54 31. “Kimya Endüstrisine Yolculuk” Adlı Hikâyede Öğrenci
Görüşlerinin Analizi ...55 32. Araştırmacı Günlüklerinden Elde Edilen Bulguların Puanlanma
Kriterleri ...56 33. Araştırmacı Günlüklerinden Elde Edilen Bulgular ...57
XI
KISALTMALAR LİSTESİ
MEB : Milli Eğitim Bakanlığıf : Frekans
% : Yüzde
EKTH : Etkileşimli Kısa Tarihsel Hikâyeler SPSS 20,0 : Statistical Package For Social Sciences
1. GİRİŞ
Bireyler hayatları boyunca yaşadıkları çevre ile etkileşim halindedir. Bu etkileşim bireylerin bir takım görüşlere ve inançlara sahip olmasında etkilidir. Eğitim-öğretim alanında ele alınan çalışmalar, öğrencilerin yaşantıları sonucu elde ettiği bu inanç ve görüşlerin genellikle bilimsel açıdan kabul edilen bilgilerden farklı olduğunu göstermektedir (Abraham, Grzybowski, Renner ve Marek, 1992; Ayas ve Demirbaş, 1997; Ayas ve Demircioğlu, 2002; Demircioğlu, 2002; Demircioğlu, Demircioğlu ve Ayas, 2004, 2006; Driver, Squires, Rushworth ve Wood-Robinson, 1994).
Öğrencilerin yaşantıları sonucu elde ettiği görüş ve inançların geleneksel öğretim yöntemleriyle düzeltilmesinin güç olduğu ve öğrencilerin yeterli düzeyde bir öğrenme gerçekleştiremediği bilinmektedir (Guzzetti, 2000; Osborne ve Cosgrove,1983; Osborne ve Freyberg, 1985). Öğrenilmesinde güçlük yaşanan soyut kavramları barındıran Fen Bilimleri dersinde geleneksel yaklaşımdan ziyade Yapılandırmacı (Constructivist) Öğrenme Kuramının, öğrencinin bilgiyi çevre ile etkileşimi sonucu zihninde yapılandırarak sahip olduğu yeteneği ve tecrübesi doğrultusunda kendisinin oluşturduğu ve yeni bilginin anlamlandırılması bakımından önemli olduğu vurgulanmaktadır (Baker ve Piburn, 1997; Brooks ve Brooks, 1999; Duffy ve Jonassen, 1991).
Son yıllarda eğitim-öğretim boyutunda bilginin yapısından çok öğrenmenin, öğrencilerin öğrenmelerinden sorumlu bireyler olarak yetiştirilmesinin ve öğrenmeye istekli hale getirilmesinin üzerinde durulmuştur. Bu durumda öğrenme ortamları, öğrencilerin ön bilgileri ve öğrenmeye karşı duydukları isteklilik dikkate alınarak; öğrencilerin fen kavramlarını geliştirmelerine yardımcı olmak amacıyla alternatif öğretim materyallerinin kullanılması gerekir (Demircioğlu vd., 2006).
Fen bilimleri, öğrencileri hayata hazırlamaya, içinde bulundukları evreni tanıyıp anlamaya yardımcı olan soyut kavramları içermesinden dolayı öğrenciler tarafından anlaşılmasında zorluklara rastlanan bir alandır (Reid, 2000). Teorik olarak öğrenilen fen kavramları günlük hayatımızda var olan birçok durumda karşımıza çıkmaktadır. Fakat günlük hayatla yeterince bağlantı kurulmaması bu bilgilerin yalnızca ezberlenmesine, soyut kavramlar olarak öğrenci zihninde yer ettiği için zamanla unutulmasına yani öğrenmenin kalıcı olmamasına sebep olmaktadır. Bu durumun düzeltilmesi için öğrenmeyi anlamlı hale getirip günlük yaşamdaki karşılıkları ile ele alabilecek materyaller öğretim sürecinde yer almalıdır. Mevcut problemi çözmek için hikâyeler ile eğitimin gerçekleştirilmesi sağlanabilir. Öğrencilerin ilgisini çekecek, öğrenciyi çalışmaya sevk edecek ve günlük hayatla ilişki kurmasını sağlayacak hikâyelerin öğretimde
2
kullanılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir (Demircioğlu vd., 2006). Ayrıca hikâyelerin öğretim sürecinde kullanılması öğrencilerde tutarlı fikirler oluşmasını sağlayıp, bilgilerin anlamlı ve kalıcı şekilde yapılandırılmasına da yardımcı olmaktadır (Banister ve Ryan, 2001; Demircioğlu vd., 2006).
1. 1. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, Fen Bilimleri Dersi öğretim programında yer alan “Maddenin Yapısı ve Özellikleri” ünitesindeki konu ve kavramların hikâyelerle zenginleştirilmiş öğretimi sonucunda öğrencilerin akademik başarıları ve Fen Bilimleri Dersi’ne yönelik görüşlerini incelemektir.
Araştırmanın problemi;
Hikâyelerle zenginleştirilmiş Fen Bilimleri derslerinin öğrencilerin akademik başarıları ve Fen Bilimleri dersine yönelik görüşleri üzerine etkisi nedir?
1. 2. Araştırmanın Gerekçesi ve Önemi
Genellikle zor olarak nitelendirilen Fen derslerine karşı öğrencilerin olumsuz bir tutum içinde oldukları ve fen derslerine karşı yeterince iyi olmayan görüşlere sahip oldukları bilinen bir gerçektir. Fen Bilgisi dersinin bu yapısı dikkate alındığında, anlamlı bir öğrenmenin gerçekleşebilmesi için bilginin ezber olarak değil de öğrenci tarafından yapılandırılması gerekir. Bu nedenle öğretim sürecinde öğrenciyi aktif kılacak yöntem ve tekniklerin kullanılması tavsiye edilir.
Maddenin yapısı ve özelliklerini içeren kavramların başka kavramların öğretiminde de temel oluşturduğu bilinmektedir (Ayas, 2002; Ayas ve Demirbaş, 1997; Ayas ve Özmen, 2002; Brook, Briggs ve Bell, 1983). Bununla birlikte temel kavramların öğrenilmesinin iyi derecede olması öğrencilerin ilerleyen eğitim düzeylerinde konuları daha iyi öğrenmeleri üzerinde olumlu etki yapmaktadır (Briggs ve Holding, 1986; Comber, 1983; Griffiths ve Preston, 1992). Özellikle “Maddenin Tanecikli Yapısı” konusu ile ilgili birkaç ünite Fen Bilimleri Öğretim Programı’nda yer almaktadır (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2013). Bu değerlendirmeler kapsamında araştırmada içeriğinde birçok soyut kavram barındıran ve Fen Bilimleri Dersi’nin önemli bir kısmını oluşturan ‘Maddenin Yapısı ve Özellikleri’ ünitesi ele alınmıştır.
Fen Bilimleri Dersi’ne yönelik öğrenciler genellikle olumsuz bir tutum içinde olup Fen Bilimleri Dersi’nin öğrenilmesinin zor olduğu belirtilmektedir (Kavak, Tufan ve Demirelli, 2006). Fen Bilimleri Dersi’nin yapısı ve fen eğitiminin amaçları göz önüne alındığında, anlamlı öğrenimin gerçekleştirilmesi için öğretim sürecinde öğrencileri aktif kılacak
yöntemlerin tercih edilmesi uygun görülmüştür (Kahraman, 2012; Özsevgeç, 2006; Telli, Yıldırım, Şensoy ve Yalçın, 2004). Kavramlar arası ilişkinin kurulması ve kavramların anlamlı şekilde öğrenilmesinde öyküleştirmenin etkili bir yöntem olduğu bilinmektedir (Klassen, 2009).
Öğrencilerin bilimsel bilgiye ulaşarak ve ulaşılan bilgiyi anlamlı şekilde öğrenmesinde öyküleştirme tekniğinin faydalı olduğu bilinmektedir. Kültürümüzün bir parçası olan ve kavramları gündelik yaşam ile ilişkilendirmeyi sağlayan hikâyelerin anlamlı öğrenme üzerinde olumlu etkiye sahip olduğu bilinen bir gerçektir (Bertiz, 2005; Dincel, 2005; Kahraman, 2012).
Yukarıda ifade edilen nedenlerden dolayı ‘Maddenin Yapısı ve Özellikleri’ ünitesinde hikâyelerin kullanılmasının, öğrencilerin fen kavramlarını anlama düzeylerinde olumlu etkileri olabileceği düşünülmektedir.
1. 3. Araştırmanın Sınırlılıkları
1.Araştırma 2016–2017 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Ardahan ili Göle ilçesi Bedirhan Bey Anadolu İmam-Hatip Lisesi’nin 7. sınıfta yer alan öğrenciler ile sınırlıdır.
2.Gerçekleştirilecek uygulama süresi 9 hafta ve öğretim programında yer alan ‘Maddenin Yapısı ve Özellikleri’ ünitesi ile sınırlıdır.
1. 4. Araştırmanın Varsayımları
1. Çalışma süresince araştırmacının önyargılarıyla hareket etmediği;
2. Öğrenciler ölçüm araçlarındaki sorulara gerçek duygu ve düşüncelerini yansıtacak biçimde, içtenlikle cevap verdikleri varsayılmaktadır.
1. 5. Tanımlar
Hikâye: Zaman ve yere bağlı olarak olmuş ya da olabilmesi mümkün olan olayları anlatan edebi metin çeşididir (Takımcıgil Özcan, 2014).
Öyküleştirme: Öğrenmeni bir öykü ile güçlendirilerek öğrenme sürecinin kademeli olarak konu bütünlüğü içerisinde işlenmesi içeren öğretim yöntemidir (Göçen, 2014; Tepetaş ve Haktanır, 2013).
Ölçme Aracı: Bir konu hakkında insanların veya nesnelerin mevcut durumunu belirlemeyi ya da belirlenmiş olan durumdan yola çıkarak değerlendirmelere ulaşmayı amaçlayan araçlardır (Demirel, 2002).
Gözlem: Doğal ortamda olayların nasıl meydana geldiğine açıklık getiren veri toplama metodudur (Çepni, 2010; Karasar, 2003).
4
Anket: Belirlenmiş bir örneklemden belirli yapıda oluşturulmuş olan sorularla veri
2. LİTERATÜR TARAMASI
2. 1. Araştırmanın Kuramsal Çerçevesi
Hikâyeler yaşanan ya da yaşanabilecek türden olayları belirli bir zaman ve mekân kapsamı içinde vakaya dayalı olarak yorumlama sonucunda oluşturulan genellikle karakterler üzerine odaklanılmış yazılardır (Isabelle, 2007).
Coşkun (2012) öykülerin, çocukların ilk olarak karşılaştıkları yazın türü olup, kültürümüzün köklü ve değerli bir parçası olduğunu ifade etmiştir. Bilimsel hikâyeler ise hikâyelerin farklı bir türüdür. Bilimsel hikâyelerin günlük yaşamda sık sık rastlanan sorunlara çözüm getirme sürecini anlatan bir yöntem olduğu belirtilmiştir (Yılmaz, 2013). Kısacası bilimsel öyküleme, öykü içerisinde öğrencilere fen kavramlarının ulaştırılmasıdır (Coşkun, 2012).
Fen Bilimleri alanının bilgi birikiminde ilginç olaylar ve buluşlarla ilgili hikâyeler bulunmaktadır (Demircioğlu vd., 2006). Eğitim ve öğretim amaçlarından biri, öğrencilerin eleştirel bakış açısına sahip olarak bilgiyi sorgulayabilmeleri ve kendi yaşamları ile bu bilgiyi bütünleştirerek, bilimsel düşünme gücüne sahip bilim okuryazarı bireyler olarak yetiştirilmeleridir. Bu amaç doğrultusunda öğrencilerin bilgileri yapılandırmalarını sağlayan yaklaşımlar ileri sürülmüştür (Gölcük, 2017). Bu yaklaşımlardan biri olan öyküleştirme yaklaşımının amacı, var olan olguları kullanarak etkili ve ilginç hikâyeleri meydana getirmektir. Bu yaklaşımla öğrenciler motive olup konu alanı insani bir durum olarak sunulur. Böylece öğrenciler doğrudan fen bilimleri ile ilişkili olarak dersi anlamlandırarak yapılandırırlar (Hill ve Baumgartner, 2009; Yılmaz, 2013).
2. 1. 1. Hikâyeler ve Öğretim
Bir veya daha fazla kahramanın başından geçen olayları anlatan yazı türü hikâyelerdir (Gölcük, 2017). Anlaşılması zor olan soyut terim ve kavramların konu olarak ele alındığı hikâyeler ise bilimsel hikâyelerdir (Gölcük, 2017). İnsanların duygu, düşünce ve hislerini ifade etmek amacıyla kullanılan hikâyelerin araştırmacılar tarafından farklı tanımlamaları yapılmıştır. Hikâyelendirme, herhangi bir veriye dayanmaksızın bitki veya hayvanların ana karakter olarak yer edindiği ve bu karakterlerin başlarından geçen olaylarla birlikte bilimsel kavramların da sunulduğu metinlerdir (Türkmen ve Ünver, 2012). Her hikâye kendi toplumundan izler taşıması ve hikâyelerin kültürler arasındaki paylaşımda etkili olduğu ifade edilmektedir (White, 1980). Bu açıdan bakıldığında bilimsel
6
hikâyelerin yazıldığı kültüre ait özellikleri, değerleri ve bilimsel bilgileri de beraberinde içerdiği görülmektedir (White, 1980).
Hikâyeler, okuma alışkanlığının kazandırılması ve geliştirilmesinde önem taşımakla birlikte bireylerin sahip olduğu sınırlı hayat tecrübelerinin zenginleştirilmesine de imkân sunmaktadır (Uslu, 2011). Ayrıca hikâyeler, öğretim süreci içerisinde kullanılması ve öğrenmeyi anlamlı hale getirebilecek ilişkilendirmelerin kurulması yönünden önemli araçlardır. Öğrencilerin hayata farklı yönlerden bakarak toplumsal yaşamla ilgili farkındalık geliştirmelerini sağlar. Öğrencilerin öğrenmeyi anlamlı kılan ilişkiler kurmasının yanında; öğrencileri farklı insanlar üzerinde düşünmeye yönelterek toplumsal ve kültürel yönden yaşadıkları ortama uyum sağlamasını kolaylaştırır (Mutonyi, 2015).
Hikâyelerde gerçek olayların konu edilmesi öğrencilerin topluma yönelik bilgi ve deneyimleri üzerinde olumlu etki oluşmasını sağlar. Bununla birlikte yakın çevrenin göz önünde bulundurulması ve öğrenci gelişimine uygun şekilde olması hikâyenin verimliliği açısından önem taşımaktadır (Negrete ve Lartigue, 2004).
Öğretim sürecinde kullanılan hikâye öğrencilerin tecrübe, hayal gücü ve duygularını geliştirecek yetenekler sağlamakla birlikte öğrencinin yorumlama yeteneğini buna paralel olarak da yaratıcı düşünme becerisini arttırır. Ayrıca öğrencilere okuma alışkanlığı kazandırarak kendilerini düzgün bir şekilde ifade edebilme becerilerini geliştirir (Eldredge, 2009).
Hikâye kullanımında öğrencilere düşünebilecekleri ve kendilerini ifade edebilecekleri süre tanınması ile öğrenci yaratıcılığını gelişir. Bununla birlikte öğretim süreci kapsamında hazırlanacak hikâyelerde öğrencilerin yaşları, ilgi süreleri, gelişim düzeyleri, konu ile ilgili ön bilgileri dikkate alınmalıdır (Şen-Gümüş, 2009). Ayrıca hikâyelerin görsel unsurlarla desteklenip somutlaştırılması ve öğrencilerin hikâyeyi anlamlandırması açısından önem taşımaktadır. Kısacası hikâyeler öğrencilerin araştırmaya yöneltilmelerine, düşünce yapılarının geliştirilmesine ve sebep sonuç arasındaki bağlantı ile gerçek yaşama dönük olayları anlamalarına olanak tanımaktadır.
2. 1. 2. Öyküleştirme Yöntemi
Öyküleştirme çeşitli karakterlerin yer aldığı ve giriş, gelişme, sonuç bölümleri şeklinde planlanan yapılandırmacı öğrenme ve öğretim yöntemlerinden biridir. Anlatımın canlı tutulmaya çalışıldığı sanatsal öyküleme ve okuyucunun bilgilendirilmesi esas alınan açıklayıcı öyküleme olmak üzere iki sınıfta toplanabilir (Türkmen ve Ünver, 2012). Öyküleme yöntemi eğitim, antropoloji, psikoloji, psikoterapi gibi çeşitli disiplinlerde John Dewey, Geertz, Bateson, Coles ve Polkinghorne gibi araştırmacılar tarafından kullanılmıştır.
Öyküleme yönteminin ortaya çıkışında özellikle tecrübe kavramı üzerinde durulmuştur. John Dewey tecrübeyi, kişisel ve sosyal bir olgu olarak kişilerin sosyal hayata katılarak sahip oldukları birikimlerden faydalanması olarak ifade etmiştir. Buna bağlı olarak da Gertz insanların yaşadıkları deneyimleri kodlayarak bunları zihinlerinde öykü şeklinde sakladıklarını ve farklı durumlarda bu öyküleri yeni duruma uyarlayarak öğrendiklerini belirtmiştir. Polkinghorne, insanların dünyayı öyküleyici bir şekilde algıladığı için yapılacak çalışmaların da öyküleyici bir şekilde ele alınmasının önemli olduğunu vurgulamaktadır (Bertiz, 2005 ). Öyküleme şeklinde düşünmek öğrenmenin daha kalıcı ve etkili olmasını sağlar. Sosyal bilimler alanında sıkça kullanılmakta olan öyküleme, öğrencilerin toplumsal yaşantılarını, empatik boyutlu düşüncelerini geliştirebilecek bir problem durumunu içermesinden dolayı öğrenciye yeni bir bakış açısı kazandırır (Turgut ve Kışla, 2015).
Yapılan araştırmalara göre, iyi bir öykünün sahip olması gereken özelliklerin istekli olan bir ana karakter var olması, ana karakterin istek ve amaçlarının açıkça belli olması, bu amaçlara ulaşmak için yaptığı şeyleri açık bir şekilde belirtilmesi, bunun devamında yapılan etkinliklerin sonuçlarının belirtilmesidir (Bamberg, 1997; Türkmen ve Ünver, 2012). Hikâyelerde genel olarak engeller olmalıdır. Öğrenci hikâyeyi okurken, kahramanların karşılaştığı sorunları çözmek için çözüm yolları üretmeye ve neden, niçin gibi sorularla zihnini meşgul ederek öğretim sürecinde aktif olarak öğrenme sağlanacaktır.
Hikâye yazılırken uyulması gereken bazı kurallar mevcuttur. Bamberg’e göre; 1. Ana karakterin başarısızlık durumundaki olumsuz hisleri yansıtılmalı, 2. Ana karakter karşılaştığı engelleri aşmak için bilgisini kullanmalı,
3. Ana karakter karşılaşılan engelleri aşamıyorsa, öğrenci; başarısızlıkta etkenleri, amaçlara ulaşmadığında doğacak sonuçları, bu amaçların önemini ve engelleri aşmak için gerekli çözüm yollarını açıklamalıdır (Bamberg, 1997).
2. 1.
3. Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Fen Bilgisi Eğitimi
Alanında Yapılan Çalışmalar
Hikâyeler kullanılarak fen alanında yapılan çalışmalar, araştırma yılı, araştırmacılar, araştırma adı, araştırma amacı, araştırmanın yöntemi, araştırmanın evren/ örneklemi, araştırmada kullanılan veri toplama araçları ve araştırmadan elde edilen sonuçlar başlıkları altında tablolaştırılarak verilmiştir.
8 T ab lo 1 . H ik ây el er ile İ lg ili Fe n Bi lg isi E ğ iti m i A lan ınd a Yap ılan Ç al ışm al ar AR AŞ TIR MA Y ILI AR AŞ TIR MAC ILA R A R A Ş TI R M A A D I A M A Ç Y ÖN TE M E V R E N V E ÖR N E K LE M V E R İ TO P LA M A A R A Ç LA R I S ON U Ç 2005 B ert iz Fen B ilg is i Öğ re tmen A da ylar ın ın Y ar at ıc ı D ra m ay a Y ön eli k Tutu m lar ı v e Öy kü le m e Ç alı şm alar ın a İli şk in Gö rü şler i Fen b ilg is i ö ğr et men ad ay lar ın ın y ar at ıc ı d ra m a yö nt emi ne y ön eli k tu tu m lar ın ı be lir le m ek , bu tu tu ml ar ın cins iy et e gö re d eğ iş ip de ğiş m ed iğin i t es pit e tmek ya ra tıc ı d ra m ad a al t bir t ek nik olan ö yk üle m e ça lış malar ın ın fe n öğ re timi nd e ku lla nı m ın a iliş kin gö rü şler ini a lma k am aç lan m ış tır . K a rm a D e s e n A ba nt İz ze t B ay sa l Ü niv er sit es i Fen B ilg is i Öğ re tm en liğ i 4 . S ın ıft a ok uy an 34 ’ü kı z ve 3 2’s i e rk ek o lm ak üz er e to pla m 6 6 ki şi . -Y ap ılan dı rı lm ış so ru lar da n oluş an gö rü şm e pr ot ok olü Y ar at ıc ı d ra m a tu tu m öl çe ği ön te st s on t es t fa rk lar ın ın is ta tis tik se l o lar ak a nla ml ı oldu ğu nu , ön t es t s on uç lar ın da eş ey f ar kı nı n bu lun du ğu nu fa ka t s on t es t s on uç lar ın da o rt a d a n k a lk tığ ın ı g ös te rm iş tir. Y ar at ıc ı d ra m a ve ö ze l o lar ak öy kü le m e ça lış m as ı il e, öğ re nm e an la ml ı v e da ha z e v k lid ir . 2005 Önen İlk öğ re tim B as ın ç K o n u s u n d a Öğ re nc ile rin S ah ip Old uğ u K av ra m Y an ılgı lar ın ın Y ap ılan dı rm ac ı Y ak la şı m İle Gid e ril m e s i İlk öğ re tim de ‘’ Y a B as ın ç Ol m as ay dı ?’’ ü ni te sind e öğ re nc ile rin sa hip oldu ğu ka vr am ya nı lgı lar ın ın ya pı lan d ır m ac ı ö ğr et im ya klaş ım ı il e gide ril m es inin m ümk ün o lup o lmad ığ ın ın ar aş tır ılm as ı a m aç lan m ış tır . Ör ne k Ola y Y ön te m i 2003 - 20 04 e ğit im öğ re tim yı lın da , İs ta nb ul ili B ağ cı lar İlç es ind ek i b ir ilk öğ re tim o k u lun d a o k u y a n 4 1 t a n e 7 . S ın ıf öğ re nc is i. -A çı k uç lu s or ular il e ha zı rlan m ış t es t ( ön te s s o n t e s t) -Öğ re nc i g ün lük ler i -Tar tış m a K ay ıtlar ı -Öğ re nc ile rin ‘’Y a ba sı nç ol m as ay dı ? ‘’ ün ite sind ek i k o n u lar la ilg ili k a v ra m ya nı lgı la rı n ın o ldu ğu t es pi t ed ilm iş tir. -Y ap ılan dı rm ac ı ö ğr et im ya klaş ım ın ın b u ya nı lgı lar ın gide ril m es ind e ge ne lde b aş ar ılı oldu ğu nu o rt ay a ko ya r n it e lik te d ir . 2006 Demi rcioğ lu, Demi rcioğ lu ve A ya s H ik ây eler v e K im ya Öğ re tim i H ik ây eler e da ya lı öğ re tim pr og ra m ın ın a m aç lar ı, aç ık lay ıc ı h ik ây eler v e ki m ya sa l h ik ây eler in öğ re nm e or ta m ın da k ull an ım ı il e ilg ili bil gi ve rm ek a m aç lan m ış tır . D ok üm an A n a liz i - - Top lan an v er ile r ış ığ ın da ki m ya sa l h ik ây eler in öğ re nc ile rin öğ re nm ey e ka rş ı is te k lil ik ler ini ar ttı rd ığ ı v e an lamlı ö ğr en m ey i ge rç ek le şt ird iği s öy len eb ilir .
T ab lo 1 ’in dev amı AR AŞ TIR MA Y ILI AR AŞ TIR MAC ILA R A R A Ş TI R M A A D I A M A Ç Y ÖN TE M E V R E N V E ÖR N E K LE M V E R İ TO P LA M A A R A Ç LA R I S ON U Ç 2007 Akç am İlk öğ re tim Fen B ilg is i D er sler ind e Y ar at ıc ı E tk inli k ler in Öğ re nc ile rin Tu tu m ve B aş ar ılar ın a E tk is i Y ar at ıc ı e tk inli kler le d e s te k len e n Fen B ilg is i de rs ler inin İlk öğ re tim 6. S ın ıf ko nu lar ın ın ö ğr et ilm es ind e öğ re nc ile rin de rs e yö ne lik ba şa rı d üz ey ler i v e tu tu m lar ı üz er ine e tk is inin b el irle nm es i am aç la nm ış tır . D e n e y s e l yö nt em Ç alı şm an ın e vr en i B alı ke sir ili M illi E ği tim B ak an lığ ı’na b ağ lı ilk öğ re tim ok ull ar ın da ki 6. S ın ıf öğ re nc ile ri, ç alı şma ör ne kle m i 2005 - 20 06 e ğit im - öğ re tim yı lı 1. D ön em ind e öğ re nin gö re n 7 2 ( 3 6 d e n e y , 3 6 k o n tr o l gr ub u) ö ğr en ci . -Fen B ilg is i B aş ar ı Tes ti ( FB T) -I ra k s a k H is s e tme A lış tır m as ı ( IH A ) -Fen B ilg is ine Y ön eli k Tutu m Öl çe ği (FT Ö) -Y ar at ıc ı e tk inli kler le d e s te k len e n Fen B ilg is i de rs ler inin y ap ıldı ğı d en ey gr ub u öğ re nc ile rinin t op la m ba şa rı v e tu tu m pu an lar ın ın k o n tr o l g ru b u ö ğr en cil er ink ine gö re d ah a yü ks ek v e an la ml ı dü ze yd e fa rk lılı k gö st er diği so nu cu nu o rt ay a ko ym ak ta dı r. 2009 Ayv acı ve Şen el Ç oru hlu Fiz ik s e l v e K im y a s a l D eğ iş im K on ular ın da ki K av ra m Y an ılgı lar ın ın D üz elt ilm es ind e A çı klay ıc ı H ik ây e Y ön te m in in E tk is i A çı klay ıc ı h ik ây en in 6. S ın ıf öğ re nc ile rinin fiz ik se l v e ki m ya sa l d eğ iş im ko nu su nd ak i ka vr am ya nı lgı lar ın ı de ğiş tir m ey e olan e tk is ini inc e le m e k . Ör ne k olay yö nt emi Tr ab zo n ilind e bir i lk öğ re tim ok ulun da 6 . S ın ıft a öğ re ni m gö rm ek te o lan 4 0 öğ re nc i -A çı k uç lu s o ru lar d a n oluş an t es t -Y ar ı y ap ılan d ır ılm ış m ülak at -A çı klay ıc ı h ik ây eler in fiz ik se l ve k im ya sa l d eğ iş iml e ilg ili ka vr am ya nı lgı lar ın ı g ide rm ed e et kil i o ldu ğu -K av ra m ya nı lgı lar ın ın bu lun du ğu k on ular da a çı klay ıc ı hik ây eler k ul lan ar ak k av ra m ya nı lgı la rı n ın g ide ril eb ile ce ği so nu cu na u la şı lm ış tır . 2009 Yüc el E tk ile şi m li K ıs a Tar ihs el H ik ây eler in K ull an ım ın ın İlk öğ re tim İk inc i K a d e m e Öğ re nc ile rinin B ili mi n D oğ as ın a Y ön eli k A nlay ış lar ın ın Ge liş tiril m es ind ek i E tk ilil iği B ili mi n do ğa sı nı n bil im eğ iti m ind ek i y er i v e ön em ini or ta ya k oy ul m as ı, öğ re nc iler de bil im in d oğ as ıy la ilg ili ka vr aml ar ın o luş m as ın da E K TH ’ler in ku lla nı m ın ın v e bu hik ây eler in eğ iti ms el ön emi nin ar aş tır ılm as ı, öz gü n Tür kç e ör ne kler inin o lu şt ur ular ak ilk öğ re tim ik in ci ka de m e öğ re nc ile rinin k at ılı m ı il e d e n e n m e s idir . Tek g ru p d e n e y s e l m o d e l E vr en i Tür kiy e’de ki ilk öğ re tim ik in ci ka de m ed e öğ re ni m gö re n Fen v e Tek no lo ji öğ re nc ile ri Ör ne kle m i i se A nk ar a ili nd e M am ak il çe sind e bir ilk öğ re tim o k u lun d a o k u y a n 2 2 t a n e 6 , 3 3 ta ne 7 v e 19 ta ne 8 . S ın ıf öğr en cil er i o lm ak ü ze re t op la m 74 ö ğr en ci. -A n k e t -Gö rü nt ü -S es k ay dı -Öğ re nc ile r bil imi n do ğa sı na yö ne lik a nlay ış lar ın ın ge liş tiril m es ind e E K TH ’le r et kin bir t ek nik o ldu ğu . -E K TH k ull an ım ın ın k at ılı mc ı öğ re nc ile rin bil imi n do ğa sı an lay ış ı b ak ım ın da n sı nı f dü ze yler i v e cins iy et ler ar as ın da a nlam lı bir f ar klı lık oluş tu rm ad ığ ı.
10 T ab lo 1 ’in dev amı AR AŞ TIR MA Y ILI AR AŞ TIR MAC ILA R A R A Ş TI R M A A D I A M A Ç Y ÖN TE M E V R E N V E ÖR N E K LE M V E R İ TO P LA M A A R A Ç LA R I S ON U Ç 2012 Coş ku n, Aka rsu ve K aripe r B ili m Öy kü ler i İ çe re n E ğit se l Oy un lar ın Fen v e Tek n o loji D e rs ind e k i Öğ re nc ile rin A ka de mi k B aş ar ılar ın a E tk is i İlk öğ re tim 7 . s ın ıf Fen v e Tek no loji d er sind e iş len en “Y aş am ım ız da ki e lek tr ik ” ün ite sinin ö ğr et imi nd e bil im öy kü ler i i çe re n eğ its el oy un lar ın , öğ re nc ile rin a k a d e m ik b a şa rı lar ın a et kis ini ar aş tır m ak . D e n e y s e l Y ön te m K ay se ri ili Ta las il çe sind e öğ re nim g ör m ek te o lan 1 5 d e n e y v e 1 5 k o n tr o l g ru b u ol m ak ü ze re t op la m 30 k iş ili k 7. S ın ıf öğ re nc is i. -B aş ar ı t es ti -B ili ms el ö yk üler iç er en e ği ts el oy un lar ın ö ğr en cil er in a k a d e m ik b aş ar ıs ın da d en ey gr ub u leh ine a nla m lı bir fa rk lılı k ya ra tt ığ ı g öz len m iş tir. 2012 Ka hra man B ili m Tar ihi Te m e lli H ik ây eler in İlk öğ re tim 7. S ın ıf Öğ re nc ile rinin ‘’K uv ve t ve H ar ek et ‘’Ü nit es i K av ra ml ar ın ı A nla m a D üz ey ler ine E tk is i B ili m ta rihi te melli h ik ây eler le öğ re tim in ilk öğ re tim 7 . S ın ıf öğ re nc ile rinin “ Fen v e Tek no loji “ d er si ö ğr et im pr og ra m ın da y er a lan “ K uv ve t ve H ar ek et “ ü ni te sind ek i k on u ve k av ra ml ar ı a nla m a dü ze yler ine e tk is ini be lir le mek . A k s iy o n A ra şt ır m as ı Y ön te m i K ır sa l B ir İlk öğ re tim o k u lun d a öğ re nim g ör en 1 5 kiş ili k 7 . S ın ıf öğ re nc is i. -Gü nlük ler -Y ar ı y ap ılan d ır ılm ış M ülak at -K o n u s o n u D eğ er len dirm e Te st ler i -B aş ar ı Tes ti -A n k e t B ili m ta rihi te melli h ik ây eler in -ö ğr en cil er in “ K uv ve t v e H ar ek et ” ün ite sind e ba şa rı dü ze yler ini o lum lu e tk ile ri gö zlen m iş tir. -Fen v e Tek n o loj i d e rs ine yö ne lik ö ğr en cil er in g üd ülen diği ve d er se o lan ilgiler ini ar tır dı ğı te sp it ed ilmi şt ir. 2012 Türkmen ve Ünv er Fen E ği timi nd e H ik ây elen dir m e Tek niği B ili ms el k av ra m lar ı öğ re nm ed e ku lla nı lan y az ılı m et in çe şit ler ini kı sa ca inc ele m ek v e bu ç eş itler de n “h ik ây elen dirm e” t ek niğin in üz er ine v ur gu y ap ılı p ör ne klen dir m ek v e eğ iti mc ile r, a k a d e m is y e n ler v e öğ re tm en ler t ar af ın da n ok ul ön ce si s ev iy es ind e ku lla nı la n ge len ek se l h ik ây e, ö yk ü ve m as al d iy e ta nı m lan an te kn ik ler de n fa rk ın ı o rt ay a ko ya ra k ka vr am ya nı lgı sı nı gide rm ek v e so nu çt a ki şil er i bil inç len dir m ek . D e rlem e -B ili ms e l b ilg inin hik ây elen dir m e te kn iğiy le ku lla nı lm as ı ü lk emi zd e ye nidir . B u alan da y ap ılac ak ç alı şm alar öz ell ik le ilk öğ re tim dü ze yind ek i ço cu klar ın e sk ide n ka lm a alı şk an lık lar ı o lan h ik ây e ve m a s a l o k u ma v e s e v m e du yg ular ın a bil im se l b ilgiy i ka ta ra k öğ re nm eler ine k at kı ya pa ca ğı d üş ün ül m ek te dir. -B u a lan d a b ili ms e l b ilg ile rin hik ây elen dir m e yo lu yla öğ re nc i öğ re nim ler ine k at kı sı ü ze rine ar aş tır m alar y ap ılm as ın a iht iy aç v ar dı r.
T ab lo 1 ’in dev amı AR AŞ TIR MA Y ILI AR AŞ TIR MAC ILA R A R A Ş TI R M A A D I A M A Ç Y ÖN TE M E V R E N V E ÖR N E K LE M V E R İ TO P LA M A A R A Ç LA R I S ON U Ç 2012 Özde n İlk öğ re tim 5 . S ın ıf “C an lılar D ün ya sı n ı Ge ze lim, Tan ıy alı m ” Ü nit es ind e K ull an ılan Öy kü leş tir m e Y ön te m in in Öğ re nc ile rin B aş ar ı V e K a v ra ms a l Öğ re nm eler ine E tk is i İlk öğ re tim 5 . s ın ıf “C an lılar dü ny as ın ı g ez eli m , t an ıy alı m ” ün ite sind e öy kü leş tir m e yö nt emi nin öğ re nc iler in ba şa rı lar ın a ve k a v ra ms a l öğ re nm eler ine e tk is inin ar aş tır ılm as ı. K a rm a A ra şt ır m a Y ön te m i -2010 -2 01 1 eğ iti m -ö ğr et im yı lın da İ st an bu l İ li’nin B ey oğ lu ilç es ind ek i b ir de vlet o ku lun da öğ re nim g ör en 5 . s ın ıf öğ re nc ile rind en 4 8’i d en ey v e 48 ’i ko nt ro l g ru bu o lmak ü ze re to p la m 9 6 ö ğr en ci. -B aş ar ı Tes ti -Gö rü şm e -Öy kü leş tir m e yö nt emi ne g ör e ha zı rlan an b ir öğ re tim p lan ın ın ço cu klar ın ö ğr en m eler i üz er ind e an lam lı bir il er le m e sa ğlad ığ ı s on uc un a ulaş ılm ış tır . 2012 Coş ku n B ili ms el Öy kü ler İç er en E ğit se l Oy un lar İle Fen Öğ re timi nin Öğ re nc ile rin A ka de mi k B aş ar ıs ın a E tk is i İlk öğ re tim 7 . s ın ıf Fen v e Tek no loji d er sind e iş len en “I şı k” ü nit es ind ek i “ Iş ığ ın S oğ ur ul m as B ey az I şı k Ge rç ek te n be ya z ış ık m ıd ır ?” , “I şı ğı n kı rı lm as ı” ve M er ce kler ” k on ular ın ın öğ re tim ind e bil ims el öy kü ler iç er en e ğit se l o yu nlar ın , öğ re nc ile rin ak ad emi k ba şa rı lar ın a et kis in i ar aş tır m ak . D e n e y s e l D e s e n -D en ey g ru bu nd a 27 ö ğr en ci, ko nt ro l g ru bu nd a 27 ö ğr en ci ol m ak ü ze re t op la m 54 k iş ili k 7. s ın ıf öğ re nc is i. -Öy kü g ün lük ler i -K on u B aş ar ı Tes ti -B ili ms el ö yk üler iç er en e ği ts el oy un lar ın , öğ re nc ile rin ak ad em ik b aş ar ıs ın a de ne y gr ub u leh ine a nla m lı bir fa rk lılı k oluş tu rd uğ u. -Öy kü le m e yö nt emi nin cins iy et ler e gö re a ka de m ik ba şa rı a çı sı nd an a nla m lı bir fa rk lılı k olu şt ur mad ığ ı. 2012 Ka hra man ve Kar ata ş B ili m Tar ihi Te m e lli H ik ây eler K ull an ım ı İ le 7. S ın ıf “ B as it M ak ine ler ” K on us un un Öğ re tim i: B ir E yle m A ra şt ır m as ı 7. s ın ıf fe n ve te kn oloji d er si ö ğr et im pr og ra m ın da y er a lan “ B as it M ak ine ler ” ko nu su nd a bil im ta rihi te melli h ik ây eler ku lla nı m ın ın ö ğr en cil er inin k o n u y u k av ra m as ın da n e de re ce e tk ili o ldu ğu nu b e lir le m e k . E y le m A ra şt ır m as ı K ır sa l b ir ilk öğ re tim ok ulun un 7. s ın ıfı na k ay ıtlı 1 5 öğ re nc i. -A ra şt ır m ac ı g ün lük ler i -Öğ re nc i m üla ka tlar ı -Ç alı şm a ya pr ak lar ı -B aş ar ı t es ti -A çı k uç lu a nk et ler -U yg ulam alar ın ö ğr en cil e rin öğ re nm e dü ze yler ine b üy ük ka tk ılar s ağ lad ığ ı -Ç alı şm a sü re cind e öğ re nc ile rin bil im ta rihi te m ell i hik ây eler e ya kla şı m ın ın oldu kç a olu m lu o ldu ğu so nu çlar ın a ulaş ılm ış tır .
12 T ab lo 1 ’in dev amı AR AŞ TIR MA Y ILI AR AŞ TIR MAC ILA R A R A Ş TI R M A A D I A M A Ç Y ÖN TE M E V R E N V E ÖR N E K LE M V E R İ TO P LA M A A R A Ç LA R I S ON U Ç 2013 Ert en, K ıra y v e Şen - Gümü ş In flue n c e Of S c ien ti fi c S to ries On S tu d e n ts Id e a s A b o u t S c ien c e A n d S c ien tis ts B u ça lış m a ba ğla ms al öğ re nm e ya klaş ım ın ın v e bil ims el öy kü ler in ku lla nı ldı ğı b ir de rs in öğ re nc ile rin (1 1 -12 ya ş) b ili m ve b ili m ad aml ar ın ın ba sm ak alı p im ge ler ini de ğiş tirip d eğ iş tir m ed iğin i be lir le m ek a m ac ıy la ya pı lm ış tır . K a rm a A ra şt ır m a Y ön te m i -8 0 öğ re nc i (1 1 -1 2 ya ş) -Gö rü şm eler - B ir B ili m İn sa nı Ç iz Tes ti (D ra w -A -S c ien ti s t-Te s D A S T) -B ili ms el h ik ây eler le ba ğla m ta ba nlı ö ğr en m e ya kla şı m ı ku lla nı lm as ın ın ö ğr en cil er in bil im v e bil im ad am lar ı ha kk ın da ki f ik irle rind e bir de ğiş ik lik o ldu ğu , -Öğ re nc ile rin bil imi n do ğa sı an lay ış ın da ki de ğiş ik lik ler oldu ğu , -Öğ re nc ile rin bil iml e ilg ili f ik irl e ri p o z it iv is t b ir fe ls e fe d e n bu luş sa l f el se fe ye d oğ ru deği şt iği s on uç lar ın a ulaş ılm ış tır . 2013 Şaş maz Ören ve Yılmaz Fen V e Tek n o lo ji D e rs ind e K a v ra m K ar ik at ür ler iy le D es te klen m iş B ili ms el H ik ây eler Te m el li R e h b e r M a te ry a l Ge liş tir m e Ç alı şm as ı K av ra m ka rik at ür ler iy le de st ek len m iş b ili ms el hik ây eler t em el alı na ra k fe n ve te kn oloji d er si ‘İ ns an v e Ç ev re ’ ün ite sine y ön eli k bir re hb er m at er ya lin g eli şt iri lm es i am aç lan m ış tır . B e ti ms e l Ç alı şm a - İlk öğ re tim dü ze yind e 3 öğ re nc i. -Fen v e t e k n o loji d e rs le rind e ka vr am ka rik at ür ler iy le de st ek len m iş b ili ms el hik ây eler in ku lla nı lm as ın ın öğ re nc ile rin de rs e yö ne lik tu tu m lar ın ı, m ot iv as yo nlar ın ı v e ak ad em ik b aş ar ılar ın ı o lum lu yö nd e et kil ey ec eğ i dü şü nü lm ek te dir. 2015 Ak ars u, Ka ripe r ve Coş ku n The E ff e c t o f U s ing S c ien tif ic S to ries o n Tea c h ing S c ien c e a n d o n t h e A c a d e mi c A c h iev e m e n t o f th e S tu d e n ts B ili ms el h ik ây eler le ya pı lan b ir eğ iti m yö nt em inin ö ğr en cil er in ak ad em ik b aş ar ılar ın a et kis ini inc e le m e k . Y ar ı d en ey se l d e s e n -7 . S ın ıf öğ re nc iler ind en ra s tg e le be lir len mi ş 27 k iş ilik bir de ne y ve 2 7k iş ili k bir k o n tr o l g ru b u . -B aş ar ı t es ti -Gö rü şler i k ay de tmek iç in jur na lle r -B ili ms el h ik ây eler in ku lla nı ldı ğı de ne y gr ub un da ki öğ re nc ile rin leh ine o lm ak ü ze re , ak ad em ik ba şa rı lar ın ın k on tr ol grubundak i öğrenc ilere gö re is ta tis tik se l o lar ak a nla ml ı b ir fa rk lılı k gö st er diği s on uc un a ulaş ılm ış tır .
T ab lo 1 ’in dev amı AR AŞ TIR MA Y ILI AR AŞ TIR MAC ILA R A R A Ş TI R M A A D I A M A Ç Y ÖN TE M E V R E N V E ÖR N E K LE M V E R İ TO P LA M A A R A Ç LA R I S ON U Ç 2015 Kök lükay a ve Güve n Y ıldı rım Ge n e l Fiz ik La bo ra tu ar ı I D er sind e B ili ms el H ik ây eler in K ull an ılm as ın a Y ön eli k Öğ re tm en A da ylar ın ın Gö rü şler i Fen b ilg is i ö ğr et men ad ay lar ın ın Ge ne l Fiz ik La bo ra tu ar ı I d er sind e bil ims el hik ây eler in ku lla nı m ın a yö ne lik gö rü şler inin b eli rlen m es i. Olg u b ili m (f e n o m e n o lo ji) yö nt emi A ra şt ır m an ın ç alı şm a gr ub un u 2014 ‐2 01 5 eğ iti m ‐ öğ re tim yı lı gü z dö ne m ind e bir de vlet ün iv er sit es inin E ğit im Fak ül te si Fen B ilg is i Öğ re tmen liğ i A na bil im da lın da ö ğr en im gö rm ek te o lan 1 5 birin ci s ın ıf fe n bil gi si ö ğr et m en a da ylar ı. -6 ad et y ar ı ya pı lan d ır ılm ış gö rü şm e so ru su -Öğ re tm en a da ylar ın ın b üy ük ço ğu nluğ un un b ili ms el hik ây eler i b ilmed iği bu na ka rş ılı k bir ka ç kiş inin is e bil ims el hi kâ ye ler in eğ iti m de ku lla nı ldı ğı nı b ild iği, -Ge ne l f iz ik L ab or at ua rı I d er si ka ps am ın da b ili ms el h ik ây eler in ha zı rlan m as ı ge re kt iğin i il k öğ re nd ik ler ind e birç oğ un un o lu m lu d üş ün ce ler e sa hip oldu klar ı b eli rlen irk en , az bir k ıs m ın ın o lu ms uz dü şü nc eler e sa hip oldu klar ı so nu çlar ın a ulaş ılm ış tır . 2015 Yüc el D ağ K a v ra m K ar ik at ür ler iy le Zen ginle şt irili ş E tk ile şi m li K ıs a Tar ihs el H ik ây eler in B ili mi n D oğ as ı Öğ re tim ind e K ull an ım ı Ü ze rine B ir Öz -İn ce le m e Or ta ok ul 5 . s ın ıf öğ re nc ile rinin bil im in d oğ as ı a nlay ış lar ın ı ge liş tir m ek iç in ka vr am ka rik at ür ler iy le ze ng inle şt irip ha zı rlan an e tk ile şi ml i k ıs a ta rihs e l h ik ây eler in sı nı f uy gu lam alar ın ı ö z-inc e le m e y o luy la a n lam a y a v e ar aş tır m ac ın ın k en dini ke şf et mey e ça lış ma sı . Öz -inc e le m e ar aş tır m a yö nt emi -2 Fen B ili ml er i ö ğr et m en i -5 . S ın ıft a ok uy an t op la m 77 öğ re nc i. -E K TH d ok üm an lar ı - Gü nlük -V ide o ka yd ı -Gö rü şm e -Y aş am öy kü ler i -A rk ad aş g ör üş ler i -Fotoğ ra flar A ra şt ır m ac ı o lar ak d e n e y im ler in, s a h ip o lun a n de ğe r ve ina nç lar ın s ın ıf or ta m ın a ya ns ıd ığ ı, öğ re nc ile rle ile tiş im i e tk ile diği -Öz -inc ele m e ile a ra şt ır m ac ın ın k en dini da ha iy i t an ım a fır sa tı bu ldu ğu v e bu k eş if sü re cine ba ğlı o lar ak t es pit e dil en b az ı öz ell ik ler ini de ği şt irm ey e zo rlad ığ ı s on uç lar ın a ulaş ılm ış tır .
14 T ab lo 1 ’in dev amı AR AŞ TIR MA Y ILI AR AŞ TIR MAC ILA R A R A Ş TI R M A A D I A M A Ç Y ÖN TE M E V R E N V E ÖR N E K LE M V E R İ TO P LA M A A R A Ç LA R I S ON U Ç 2015 Ünv er 5. S ın ıf Öğ re nc ile rinin S ind iri m S is te m ind e k i K av ra m lar ı Öğ re nm ed e H ik ây elen dir m e Tek niğin in E tk is i 5. sı nı f öğ re nc ile rinin s ind iri m si st emi nd ek i k av ra m lar ın ı öğ re nm ed e öğ re nm e dö ng üs ü öğ re tim mod eli nin ke şf et me ba sa m ağ ın da h ik ây elen dir m e te kn iğin in e tk is inin n e dü ze yd e oldu ğu nu o rt ay a çı ka rm a. K a rm a ar aş tır m a m o d e li -İ zmi r’i n B or no va il çe sind ek i öz el bir i lk öğ re tim ok ulun da öğ re nc i o lan 6 0 kı z 80 ’i er ke k ol m ak ü ze re t op la m 14 0 5. sı nı f öğ re nc ile ri. -A ka de m ik b aş a rı t es ti -Fen e Y ön eli k Tu tu m Ölç eğ i H ik ây elen dir m e te kn iği ku lla nı lar ak g er çe kle şt irilen öğ re tim in de ne y gr ub u öğ re nc ile rinin b aş ar ı pu an lar ın ın k on tr ol gr ub un da bu lun an ö ğr en cil er in ba şa rı pu an lar ın a gö re d ah a yü ks ek ol m as ın da b üy ük b ir et ke n oldu ğu s on uc un a ulaş ılm ış tır . 2017 Gölc ük B ili ms el H ik ây eler le D e s te k len e n Fen E ğit imi nin Öğ re nc ile rin Y ar at ıc ılı klar ı V e D uy uş sa l Öz ell ik ler i Ü ze rind ek i E tk iler i B ili ms el h ik ây eler le de st ek len en f en e ğit imi nin or ta ok ul öğ re nc ile rinin ya ra tıc ılı k ve d er se k ar şı ge liş tird ik ler i d uy uş sa l öz ell ik ler e olan e tk ile ri inc e le m e k . K ar m a yö nt em d e s e n ler ind e n ‘Y ak ın sa ya n P ar alel D es en ” -2015 -2 01 6 eğ iti m -ö ğr et im yı lı ba ha r dö ne m ind e, A nk ar a ili Ç an ka ya il çe sine b ağ lı bir de vlet o ku lun da ö ğr en im gö rm ek te o lan 1 8 de ne y gr ub u v e 1 8 k o n tr o l g ru b u o lm a k üz er e to pla m 3 6 or ta ok ul öğ re nc is i. -Tor ra nc e Y ar at ıc ı D üş ün m e Te st i -Y ar ı Y ap ılan dı rı lm ış Gö rü şm eler -Y ön eli k Tutu m Öl çe ği -B ili ms el H ik ây eler le D e s te k len e n Fen E ğit imi ne Y ön eli k Gö rü ş For m u -B ili ms el h ik ây eler le d e s te k len e n f e n e ğit imi nin ça lış m a gr ub u öğ re nc ile rinin ya ra tıc ılı k ve f en e yö ne lik tu tu m lar ın da b eli rg in bir f ar klı lık oluş tu rm ad ığ ı, -Öğ re nc ile rin bil ims el hik ây eler le de st ek len en f en de rs ine k ar şı o lu m lu g ör üş ge liş tird ik ler i, -B ili ms e l h ik a y e ler le de st ek len en f en e ği ti mi il g i, m er ak , d er se k ar şı mot iv as yo n ve is te k ge liş tird iği iç in öğ re nc ile ri da ha ç ok d uy uş sa l aç ıd an e tk ile diği so nu çlar ın a ulaş ılm ış tır .
Literatür taraması kapsamında 2005-2017 yılları arasında Fen Bilgisi Eğitimi alanında yapılan hikâyeler ve öyküleştirme yöntemi ile yürütülmüş olan 19 araştırma çalışması dâhil edilerek incelenmiştir.
Kahraman (2012), gerçekleştirdiği diğer bir araştırmada ise 7.sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programında yer alan “Basit Makineler” konusunda bilim tarihi temelli hikâyeleri kullanarak öğrencilerin konuyu kavramalarında ne derece etkili olduğu üzerine çalışmıştır. Çalışmayı aksiyon araştırması şeklinde yürüterek araştırmacı günlükleri, öğrenci mülakatları, çalışma yaprakları, başarı testi ve açık uçlu anketler gibi çoklu veri toplama araçlarından yararlanarak elde edilen verilerin analizinden genellikle uygulamaların öğrencilerin öğrenme düzeylerine büyük katkılar sağladığı sonucu elde edilmiştir.
Köklükaya ve Güven-Yıldırım (2015), fen bilgisi öğretmen adaylarının Genel Fizik Laboratuarı I dersinde bilimsel hikâyelerin kullanımına yönelik görüşlerinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirdiği araştırmada verileri 15 birinci sınıf fen bilgisi öğretmen adayından 6 adet yarı yapılandırılmış görüşme sorusu ile toplamıştır. Nitel veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilerek; öğretmen adaylarının büyük çoğunluğunun bilimsel hikâyeleri bilmediği buna karşılık birkaç kişinin ise bilimsel hikâyelerin eğitimde kullanıldığını bildiği sonucuna ulaşılmıştır (Köklükaya ve Güven-Yıldırım, 2015).
Demircioğlu ve diğerleri (2006), tarafından gerçekleştirilen doküman analizi çalışmasında kimyasal hikâyelerin öğrencilerin öğrenmeye karşı istekliliklerini arttırarak anlamlı öğrenmeyi gerçekleştirdiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Bununla birlikte yaratıcı etkinliklerle desteklenen Fen Bilgisi derslerinin 6. sınıf öğrencilerin akademik başarıları ve tutumları üzerinde yüksek ve anlamlı düzeyde farklılık gösterdiğine ulaşılmıştır (Akçam, 2007). Benzer şekilde açıklayıcı hikâyelerin fiziksel ve kimyasal değişimle ilgili kavram yanılgılarının giderilmesinde etkili olduğunu; kavram yanılgılarının bulunduğu konularda açıklayıcı hikâyeleri kullanarak kavram yanılgılarının giderilebileceğini ve bunlara ek olarak yapılandırmacı öğretim yaklaşımının öğrencilerin sahip olduğu kavram yanılgıların giderilmesinde genel anlamda başarılı olduğunu belirten çalışmalara literatürde rastlanılmıştır (Ayvacı ve Şenel Çoruhlu, 2009; Önen, 2005 ).
7. ve 8. sınıf öğrencilerinin bilimin doğası anlayışlarının geliştirilmesinde etkileşimli kısa tarihsel hikâyelerin (EKTH) etkin bir teknik olduğu, öğrencilerin bilimin doğası anlayışı bakımından sınıf düzeyleri ve cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık oluşturmadığı sonuçlarına, Yücel tarafından yapılan deneysel çalışmasında ulaşılmıştır (Yücel, 2009).
Bilimsel bilginin hikâyelendirme tekniğiyle kullanılması ülkemizde yeni olduğu için bu alanda yapılacak çalışmalar özellikle ilköğretim düzeyindeki çocukların eskiden kalma alışkanlıkları olan hikâye ve masal okuma ve sevme duygularına bilimsel bilgiyi katarak
16
öğrenmelerine katkı yapacağı düşünülmektedir. Bu alanda bilimsel bilgilerin hikâyelendirme yoluyla öğrenci öğrenimlerine katkısı üzerine araştırmalar yapılmasına ihtiyaç vardır (Türkmen ve Ünver, 2012). Ayrıca öyküleştirme yönteminin öğretimde çocukların öğrenmeleri üzerinde anlamlı bir ilerleme sağladığı ve bilim tarihi temelli hikâyelerin de benzer şekilde Fen ve Teknoloji dersinde öğrenci akademik başarı üzerinde olumlu etkileri olduğu, öğrencileri derse güdüleyerek derse olan ilgilerini arttırdığı yapılan çalışmalarla ortaya koyulmuştur (Coşkun, Akarsu ve Kariper, 2012; Kahraman, 2012; Özden, 2012).
Kahraman ve Karataş (2012) 7. sınıf öğrencilerini örneklem olarak incelediği eylem araştırmasında uygulamaların öğrencilerin öğrenme düzeylerine büyük katkılar sağladığı ve çalışma sürecinde öğrencilerin bilim tarihi temelli hikâyelere yaklaşımının olumlu olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır (Kahraman ve Karataş, 2012). Bunun yanında bilimsel öyküler içeren eğitsel oyunların, öğrencilerin akademik başarısı üzerinde anlamlı bir farklılık oluşturduğu ve cinsiyetlere göre akademik başarı açısından anlamlı bir farklılık oluşturmadığı ortaya konulmuştur (Coşkun, 2012).
Erten, Kıray ve Şen-Gümüş, bilimsel hikâyelerle bağlam tabanlı öğrenme yaklaşımı kullanılmasının öğrencilerin bilim ve bilim adamları hakkındaki fikirlerinde, bilimin doğası anlayışında değişiklikler olduğu ve öğrencilerin bilimle ilgili fikirleri pozitivist bir felsefeden buluşsal felsefeye doğru değiştiği gözlenmiştir (Erten, Kıray ve Şen-Gümüş, 2013).
Akarsu, Kariper ve Coşkun, araştırmasında bilimsel hikâyelerin kullanımının öğrencilerin akademik başarıları üzerinde anlamlı bir farklılık gösterdiğini belirtmiştir (Akarsu, Kariper ve Coşkun, 2015). Benzer şekilde Fen ve Teknoloji derslerinde kavram karikatürleriyle desteklenmiş bilimsel hikâyelerin kullanılmasının öğrencilerin derse yönelik tutumlarını, motivasyonlarını ve akademik başarılarını olumlu yönde etkilediği ulaşılan sonuçlardır (Şaşmaz-Ören ve Yılmaz, 2013).
Olgu bilim (fenomenoloji) yöntemi ile birinci sınıf fen bilgisi öğretmen adayları üzerinde araştırmasını gerçekleştiren Köklükaya ve Güven-Yıldırım, çalışmasında eğitim öğretim sürecinde hikâyelerin hazırlanması gerektiğini ve öğretmen adaylarının ilk öğrendiklerinde birçoğunun olumlu düşüncelere sahip olduklarını buna karşın öğretmen adaylarının az bir kısmının olumsuz düşüncelere sahip oldukları sonuçlarına ulaşılmıştır (Köklükaya ve Güven-Yıldırım, 2015). Yücel-Dağ (2015), öz inceleme araştırma yöntemi ile yürüttüğü çalışmasında 5. sınıf öğrencileri üzerinde çalışmıştır. Araştırmada araştırmacı olarak deneyimlerin, sahip olunan değer ve inançların sınıf ortamına yansıdığı, öğrencilerle iletişimi etkilediğini belirtmiştir (Yücel-Dağ, 2015).
Ünver ise çalışmasında, 5. sınıf öğrencilerinin öğretiminde hikâyelendirme tekniğini kullanarak öğrencilerin başarı puanlarının yükselmesinde etkili olduğunu belirtmiştir
(Ünver, 2015). Bertiz, fen bilgisi öğretmen adayları üzerinde yürüttüğü araştırmasında yaratıcı drama ve öyküleme çalışmasının öğrenmeyi anlamlı ve daha zevkli hale getirdiği sonuçlarına ulaşmıştır (Bertiz, 2005).
Gölcük (2017) ise bilimsel hikâyelerle desteklenen fen eğitiminin ortaokul öğrencilerinin yaratıcılık ve fene yönelik tutumlarında belirgin bir farklılık oluşturmadığını, öğrencilerin bilimsel hikâyelerle desteklenen fen dersine karşı olumlu görüş geliştirdikleri belirtmiştir. Bunun yanında bilimsel hikayelerle desteklenen fen eğitimi ilgi, merak, derse karşı motivasyon ve istek geliştirdiği için öğrencileri daha çok duyuşsal açıdan etkilediği sonuçlarını elde etmiştir (Gölcük, 2017).
2. 2. Literatür Taramasının Sonucu
Hikâyeler ve öyküleştirme yöntemi ile fen bilgisi eğitimi alanında yürütülen çalışmalar kullanılan yöntemler açısından incelendiğinde karma yöntem, doküman analizi ve eylem araştırması yöntemlerinin büyük oranda kullanıldığı Tablo 2’de belirtilmiştir.
Tablo 2. Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Yapılan Çalışmalarda Kullanılan Yöntemlerin Frekans ve Yüzdelik Dağılımı
Yöntem
Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi İle İlgili Yapılan
Çalışmalar f % Y1 Yarı Deneysel 1 5,2 Y2 Deneysel 4 21 Y3 Durum Çalışması 2 10,5 Y4 Karma 5 26,3 Y5 Tarama (Survey) 1 5,2
Y6 Olgu Bilim (Fenomenolojik) 1 5,2
Y7 Doküman Analizi 2 10,5
Y8 Eylem (Aksiyon)Araştırması 2 10,5
Y9 Öz inceleme 1 5,2
Toplam 19 100
Hikâyeler ve öyküleştirme yöntemi ile fen bilgisi eğitimi alanında yürütülen çalışmalarda seçilen örneklem grupları incelendiğinde ortaokul öğrencileri üzerinde daha fazla incelemeler yapılmış olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. İncelenen araştırmalarda örneklem olarak ilkokul öğrencileri ve dokümanların da kullanıldığı Tablo 3’te görülmektedir.
18
Tablo 3. Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Yapılan Çalışmaların Örneklem Seçimine Göre Dağılımı
Örneklem
Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme
Yöntemi İle İlgili Yapılan Çalışmalar f % Ö1 Öğretmen Adayı 1 5,2 Ö2 Öğrenci Lise - - Ortaokul 14 73,6 İlkokul 2 10,5 Okul öncesi - - Ö3 Öğretmen - - Ö4 Ebeveyn - -
Ö5 Dökümanlar (Öykü, roman…) 2 10,5
Toplam 19 100
Hikâyeler ve öyküleştirme yöntemi ile fen bilgisi eğitimi alanında yürütülen çalışmalarda araştırma amaçları incelendiğinde öğrencilerin başarıları düzeylerini belirleme ve kavram yanılgılarının giderilme durumlarını inceleme amacıyla daha fazla incelemeler yapılmış olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. İncelenen araştırmalarda araştırma amaçları Tablo 4’te gösterilmektedir.
Tablo 4. Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Yapılan Çalışmaların Araştırma Amaçlarına Göre Dağılımı
Araştırma Amacı
Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi İle İlgili
Yapılan Çalışmalar
f %
A1 Fen bilgisi öğretmen adaylarının görüşlerini incelemek. 2 10,5 A2 Kavram yanılgılarının giderilme
durumunu incelemek. 3 15,7
A3 Hikâyeler ve hikâyelerle öğretim ile ilgili
bilgi vermek. 2 10,5
A4
Yürütülen eğitim sürecinde öğrencilerin başarı düzeyi ve derse olan tutumuna etkisini incelemek.
2 10,5
A5 Yürütülen eğitim sürecinde öğrencilerin başarı düzeyini incelemek. 5 26,3 A6
Yürütülen eğitim sürecinde öğrencilerin başarı düzeyini ve kavramsal
öğrenmeyi incelemek.
1 5,26
A7
Öğrencilerin bilim ve bilim adamlarının basmakalıp imgelerini değiştirip değiştirmediğini belirlemek.
Tablo 4’ün devamı
A8 Rehber materyal geliştirilmek. 1 5,26
A9
Öğrencilerin bilimin doğası anlayışlarını geliştirmek ve araştırmacının kendini keşfetmeye çalışması.
1 5,26
A10 Yürütülen eğitim sürecinin öğrencilerin
derse olan tutumuna etkisini incelemek. 1 5,26
Toplam 19 100
Hikâyeler ve öyküleştirme yöntemi ile fen bilgisi eğitimi alanında yürütülen çalışmalarda araştırma sonuçları incelendiğinde öğrencilerin başarıları puanlarında artış olduğu, başarı ve tutum puanlarında anlamlı düzeyde farklılık olduğu, kavram yanılgılarını gidermede etkili olduğu, öğrencilerin başarı düzeylerini ve derse olan ilgilerini artırdığı olumlu etkilediği gibi sonuçlara daha fazla rastlanılmış olduğu görülmektedir. İncelenen araştırmalarda araştırma sonuçları Tablo 5’te gösterilmektedir.
Tablo 5. Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi ile İlgili Yapılan Çalışmaların Araştırma Sonuçlarına Göre Dağılımı
Araştırma Sonucu
Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi İle İlgili
Yapılan Çalışmalar
f %
S1
Öğrencilerinin yaratıcılık ve fene yönelik tutumlarında belirgin bir farklılık oluşturmadığı,
+
Fen dersine karşı olumlu görüş geliştirdikleri, +
Fen eğitimi ilgi, merak, derse karşı motivasyon ve istek geliştirdiği için öğrencileri daha çok
duyuşsal açıdan etkilediği.
1 5,26
S2 Başarı puanlarında artış olduğu. 5 26,3
S3
Araştırmacı deneyimleri, değer ve inançları sınıf ortamına yansıyarak öğrencilerle iletişimi
etkilediği, +
Öz-inceleme ile araştırmacı kendini daha iyi tanıma fırsatı bulduğu.
1 5,26
S4 Öğretmen adaylarının büyük çoğunluğunun bilimsel hikâyeleri bilmediği. 1 5,26
S5
Öğrencilerin bilim ve bilim adamları hakkındaki fikirlerinde bir değişiklik olduğu,
+
Öğrencilerin bilimin doğası anlayışındaki değişiklikler olduğu.
1 5,26
S6
Öğrencilerin öğrenme düzeylerine büyük katkılar sağladığı,
+
Öğrencilerin olumlu yaklaşıma sahip oldukları.
20
Tablo 5’in devamı
Araştırma Sonucu
Fen Bilgisi Eğitimi Alanında Hikâyeler ve Öyküleştirme Yöntemi İle İlgili
Yapılan Çalışmalar
f %
S7 Öğrencilerin başarı düzeylerini ve derse olan ilgilerini artırdığı olumlu etkilediği. 2 10,5 S8
Öğrenciler bilimin doğasına yönelik anlayışlarının geliştirilmesinde EKTH’ler etkin
bir teknik olduğu.
1 5,26
S9 Kavram yanılgılarını gidermede etkili olduğu. 2 10,5 S10 Başarı ve tutum puanlarında anlamlı düzeyde farklılık gösterdiği. 2 10,5 S11 Bilimsel bilginin hikâyelendirme tekniğiyle kullanılması ülkemizde yeni olduğu. 1 5,26 S12 Öğrencilerin derse yönelik tutum, motivasyon ve akademik başarını olumlu yönde etkileyeceği. 1 5,26
Toplam 19 100
Hikâyeler ve öyküleştirme yöntemi ile Fen Bilgisi eğitimi alanında yürütülen araştırmalarda değişkenlerin büyük kısmının motivasyon, derse yönelik tutum, akademik başarı, problem çözme becerileri, yaratıcı düşünme düzeyleri, bilimin doğası anlayışı olduğu belirlenmiştir.
Ayrıca yapılan literatür taraması sonucunda araştırmalarda, hikâyeler ve öyküleştirme yönteminin akademik başarı, öğrenci görüşleri, kavramsal öğrenme ve öğrenci tutumları üzerindeki etkisinin incelenmesi araştırmaların amaçlarının büyük kısmını oluşturduğu görülmektedir. Bunlara ek olarak kavram yanılgılarını gidermek ve bilimin doğası anlayışlarını incelemek de araştırmaların amaçları arasında yer almaktadır.
Ulaşılan sonuçlar bakımından araştırmalar değerlendirildiğinde, hikâyeler ve öyküleştirme yönteminin akademik başarıyı arttırdığı ve öğrencilerin olumlu görüşlere sahip oldukları görülmektedir. Ayrıca kavram yanılgılarını gidermede öyküleştirmenin etkili bir yöntem olduğu ifade edilmektedir. Bunun yanında yürütülen çalışmaların bilim adamları hakkında sahip olunan fikirler ile ilgili değişiklik oluşmasını sağladığına ve bilimin doğasına yönelik anlayışların geliştirilmesinde etkili olduğuna ulaşılmıştır.
Hikâyeler ve öyküleştirme yönteminin derse olan ilgiyi, motivasyonu artırdığı ve güdülenmeyi sağladığı da ulaşılan sonuçlar arasında yer almaktadır. Bunlara ek olarak literatür kapsamında incelenen araştırmaların bir kısmı tutum üzerinde hikayeler ve öyküleştirme yönteminin olumlu etkiye sahip olduğunu ifade ederken bazı araştırmalarda ise tutumlar üzerinde belli farklılık oluşmadığını sonuçlarına ulaşılmıştır.
Yapılan literatür taraması kapsamında yürütülecek olan araştırmanın 7. sınıf öğrencileri üzerinde yürütülmesi incelenen çalışmalardaki örneklemler açısından benzerlik göstermektedir. Ancak yürütülen çalışmanın Ardahan Göle ilçesinde olması örneklemi
farklı kılmakla birlikte hikâyelerin geliştirildiği ünitenin ‘Maddenin Yapısı ve Özellikleri’ ünitesi seçilmesi de araştırmayı diğer çalışmalardan ayıran diğer bir özelliktir.
