•
A.Ü. Veteıliner Fa:kiiltesi Protozooloji, Tıhbi A~tropodJıf.oji vePaTaziter HastahklaTIa Saıvaş Kürsüm (Prof. Dr. A. N. Tüzd:.I)
ANKARA'DA TESBIT EDILEN ILK LlpONYSSUS BACOTİ
HIRST.. 1913 VAK'ASı
. M. MLTzriMİMİoGLU F. SAYIN
Ankara'nın Samanpazarı semtinde kain eski ;bir evde ilk L. bacoti olayını tesıbi,t etmiş bulunuyoruz. Evin bir oda bir mutba'kt..an ibaret olan dairesini, henüz beşikte bulunan çocuklariyIe,. genç bir kan ,koca işgal etmektedir. Adı geçen parazitlerden huzurlan 'kaçtığından, ,bir ş:~e içe-risinde,bir kaç tanesini laboratuvanmıza getirdiler. Parazitlerin çocukla-rında ve kendilerinde şidtietli kaşmtılara sebehiyet verdiklerinden ş:ka-yet ettiler. Bu müracaat üzerine va:k'a yerinde yap'tığ~mız tetkikler neti~ ce sinde 'küçük yuvayı L. bacoti'lerin istila etmiş olduğunu, ev hammının sağ kalunda geniş m:kya.sta bir dermat1tis'in meyıdana 'geldiğini gördülL Soruşturmalarım~ neticesinde e~ki kargir evin ;gerek duvar ve gerekse tavan arasında s~çanların, hilhassa geceleri, dolaştıklarını öğrendik. Para-zitlerin esas Wbariyle s,ıçanlardan kan emdikleri fa'kat <tahta olan taviının '. aralıklarından aşağiıya indikleri anlaşıldı.
L. bacoti'nin Ricketfsia, sıçanrarın endsmik tifüsü, Q. humması, ve ıbazı Filaria'lan naklettikleri anlaşıldı'ktan 'sonra önemleri: bir kat da. ha artrınştır. Bu hususlar 'göz önünde bulundurularak .ımüşahedemizi kı-saca rieşretmeyi faydalı buIıdu'k.
Muhtelif müelIiflere göre L.bacoti, evvela Hirst tarafından Mısır'da tavsif edilmiş olmakla ibera:her, kozmopolitm. Sıçan, diğer kemirici hay-' vanlar, kuş ve insanlarıdan 'kan emmek .suretiyle hem tropik .ve hem d~ mutedi! ikHmi olan yerlerde bulunmaktadır.
Baker'e göre L. bacoti'nin dişisinin uzunluğu 750-1000 mikron olup rengi beyaz benekli sriyalı, ,kır'rnızı, beyaz arasında değişmektedir. Renk değişiklikleri emdikleri 'kan nisbetindedir. ,Dorsal plak bunların bütün vücudunu ÖTtmez. enelicer'leri dişli değildir. AnuL5 analpla'1Gn ön tara-fında yer almıştır. .
Aynı '~üeUife göre' parari'tin biyolojisini 5 safhaya ayırmak müm-kündür: yumurta, 6 ayaklı larva, 'protonymph, deutonympih ve kalıil şe. kil; bunlann he!p5i 8 ayaklıdır. Dişi parazit yu:mur,t~lannı sıçanların
:M1ınioltıu - Sııym
•
vasına, yaşadığı müddetce, .bir kaç defa yumuı;tlar. ~b(JI'atuvar şartları altında yaşama süreleri 62 gün kadardır. Vasati olarak 98 yumurta yu-murtlarlar. Yumur,ta 1-2 gün içinde inficar eder. LarVa'lar kan emme-den. 24 saat içinde, gömle1k değiştirerek protonymph safhasın,a geç~rler. Bunlar deutoİıymph saf1hasına girmeden önce kan emIT.Pk i.o~undadırlar. Bu safhada'ki parazitler kan emmeden, 48 saat içinde, kilil hale gelirler. Belding'e göre, L.bacoti, Birleşik Amerika'nın cenup kısmı dahil olmak üzere, daha ziyade sıcak memleketlerde bulunur. İnsanlarda urti. caTia ile birlikte Ve&CUIClerbir dermatitis yapar. Fareden fareye ende-mik tifüsü nakleder. RiC'.kettsia'lar bu eıktoparaziıtlerin yumurtaladyle je-nerasyondan jenerasyona intikal eder.
Brumpt'a göre, L.ıbacoti, bazı. kemiricilerin (Sigmodon 'hispidus, Mus norveg' cus) FHariose"unu hUıSulegetiren litosomoides carnii'ye ara konutluk e1tmektedlr. Bu paTazitler çok süratli bir çoğalma 'kabiliyeti gös-termekte ve 32 parazıt 15 gün gibi kı:sa bir zamanda 1000 ade de vası1 olmaktadır. Ekseriya partenogenetik olarak çoğalan parazttlerin erkek-lerine nadiren rastlanmaktadır.
Chandler'e göre, L..bacoti, türü son zamanlarda Bdellonyssus so-yuna alınmıştır. "Bunlar esas iti~ariyle kanadlı ve ketnirici hayvanların pararitidir. Rkkettsia ve Virus ha'stalıklarını nakletmeleri dolayısiyle önem 'kazanmışlardır. Che! cer'ler djşi ve erkekte bir pens şeklinde nihayet bu-lur. Birleş~k Amerika'nın cenup ,bölgesinde sık sık rastlanma;kta ve in-sanlara Q.hummasını nakletmektedir.
[apage'a göre, bu parazit fa'reden fareye ve fateden insana ende-.mik tifüs'ün etkeni olan Rickettsia typhi'yi nakletmektedr.
Mönnİg'e göre, L.bacOJİi'ninergin 'Olan dişİsinin uzunluğu 1,5 mm. olup kım emenler:n rengi kırmızıdır.
Neveu-lemaire'e gö~e, .bu pararit insanlarda bir dermatilis'in me)"'" dana gelmesine sebebiyet vermektedir.
Ovana'ya göre, L:bacoi'i, evvela 1913 tarihinde Hirst tarafından tavsif ed:Imiş ve parazite o zaman le1gnathus soyadım vermiştir. '
Oytun,a göre, kozımopoIit olan bu parazit Rattus norvegieus ve in-sandan ,kan emmekte, endem!k ti£üsü nakletmekle itham edilmektedir.
Piekarski'ye 'göre, bu 'pararit evvela 1913 de Hirst tarafından Mı-sır'da bulunmuştur. Bilaııar~ 1931 de Hamburg; 1933 de Londra ve 1938 de de Bremen'de görülmüştür. Sıçanlarla mücadele edildiği takdirde aç kalan parazitler im'anlara daha gen:ş ölçüde saldırırlar. Bunlar .D.erman-yssus'lerin aksİne olarak konutlanndan gündüzleri 'kan emerler.
L. BACOTİ
Roy'a göre, L.ibacoti, sıçandan s.ııçana endemik tiffusü nakletmek-te, iman'lardan da kan e'mmektedir.
Sehelmjre'e göre, şimali Texas'da sıçanlara mahsuş bir akar ~lan
L.bacoti, insanlann dIdinde de bir acarias~ tevlit ederler. Bu hastalık ön-celerİ uyu~la karlŞtırılmış ise de bilahara tefri,ki teşhisi yapılmıştır. Bu parazitIerin hU5ule gdirdikleri lezyonlar uyuz, vücut bitl, Trombieula
irrifans, 'tahta kurusu, pire, ihububat bitleri ve diğer kan emen
haşerele-rin tevilt ettikleri dermatitis'l~rle karı~tırııabiIirler. L.obacoti, Avrupa'da me,Elkenlerin duıvarlarında, çocukların yataklarında, vücutları üzerinde çok Bayıda görÜ'lmüş ve kan emdi'kleri tesbit edilm:şiir.
Williams'a göre, bu parazitin kan emen di'şileri 7 yumurta yumurt-lamakta, bunlar 38,5-53,5 .saatta inficar etmekte, . süne çI'ktI'ktan sonra 19-24 saat sonra kan emmeden .gömlek değiştirmekte ve 8 ayaklı nyımph meydana gelmekted;r.
MATERYAL VE METOT
Vak'a yerinde yaprmış ollduğumuz araştırmalaresnasında odanın gerek tahta olan tavanayle duvarları arasında kalan !boşluklardan ve ge-rek~e tavan tahtalarının aralıklarından aşağı'Ya inm:ş olan parazitIer du-varlardan, perdelerin, e}bi6e v.e gömlek'erin üzerlerinden. karyolanın ke-narlarından Ç{)ıkmiktarda toplanarak laıboratuvara getirilmi~tiT.
.
70 derece.Ji.k alıkoIde tesb',t edilmiş olan parazitleri şeffaflandırmak için en uygun bulduğumuz metodu aşağıya' kaydediyoru'z:
70 derecelik alkolden alınan akarlar 24 saat 50 derecelik alkolde ve 24 saat da 30 dereceli'k .alkolde be'kletildikten sonra 24 saat müddetIe disnle suya alınmıştır. Bundan ~ı()nra, bütün müddetler yirmi dörder saat olmak üzere aşağıoda ~ikrettiğ miz maddelerde ,bekletilmiştir.
1. % 6 KOH, 2. Disıtile su, 3. % 30 luk alkol ve sırasiyle % 50, % 70, % 80, % 96, % 100 derecelik alkolIer. 4. Yarı yarıya saf alıkol ve kreooot kanşımı. ~. Saf kreüozot, 6. Kanada balsam He lam üzerine monte Edildi.
Bu ~uretle şeffafIandırılmış olan parazitler, mikroSikopla resim çiz-me cihaz;yle refmedilmHşir (Şekil: 1).
Baker'egöre, ;bu parazitIerle mücadele için en iyi çare kemirici hayvanları yok etmektir. Yapılan tecrÜihelere göre % 10 DDT bunları azaltmakta ise de tamam.iyle imha edememektedir. % 8 'DDT ye % 10 da küJk.ürt ilave €d;Iirse daha iyi net:ce alınmaktadır.
,
Mimiojtlu - Şayın
i
Gamatox. ve t<;l()tox.gibi Acaricide ilaçlann da iyiisonuç vereceğini
kuvvetle ,tah,min etmek,teyiz. . . .
. (Şekil: 1) - Llponyssus bacotl {Orogl dişi, dorsalden görünüşü X 97
ÖZET
Ankara'nın Samanpazarı semtinde bulunan eski birevİn bir oda ve bir mutbaktan ibaret 'küçük dairesinde oturma!kta olan ailenin reisi bize biI1kaç tane akar getirerek bunlardan çok rahats1iZ oldu'klannı bil-dirmiştir. Yerinde yaptığımız araştırmalar neti'cesinde mezkt1r evin du-var ve tavan_ aralarında çok sa)T]da.sıçanların ıbulunduğu .ve bunlardan kan emen ,bu 'akarların insanlara da saldırdıildan anlaşılmıştır. Toplanan parazitler Iaboratuvarda muayene edildilçteon$onra bunlann Liponyssu.
L. B A C O T İ
bacoti olduikları teeshit .edi,1miş ve bu dairenin :sakinlerinde şiddetli ka. şın1rlara ,ve dermaLtis'e sehelbiyet veren ,parazitlere dair Ibilgİ verilmiştiT.
z
U IS A M iM E N F A !S ,S U ~NGLiponyssus bacoti ist İn unserem Lande erstmalig bej Menschen festgestellt worden. Im Text haben wir ülber diese Parasİten ausführlioh berichtet.
L
i
T ıE RAT O RBaker, E. W., Evans, T. M., Gouldı D. J., Hullı Wı B, .Keeganı H, L, : A manuel of
'Parasitic rrı:irteısolf medical Or eeonomic .irmporıtanıce.National Pe1>t C~mtrol AsSiOciation. N. Y., 22-26, (1956).
Belding, D.L. : Texboo'k of Clinica~ Parasi,tology. Arpple;ton..centurıy Crorftii, Ine. N.
Y.. 761. (1942)
Brumpt, E. : Precis de Pa'I'asi,tologioen, Ma,nıson et Cie Editeuııs, Paris, 1070-1071,
(1949). \
Chandler, C. : Introouction. to Pa,rasitology. With specia,l Referenıce to Llıe ParalSLtes of Man. 9. E. J.olhn.Wiley et SOM Ine. N. Y. 538, (1955),
Lapageı G. : Veteriınary ParalSitology. O1İJWr,and Boyd, London, 673-674, (1956). Mönnig, H. O. : Veterinary Helminthıollog'y 3:mıdEn.tomology. BaHiere TindaU and cox,
iLondon. 397, (19<W). . .
Neveu-lemaire, M. : Traite d'Entoımologie Medicale et VeterınaiJre. Vigot Freres
Editeuİ"S, Paris. 464: (1939).
-Ovazza, M. : Quelques observatiom sur la bLologie et pluıs particulierement le cycle ~e Liponyssus baeoti Hirrst, 1913. Ann. paTasit., ParİlS.XXX,. 178 (1950).
Oytun, H. Ş. : THılbi Entoımoloji. Anka,ra Üniversi,tesi Tıp FaJkıü1tesi Ya&lBlarından,
Anıkara. 174. (1956). \
Piekarskl, C. : Leılırbuclı der Parasitologie. Springer Verlag, Berlin, 478, (1954). Roy, D. N. : EntoımıoWOigy,Saraswaty Lilbrary, Calcuıtta. 330-~31, (1946).
Schwab, Mo, R. Alien, S. E. Sulkin : The Tropical rat.,m,ite (LipoIly'SSUiSbaooti) as a,n eXjperime~lhı..ıvector of eoxadkie virus. Amer. J. Trop. Med. Hyg. 982-986,
(1952), (Bualetin de l':ı:nsbtut pasteuT, 52, 5, 562, 1954).
Shelmlre, B. et Dove, W. : The Tropieal rat.mites, L. ba.coti ,CHiM 1914) the eause of a skin emption of maın a'nd a possihle veetor of endemiethyphus fever.
J. Arner. Med. A'SS. XCVI 579-584, (1931).
Williams, R. W. : Tıhe laooratO'ry rea.ring of the tTopieal ra,t-mite. The Jou.rnal of Parasitology 32, 3, 252-256, (1~6).
