İMPARATORLARIN OYUNU SATRANÇ

iMPARATORLARIN

OYUNU SATRANÇ

ÖZET: Satranç, iki oyuncu arasında oynanan bir zeka ve strateji oyunudur. Bu oyun satranç tahtası denilen 8 x 8 ‘lik kare bir alan üzerinde satranç taşları ile oynanır. Toplam 64 karenin yarısı siyah, yarısı beyaz renklerden oluşur. Oyu-nun başında beyaz ve siyahların 16 taşı bulunur. Bunlar bir Şah, bir vezir, iki kale, iki fil, iki at ve sekiz piyondan oluşur. Oyunun amacı karşı tarafın şahını mat etmektir.

ANAHTAR KELİMELER: satranç; şah; mat; piyon; stra-teji oyunu

ABSTRACT : Chess is a game of intelligence and strategy played between two players. This game is played with chess pieces on an 8 x 8 square area called the chess board. Half of the 64 squares are black and half are white. At the beginning of the game there are 16 pieces of white and black. They consist of a king, a queen, two castles, two elephants, two horses and eight pawns. The objective of the game is to match the opponent’s King.

KEYWORDS: Chess; King; mat; pawn; strategy game CHESS GAME OF EMPERORS

SATRANCIN TARİHÇESİ

Satranç oyununun icadı ile ilgili olarak çeşitli efsa-neler bulunur. Bunlardan en bilineni buğday tanesi efsane-sidir. 6. yüzyıl sonrasından beri satranç Hindistan kökenli olmasına rağmen, İran’da bilinmekteydi. Buradan 7.yüzyıl ortalarında İslamiyet’in yayılmasıyla beraber Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da yayılmıştır. Sonraları şövalyelerin yed, yiğit erdeminden sayılırken; diğer taraftan da kilise tarafından uygun bulunmamıştır.

Satranç ilk olarak M.S. 6.yüzyılda Hindistan toprak-larında ortaya çıkmıştır. Bunu belgeleyen “Çaturanga” adlı satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan’dan kalmadır. Daha sonra İran’a, onlardan Araplara ve oradan da İspanya üzerinden Avrupa’ya yayılmıştır. Arap ve Avrupa el

yazma-larından sonra İspanyol Lucena’nın ilk basılı satranç kitabın-da o zamanki yeni kuralları açıklanmıştır. İspanya’kitabın-dan sonra satranç: İtalya, Fransa, Almanya, ABD ve Rusya’da hızla yay-gınlaştı. 1886 yılında ilk Dünya Şampiyonluğu karşılaşması Steintz ve Zukertort arasında oynandı. Şampiyon olan Ste-intz’ın satranç kuramları günümüzde de geçerliliğini koru-maktadır. 1924 yılında da Dünya Satranç Federasyonu ku-rulmuştur.

SATRANÇ NEDİR, NASIL OYNANIR?

Satranç, iki kişi tarafından oynanan 16 taşı kullana-rak, karşı tarafın 16 taşıyla yapılan mücadeleden oluşur. Bu oyun satranç tahtası denilen 8 x 8 ‘lik kare bir alan üzerinde satranç taşları ile oynanır. Toplam 64 karenin yarısı siyah, yarısı beyaz renklerden oluşur.

S

Yüzyıllardır dünya üzerindeki birçok uygarlık tarafından sevilerek oynanan ve impara-torların, sarayların oyunu olarak bilinen satranç bir strateji oyunudur. Satranç oyunu herkes tarafından beğenilen ve zekanızı kullanarak çeşitli stratejiler ile rakip oyuncuyu yendiğiniz bir oyundur. Satranç oyunundaki temel amaç kendi şahınızı korurken rakip oyuncunun şahını devirmektir. Kısaca oyundaki temel amaç “kral ölürse savaş biter” mantığına dayalıdır.

Taraflar beyaz ve siyah renkli taşları alırlar, her oyuncunun bir seferde bir hamle yapmasıyla oyun gelişir. Oyu-nun başında beyaz ve siyahların 16 taşı bulunur. Bunlar bir Şah, bir vezir, iki kale, iki fil, iki at ve sekiz piyondan oluşur. Oyunun amacı karşı tarafın şa-hını mat etmektir.

Satranç Oyununda Kullanılan Taş-lar:

Piyon: Satranç oyunundaki en zayıf

taştır. Piyonun hareket yönü her za-man ileridir. Her hamlede ancak bir kare ileri gidebilirler. Ancak çapraz ka-rede rakibin bir taşı var ise onu alabil-mek için çapraz kareye geçerler. Piyon taşı geriye hamle yapamaz. Satranç oyununda bu özelliği taşıyan tek taş-tır. Bu sebeple piyonu oynarken çok iyi düşünmelisiniz. Çünkü geri dönüşü yoktur. Piyon önündeki karede her-hangi bir taşın olması durumunda iler-leyemez. Piyonun ilerleyebilmesi için önündeki karenin açık olması gerekir. Oyundaki değeri 1 puandır. Satranç tahtasında bir kişinin sekiz piyonu var-dır ve bu piyonlar diğer taşların önüne

dizilirler. Bu konum, satranç tahtasın-daki 2. ve 7. sıraya denk gelir. Piyon taşı savaştaki piyadeyi temsil eder.

At: Bu taş hamle şekli ile diğer

taşlar-dan ayrılmaktadır. Oyuna yeni başla-yanlar için anlaşılması en zor taş ola-bilir. At, ilerlerken “L” çizerek ilerler. Atı diğer taşlardan ayıran bir özelliği daha vardır. At, diğer taşların üstünden at-layabilmektedir. Diğer taşlar bunu ya-pamazlar. Bu taş oyundaki en zor ve en hileli taşlardandır. Atı kullanırken iyi düşünmek gerekir. Satranç oyunda atın değeri 3 puandır. Satranç tahta-sında bir kişinin sadece iki atı vardır.

Fil: Bu taş oyun sırasında çapraz

ilerle-yebilir. Filin zayıf noktası tek renk üze-rinde ilerleyebilmesidir. Oyun içindeki iki filinizin biri sadece beyaz kareler-den ilerleyebilirken diğer filiniz sadece siyah karelerde ilerlemek zorundadır. Satranç oyununda filin değeri 3 pu-andır. Bu durum fil ve atı eşit seviyeye getirir.

Kale: Satranç oyunundaki değerli

taş-lardan biridir. Kale; ileri, geri, sağa ve

sola istediği kadar gidebilir. Bu hare-ket rahatlığı taşın gücünü arttırmakta-dır. Satranç oyununda “rok” adı verilen özel bir harekete sahiptir. Satranç oyu-nunda kalenin değeri 5 puandır. Oyun içerisinde bir kişinin iki kalesi vardır.

Vezir: Satranç oyunundaki şahtan

sonraki en değerli taştır. Vezir; ileri, geri, sağa, sola ve çapraza istediği ka-dar ilerleyebilir. Bu hareket özgürlüğü veziri en güçlü ve en korkulan taş ya-par. Satranç oyununda vezirin değeri 9 puandır. Satranç oyununda bir kişinin sadece bir veziri vardır.

Şah: Satranç oyununda tartışmasız en

önemli taştır. Şah yenildiğinde oyun kaybedilir. Yani galibiyet ya da mağ-lubiyet şaha bağlıdır. Şah hareket ra-hatlığı konusunda biraz kısıtlıdır. Şah etrafındaki karelerden birine tek kare ilerleyebilir. Oyundaki bütün taşların bir puan değeri vardır. Ancak şaha puan verilmez. Bu şahın paha biçile-mez oluşunu gösterir. Satranç oyu-nunda bir kişinin sadece bir şahı vardır. Oyun sırasında şah ve vezirin yerleri birbirleri ile karıştırılabilmektedir.

Anlaşılır bir şekilde söylemek gerekir-se taşlarınızı dizdiğinizde vezir sol şah ise sağ tarafta olmalıdır. Tablodaki ad-ları ile vezir d sütununda şah ise e sü-tununda olmalıdır

Satranç Oyununda Hamleler ve Kavramlar

Satranç oyununda taşların hareket yönlerini ve nasıl taş aldıkla-rını öğrenerek basit düzeyde satranç oynayabilirsiniz. Fakat satranç oyunu içinde özel hamle ve stratejiler bulu-nur. Bu hamle ve stratejiler kullanıla-rak oyunun seyrini değiştirebilirsiniz. Taş Alma: Rakibin taşını oyun dışına çıkarma işine taş alma denir. Oyunu kazanmak için

rakip taşları alarak rakibin

şahını savunmasız hale getirmelisiniz. Her taşın kendine özgü bir ilerleyişi vardır. Taşlarınızdan birinin güzerga-hında rakip taşlardan biri bulunuyorsa kendi taşınızı rakip taşın bulunduğu kareye yerleştirerek rakibin taşını al-mış yani yemiş olursunuz.

Rok: Kale ve şah ile yapılabilen özel bir hamledir. Bir savunma veya kaçış ham-lesidir. Rok ile şah kurtarılır. Küçük rok ve büyük rok olarak ikiye ayrılır. Beyaz taşların bizim olduğunu düşünürsek; Küçük rok, şah, sağ taraftaki kaleye doğru iki adım ilerlerken kalede şaha doğru iki a d ı m i l e r l e r .

Satranç tahtası üzerindeki konumu ile söyleyelim. e1 karesinde bulunan şah, g1 karesine ilerler. h1 karesinde duran kale de f1 karesine ilerler. Bu hareket tek hamle sayılır.

Büyük rok, şahın sol taraftaki kale ile birlikte hareket etmesidir. Şah soldaki kaleye doğru iki adım ilerler-ken kalede şaha doğru üç adım ilerler. Tahta üzerinde e1 karesindeki şah c1 karesine ilerler. a1 karesindeki kale ise d1 karesine yerleşir. Rok hamlesi sıra-sında kale ve şahın birbirinin üstün-den geçtiğini söyleyebiliriz.

En Passant: Piyon ile yapılan özel bir hamledir. Oyun başında ilk hamle ile iki adım ilerleyen piyonun sağ ya da sol komşu karelerinde bulunan bir piyon varsa komşu karede bulunan piyon hamle yapan piyonun arkasına çapraz ilerleyerek piyonu alabilir. Bir piyonun çapraz yediğini ve bir adım ilerleyebildiğinden yukarıda bahset-tik. En passant hamlesi piyonun bu iki özelliğinin birleşiminde oluşmaktadır. En passant, “geçerken” anlamına gelen Fransızca bir sözcüktür. Piyonun rakip piyonu geçerken almasını anlatır. Terfi: Piyonun bir özelliğidir. Bir piyo-nun en son yataya ulaşabilmesi duru-munda piyon şah dışında istediği her-hangi bir taşa dönüşebilir. Bu duruma terfi denir. Oyunun kaderini değişti-rebilecek önemli hamlelerden biridir. Oyuncular piyonlarını en güçlü taş olduğu için vezire terfi ettirmeyi tercih ederler.

Pat: Hamle sırası kendisindeyken oyuncunun oynayabileceği hamle kalmadığında oyun pat olur ve oyun beraberlik ile sonuçlanır. Pat dışında “devamlı şah” ve “devamlı kış” durumu

Feda: Oyuncunun daha karlı olacağını düşündüğü bir strateji için taşlarından birini feda etmesi durumudur. Ancak rakip feda edilen taşı almak zorunda değildir. Her taşın bir puan değeri ol-duğunu söylemiştik. Bu puanlar feda yapacağınız zaman işe yarar. Feda et-tiğiniz taşın alabileceklerinizden daha karlı olup olmadığını bu puan değerle-ri ile anlarsınız.

Çatal: Oynanan bir taş ile rakibin iki taşını birden tehdit etme durumuna çatal denir. Bu sayede rakip iki taşın-dan birini feda etmek zorunda kalır. Şiş: Taşınızın yol güzergahında rakibin arka arkaya iki taşı bulunuyorsa bu du-rum şiş olarak adlandırılır. Rakip ya ön-deki taşını feda edecek ya da önön-deki taşı kaçırarak arkada kalan taşını feda edecektir.

Satranç oyunu bir yazı ile anla-tılamayacak kadar geniş ve kapsamlı bir alandır. Bu konu hakkında birçok kitap yazıldı. Temel kurallar, taşlar, hamleler, kavramlar ve stratejiler için ayrı ayrı birer kitap yazılabilir.

Satranç nedir, nasıl oynanır ve tarihçesi hakkında kısaca bilgi vermiş-ken strateji oyunu olan satrancın Bur-dur’daki gelişimine de bir göz atmak gerekir.

BURDUR’DA SATRANÇ

Son yıllarda ülkemizde gide-rek popüler hale gelen satranç sporu sabırlı olma, rakiplerinin karşısında zor anlarda mücadele edebilme gücü ve akılcı kararlar alarak problemli du-rumu aşma yeteneği kazandırır. Ülke-mizde satranç sporunun yaygınlaştırıl-ması, çocuk ve gençlerimizin satranç sporuna yönlendirilmesi önemlidir. Burdurlu çocuklarımızı ve gençlerimi-zi satranç sporuna yönlendirmeli ve onlara gereken imkanların sağlanması hepimizin görevidir.

Bilindiği gibi Burdur’da sat-ranç sporunun inişli çıkışlı grafiği tüm satranç severleri rahatsız etmektedir. Bu konuda yapılan çalışmalar satranç kültürünü ve ilimizi tanıtmak adına tüm hızıyla devam etmektedir. Her yıl yapılan Burdur Gölü Ulusal Turnuvası

önemli örneklerden biridir. Bu turnuva Burdur Belediyesi ve Bahçeşehir Kole-jinin katkılarıyla yapılmıştır. Geçtiğimiz aylarda il temsilcisi Sn. Şükrü Şener görevini Sn. Orhan Altın’a devretmişti. Başta Serdar Başgül, Şükrü Şener, Or-han Altın, Cantürk Aksöz ve hakemle-rimize nitelikli çalışmalarından dolayı teşekkürü bir borç biliriz.

Okul sporları satranç branşı her yıl olduğu gibi bu yılda ilimizde bele-diye sergi salonunda 26-27 Şubat’da yapılacaktır. Önceki yıllarda okul spor-ları satranç branşındaki Burdur ilinin başarısı bilinmektedir. Satranç antre-nörlerinin de bu başarıdaki payı öne çıkmaktadır. Okul sporları ve satranç ile ilgili her türlü bilgi burdur.tsf.org.tr adresinde mevcuttur.

Türkiye Küçükler ve Yıldızlar Şampiyonası bu yıl 19-26 Ocak ara-sında Antalya/Belek Granda Otel’de yapıldı. İlimizde 12 yaş genel kategori-sinde Türkiye 10.su olan ve milli takım havuzuna seçilen Berke Eroğlu’nu ve emeği geçenleri kutluyoruz.