Makale: Geçiş Durumundaki Taşıtların Aerodinamik Etkileşimlerinin Deneysel Olarak İncelenmesi

(1)

Giriþ

B

ir kara taþýtýnýn performansýný pek çok yönden etkilediði için kara taþýtlarýnýn aerodinamiði önemlidir. Aerodinamik, bir taþýtýn yakýt tüketimini, yol tutuþunu, performansýný ve gürültü seviyelerini önemli oranda etkilemektedir. Kara taþýtlarýnýn aerodinamik özelliklerinin incelenebilmesi için üç yöntem vardýr. Bunlar gerçek yol koþullarýnda yapýlan deneyler, sayýsal analiz çalýþmalarý ve rüzgâr tüneli deneyleridir. Günümüzde rüzgâr tüneli deneyleri daha ucuz, güvenilir, hýzlý ve kolay olduðundan tercih edilmektedir. Rüzgâr tünellerinde deðiþik sistemlerin yardýmýyla aracýn yol þartlarýndaki durumunu yapay olarak yaratmak mümkündür. Araçlarda oluþan sürüklenme kuvvetini karþýlaþtýrmak için sürükleme katsayýsý kullanýlýr. Bu katsayýnýn deðeri yakýt tüketiminin belirlenmesinde aracýn temel aerodinamik özelliðidir. Rüzgâr tünellerinde

k u v v e t i n i n e n u y g u n s e v i y e y e ç e k i l m e s i amaçlanmaktadýr. Sürükleme kuvvetinin minimize edilmesi çok önemli yakýt tasarrufu saðlayabilmektedir.

Sürücüler kullandýklarý taþýtlarýyla daha büyük bir taþýtý geçerken veya daha büyük olan taþýt tarafýndan geçilirken, taþýtlarý üzerinde aerodinamik kuvvetleri hissederler. Geçmiþte yapýlan çeþitli çalýþmalarda taþýtlarýn, kendilerini geçen taþýtlarýn etkisiyle, sürükleme kuvvetinde, yanal kuvvetlerinde ve yana kayýþ (sapma) momentlerinde deðiþimler olduðu gözlemlenmiþtir. Geçiþ durumundaki kara taþýtlarýnýn yakýt tüketimi bakýmýndan sürükleme kuvveti en önemli faktördür [1]. Kobayashi N. ve Sasaki Y. [2] çalýþmalarýnda, büyük bir taþýtýn kendisinden daha küçük bir taþýtý yandan geçiþi durumunda taþýt üzerinde yaratmýþ olduðu aerodinamik kuvvetleri incelemiþlerdir. Bu inceleme sonucunda yazarlar, büyük taþýtýn küçük taþýt üzerinde yanal kuvvet Ünsal GÜMÜÞLÜOL

Tahsin A. ÇETÝNKAYA Kahraman ALBAYRAK Makina Yüksek Mühendisi

Öðr. Gör. Dr., Orta Doðu Teknik Üniversitesi, Makina Mühendisliði Bölümü Prof. Dr., Orta Doðu Teknik Üniversitesi, Makina Mühendisliði Bölümü

ÖZET ABSTRACT

Bu çalýþmada, geçiþ durumunda olan taþýtlarýn aerodinamik etkileþimleri rüzgar tünelinde deneysel olarak incelenmiþtir. Taþýt aralýðýnýn, geçiþ durumundaki iki taþýtýn sürükleme katsayýsýna olan etkileri araþtýrýlmýþtýr. Aerodinamik taþýt etkileþimi üzerindeki þekil etkisinin incelenmesi için iki farklý tip taþýt modeli kullanýlmýþtýr. Modellerin her durumdaki sürükleme kuvvetleri ve yüzey basýnç daðýlýmlarý ölçülmüþtür. MIRA modellerinde, geçiþ durumlarý için sürükleme katsayýlarýnýn fazla deðiþmediði g ö z l e m l e n m i þ t i r. B u n a ka r þ ý n , A h m e d m o d e l l e r i aerodinamik etkileþimleri büyük oranda hissetmektedir. Her iki taþýt tipi için, sürükleme kuvvetindeki en büyük d e ð e r l e r, m o d e l l e r y a n y a n a d u r u m d a y k e n gerçekleþmektedir..

Anahtar Kelimeler:Yol taþýtlarýnýn aerodinamiði, sürükleme, Keywords: geçiþ, sollama

In this study, aerodynamic interactions of vehicle models in passing situations were investigated experimentally in a wind tunnel. Effects of the inter-vehicle spacing on drag coefficients of vehicles in passing situations were observed. Two different types of vehicle models were used in order to investigate the shape effect on aerodynamic vehicle interactions. Drag forces and surface pressures of the models at each situation were measured. For the passing situations, drag coefficient of MIRA models did not change considerably. However, big amount of changes were observed at all positions for Ahmed body. Maximum values of drag coefficients were reached when the models were at side by side position for both vehicle types.

Road vehicle aerodynamics, drag, passing, overtaking

GEÇÝÞ DURUMUNDAKÝ TAÞITLARIN AERODÝNAMÝK

ETKÝLEÞÝMLERÝNÝN DENEYSEL OLARAK ÝNCELENMESÝ

(2)

ve sapma momenti oluþturduðunu ve bunun da küçük taþýtýn kontrol kaybýna neden olduðunu görmüþlerdir. Azim [3] ve Heffley [4] tarafýndan yapýlan çalýþmalarda yazarlar büyük taþýt modelini küçük taþýt modeline göre boylamasýna ve yanlamasýna farklý pozisyonlarda yerleþtirerek modellerin üzerlerine etkiyen aerodinamik kuvvetleri incelemiþlerdir. Yamamoto [5] yapmýþ olduðu yarý statik ölçümlerde taþýt modelleri arasýndaki göreceli hýzýn aerodinamik kuvvetlere etkisini gözlemlemiþtir. Noger and Szechenyi [6] ve Gilliéron and Noger [7] geniþ kapsamlý statik, yarý statik ve dinamik testlerle taþýtlarýn geçiþ durumlarýnda aerodinamik kuvvetleri karakterize etmiþlerdir.

Bu çalýþmada, sollama esnasýnda yan yana seyreden iki taþýtýn aralarýndaki boylamasýna ve yanlamasýna mesafelerin, taþýtlar üzerindeki sürükleme kuvvetlerine olan etkileri incelenmiþtir. Deneyler, gövde tipleri farklý iki taþýt modeli kullanýlarak tekrarlanmýþ, böylece gövde formunun etkileri de gözlemlenmiþtir.

Deneyler, Orta Doðu Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliði Bölümündeki ses altý rüzgar tünelinde yapýlmýþtýr. Rüzgâr tünelinin test alaný 300×750 mm olup tünel 2400 mm uzunluðundadýr. Test alanýnýn içindeki akýþý düzgünleþtirmek amacýyla bir alt bir de üst plaka yerleþtirilmiþtir. Üst plakaya, blokaj düzeltmelerinde kullanmak amacýyla plakanýn ortasýndan 50 mm aralýklarla 18 adet statik basýnç portu konulmuþtur. Test alaný içindeki çalkantý seviyesi % 0.2 olarak ölçülmüþtür.

Taþýt þeklinin, yakýn takip durumundaki taþýtlarýn aerodinamik etkileþimlerine olan etkisini incelemek amacýyla iki farklý tipte taþýt modeli kullanýlmýþtýr. Bunlardan ilki, 1/18 ölçekli MIRA (Motor Industry Research Association) sedan tipli taþýt modelidir (Þekil 1). Kullanýlan

diðer taþýt tipi modeli ise 1/4 ölçekli 0° arka kenar açýlý Ahmed cismi (Ahmed Body) olup (Þekil 2) bu model daha çok otobüs veya minivan gibi taþýtlara benzemektedir.

Sürükleme kuvveti ölçüm düzeneði; demir iskelet üzerine yerleþtirilmiþ bir üç bileþenli kuvvetölçer (three component balance), bir yükseltici (amplifier) ve bir osiloskopdan oluþmaktadýr. Bu kuvvetölçer, modellere bir T-baðlantýsýyla tutturulmaktadýr. Üç bileþenli kuvvetölçer, küçük aerodinamik modellere etkiyen sürükleme ve kaldýrma kuvvetleriyle yuvarlama momentini ölçmek için tasarlanmýþtýr. Kuvvetölçerin üzerinde üç çift uzama ölçer gerilme pulu bulunmaktadýr. Taþýt modeline etki eden kuvvetler, gerilme pullarýnýn uzamasýna veya kýsalmasýna sebep olmaktadýr. Bu uzama veya kýsalmalar pullarda direnç deðiþimlerine sebep olmaktadýr ve direnç deðiþimleri de yükseltici vasýtasýyla voltaj deðiþimlerine dönüþtürülmektedir. Voltaj deðerlerindeki deðiþimleri görüntülemek ve kaydetmek amacýyla bir osiloskop kullanýlmýþtýr.

2

Deney Düzeneði

Ses Altý Rüzgar Tüneli

Taþýt Modelleri

Sürükleme Kuvveti Ölçüm Düzeneði

(3)

Deneylerin Tanýmý

MIRA Modeli Test Sonuçlarý

Çalýþma konusu kapsamýnda taþýt modellerine etki

eden sürükleme kuvvetleri ve yüzey basýnç deðerleri ölçülmüþtür. Her iki modelin sýnýr tabakalarýnda çalkantýlý sýnýr tabakasý akýþýnýn oluþtuðundan emin olmak amacýyla modellerin tek olduklarý durumlardaki sürükleme kuvveti ölçümlerinde, akýþ bozucu teller (trip wires) kullanýlmýþtýr. Sürükleme kuvveti ölçümlerinde yanlamasýna mesafenin etkisini gözlemlemek amacýyla iki farklý yanal mesafe kullanýlmýþtýr. Yanal mesafe (d), model geniþliði (w) ile boyutsuzlaþtýrýlarak ölçümler d/w=0.1 ve d/w=0.5 aralýklarý için alýnmýþtýr. Her bir yanal mesafe için modeller arasýndaki boylamasýna mesafenin (x), sürükleme kuvvetlerindeki deðiþimlerine olan etkileri gözlemlemek için 5 farklý yapýlandýrma kullanýlmýþtýr. Taþýt modelleri arasýndaki mesafe taþýt modeli boyuyla normalize edilmiþ (x/l) ve ölçümler boyutsuz mesafe x/l=-1 den x/l=1'e kadar 0.5 aralýklarla alýnmýþtýr (Þekil 3).

Sürükleme kuvveti ölçümlerinin ardýndan, elde edilen sonuçlarýn gerçek yol þartlarýný temsil edebilmesi için bir blokaj düzeltme metodu uygulanmýþtýr. Gerçek yol koþullarýnda rüzgâr tünelindeki gibi duvarlar yoktur. Fakat yapýlan deneylerde modeller kapalý alanda olduklarý için, test alaný içindeki hava akýþýný kýsmen engelleyerek

bulunduklarý konumlardaki dinamik basýnçlarýn azalmasýna ve dolayýsýyla hesaplanan sürükleme katsayýlarýnýn yüksek çýkmasýna neden olmaktadýr.

Yüzey basýnç daðýlýmlarýnýn taþýt üzerine etkiyen kuvvet ve momentlere önemli etkileri bulunmaktadýr. Modeller üzerindeki yüzey basýnç daðýlýmlarýný gözlemlemek amacýyla model yüzeylerinin orta ekseni boyunca statik basýnç delikleri yerleþtirilmiþtir. Sað ve sol y ü z e y l e r d e d e l i k k o n u m l a r ý , m o d e l l e r i n ö n yüzeylerinden arkaya doðru 1'den 6'ya kadar numaralandýrýlmýþtýr. Ayný þekilde, ön ve arka yüzeylerinde, modellerin sað yüzeylerinden sol yüzeylerine doðru 1'den 5'e kadar numaralandýrýlmýþtýr. Bu deliklerden ölçülen her bir basýncýn tünel test alanýnýn yan duvarýnda bulunan referans statik basýncýnýn farký, yine referans düzleminde ölçülen dinamik basýnca bölünerek basýnç katsayýlarý(C ) bulunmuþtur. Basýnç ölçümleri dijital göstergeli bir mikromanometre yardýmýyla alýnmýþtýr.

Düzeltme metodu uygulanmadan önce, MIRA m o d e l i n i n s ü r ü k l e m e ka t s a y ý s ý 0 . 3 2 9 o l a r a k hesaplanmýþtýr. Sürükleme katsayýsýndaki ölçüm belirsizliði 0.015 veya % 4.5’dur. Ölçümler, test alaný içinde akýþ boyunca 3 farklý konumda gerçekleþtirilmiþtir. Sonuç

P

Þekil 3.Yakýn Takip Durumunun Þematik Gösterimi Geçilen model

(4)

miktarda artýþlar gözlemlenmiþ fakat bunlarýn ölçüm belirsizlik sýnýrlarý içerisinde kaldýðý görülmüþtür. MIRA modeli için, yol koþullarýnda, tam ölçekli taþýt için taþýt boyu kullanýlarak tanýmlanmýþ Reynolds sayýsý 10 seviyelerindedir. Test alanýndaki serbest akýþ hýzý 19 m/s i ke n d e n e y l e r 2 . 9 × 1 0 Re y n o l d s s a y ý s ý n d a gerçekleþtirilmiþtir. Dolayýsýyla Reynolds sayýsý benzerliði saðlanamamaktadýr. Bu nedenle, küçük pürüzlülük elemanlarý kullanýlarak, model üzerindeki sýnýr tabakadaki akýþ yapay olarak çalkantýlý (turbulent) hale getirilmiþtir. Akýþ bozucu tel kullanýldýktan sonra MIRA modeli için sürükleme katsayýsý 0.325 olarak hesaplanmýþtýr. 1/18 ölçekli MIRA modelinin test alaný içerisinde yaratmýþ olduðu blokaj oraný % 2.6'dýr.

Þekil 4'te yanal olarak daha yakýn olan (d/w=0.1) modellerin sonuçlarý birbirinden baðýmsýz 3 farklý ölçümün ortalamasý alýnarak hesaplanmýþtýr. Þekilde, C modelin geçiþ durumundaki sürükleme katsayýsýný temsil ederken, C ise modelin tek taþýt durumu için hesaplanan deðerini göstermektedir. Boylamasýna mesafe x/l=1 iken, her iki modelin sürükleme katsayýsý, tek duruma göre daha düþük olmaktadýr. Geçen taþýtýn ön yüzeyindeki yüksek basýnç alaný, geçilen aracýn arka yüzeyindeki düþük basýnç alanýný yükseltmektedir. Ayný þekilde, geçilen aracýn arka yüzeyindeki düþük basýnçlar

geçen aracýn ön yüzeyindeki yüksek basýnçlarý etkilemekte ve dolayýsýyla her iki modelin sürükleme katsayýlarý tek durumdaki sürükleme katsayýsýna göre düþmektedir. Boylamasýna mesafe x/l=0.5 iken, geçilen aracýn arttýrýlmýþ olan arka yüzey basýnçlarý tekrar düþmekte ve bu da sürükleme katsayýsýnýn artmasýna neden olmaktadýr. Bu arada, geçen aracýn ön yüzey basýnçlarýnda önemli bir deðiþiklik olmamakta ve dolayýsýyla sürükleme katsayýsýnda da deðiþim g ö z l e m l e n m e m e k t e d i r. M o d e l l e r y a n y a n a durumdayken (x/l=0), her iki modelin ön yüzeylerindeki yüksek basýnçlar ve arka yüzeylerindeki düþük basýnçlarýn etkileþmesiyle sürükleme katsayýlarý da artmakta ve en yüksek deðerine ulaþmaktadýr. Bu pozisyondan itibaren her iki modelin sürükleme katsayýlarý düþmekte ve ikinci en küçük deðere x/l=-1'deyken ulaþýlmaktadýr.

Geçilen ve geçen modeller için Þekil 5 ve Þekil 6'da gösterilen sað ve sol yüzey basýnç daðýlýmlarýnýn farklýlýðýndan ötürü araçlar üzerinde yanal kuvvetler oluþmaktadýr. Geçen aracýn sol yüzey basýnçlarý sað yüzey basýnçlarýndan, geçilen aracýn da sað yüzey basýnçlarý sol yüzey basýnçlarýndan fazla olduðu için oluþan yanal kuvvetlerin etkisiyle modeller yan yana durumdayken birbirlerini itmektedir.

Modeller daha uzak yanal mesafede iken, sürükleme 6 5 Dg Dt 0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 x/L CDovm /CDs in gl e C/ C Dg Dt

(5)

katsayýsý deðiþimleri yakýn mesafeye benzer þekilde olmakta, ancak etkileþimlerin daha zayýf olmasýndan

dolayý sürükleme katsayýsý deðerlerindeki farklýlaþma tek araç deðerinin %5'ini geçmemektedir (Þekil 7.)

Þekil 5.d/w=0.1 için Yan Yana Durumdayken (x/l=0), Geçilen MIRA Modelinin Sað ve Sol Yüzeylerindeki Basýnç Katsayýlarý

-1.2 -1 -0.8 -0.6 -0.4 -0.2 0 1 2 3 4 5 6

Port konumu (önden arkaya)

Cp

SOL SAÐ Statik Basýnç Delik Konumlarý ((önden arkaya)

Þekil 6.d/w=0.1 için Yan Yana Durumdayken (x/l=0), Geçen MIRA Modelinin Sað ve Sol Yüzeylerindeki Basýnç Katsayýlarý

-1.2 -1 -0.8 -0.6 -0.4 -0.2 0 1 2 3 4 5 6

Cp

0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 x/L C D ovm /C D singl e Geçilen Geçen C/ C Dg Dt

(6)

Ahmed Modeli Test Sonuçlarý

Ahmed modelinin ortalama düzeltilmemiþ sürükleme katsayýsý 0.296 olarak hesaplanmýþtýr. Sürükleme katsayýsýndaki ölçüm belirsizliði 0.013 veya % 4.4'dür. Ölçümler, MIRA modeli testlerindeki gibi, test alaný içinde akýþ boyunca 3 farklý konumda gerçekleþtirilmiþtir. Deneyler 3.3×10 Reynolds sayýsýnda yapýlmýþtýr. Akýþ bozucu tel kullanýldýktan sonra Ahmed modeli için sürükleme katsayýsý 0.325 olarak hesaplanmýþtýr. 1/4 ölçekli Ahmed modelinin test alaný içerisinde yaratmýþ olduðu blokaj oraný % 3.1'dir. Düzetme metodu uygulandýktan sonra sürükleme katsayýsý ortalama 0.282 olarak bulunmuþtur. Ahmed modelleri arasýnda güçlü aerodinamik etkileþimler olduðu için sürükleme katsayýlarýnda, tüm durumlarda büyük deðiþiklikler gözlemlenmektedir (Þekil 8). Her iki modelin sürükleme katsayýlarý, geçme manevrasý baþlangýcýnda (x/l=1), tek durumdaki deðerlerine göre azalmaktadýr. Yan yana durumdayken geçilen modelin sürükleme katsayýsý, tek durumdaki deðerine göre %17 oranýnda artmaktadýr. Bu pozisyondan sonra sürükleme katsayýsý düþmekte ve tam geçiþ durumunda (x/l=-1), tek durumdaki deðere göre %15 oranýnda azalmaktadýr. Geçen modelin sürükleme katsayýsý, geçme manevrasý baþladýðýnda (x/l=1), tek

durumdaki deðerinin % 83'üne düþmektedir. Geçilen modelde olduðu gibi sürükleme katsayýsý yan yana durumdayken en büyük deðerine ulaþmaktadýr. Tam geçiþ manevrasý olduðunda (x/l= -1) ise tek durumdaki deðerin % 90'ýna düþüþ gözlemlenmektedir. Modellerin s ü r ü k l e m e k u v v e t l e r i n d e k i d e ð i þ i m l e r, M I R A modellerindeki deðiþimlerde anlatýldýðý gibi ön ve arka y ü z e y b a s ý n ç d a ð ý l ý m l a r ý n ý n f a r k l ý l ý ð ý n d a n kaynaklanmaktadýr. Her iki modelin ön ve arka yüzey basýnçlarýndaki yüksek ve düþük basýnç alanlarýnýn etkileþimiyle sürükleme kuvvetleri de deðiþmektedir. Bu basýnç daðýlýmlarýnýn deðiþimlerinin Ahmed modellerinde daha büyük olmasý sürükleme kuvvetlerinde de daha büyük artýþ ve düþüþlere neden olmaktadýr. Modeller yan yana durumdayken sað ve sol yüzey basýnç daðýlýmlarý geçilen ve geçen araçlar için sýrasýyla Þekil 9 ve Þekil 10 gösterilmiþtir. Sað ve sol yüzey basýnçlarýndaki farklýlýklardan dolayý Ahmed modelleri yan yana durumdayken birbirlerini itmektedir. Daha uzak yanal mesafede (d/w=0.5) Ahmed modellerinin sürükleme katsayýlarýnda daha yakýn durumdakine (d/w=0.1) þeklen benzer deðiþiklikler gözlenmekle beraber bu deðiþimlerin daha az olduðu Þekil 8 ve Þekil 11' in karþýlaþtýrýlmasý ile anlaþýlmaktadýr. 5 0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 x/L C D ovm /C D si ngl e Geçilen Geçen C/ C Dg Dt

(7)

Þekil 9.d/w=0.1 için Yan Yana Durumdayken (x/l=0) Geçilen Ahmed Modelinin Sað ve Sol Yüzeylerindeki Basýnç Katsayýlarý

-1.2 -1 -0.8 -0.6 -0.4 -0.2 0 1 2 3 4 5 6

Cp

Þekil 10.d/w=0.1 için Yan Yana Durumdayken (x/l=0) Geçen Ahmed Modelinin Sað ve Sol Yüzeylerindeki Basýnç Katsayýlarý

-1.2 -1 -0.8 -0.6 -0.4 -0.2 0 1 2 3 4 5 6

Cp

0.8 0.9 1 1.1 1.2 1.3 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 x/L C D ovm /C D si ngl e Geçilen Geçen C/ C Dg Dt

(8)

Sonuçlar

Kaynakça

1. Gümüþlüol Ü.,

2. Kobayashi N. and Sasaki Y.,

3. Abdel Azim, A.F.,

4. Heffley, R.K.,

5. Yamamoto, S., Yanagimoto, K., Fukuda, H., China, H., Natagawa, K.,

6. Noger, C., Szechenyi, E.,

7. Gilliéron, P., Noger, C., Bir taþýtýn benzer bir baþkasýný sollayarak geçmesi

esnasýnda oluþan deðiþik pozisyonlar için, taþýtlarýn sürükleme kuvvetlerindeki deðiþimler, rüzgâr tünelinde yapýlan deneylerle incelenmiþtir. Çalýþmanýn sonucunda, geçiþ durumunda sürükleme kuvvetlerindeki deðiþimlerin, modellerin ön ve arka yüzeylerindeki basýnç daðýlýmlarýnýn birbirlerini etkilemesi sonucu ortaya çýktýðý anlaþýlmýþtýr. Sollamanýn henüz baþladýðý pozisyonda, geçecek modelin önündeki yüksek basýnçlý bölge, geçilecek modelin arkasýnda oluþan düþük basýnç bölgesi ile etkileþmekte böylece, hem öndeki hem de arkadaki aracýn üzerindeki kuvvetler, tek aracýn yalnýz seyahatinde oluþan sürükleme kuvvetinden daha az oluþmaktadýr. Araçlar ayný hizada yan yana durumda iken oluþan sürükleme kuvveti ise, tek araç için ölçülenden fazla belirlenmiþtir. Araçlar arasýndaki yanal uzaklýk küçüldüðünde etkileþim daha belirgin olmakta böylece aracýn tek baþýna seyahatindeki ile geçiþ durumunda ölçülen sürükleme kuvvetinde belirlenen fark artmaktadýr. Keza, geçiþ durumlarýnda oluþan ve yan yüzeylerde basýnç daðýlýmlarý ölçülerek gözlemlenen, araçlarýn üzerindeki yanal itme kuvveti de ara mesafenin küçük olduðu durumlarda daha büyük belirlenmiþtir.

Ayrýca, bu çalýþmada iki farklý taþýt tipi kullanýlarak taþýt þeklinin, söz konusu sürükleme kuvveti ve yanal itme kuvveti deðiþimlerindeki etkisi araþtýrýlmýþtýr. Otobüs veya minivan tipi taþýtlara benzeyen Ahmed modellerinin sürükleme katsayýlarýnda her durumda daha büyük deðiþimler gözlemlenmiþtir. Buna göre, ön ve arka yüzeyi küt, dikdörtgen biçiminde olan taþýtlarda yanlamasýna ve boylamasýna mesafeye göre sürükleme kuvveti artýþlarýnýn veya düþüþlerinin daha belirgin olacaðý beklenmelidir.

“ Experimental Investigation of Aerodynamic Interactions of Vehicles in Close-following and Passing Situations”, MSc Thesis, METU, (2006)

“Aerodynamics Effects of

an Overtaking Articulated Heavy Goods Vehicle on Car-trailer - an Analysis to Improve Controllability”, SAE Transactions, SAE Paper 871919, (1987)

1994. “An Experimental Study of the Aerodynamic Interference Between Road Vehicles”, SAE paper no. 940422.

1973. “Aerodynamics of Passenger Vehicles in Close Proximity to Trucks and Buses”, SAE paper no. 730235, pp. 901-914.

1997, “Aerodynamic Influence of a Passing Vehicle on the Stability of the Other Vehicle”, JSAE Review 18, 39-44.

2004, “Experimental Study of the Transient Aerodynamic Phenomena Generated by Vehicle Overtaking”, Eighth International Conference on Flow-Induced Vibration (FIV), Ecole Polytechnique, Paris, July 6-9.

2004, “Contribution to the Analysis of Transient Aerodynamic Effects Acting on Vehicles”, SAE paper no. 2004-01- 1311.