07/18/21
Online Radon Ölçüm Sistemini
Kullanarak Radon Değişimi ile
Deprem Arasındaki İlişkinin
İncelenmesi
M.M.SAÇ, C.HARMANŞAH, B.CAMGÖZ, D.GÖKER, A.ARIKPINAR
GİRİŞ
Radon tanımı
Türkiye’nin depremselliği Deprem ve radon ilişkisi
METERYAL ve METOD
İstasyon Belirlenmesi
Online Radon Ölçüm Sisteminin Kurulması
Online Radon Ölçüm Sisteminin Özellikleri
SONUÇLAR
07/18/21
Radon
Radon doğal olarak oluşan radyoaktif bir
gazdır. Yerküre yüzeyinde herhangi bir
yerde bulunabilir. Coğrafik bölgenin
jeolojik yapısıyla yakından ilişkili olarak
çevreye yayılım göstermektedir.
07/18/21
Deprem ve Radonun İlişkisi
Dünya genelinde, olası depremlerin yeri, zamanı ve şiddetlerini önceden tahmin edilebilmesine yönelik birçok parametre üzerinde çalışılmaktadır. Yapılan bu çalışmalarda, üzerinde durulan parametrelerden biri de, toprak gazı radon anomalileri ile sismik aktiviteler arasındaki ilişkilerdir. Radon ve sismik aktivite arasındaki korelasyonun incelendiği ilk çalışmalardan biri Tashkent havzasında 1966 da meydana gelen depremde mineral sulardaki radon değişimi üzerine olmuştur
DÜNYADA;
Slovenya’da yapılan bir çalışmada, ML =3.8
şiddetindeki depremden önce, Hindistan’da 1999 yılında Chamoli depremi öncesinde ve Kuzey Hindistan’da yapılan başka bir çalışmada ise 1997 yılında meydana gelen 5.4 büyüklüğündeki deprem öncesi topraktaki radon gazı değişiminde farklılıklar görülmüştür.
07/18/21
TÜRKİYE’ DE;
Doğanbey Fayı üzerinde 0cak-2005 ve haziran-2005 tarihleri arasında 6 ay boyunca, Doğanbey çevresindeki kaplıcalarda, radon gazı ve su sıcaklığı değişimleri ölçülmüştür. Elde edilen verilere göre radon konsantrasyonları Ocak, Şubat ve Haziran aylarında değişim göstermektedir. Bu aylara karşılık gelen depremler 2.6-4.4 büyüklüğündedir.
METERYAL VE METOD
İstasyon olarak kullanılacak bölgenin tespiti için yapılan çalışmalar süresince elde edilen tüm verilerin ışığında Cumaovası havzası, hem doğrultu atımlı hem normal fayların kontrolünde gelişen tipik bir çek-ayır havza olarak tanımlanabilir. Bölgede yaşanan 1992-Seferihisar, 2003-Urla ve 2005-Sığacık depremleri de, bu doğrultu atımlı faylanma mekanizmasının Batı Anadolu’nun deprem potansiyeli içerisinde önemli rol oynadığını göstermektedir.
07/18/21 Cumaovası havzası ve çevresinin basitleştirilmiş jeoloji haritası.
07/18/21
1 ile 2cm2’lik kesilen iz kazıma detektör
(LR-115) filmleri ölçüm istasyonlarda yaklaşık 1 m derinliğinde toprağa gömüldü. Toprağa yerleştirilen filmler 4 haftalık bekleme süresinden sonra çıkartıldı. Bu süreç sonunda laboratuara getirilen filmler saf su içinde %10’luk NaOH çözeltisi içinde 60 oC sıcaklıkta 2
saat banyo edildi. Dijital mikroskop yardımıyla mm2 başına düşen alfa izleri görüntülenerek 1
cm2 ye düşen izlerin toplam sayısı sayım/cm2
Açılan deliğe radon filminin yerleştirilmesi.
Belirlenen noktalarda el burgusu yardımıyla delik açılması.
07/18/21
ONLİNE RADON GAZI ÖLÇÜM
SİSTEMİNİN KURULMASI
Online sistemin kurulduğu alan Cumalı
Termal su kaynaklarına yaklaşık 100m
uzaklıktadır. Termal suların bulunduğu
bölgenin etrafında yapılan yerinde radon
ölçümleri sonucu bu bölgenin sistemin
kurulması için uygun olduğu tespit
edilmiştir.
07/18/21 Sistem
kurulmadan önce portatif radon gazı ölçüm detektörü ile en uygun toprak zemin tespit edilmesi. 380 07´ 29.24´´ kuzey, 260 54´ 43.42´´ Doğu koordinatlarında konumlandırıldı.
Sistem, toprakaltı detektör ile yer üstünde duvara monte edilmiş pano içindeki elektronik ekipmanlardan oluşmaktadır. Toprağın 80 cm derinliğine gömülen detektör 15 dakikalık periyotlar ile radon gazı sayımlarını kaydetmektedir. Elektronik elemanlar vasıtası ile detektörün elde ettiği periyodik veriler veri depolayıcısına aktarılmaktadır. Bu veriler GSM data hattı ile merkezi bir bilgisayara iletilmektedir. Bilgisayardan alınan veriler grafiklendirilerek sismik veriler ile karşılaştırılmaktadır.
07/18/21 Toprakaltına gömülen
(çelik muhafazalı) detektör ile duvarda bulunan
elektronik sistem arasında koruma içerisinde toprağa giren elektrik ve data
07/18/21
SONUÇLAR
Periyodik olarak ölçülen radon verileri ile depremlerin oluş tarihleri arasındaki ilişkiler incelenmiş ve sonuçlar grafik halinde verilmiştir. Grafiklerden görüldüğü gibi bazı depremlerden önce radon düzeylerinde artışlar gözlenmiştir. Bu tür ilişkiler hem periyodik ölçümlerde hem de sürekli radon ölçümlerinde belirgin bir şekilde fark edilmektedir.
Toprakta Radon konsantrasyonları
07/18/21 Online Radon Ölçüm Sistemi Verileri
07/18/21
Temmuz 2005 ile Aralık 2007 tarihleri arasında seferihisar merkezine göre meydana gelmiş 50 km çaplı depremlerin grafiği.
TARTIŞMA VE ÖNERİLER
Bu çalışmanın temel amacı online radon ölçümleri ile sismik aktiviteler arası ilişkilerin değerlendirilmesidir. Bu ilişki değerlendirilmeden önce bölgede 2004 tarihinden itibaren aynı istasyonlarda ölçümler yapılmış ve ekim 2006 tarihinde sürekli radon gazı gözlem istasyonunun Cumalı termal su kaynakları yakınına kurulması uygun görülmüştür. Termal sularda ve toprak gazında periyodiksel olarak yapılan radon ölçümlerinin deprem öncesinde değişim gösterdiği belirlenmiştir
07/18/21
Yapılan bir çok çalışmada deprem ve
radon arasında ilişkiler gözlenmektedir.
Fakat bu ilişki sürekli ve düzenli bir veri
aktarım sistemi ile gözlenmeli, aynı
zamanda jeofiziksel, jeolojik, coğrafik,
kimyasal ve fiziksel veriler yardımıyla
kuvvetlendirmelidir.
Çalışmamızda bu tür belirtilerin sonuçlarını gözlememize rağmen bölgede bir tek online radon ölçüm cihazının olması, deprem - radon ilişkisinin bu bölge için tahmin edilmesinde zorlayıcı olmaktadır. Bu proje sonucunda bu tür sistemlerin, fay hatlarında birden çok sayıda olması sismik aktivitenin tahmin edilmesinde daha etkili olacağı görüşü ortaya çıkmıştır. Projemizin devamı niteliğinde kurulması düşünülen ek sistemlerin geliştirilmesi ve aktif hale getirilmesi için çalışmalar başlatılmış ve devam edilmektedir.
07/18/21
REFERANSLAR
AKINCI, A., Eyidoğan, H., Göktürkler, G., Akyol, N., Ankaya, O., İzmir İli Çevresinin
Depremselliği ve Deprem Tehlikesinin İncelenmesi, Batı Anadolunun Depremselliği Sempozyumu, İzmir s:231–238, (2000).
AKINCI, A., Eyidoğan, H., Göktürkler, G., Akyol, N., Ankaya, O., , İzmir İli
Çevresinin Depremselliği ve Deprem Tehlikesinin İncelenmesi, Batı Anadolunun Depremselliği Sempozyumu, İzmir s:231–238, (2000).
ALTINBAŞ, Ü., M. Bolca, İçmeler (Seferihisar-İzmir) Jeotermal Kaynakların Çevre
Kirliliğine Olan Etkileri Üzerine Araştırmalar.Türkiye Toprak İlmi Derneği İlhan Akalan Toprak ve Çevre Sempozyumu, Ankara. (1995).
BAĞCI G., , İzmir ve Çevresinin Deprem Riski, Batı Anadolu’nun Depremselliği
Sempozyumu s.239, ISBN 975-585-148-8, (2000).
BARKA, A. and Reilinger, R., Active tectonics of the eastern Mediterranean region:
deduced from GPS, neotectonic, ans seismicity data. Annali Geofisica, 40, 587-610, (1997).
BARKA, A.A., The 17 August 1999 İzmit earthquake. Science, s., 285, 1858-1859,
(1999).
BOZKURT, E., & Sözbilir, H., Tectonic evolution of the Gediz Graben: field evidence
for an episodic, two extension in western Turkey. Geol. Mag., 141, 63-79, (2004)..
BOZKURT, E., , Origin of NE-trending basins in western Turkey, Geodinamica Acta,
16, 61.81, (2003).
BOZKURT, E., Discussion on the extensional folding in the Alaşehir (Gediz) Graben,
western Turkey. Journal of the Geological Society of London, (2002) .s.,159, 105.09.
DEWEY, J.F., Şengör, A.M.C., , Aegean and surrounding regions: complex multiple and
continuum tectonics in a convergent zone, Geol. Soc. Am. Bull., 90, 84–92, (1979).
EMRE, Ö., Barka, A., , Active faults between Gediz graben and Aegean Sea (İzmir region).
Batı-Anadolu’nun Depremselliği Sempozyumu (BADSEM 2000). Dokuz (2000).
EMRE, Ö., ve Barka, A., Gediz grabeni-Ege Denizi arasının (İzmir yöresi) aktif fayları, Batı
Anadolu Depremselliği Sempozyumu, İzmir,(2000).
ERCAN, A, Deprem Olacağı Nasıl Bilinir?, TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası, Kozan Ofset,
Ankara, (2001), 360s, sayfa 23-27, sayfa 63, sayfa 197,198,199, sayfa 224,.
ERDOĞAN, B., İzmir-Ankara Zonu’nun, İzmir ile Seferihisar Arasındaki Bölgede Stratigrafik
Özellikleri ve Tektonik Evrimi, TPJD Bülteni, 2/1, 1-20, (1990).
EREES, F.S., Aytaş, Ş., Saç, M.M., Yener, G., Şalk, M., Radon concentrations in thermalwaters
related to seismic events along faults in the Denizli Basin,Western Turkey Radiation Measurements, (2007), s., 42, 80 – 86.
EREEŞ, F. S., Güngör, Y., Özbal, Ö., Ege Bölgesi Termal Sularında Radyoaktivite Tayinleri Ve
Termal Su Kullanılan Binalardaki Radon Konsantrasyonunun Sulardaki Radonla Korelasyonunun İncelenmesi, Ege Üniversitesi Araştırma Fonu Proje Raporu, Proje No: 1997 NBE 008, (1998).
EREEŞ, S., Aytaş, Ş., Saç, M., Yener, G., Şalk, M., Investigation of Correlation Between the
Earthquake and Radon concentration in Thermal water along the Faults at Denizli Basin in Turkey, IAEA Research Contract No: Tur-11096, (2001).
ERLAT. E, , Seferihisar’ın İklim Özellikleri, Dünden Yarına Seferihisar Sempozyumu, (2004), sayfa
61-71, İzmir.
EŞDER, T., Şimşek, Ş., Geology of İzmir-Seferihisar geothermal area, Western Anatolia of Turkey,
determination of reservoirs by means of gradient drilling. In: Proc. 2nd UN Symp. on the Development andUse of Geothermal Resources, San Francisco, (1975) CA, pp. 349-360.
GENÇ, C.Ş., Altunkaynak, Ş., Karacık, Z., Yazman, M., Yılmaz, Y., The Çubukludağ graben, south
of Izmir: its tectonic significance in the Neogene geological evolution of the western Anatolia, Geodinamica Acta, 14, 45-55,(2001).
07/18/21
JACKSON, J. & McKenzie, D., Active tectonics of the Alpine-Himalayan Belt
between western Turkey and Pakistan, Geophysical Journal of the Royal Astronomical Society, 77, 185-264, (1984).
KAYA, O., Miocene reference section for the coastal parts of West Anatolia.
Newsletters on Stratigraphy 10, 164-191, (1981).
KAYA, O., Ortadoğu Ege çöküntüsünün Neojen stratigrafisi ve tektoniği. TJK
Bülteni, 7. 22, 35-58, (1979).
KAYAN, İ., İzmir çevresinin morfolojik birimleri ve alüvyol, jeomorfolojisi, Batı
Anadolu Depremselliği Sempozyumu, İzmir, (2000).
KOÇMAN, A. Seferihisar İlçesinde (İzmir) Jeomorfoloji-Arazi Kullanımları ve
Degradasyonu Üzerine Değerlendirmeler, Dünden Yarına Seferihisar Sempozyumu, (2004).
KOLBAŞI A., Nükleer İz Kazıma Dedektörleri ile İzmir Fay Hattında Deprem
Tayinine Yönelik Radon Ölçümleri, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Nükleer Bilimler Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tesi, Bornova-İzmir, (1997).
KUMRU, M.N., Determination of radium-226 in environmental samples by the
collector chamber method. Appl. Radiat. Isot. 43 (8): 1031-1034, (1992).
KUŞÇU, I., Barka, A., Kato, H., Katoh, K., Kuzey Anadolu fayı zonundaki bazı
faylarda radon gazı ölçümleri Jeoloji Mühendisliği, (1992), s., 40, 33-40.
LE PICHON, X., Angelier, J., The Aegean arc and trench system: a key to the
neotectonic evolution of the eastern Mediterranean area. Tectonophysics, 60, 1– 42, (1979).
