T p Fakültesi
Tokat lindeki çme Sular n n Koliform Bakteriler önünden Ara!t r lmas
A Research on Drinking Water in Tokat in Terms of Coliform BacteriaSema AVCI* , M.Zahir BAKICI**, Memnune ERANDAÇ***
ÖZET
Su ile pek çok patojenin bula, sa-layarak hastal/k olu,turabilmesi ve antibiyotik direncinin bireyler aras/nda yay/l/,/n/n artmas/nda etkili bir faktör olmas/, su sanitasyonunun önemini art/rmaktad/r. Bu nedenle, içme ve kullanma sular/nda var olan kontaminasyon düzeyleri ve etkenler ara,t/r/lmal/d/r. Bu çal/,mada; 2005 y/l/na ait Tokat 8li Halk Sa-l/-/ Laboratuvar/’na gönderilmi, 2495 içme suyu örne-i incelenmi,tir. Bu örnekler çoklu tüp yöntemi ile de-erlendirilmi, ve inceleme sonucunda 2153’ü (87.3%) içmeye uygun bulunurken, 342’si (12.7%) içmeye elveri,siz bulunmu,tur. Bu durum, tüm su örneklerine oranland/-/nda patojen etken olarak 119’unda (34.7%) /s/ya toleran E.coli (fekal koliform), 223’ünde (65.3%) total koliform tesbit edilmi,tir. Bu inceleme s/ras/nda koliform kontaminasyon durumunun y/l/n belirli aylar/na göre de-i,kenli-i de izlenmi, ve bu aç/dan baz/ aylarda art/, gözlenmi,tir. Sonuç olarak; içme ve kullan/m amaçl/ sular/n içmeden önce dezenfekte edilmesi gerekti-i, dezenfekte edilen sularda dezenfeksiyonun etkinli-inin kontrolü, bula,tan kaynaklanan hastal/klar/n ve antibiyotik direncinin engellenmesi için kirlili-e yol açan kaynaklar/n saptanmas/ ve bu kaynaklara
yönelik ar/tma i,leminin uygulanmas/ gerekti-i
dü,ünülmektedir.
Anahtar Sözcükler: Koliform bakteriler, fekal
kontaminasyon, içme sular/, total koliform
SUMMARY
The risk of spread of infections by contaminated water supply and being an important factor in antibiotic resistance among individuals in the community increases the significance of water sanitation. Thus, the factors and the contamination level of drinking water have to be investigated. In this study, 2495 drinking water samples in 2005 have been examined
with multi tube method by Tokat Public Health Laboratoryand
2153 (87.3%) of the water samples were eligible to drink and 342 (12.7%) were not. The patogens in 119 (34.7%) was heat
tolerant E.coli (fecal coliform), and in 223 (65.3%) was total
coliform. During this examination the contamination states changes in certain periods of time coliform was observed and from this view of observation there has been increasing in some months. As a conclusion, the necessity of disinfection of drinking water, the control of disinfection measures of contaminated water, establishing the source to prevent the illness caused by infection and refining the source which caused the illness, is viewed.
Key words: Coliform bacteria, fecal contamination,
drinking water, total coliform
C. Ü. T p Fakültesi Dergisi 28 (4): 107-112, 2006 G R <
Bir suyun içme ve kullanma suyu olabilmesi, ancak onun enterik bakteriler ile kirlendi-inin göstergesi olan bir mikroorganizma içermedi-inin saptanmas/ ile mümkündür. Ancak içme sular/n/n de-erlendirilmesinde en de-erli yöntem patojen mikroorganizmalar/n bizzat suda bulunmad/-/n/n gösterilmesidir (1). Bu patojen mikroorganizmalar suya insan ve hayvan d/,k/s/ndan geçer. Salmonella, Shigella türleri, di-er patojenler ve
* Yüksek Lisans Ö-rencisi, Cumhuriyet Üniversitesi T/p Fakültesi, Mikrobiyoloji Anabilim Dal/, Sivas
** Prof.Dr., Cumhuriyet Üniversitesi T/p Fakültesi, Mikrobiyoloji Anabilim Dal/, Sivas
viruslar/n ara,t/r/lmas/ su hakk/nda karar verebilmek için ideal yakla,/mlar olsa da pahal/ ve yorucu uygulamalar gerektirir (2). Suyun sa-l/k aç/s/ndan kalitesini denetlemek için en hassas ve en özgül yol, suya enterik bakterilerin kar/,t/-/n/n belirtisi olan mikroorganizmalar/n ara,t/r/lmas/d/r. Bu amaçla basit yöntemlerle saptanabilecek etkenlerin ara,t/r/lmas/ yoluna gidilir. Koliform bakteriler suda kolayca saptanabildi-i ve say/labildi-i için suyun kalitesinin belirlenmesinde uygun bir mikrobiyal indikatör olarak kabul edilmi,tir (3,4). Suyun d/,k/ ile kirlendi-inin belirtisi olan bakteriler; Enterobacteriaceae ailesinin üyesi olan, 44.5oC`de üreyebilen, laktozu asit ve gaz
olu,turarak fermente edebilen, indol (+), /s/ya toleran E.coli ve laktozu 37oC’de fermente edebilen indol (-)
Escherichia, Citrobacter, Enterobacter, Klebsiella gibi total koliformlard/r (5). Ba-/rsak bakterilerinin kar/,t/-/ sular/n içilmesi, bu bakterilerin bireyler aras/nda aktar/m/na neden olmaktad/r. Antibiyotiklere direnç genlerinin bu bakteriler içerisinde yer alan Escherichia coli (E.coli) ile ta,/nmas/ toplumda dirençli su, oran/n/ art/rmaktad/r. Su ile bula,an enfeksiyonlar/n ço-unlu-u, nedeni saptanamayan gastroenterit ,eklinde seyretmektedir (6).
Bu çal/,mada, Tokat ilinde mevcut olan içme sular/na ait koliform kontaminasyon düzeyi ve su kalitesinin bakteriyolojik aç/dan tespiti amaçlanm/,t/r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Tokat ilinde, 2295 ,ebeke ve 200 kaynak suyundan olu,an toplam 2495 içme ve kullanma suyu örne-i, Ocak 2005 - Aral/k 2005 tarihleri aras/nda periyodik aral/klarla il halk sa-l/-/ laboratuvar/nda incelenmi,tir. Örnek al/m/ için 100 ml’lik renkli cam ,i,elerin a-z/ pamukla kapat/ld/ ve /s/ya dayan/kl/ ka-/tla sar/ld/. Oi,elerin lastik kapaklar/ da ayn/ özellikteki ka-/tlara sar/ld/ktan sonra Pasteur f/r/n/ kullan/larak 150oC’de 2 saat tutularak kuru s/cak hava ile sterilize
edildi. Örneklerin ekimi için kullan/lan cam tüpler ve Durham tüpleri y/kan/p temizlendikten sonra, cam tüpler /s/ya dayan/kl/ ka-/tlara sar/larak, Durham tüpleri ise cam bir kap içerisine konularak ayn/ ,ekilde sterilize edildi. Oebekeden örnek al/rken, klorla dezenfekte edilmi, olaca-/ göz önüne al/narak sodyum tiyosülfatl/ renkli steril cam ,i,eler, kaynak sular/ için ise tiyosülfats/z renkli steril cam ,i,eler kullan/ld/. Ayr/ca örneklerin inkübasyonu için 36-37oC ve 44oC-44.5oC
/s/ya ayarlanm/, iki adet etüv kullan/ld/. Su örnekleri sterilizasyon ko,ullar/na uygun olarak al/narak, sekiz saat içerisinde laboratuvara getirildi ve ayn/ gün i,leme al/nd/.
Örneklerin incelenmesinde; American Public Health Association (APHA), American Water Works Association (AWWA) ve World Health Organization (WHO)’nun önerdi-i, ülkemizde de s/kl/kla uygulanan Çoklu Tüp Yöntemi kullan/ld/. Bu yöntem, birbiri ard/na yap/lan üç deneyi kapsamaktad/r. Tahmin Deneyinde (Presumptive Test) besiyeri olarak Laktozlu Buyyon (Lactose Broth) kullan/ld/. 8çlerinde Durham tüpü bulunan ve Laktozlu Buyyon içeren üç deney tüpüne, su örne-inden s/ras/ ile 0.1 cc, 1 cc, 10 cc ekim yap/ld/. 36-37oC’de, 24-48 saatlik inkübasyon sonucunda Durham
tüplerinde gaz olu,turanlar (Laktoz’dan gaz meydana getirenler) koliform bakteri üremi, olabilece-i tan/s/ ile yeniden de-erlendirmeye al/nd/. Do-rulama Deneyinde (Confirmation Test) besiyeri olarak Brilliant Green Bile Broth (%2) kullan/ld/. Tahmin deneyinde gaz olu,turan örneklerden, halka öze ile, do-rulama deneyi için, içerisinde Durham tüpü bulunan bu besiyerine pasaj yap/ld/. 36-37oC’de, 24-48 saatlik inkübasyon sonucunda
Durham tüpünde gaz olu,turanlar tamamlama deneyine al/nd/. Tamamlama Deneyinde (Completed Test) besiyeri olarak indol kullan/ld/. Gaz olu,umu görülen 10 ml’lik Laktozlu Buyyon tüpünden halka öze ile indol besiyerine pasaj yap/larak 44–45oC’de, 48 saat inkübe
edildi (4,6,7,8). Sonuçlar, T.C Sa-l/k Bakanl/-/`n/n 8nsani Tüketim Amaçl/ Sular Hakk/ndaki Yönetmeli-i`nin Ek-1’deki mikrobiyolojik parametrelerine göre de-erlendirildi. Buna göre; içme sular/n/n 100 ml’sinde koliform bakteri bulunmamal/d/r. Koliform bakteri tespit edilenler kirli kabul edilmektedir (9).
STAT ST KSEL YÖNTEM
Çal/,mam/z/n verilerinin de-erlendirilmesinde, tek de-i,kenli düzenlerde chi-square testi ve iki yüzde aras/ndaki fark/n önemlilik testi kullan/lm/, olup, yan/lma düzeyi 0.05 olarak al/nm/,t/r.
BULGULAR
01.01.2005 – 31.12.2005 tarihleri aras/nda Tokat 8li Halk Sa-l/-/ Laboratuvar/’na periyodik aral/klarla gönderilen, 2495 adet su örne-inin analizi yap/larak, çoklu tüp yöntemi ile incelendi. De-erlendirme a,amas/nda; Laktozlu Buyyon besiyerinde, Durham tüplerinde gaz birikmesi, koliform bakteriler aç/s/ndan pozitif sonuç olarak de-erlendirildi. Brilliant Green Bile ve Laktozlu Buyyon besiyerinde renk de-i,ikli-i, bulan/kl/k ve gaz olu,umu yönünden pozitiflik gösterenler total koliform bakteriler aç/s/ndan pozitif kabul edildi. Ayr/ca; Brillant ye,ili boyas/ Salmonella typhi d/,/ndaki Salmonella türlerinin do-rudan d/,k/dan ya da kültürden soyutlanmas/nda kullan/lan ay/rt edici bir boyad/r (10). 8ndol besiyerine kovaks ay/rac/n/n
eklenmesi ile üst k/s/mda k/rm/z/ halka olu,umu, pozitif reaksiyonun, sar/-kahverengi ise negatif reaksiyonun göstergesi olarak kabul edildi. Bu test do-rultusunda indolü pozitiflik gösteren ve 44.5oC`de varl/-/n/
sürdürerek kovaks ay/rac/ ile reaksiyon vermesiyle, /s/ya toleran E.coli’nin bulundu-unu tamamlama deneyi ile do-rulanm/, oldu (11). E.coli için 8MViC (8ndol deneyi, Metilen Mavisi deneyi, Voges-Prostkauer deneyi, Sitrat deneyi) testi: + + - - ,eklindedir. Deneyler sonras/ Kuvvetle Olas/ Say/ (Most probable number) cetvellerine bak/larak 100 ml’deki bakteri say/s/ hesapland/ (6,7). Tablo I’de ekilen su miktarlar/na göre kuvvetle olas/ say/ tablosu verilmi,tir.
Tablo I: Ekilen Su Miktarlar/ ve Kuvvetle Olas/ Say/ Tablosu
E k i l e n S u M i k t a r l a r / ( m l ) K B S * / 1 0 0 m l 10 1 0.1 + + + 240’dan fazla + + - 240 + - + 95 + - - 23 - + + 19 - - + 9 - - - 9’dan az
* Koliform Bakteri Say/s/
8ncelemeler sonucunda; toplam örneklerin %12.7’si koliform bakteriler yönünden pozitif olarak de-erlendirilmi,tir. Bunlardan %34.7’sini /s/ya toleran E.coli’nin olu,turdu-u görülmü,tür. Mevsimsel olarak kontaminasyon görülme durumu incelendi-inde, farkl/l/k önemli bulunmu,tur(X2: 391.07, p<0.05). Oubat ay/nda
incelenen sular/n %15.3’ünde, Haziran ay/nda ise
%33.5`inde kontaminasyon görülmü,tür.
Kontaminasyon yo-unlu-u görülen Oubat ve Haziran aylar/ ile di-er aylar aras/ fark/n önemli oldu-u bulunmu,tur. Brillant Green pozitifli-i aç/s/ndan Oubat için %69.2’si, Haziran için ise %68.1’i olumlu olarak izlenmi,, bu durum ise; insan-hayvan ç/kart/lar/ ile kontaminasyona ba-l/ total koliformlar/n etken olabilece-i, bir kirlilik olarak de-erlendirilmi,tir. 8ndol aç/s/ndan, Oubat ay/ %11.5, Haziran ise %28.9 oran/nda pozitiflikle, kontaminasyonun daha çok insan kaynakl/, indol pozitif /s/ya toleran E.coli taraf/ndan olu,turuldu-u görülmü,tür. Kontamine su örneklerinin 100 ml`sinde bulunan koliform bakteri say/lar/, MPN cetvelleri kullan/larak; 112`sinde (%28.9) 240’dan çok bakteri, 13`ünde (%4.9 ) 240 bakteri, 2`sinde (%0.3) 95 bakteri, 215`inde (%65.9) 23 bakteri saptanm/, 19 ve 9 de-erde bakteri saptanmam/,t/r. Aylara göre Kuvvetle Olas/ Say/ Cetveli do-rultusunda koliform bakteri da-/l/m/ Tablo II’de verilmi,tir.
Tablo II: Kaynak ve Oebeke Sular/n/n Aylara Göre Koliform Bakteri Say/s/
Aylar >240 % 240 % 95 % 23 % 19 % 9 % Ocak 0 0 0 0 0 0 5 100 0 0 0 0 Oubat 1 3,8 3 11,5 0 0 22 84,7 0 0 0 0 Mart 2 14,2 1 7,1 0 0 11 78,7 0 0 0 0 Nisan 6 75,0 2 25 0 0 0 0 0 0 0 0 May/s 6 42,8 1 7,2 0 0 7 50,0 0 0 0 0 Haziran 20 28,9 0 0 0 0 49 71,1 0 0 0 0 Temmuz 9 32,1 1 3,6 0 0 18 64,3 0 0 0 0 A-ustos 46 48,0 5 5,2 1 1,0 44 45,8 0 0 0 0 Eylül 14 30,0 0 0 1 2,0 32 68,0 0 0 0 0 Ekim 5 27,7 0 0 0 0 13 72,3 0 0 0 0 Kas/m 1 4,2 0 0 0 0 11 95,8 0 0 0 0 Aral/k 2 40,0 0 0 0 0 3 60 0 0 0 0 Toplam 112 28,9 13 4,9 2 0,3 215 65,9 0 0 0 0
Örneklerden 2153’ü (%87.3) içmeye elveri,li bulunmu,tur. Yine örneklerimizin 342’sinde (%12.7) koliform bakteri olumlu olarak saptanm/,t/r. Belirli dönemlerde yo-unluk gösteren indikatörlerimizin pozitifli-i yorumland/-/nda içilmeye elveri,lilik yönünden en olumsuz ay olarak Haziran görülmekte olup kontamine olmam/, su oran/ %66.5’tir. Kontaminasyon
görülen ve görülmeyen örnek say/lar/n/n, aylara göre da-/l/mlar/ Tablo III’de verilmi,tir.
Su örneklerinin %65.3’ü total koliform bula,/ ve %34.7’si ise fekal kontaminasyon nedenleri ile toplamda %12.7’si içmeye uygun bulunmam/,t/r (Tablo IV). Fekal ve total kontaminasyon görülme yüzdesi aç/s/ndan aradaki fark önemli bulunmu,tur(t:38.93, p<0.05).
Tablo III: Kontaminasyon Görülen ve Görülmeyen Örnek Say/lar/n/n Aylara Göre Da-/l/mlar/
Aylar G.T.Ö.S* K.K.Ö.S* * % K.K.G.Ö.S*** % Ocak 132 5 3,8 127 96,2 Oubat 170 26 15,3 144 84,7 Mart 211 14 6,7 197 93,3 Nisan 190 8 4,2 182 95,8 May/s 210 14 6,9 196 93,1 Haziran 206 69 33,5 137 66,5 Temmuz 209 28 13,4 181 86,6 A-ustos 442 96 21,7 346 78,3 Eylül 216 47 21,8 169 78,2 Ekim 122 18 14,6 104 85,4 Kas/m 190 12 6,4 178 93,6 Aral/k 197 5 2,5 192 97,5 Toplam***** 2495 342 12,7 2153 87,3 X2:391.07 p<0.05
* Gelen Toplam Örnek Say/s/ ** Koliform Kontamine Örnek Say/s/
*** Koliform Kontaminasyon Görülmeyen Örnek Say/s/ **** Sütun Toplam/
Tablo IV: Fekal Koliform ve Total Koliform Da-/l/mlar/
Toplam Örnek Say/s/ Kontaminasyon Görülen Örnek Say/s/ % Kontaminasyon Görülmeyen Örnek Say/s/ % Total Koliform Görülen Örnek Say/s/ % Fekal Koliform Görülen Örnek Say/s/ % 2495 342 12,7 2153 87,3 223 65,3 119 34.7 t:38.93 p<0.05 TARTI<MA
8çme sular/, günümüzde bile insan ve hayvan kaynakl/ kontaminasyon ögeleri ile yüz yüzedir. Kontrol
çal/,malar/ndan da anla,/laca-/ üzere, klorlama ile ortadan kald/r/lamayan patojen etkenler k/sa ve uzun vadede toplum sa-l/-/n/ tehdit edebilmektedir. Patojenleri ta,/yan sular/n kullan/lmas/ pek çok salg/n/
beraberinde getirebildi-i gibi, buna dengesiz beslenme de eklendi-inde dünyan/n pek çok yerinde insanlar ya,amlar/n/ yitirebilmektedirler (6). Oehir ,ebeke sular/n/n belirli aral/klarla bakteriyolojik incelemesi yap/lmal/d/r (4,12). Kanalizasyon sistemlerinin yeterince güvenilir olmamas/ ve ,ebekeye ait borularda su kesintileri nedeniyle olu,an negatif bas/nca ba-l/, içme sular/na olan s/z/nt/ ile koliform kontaminasyon riski artmakta, ayr/ca klorlamadan sonra henüz etkinle,me görülmeden suyun kullan/lmas/ da içilen suyun bakteriyel kalitesini dü,ürmektedir. Bu gibi nedenlerle su kontrol i,lemi kaç/n/lmaz hale gelmektedir.
Amerika Birle,ik Devletleri’nde çe,itli eyaletlerde yap/lan su incelemelerinde k/rsal kesimde 161 kuyu suyu örne-i çoklu tüp yöntemi ile incelemi,; %62.1’inde total koliform, %27.3’ünde ise /s/ya toleran koliform bulunmu,tur (6).
Yine ayn/ yöntemle; Amerika’ da 1300 örnekle yap/lan bir çal/,mada örneklerin % 39–40.1’inde, 3600 örnekle yap/lan ba,ka bir çal/,mada ise örneklerin %37’sinde koliform bakteri tespit etmi,tir (6).
Guilemin ve arkada,lar/ (13), Bat/ Afrikada artezyen kuyular/nda yapt/klar/ inceleme ile /s/ya toleran koliformlar/ tiplendirmi, ve %85 oran/nda E.coli tespit etmi,lerdir.
Ülkemizde; Alim ve arkada,lar/ (4), Sivas’ta ,ebeke ve kaynak sular/nda ayn/ yöntemle yapt/klar/ çal/,malar/nda %16.9 -%39.5 total koliform, %6.4 – 25.1 /s/ya toleran koliform bulmu,lard/r. Örneklerin % 60.4 -83.0’ü temiz olarak de-erlendirilmi,tir
Demirta, (6), Sivas ilindeki baz/ kuyu sular/ndan ald/-/ 130 örne-i çoklu tüp yöntemi ile incelemi, ve örneklerin %64.6’s/nda total koliform, %46.2’sinde /s/ya toleran koliform bakteri tespit etmi,tir.
A-ao-lu ve arkada,lar/ (14), Van ilinde içme suyu olarak kullan/lan kaynak sular/n/ çoklu tüp yöntemi ile incelemi,ler ve %33.3’ünde koliform bakteri tespit etmi,lerdir.
Bilgel ve arkada,lar/ (15), Gemlik yöresindeki 259 ,ebeke ve kaynak suyunu zar - süzgeç yöntemi ile incelemi, ve %54.4’ünü koliform bakteriler yönünden kirli bulmu,tur
Co,kun ve arkada,lar/ (16), 8zmir 8li metropol alan/nda kar/,/k su örneklerini çoklu tüp yöntemi ile incelemi, ve 600 örnekte %80.2 total, %47.2’sinde /s/ya toleran koliformlar elde etmi,lerdir.
Çal/,mam/zda; 2495 içme suyu örne-ini çoklu tüp yöntemi ile inceleyerek 2153 (%87.3) örne-i içmeye uygun, 342 (%12.7) örne-i koliform bakteri tespit etti-imiz için ayn/ tan/m yönünden uygun bulmad/k. 8çme suyu olarak kullan/labilecek sulardaki bakteriyolojik
parametre tan/m/, T.C Sa-l/k Bakanl/-/’n/n, 8nsani Tüketim Amaçl/ Sular Hakk/ndaki Yönetmeli-i’ne göre tan/mlanm/,t/r. Buna göre içme suyunun 100 ml’sinde koliform bakteri bulunmamal/d/r (9). Kullan/ma uygun bulunmayan örneklerin 223`ünde (%65.3) total koliform 119`unda (%34.7) ise /s/ya toleran E.coli olarak tespit edilmi,tir. Dünyada ve ülkemizde yap/lan çal/,malar de-erlendirildi-inde genel olarak total koliform kaynakl/ kontaminasyonun yüksek oldu-u ve /s/ya toleran koliformlar/n bunun büyük bölümünü olu,turdu-unu görüyoruz. Elde etti-imiz de-erler, yukar/da belirtti-imiz, farkl/ illerde yap/lan çal/,malarla kar,/la,t/r/ld/-/nda; total koliform ve /s/ya toleran koliformlarla kirlilik de-erleri yönünden, genelde paralellik gösterdi-i, ancak baz/ çal/,malara göre say/sal olarak daha dü,ük düzeyde oldu-u izlenmi,tir. Bunun nedenleri aras/nda, çal/,ma yap/lan di-er illerin yüzölçümü ve nüfus olarak daha büyük olmalar/, bu nedenle de kanalizasyon sistemlerinin kontrolünün daha güç olmas/ ve bundan kaynaklanan s/z/nt/lar/n, daha fazla kirlili-e neden olabilece-i say/labilir. Bunun yan/ s/ra, çal/,ma yap/lan y/llar aras/nda fark olmas/ ve çal/,ma yöntemlerinin uygulanmas/ndaki farkl/l/klar nedeniyle bu sonuçlar al/nm/, olabilir. Yine, zaman içerisinde su dezenfeksiyonuna verilen önemin artm/, olabilece-i ve buna ba-l/ olarak da, bu yönde olumlu geli,melerin meydana geldi-i dü,ünülebilir. Soyutlanan /s/ya toleran koliform olarak E.coli’nin varl/-/ sular/m/z/n daha çok insan ve hayvan d/,k/lar/ ile kirlendi-ini göstermektedir. Bu su kaynaklar/m/z/n korunmas/ için gerekli teknik ,artlar/ sa-layamamam/z ve kanalizasyon sistemimizdeki yetersizlik nedenlerine ba-lanabilir. Yapt/-/m/z çal/,mada da gördü-ümüz kirlili-in artt/-/ dönemler göz önüne al/n/rsa; özellikle Oubat ay/n/n ya-/, aç/s/ndan fazla olmas/, Haziran ay/n/n ise su debilerinde artma ve erime ay/ olmas/ nedenleriyle topraktan derin katmanlara s/z/nt/ya olanak vermektedir. 8çme suyu da-/t/m sistemlerindeki zay/f olan noktalar, gerekse ana kaynak noktas/ndaki koruma önlemlerinin ve izolasyonunun geçirgenli-e elveri,li bölgelerinden bu s/z/nt/n/n sisteme dahil oldu-u dü,ünülmektedir. Klorlama su ile ta,/nan birçok patojen aç/s/ndan yetersiz bir dezenfeksiyon i,lemi olabilmektedir.
Bu nedenle; kanalizasyona dahil edilen hastane at/klar/ ile içme ve kullanma sular/na kanalizasyon vas/tas/ ile olan s/z/nt/lar, epidemiler olu,turabilece-i gibi toplumun genel sa-l/-/ içinde büyük bir tehdittir. Çözüm olarak kurulacak ar/tma tesisi ile sisteme verilen tüm at/k suyun ar/t/lmas/ sa-lanmal/ ve genel su da-/t/m sistemlerinin belirli periyotlarla kontrolüne dikkat edilmelidir. Sosyal bilinçlendirme yap/larak su ile bula,an hastal/klar konusunda bilgilendirme yap/lmal/ su dezenfeksiyonu anlat/lmal/d/r. 8çme sular/nda
bulunabilecek koliform bakteri türlerinin belirlenerek bunlar/n antibiyotik duyarl/l/-/ ortaya ç/kar/larak salg/n esnas/nda kayna-/n saptanabilmesi mümkün olabilecektir (4). Ayr/ca antibiyotik direncine sahip patojenleri ihtiva eden sularla bula,, bunlar/n toplum içindeki yayg/nl/-/n/ art/rabilecektir.
Sonuç olarak, klorlama ucuz ancak ço-u zaman etkisi zay/f bir dezenfeksiyon yöntemi olarak kar,/m/za ç/kmaktad/r. Koliform kontaminasyonun söz konusu oldu-u günümüzde de, su kalitesinin art/r/lmas/, tüm iller için kontaminasyon düzeyinin ve etkenlerinin belirlenerek, toplum sa-l/-/n/ bu denli yak/ndan ilgilendiren bir konuda daha etkin çözümler üretilmesi gerekti-i dü,ünülmektedir.
KAYNAKLAR:
1. Payment P, Franco EL. Clostridium perfringens and
somatic coliphages as indicators of the efficiency of drinking water treatment for viruses and protozoan cysts. Applied and Environmental Microbiology 1993; 59: 2418-2424,
2. Karap/nar M. G/dalar/n Mikrobiyolojik Kalite Kontrolü.
Ankara Üniversitesi G/da Müh. Böl. G/da Bilimleri Anabilim Dal/, Ankara 1984; 63-81.
3. Töreci K. Su ile Bula,an 8nfeksiyonlar, Suyun
Dezenfeksiyonu ve Bakteriyolojik 8ncelemesi, Klinik Mikrobiyoloji. 8stanbul 1992; 10-13.
4. Alim A. Sivas il ve ilçe merkezlerinde içme sular/n/n
bakteriyolojik analizi. Erciyes Ünv. Mikrobiyoloji Anabilimdal/, Yüksek Lisans Tezi. Kayseri 1995.
5. WHO. Guidelines for drinking water quality, 2nd ed.
Austria 1996; 10-92.
6. Demirta, S. Sivas Yöresindeki Baz/ Kuyu Sular/nda
Koliform Bakteri Ara,t/r/lmas/ ve Soyutlanan E.coli Kökenlerinin Antibiyotik Direnci. Cumhuriyet Ünv. T/p Fak. Mikrobiyoloji Anabilim Dal/, Uzmanl/k Bitirme Tezi. Sivas 1997.
7. Halkman K, Hilal B Do-an, Malihe R. Noveir. Ankara
Üniversitesi Ara,t/rma Fonu Proje no: 92 11 12 01 G/da Maddelerinde Salmonella ile E. coli Aranma ve Say/lma Yöntemlerinin Kar,/la,t/r/lmas/. Ankara Üniversitesi G/da Müh. Böl. G/da Bilimleri Anabilim Dal/, Ankara 1999.
8. Halkman A. Ankara Üniversitesi Ara,t/rma Fonu 97 11
12 01 nolu proje. Koliform grup bakterilerin aranmas/ ve say/lmas/, koliform grup - fekal koliformlar - E. coli ili,kisi, Ankara Üniversitesi G/da Müh. Böl. G/da Bilimleri Anabilim Dal/, Ankara 1999.
9. T.C Sa-l/k Bakanl/-/. 8nsani Tüketim Amaçl/ Sular
Hakk/nda Yönetmelik; 8çme Sular/ 8çin Mikrobiyolojik Parametreler (Ek 1), Ankara 2005.
10. Bilgehan H. Klinik Mikrobiyoloji, Özel Bakteriyoloji ve
Bakteri Enfeksiyonlar/. 9.Bas/m, Bar/, Yay/nlar/, Fakülteler Kitabevi. 8zmir 1996; 1-94.
11. Bilgehan H. Klinik Mikrobiyolojik Tan/. 1.Bas/m, Bar/,
Yay/nlar/, Fakülteler Kitabevi. 8zmir 1995; 147-188.
12. Yulu- N, Tu- A. Ankara’n/n gecekondu bölgelerinde
kuyu sular/n/n mikrobiyolojik incelenmesi. Türk Mikrobiyoloji Bülteni 1988; 22: 164-171.
13. Guillemin F, Henry P, Uwechue N, Monjour L. Fecal
contamination of rural water supply in sahelian area. Wat Res 1991; 25: 923-927.
14. A-ao-lu S. Van ve Yöresi Kaynak Sular/n/n
Mikrobiyolojik, Fiziksel ve Kimyasal Kaliteleri Üzerine Ara,t/rmalar. Van T/p Dergisi 1999; Cilt: 6, Say/: 2.
15. Bilgel N, Aytekin H, Gülesen Ö. Gemlik Yöresinin 8çme
Sular/n/n Bakteriyolojik Analizi. Uluda- Üniversitesi T/p Fakültesi Halk Sa-l/-/ Anabilim Dal/. Sa-l/k Dergisi. 1985; 59: 19-33.
16. Co,kun S, Sevinç Ç, Keskin M. 8zmir 8li Metropol
Alan/nda, Oebeke Harici Alternatif Su Kaynaklar/n/n Bakteriyolojik Kirlilik Yüklerinin Ara,t/r/lmas/. 8nfeksiyon Dergisi 1990, 4 (4); 552,
Yaz !ma Adresi: Sema AVCI
Yüksek Lisans Ö-rencisi. C.Ü. T/p Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dal/, Sivas sema.avci@gmail.com
Te!ekkür: 8statistiksel verilerle ilgili yard/mlar/ndan dolay/ C.Ü T/p Fakültesi Biyoistatistik Bölümü’nden Yrd.Doç.Dr. Ziynet ÇINAR’a te,ekkür ederiz.
