• Sonuç bulunamadı

Ney nasıl bir sazdır ve ne zaman ortaya çıktı?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Ney nasıl bir sazdır ve ne zaman ortaya çıktı?"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Ney nasıl bir sazdır ve

ne zaman ortaya aktı?

«Ney çalmaya heves eden kimsenin her şeyuen önce kuıak auygusu olmalıdır. Türk musikisinde bulunan

sesleri duyamayan insan

bu sazı çalamaz.» HAYRİ TÜMER M ÂY, —y ah u t dilim izde kullanıldı-

ğı şekilde «Ney»— vaktiyle F ırat ile Dicle n eh irleri a ra sın d a yaşıyan ve d evirlerinde yüksek b ir m edeniyet se­ viyesine ulaşm ış b u lu n an S üm erliler zam an ın d a nefesli b ir saz o larak kul­ lan ılm ıştır. S ü m er dilinde nây, (Ni) di­ ye telâffuz edilirdi. Bu saz, so n ra Or­ ta Asya ve Asya kavim lerine geçm iştir. T ü rk le r de İslâm iyeti k abul etm eden evvel, birçok eğlence, şölen ve tö ren ­ lerin d e ney ü flem işlerd ir. İra n lıla r ve A rablar ta ra fın d a n da benim senen b u nefesli saz, h e r tü rlü to p lu lu k lard a kullanılm ış şim di de k u llan ılm a k ta d ır. 3 - 4 bin yıl evvel eski M ısır m edeni­ yetinde de bu saza itib a r edilm iştir. Bazı m um yaların lâh itle rin d e ney b u ­ lu n m u ştu r. A m erika’nın şim alinde ya- şıyan M eksika’nın eski kavim lerinden olan A stek’ler de dini tö ren le rin d e ney k u lla n ırla r ve M evleviler gibi sem â e- derlerdi. B elki de O rta Asya’dan Alas­ k a yoluyla çok eskiden b u bölgeye göçeden kavim ler, neyi de b u ra la ra ge­ tirm işlerd ir.

NEY’İN BAZI ÖZELLİKLERİ

Ney, g ö rü n ü şü b a sit olduğu halde, icra b ak ım ın d an çok zengindir. Ancak, h e r nevi saz la rd a olduğu gibi ney’i ses- lendirebilm ek ve arzu edilen sesleri çı­ k arab ilm e k için önce k u lak duygusu­ n u n tam m ânâsiyle gelişm iş olm ası lâ­ zım dır. T ü rk m usik isin d e m evcut ses­ leri duyam ıyan, b u sazı hakkiyle çala­ maz.

N ey’ler u z u n lu k la rın a ve verd ik leri 32

Uzun yıllar Ankara ka^yosu prog­ ramlarında dinlediğimiz ünlü

Neyzen Hayrı Tümer.

seslere göre m u h telif isim ler alırlar:

Mansıır, Şah, Davut, B olahenk, S ü p ü r ­ ge, M ustahsen ve K ız Ney'i... U luslara­

ra sı k abul edilen ve ihtizazı saniyede §70 olan diyapazon sesine uygun şekil­ de im âl etm elidir.

Ney’ler m u h telif u zu n lu k lard a o lu r­ lar. B ir M ansur a k o rtlu ney tak rib e n 180 san tim , Şah ney ise bu a k o rtta n b ir p erd e pes olduğu için boyu 188 san ­ tim d ir. Şu hale göre, n ey ’lerin a k o rt­ la rı pesledikçe boyları da uzar. B una m uvazi o larak delikler a rasın d ak i m e­ safeler de genişliyeceği için, onların p a rm a k la rla k ap an m ası güçleşir ve b ir m ü d d et so n ra kap an m ası im kânsız ha­ le gelir. Bu güçlüğü önlem ek bak ım ın ­ dan, m u h telif a k o rtta k i n ey'lerin tam nısfı ve m ü ten azırı ve yine ney açkı­ la rı h esa b ın a uygun olm ak şartiyle (Nısfiyye) denilen ve kolaylıkla icra edilebilen u fa k boyda ney’ler im âl e- dilir. Bu ney’lerin isim leri de aynen di­ ğerleri gibidir: M ansur Nısfiyyesi, Şah Nısfıyvesi, B olâhenk Nısfiyyesi.

N eyler’in ağız kısm ı geniş olduğu için, ra h a tlık la üflem eyi sağlam ak üze­ re o kısm a ağzı n isb eten d a r olan

«Başpâre» denen b ir ek tak ılır.

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi

Referanslar

Benzer Belgeler

The purpose of this study was to investigate the effects of abdominal breathing training on heart rate variability and depressive level in coronary heart disease patients

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ [2019] sayı:

(b) bendinde belirtilen sebepler dışında her ne isimle yapılırsa yapılsın tüm ücretler ile ayni yardım yerine yapılmak üzere yapılan maddi ücretler prime

Gazeteci yazar Leyla umar, Nazım'ın son eşi Mera ile Moskova'daki evinde görüştü.. uğradığı bir sanat kulübü

Şiirini ne kadar baş­ ka bir ifade, renk renk teşbih ve istiarelerle işlese, ayni hıç­. kırığın asırlar boyunca

Tüm değerler; tedavi öncesi ve tedavi sonrası birbirleri ile karşılaştırılarak, nebivolol tedavisinin; sistolik ve diyastolik kan basıncı üzerine olan etkisi,

Tanyerli, “Papatya Gibisin Beyaz ve İnce” , “Rüzgar Gibi Geçti” , “ Sevdim Bir Genç Kadı­ nı” , “ Yalan” , “ Hatıra” gibi çok sayıda

Boğaz vaz’ iyeti mevkiiyesi, cami olduğu tabiî güzellikler ve bazi san’ at âbideleri ve bedayi cihetiyle İstanbul ile beraber dünyanın bir şah eseri