SAYFA
l . < J .
C U M HURİYET• •
TT-*>0£>â ^3
6______________________________________ RÖPORTAJ________
79
.
yÜTyılda Tophane Amire-i BeyVnin konağından kara kolluğuna dönüşen iki kadı bir bina
a
ünümüzde rıhtımı
kapatan gümrük binasının
arkasında kalan Karaköy
Karakolu, halkın değilse de
turistlerin büyük ilgisini
çekiyor... Bugün yerli-yabancı
herhangi bir kişi herhangi bir
karakolun önünde durup
binanın fotoğrafını çekmeye
kalksa güvenlik açısından
gözaltına alınma olasılığı
yüksekken Karaköy
Karakolu’nda özellikle
yabancı turistlere poz
vermekte bir sakınca
duyulmuyor...
m mm .... ... . .■.-5
Karakco y u n
süslü karakolu
Karaköy Karakolu’nun giriş katında ön cephede iki, arka cephede iki, toplanı dört oda sofaya açılıyor...
stanbul’un ilk karakolunun nerede kurulduğu bilinemiyor ama OsmanlI’da ilk karakolun İstanbul’da kurulduğu bilini yor... Kültür Bakanlığı’nın yıllar önce yayımladığı “İstanbul” ki taplarından birinde Sultan II. Mah mut'un 19. yüzyılın ilk çeyreğinde ye niçeri ocağını kaldırıp düzenli yeni bir ordu kurduktan sonra İstanbul'un asa yişini kontrol etmek üzere kolluk sis temini de yeniden oluşturduğu ve ken tin içinde kara kolluğu inşa ettirdiği yazıyor.
Ordu yeniden düzenlense de kara kolluğu yine askeriyenin bir parçası olarak devam ediyor...
Kitap, OsmanlI’da Batı mimarisi üs lubunda yeni yapılan karakollardaki çifte sütun üzerinde üçgen almlıklı gi rişin devlet otoritesinin bir simgesi ol duğunu vurguluyor ve Çarşamba Ka- rakolu’nu örnek yapı gösteriyor. Gelin görün ki tstanbul Emniyet Müdürlü ğü’nün kayıtlarında Çarşamba Kara koluma ilişkin üçgen almlıklı bir ka yıt bulunmuyor. Tarihi kayıtlar, Üskü dar’daki Çinili Karakol’un, Karaköy Karakolu’nun ve Muammer Kara- ca’nın tiyatro oyunu ile ünlendirdiği Cibali Karakolu’nun adresini veriyor... Kitap “Daha geç dönemlerde Tophane
Rıhtımı Caddesi üzerindeki gibi dışı daha süslü olanları yapılmıştır” dedi
ğine göre “HerhangiBir Yerde”nin yo lu Karaköy Kaıakolu’na düşüyor...
Voyvoda Karakolu
Burası eski Voyvoda Karakolu... Karakol, Slavca asker sürücü anla mında OsmanlI’nın voy-voda dediği Eflak ve Boğdan prenslerinden birini ağırlamadığına göre niye Voyvoda? Sorunun yanıtı Karaköy’deki Bankalar Caddesi’nin eski adının Voyvoda Cad desi olmasında yatıyor olsa gerek...
Karaköy'de 19. yüzyılda başka bir karakol bulunuyor; Aziziye Karako lu...
Yine II. Mahmut yıllarına döner sek... Tophane Kışlası’mn ve top dö kümhanesinin yanması üzerine
1823’te Tophane yeniden kurulurken henüz rıhtım yolu olmayan kıyıya bir cami ve az ötesine de Tophane Amire- i Beyi için iki katlı sekiz odalı bir ko nut yaptırılıyor...
II. Mahmut’tan sonra tahta çıkan
Abdülnıccid döneminde bu kez aske-
riyeden ayrı ve Paris Polis Nizamna mesi alınıp “polis” adı kullanılarak ye ni bir kolluk kuvveti kurulduğunda Aziziye Karakolu kapatılıp Tophane Amire-i Beyi'niıı konutu Karaköy Ka rakoluma dönüştürülüyor...
Bina, kara kolluğuna ayrılınca ön cephesi taş kabartmalarla süsleniyor... Kabartmalarda kara kolluğunun arma sı kendini gösteriyor:
İki yana doğru birer Türk bayrağı ve birer mızrak; bayraklar kırmızıya bo yanmış, ay ve yıldız beyaz... Tepedeki yerinden düştükten sonra bir ucu kırık şekilde kapı girişindeki cam kutu için de saklanan taş alınlığın çevresinde süngülü tüfek, balta, mızrak, tabanca, terazi ve madalya...
Terazi, asayişten sorumlu kara kol luğunun bir yandan da adalet dağıttı ğını anlatıyor...
Turistlerin ilgisi
Günümüzde rıhtımı kapatan güm rük binasının arkasında kalan Karaköy Karakolu, halkın değilse de turistlerin büyük ilgisini çekiyor... Bugün yerli-, yabancı herhangi bir kişi herhangi bir karakolun önünde durup binanın fo toğrafını çekmeye kalksa güvenlik açı sından gözaltına alınma olasılığı yük sekken Karaköy Karakolu’nda özel likle yabancı turistlere poz vermekte bir sakınca duyulmuyor... Hatta, turist ler içeri girmek isterse bina da gezdi riliyor... Çünkü burası bir karakoldan çok müze gibi...
Beyoğlu Emniyet M üdürlüğü’ne bağlı Karaköy Karakolu’nun genç amirinin anlattığına göre karakolun so rumluluk bölgesine Şişhane, Karaköy, Tophane, Perşembe Pazarı, Kabataş, Cihangir ve Gümüşsuyu’nun bir kısmı giriyor ve bölgenin yerleşik nüfusu 21 bini ancak buluyor... Fakat güneşin do ğup işyerlerinin açılmasıyla birlikte nüfus 1 milyonu aşıyor... Karaköy gi bi bir merkezden gelip geçenler de he saba katılırsa gündüz nüfusu 2 milyo na yaklaşıyor...
ilginçtir bu bölge, ki İstanbul’un tek genelevinin de bulunmasına karşın, Beyoğlu’nda suç oranı en düşük böl ge olarak dikkat çekiyor... İşlenen suç larda ise hırsızlık ve yaralamalı trafik kazaları öne çıkıyor...
İki katlı, dışı arka cephe hariç taş, içi ve arka cephesi ahşap binanın iki ka natlı ağır demir kapısından geniş bir sofaya giriliyor... Sofa, günümüz apartmanlarındaki salonlardan daha büyük... Kapı girişinden sonra birkaç basamakla çıkılan sofanın karşı tarafı bahçeye açılıyor...
Giriş katında ön cephede iki, arka cephede iki, toplam dört oda sofaya açılıyor... Tavan yüksekliği altı metre ye yaklaşıyor... Giriş ve ön odalardaki tavanlar sarı yaldız süslemelerle beze li... Üst kata taş basamaklı merdiven le çıkılıyor... Düzen alt kattaki gibi;
burada da dört odanın kapısı üst kat so fasına açılıyor... Üst kattaki san yaldız tavan süslemeleri de ön odalara ve so faya yapılmış... Arka cephedeki oda ların tavanları süslemesiz...
Gökyüzüne uzanan direkler
Üst kattaki salonun penceresi var da yok gibi... Tophane Aıııire-i Beyi’niıı konutuyken üst sofada deniz manzara lı geniş bir pencere olsa gerek, fakat bi na kara kolluğuna çevrildikten sonra boy hizasının üstünde yuvarlak bir pencere açılmışa benziyor... Şimdi bu yuvarlak pencereden, rıhtıma yanaşan gemilerin gökyüzüne uzanan direkle ri görülüyor...
Tarihi binadaki Karaköy Karako lu’nda hiç kuşkusuz nezarethane ayrı bir önem taşıyor... Nezarethane, giriş katının arka cephesindeki sağ oda... Odanın içinde demir parmaklıklı iki oda ve odalarda birer tahta sedir ve battaniye...
Pencere üst katta ve demir parmak lıklı... O sıra nezarethane boştu... Ka rakolun her yanı binalarla çevrili oldu ğu için Karaköy Karakolu’nun neza rethanesinde “kötü muamele ”ye uğra yan biri bağırsa konu komşu başına toplanır... Bu bakımdan Karaköy Ka rakolu’nda ayna yok!
Karakolun aynası, tarihi konaktan kalma bir çerçevenin içinde girişte du ruyor; altın yaldız çerçeveli aynanın altında da yine altın yaldızlı bir tır nak... Eskiden kalan iki eşya bu ka dar...
Eskiye dönünce Paris Polis Nizam- namesi’nden uyarlanan 19. yüzyıl İs tanbul’unda geçerli kurallar Emniyet Genel Müdürlüğü’nün arşivinde duru yor:
“İşsiz kalıp memleketine döıııııekis teyen fakirlere ve bu fakirlerin hasta larına insanlık namına yardım edilme si.”
Neyse ki günümüzde artık böyle bir sorun kalmadı!
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
