Türkiye Ekonomisinde Turizm Sektörünün Gelişimi

(1)

M.

ü

iktis d' · . Yır /₉₉ a .1 ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi

. 9• Cılt: XV,

Sayı:

/

,

Say/a:405-414

'

.

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE TURİZM

SEKTÖRÜNÜN

GELjŞİMİ

Jale Y ALINPALA

•

GiRiş

i .

J·

Gelişmişlik farkı

gözetmeksizin tüm

Ulke yönetimlerinin enflasyonu ve

g

~sbı~hıği

azaltmak,

kalkınma hızını

ve

~efahı arttırmak

,

ödemeler dengesini

sağlamak

ı ı edefle . d

b ₁ rı var ır. Her Ulke içinpe bulunduğu

· özel koşullara göre bu hedeflerden

azı arını

öncelikli,

bazılarını

ise ertelenebilir hedefler

olarak

sıralar.

bak Ülkelerin · turizm gelirlerinden

, yararlanma koriusundaki

çabalarına

ıldığında, gelişmişlik farkı

gözetmeksizin tam ülkelerin bu pazardan

daha fazla

~=~ a~abilmek

için sahip

oldukları

üstünlükleri

kullandıkları

görülmektedir. Döviz v

~tıhdam

yaratan

özelliği

ile ekonomik,

insanların

dinleme

ihtiyacını karşılayan

kel

arklı

killtürleri bir araya getiren

özelliği

ile sosyo kültürel,

yarattığı

kaynak u

!anım

talebi ile çevreyi etkileyen bir faaliyet olan turizm,

son

yıllarda dünyanın

en

hızla gelişen

sektörlerinden biri

olmuştur.

ct

· Yapılan araştırmalar

turizmin

gelişmesinde

rol oynayan

başlıca

faktörlerin Unya, ekonomik

refahındaki artış ulaştırma

araç ve

olanaklarındaki artış

,

ileri san.ayi

toplumlarında

ücretli izin 'surelerinin

uzaması, iletişim

teknolojisindeki

~elı~me

,

saı:ıayileşmenin getirdiği

yeni toplumsal örgUtlenme ve aile

yapısındaki

·

1eğışme,

teknolojik

yaşamın yarattığı

stres, dünya

barışının

büyük ölçüde güvence

atına alın

·

ı·

·ı

·

d k'

· . ması, olduğunu ortaya çıkarmıştır

. Bu faktörlerdekı ge ışme ı e turızm e

ı

geJışme arasında

paralellik görülmektedir. 1 .

,

Bu amaçla, Türkiye ekonomisinde

. Turizm ,sektörüne verilen önem vurgulanmak

istenmişti

r

. İlk

olarak, turizmin

ekonomik etkilerine

değinilmiş,

~lum.ıu

ve olumsuz yönleri ortaya

konmuş,

daha sonra

planlı

dönemden bu yana

k:kıye

ekonomisinde turizm

~ektörilnün ağırhğı çeşitli

oranlar hesaplanarak ortaya nmaya

çalışılmıştır

.

•

Arş

.

Grv

D M Ü 1

l

ı lsıa · r. ' · · .l.B.F., iktisat Bölümü , ·

. . . ..

Ort ınoğlu, H. (1992) " Turizm Talebinde Yeni

Gelişmeler ve Bu Gelışm:ıerın Türkıye Açısından

aya Çıkardığı Fırsatlar

"

,

Turizm

Bakanlığı

(der.)

Doğu

Karadeniz Turi

zmi

lçınde

,

Trabzon,s. J 70

1

(2)

Jale Yalınpala

!.TURİZMİN EKONOMİK ETKİLERİ

Son yıllarda yapılan çalışmalar göstermektedir ki , turizm dünyadaki temel

endüstrilerden biri haline gelmiştir. Turizm sektörü yüksek katma değer yaratan, düşük maliyetli bir sektördür.2 Ancak her büyük sektör gibi turizm sektörünün de

pozitif ve negatif sosyal, politik, çevresel, kültürel v.e ekonomik etkileri vardır.

Sektör iyi organize edildiğinde toplumu yararlı bir biçimde etkileyecektir.

Uluslararası turizm öteden beri gelişmekte olan ülkeler için iki' tarafı keskin

bir kılıç olarak görülmektedir. Turizmin öncelikli olarak ;

a) değerli bir döviz kaynağı olma özelliği

b) gelir yaratıcı niteliği

c) İstihdam yaratıcı niteliği vardır.

Ülkeyi ziyaret eden turistlerin bıraktığı döviz, döviz gelirlerini arttırır.

Ülkenin pozitif ödemeler dengesine

ulaşmasında

döviz

kazancının payı

büyüktür.

Turistlerin yarattığı bu etki ihracat etkisi olarak görülür. Çünkü ülkeye döviz girişi

sağlanmış olur. Turizmin görünmeyen ihracat olma özelliği etkisi vardır.

' .

Gelişmiş ülkelerden gelen turistlerin AGÜ' !erde tatil amaçlı harcama

yapmaları, turizm yoluyla gelirin yeniden dağılımını mümkün kılar. AGÜ' !erde bu

sayede gelir yaratımı söz konusu olur.3

Turizmin gelir yaratıcı ve ödemeler dengesini destekleyici etkisinin yanı sıra

istihdam fırsatı yaratma niteliği vardır. Turizm sektörü farklı yaşlarda, farklı etnik

gruptan, farklı eğitim düzeyinde elemana ihtiyaç duymaktadır. Turizm sektörü

direkt olarak restorant, seyahat

acentası

gibi yerlerde istihdam

yaratırken

,

dolaylı

olarak bankacılık , tarım , eğitim gibi alanlarda da istihdamı arttırıcı etki yaratır.4

Genel olarak tarım, inşaat, sanayi ve 'hizmetler sektörü ile turizm sektörü arasında

yakın bir ilişki vardır. Turizmin emek yoğun bir sektör olması nedeniyle istihdamı arttırıcı önemli etkisi yadsınamaz. Yapılan çalışmalar turizmin genç nüfus ve

kadınlar için yeni iş olanakları yarattığını ortaya koymaktadır.5 Ayrıca , turizm küçük ölçekli işletmelerin kurulmasını cazip hale getirmektedir. Aileler için yeni

çalışma alanları ortaya çıkmaktadır (Ailelerin işlettiği restorantlar gibi).

Turizmin gelişmesi beraberinde yatırımları da getirdiğinden (alt yapı , elektrik gibi) bölgesel gelişmeye de hizmet etmektedir. Bölgelerarası dengesizliği giderilmesinde turizmin olumlu etkisi olmaktadır. Turizmin gelişmesi sosyal ve

2

Pırııar, İ. ( 1992)" Ecoııoıııic lnıpacıs ofToıırisııı", Hazine ve Dış Ticaret Miisteşarlığı, sayı:3, s.121

' Mill, R.C. (1990) Tourism: The /nternationa! Bıısiness, Loııdon: Prentice Hail, s.160 ' Pırnar, a.g.e., s.124

(3)

T C. 'nin 75. Kuruluş Yıldönümüne Armağan

kültürel değişmeler ile birlikte halk sağlığını koruma önlemlerinin de arttırılmasını gerektirir. Diğer yandan geleneksel ve sosyal sistemleri ve doğal güzellikleri

değişime uğratan ve yer yer zedeleyen özelliği ve dışa bağımlılık yaratan etkileri ile turizm tartışma konusu olmuştur. 6 Turizm sektöründe yapılan yatırımlardan elde edilen kazançlar ekonomide "yatırımların fırsat maliyeti" tartışmasını gündeme

getirmektedir. Diğer yandan ekonomiyi turizm sektörüne bağımlı hale getirmenin

olumsuz yönleri vardır, çünkü turizm potansiyelinin artması iç (fiyat değişmeleri v.b.) ve dış (politik, sosyal, ekonomik) değişmelerden kolaylıkla etkilenmektedir.

Yapılan bazı çalışmaların sonuçlarına göre; turizmin gelişmesi ve genel fiyat

artişları arasında dolaysız bir ilişki vardır. Turizmin gelişmesi toprağın ve diğer mal ve hizmetlerin fiyatını yükselttiği gibi kamu hizmetlerinin maliyetini de (havaalanı,

demiryolları, güvenlik hizmetleri , kanalizasyon gibi) yükseltir. Turizmin fiyatları

arttırıcı etkisi devletin vergi gelirlerinin de yükselmesine neden olmaktadır. Genel

olarak turizmin milli ekonominin büyüme ve gelişmesine , toplumsal refah düzeyinin yükselmesine yaptığı olumlu katkılar, ülkelerin uluslararası turizme

katılarak bu sektörden daha fazla pay alma çabasına girmelerine yol açmıştır.

Günümüzde turizm hem büyük yararları hem de ev sahibi ülke tarafından denetim

altında tutulması gereken bazı bedelleri olan modern bir kalkınma aracı olarak kabul

edilmektedir. "Dengeli ve Sürekli Turizm", "Yumuşak Turizm" ve "Eko Turizm"

gibi tanımlar, çağımızın bu yeni turizm anlayışını ortaya koymaktadır.

7

2.TURİZM SEKTÖRÜNDEKİ GELiŞMELER

Türkiye Ekonomisinde turizmde izlenecek politikaların belirlenmesi, alt ve

üst yapı yatırımlarının harekete geçirilniesi planlı dönemde ba·şlamıştır. Türkiye

planlı dönemde turizm sektörüne ekonomi içinde gereken önemi vermiş, çeşitli

vesilelerle turizmin kalkınmaya katkısı vurgulanmıştır. Birinci plan döneminde

turizmden alt sektör olarak beklenenlerin yerine getirilmesi amacıyla; alt yapı

yatırımlarının yapılması , turizm sektöründe çalışacak yeterli işgücünün eğitilip

yetiştirilmesi ve Turizm Bankası kaynaklarının kuvvetlendirilmesi öngörülse de ,

bu tedbirler çok yetersiz kalmıştır.

Turizm sektörüne ikinci planda , birinci planda olduğundan daha fazla önem

verilmiş, birinci planda yer aldığı halde yerine getirilemeyen bir çok işler , ikinci

plan döneminde gerçekleştirilmiştir. Ekonomide gerçekleştirilen alt yapı yatırımları özel sektör turizm yatırımlarını, maliyetlerini düşürmek suretiyle kolaylaştırmıştır.

r. Göymen, K. (1996) " 1980'1crde TUrkiyc'de Turizm", Cımılıuriyeı Dönemi Türkiye Ansiklopedisi,

cilt: IS, 1412

7 _Göymen_,_a_._g.c_.,_s.₁₄₁₂

407

(4)

Jqle Yalınpala

Bundan başka devlet, turizm yatırımlarına yabancı sermayenin katılmasını sağlamak

amacıyla türlü. vergi muaflık ve indirimleri tanımış , kredi imkanlarını

kolaylaşt;rmıştır. Turizm sektörünün gerektirdiği personelin yetiştirilmesine de önem verilmiştir. Üçüncü plan döneminde ise, turizm sektörü mütevazı gelişme

hızını devam ettirememiş duraklama dönemine girmiştir. 8 _Ancak_izleyen

. yıllarda

turizm sektörünün gelişme hızı yükselmiştir.Finansman kaynaklarının sınırlı olması

ve diğer sektörlerdeki yatırımların gerekliliği nedeniyle turizm yatırımların toplam

yatırımlar içindeki payı düşük kalmıştır. Birinci plan döneminde (1963-1967)

ortalama %0.4 , İkinci plan döneminde (1968-1972) ortalama %0.6, Üçüncü plan döneminde (1973-1977) %0.5, Dördüncü plan döneminde (1979-1983) %0.6 iken olan turizm yatırımlarının toplam yatırımlar içindeki payı, Beşinci plan döneminde (1985-1989) %2.62 düzeyine yükselmiştir. 1990-1992 döneminde %3.5, 1993-1995 döneminde ise %2.3 olan turizm yatırımlarının toplam yatırıml~r içindeki

payının izleyen yıllarda· da hemen hemen aynı oranı koruduğu görillmi.lş, 1998

programında da %2. I gibi bir oran hedeflenmiştir. (Tablo 1) Sonuçta turizm

y~tırımlarının toplam yatırımlar ·içindeki payının 198ı, yılından sonraki yıllarda

hızla yükseldiği söylenebilir. 1963-1980 yılları arasında amaç yalnızca turizmin

"ödemeler dengesine katkısını" arttırmak olmuş , bu doğrultuda belli sonuçlar da

·alınmaya başlanmıştır. 1980' li yıllara girerken elde edilen sayısal büyüklüklerin

ekonominin beklentilerinin karşılığı olmadığı görülmüş, turizme _{bakış açısı}

değiştirilerek turizmin ekonomik ve sosyal yönleri ile bir bütün olarak ele alınması

kararlaştırılmıştır. Özellikle üst yapı yatırımlarının özendirilmesi amacıyla 1982 yılında yürürlüğe konulan 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu Çerçevesinde

yatırımcılara uygun şartlarla kamu arazileri tahsis edilmiş ve bazı yatırım teşvikleri sağlanmış, bu görüş doğrultusunda bazı yasal düzenlemeler _{yapılmıştır.}_(TOBB

İktisadi

Rapor, 1990: 183) Sonuçta turizm

"kalkınmada

özel önem

taşıyan

sektör" .kapsamına alınmış, turizmde başarılı ülkelerin araç olarak kullandıkları hibe, teşvik

primi gibi "nakdi" teşvik araçları devreye sokulmuştur.

1

Turizm hareketlerinin gelişimi izlendiğinde 1963 yılmda 198.841 olan turist . sayısı, 1980 yılında %533 oranında artarak J milyonu geçmiştir.1981 yılında başlayan ve döviz kazandırıcı hizmetleri teşvik için uygulanan serbest kur politikası

Türk turizmini olumlu yönde etkilemiş, 1988 yılında gelen turist sayısı 4 milyonu

geçmiştir.Bu

rakam %100 lük bir

artişla,

1996

~ılında

ise 8 milyon 531 bine

ulaşmıştır. 1997 yılında ise, gelen turist sayısının 9 milyon 700 bine ulaşacağı tahmin edilmektedir. (Tablo J) 1

Son yıllarda artan konaklama tesislerine ve turist sayısına paralel olarak

turizmden elde edilen gelirde de olumlu yönde

gelişme gözlenhıektedir.

Birinci

(5)

T C. 'nin 75. K11rııhış l'ıldöniinıiine Armağan

plan döneminde (1963-1967) %62.5 artan turizm gelirleri 13 mily.on dolar iken, İkinci plan döneminde (1968-1972) %333 artİşla 104 milyon dolara yükselmiş. Üçüncü plan döneminde (1973-1977) %19.9 aıtİşla 205 milyon dolara ulaşılmıştır. Dördüncü plan döneminde (1979- 1983) %49.5 aıtİşla 420 milyon dolar iken Beşinci plan döneminde o/o 133.7' lik bir artişla 2.557 milyon dolara ulaşmıştır. 1990

yılından itibaren %75.2"' lik bir artişla 3225 milyon dolardan, 1996 yılında 5650

milyon dolara yükselmiştir.1997 yılında bu rakamın 7 milyon 500 bin dolara

yükseleceği tahmin edilmektedir. Turizm giderleri ise , 1984 yılında yurt dışına

çıkİşların serbest bırakılması ve kambiyo mevzuatında yapılan değişiklikler sonucu

277 milyon dolar olmuş, birkaç yıl seyreden ufak düşüşler haricinde 1996 yılında 1265 milyon dolara yükselmiştir. 1997 yılında turizm giqerlerinin 2000 milyon

dolar olacağı tahmin edilmektedir. Turizm gelir ve giderleri arasındaki fark ise,

1970 yılına kadar negatif düzeyde iken, 1976- 1977 yılları hariç 1994 yılından itibaren gel iri er lehine pozitif bir

değer

a

lmı

ştır.

(Tablo 1)

Turizm gelirlerinin GSMH içindeki payı ise (dolar cinsinden) 1980 yılında

o/ob.5 iken, 1984 yılını izleyen yıllarda % 1 'in üzerine çıkmıştır. 1988 yılından

itibaren %2'nin üzerinde bir pay almıştır. 1994 yılında turizm gelirlerinin GSMH içindeki payı %3.3 iken 1996 yılında %4.4 ile bu oran dönemin.en yüksek değerine ulaşmıştır. 1997 yılında turizm gelirlerinin GSMH içindeki payının %9.8_ olacağı

tahmin edilmektedir. Turizmin ödemeler dengesindeki yerını daha iyi belirleyebilmek ve bu.sektörün gelişme seyrini izleyebilmek için döviz kazancının

en büyük kaynağını oluşturan ihracat gelirleri içindeki payına bakmak gerekir.

Turizm gelirlerinin ihracat gelirleri içindeki payı Birinci plan döneminde ortalama

%2.4 iken, İkinci plan döneminde bu oran yükselmiş %8.3 olmuş, Üçüncü plan döneminde ise ortalama %12.2 düzeyine ulaşmıştır. Dördüncü plan döneminde ortalama %9 olan turizm gelirlerinin ihracat gelirlerine oranı 1980' li yılların ikinci

yarısından itibaren alınan önlemlerle hızla yükselmi_şt_{ir. 198}5-1989 döneminde

ortalama %16.3 olan bu oran, 1990-1994 döneminde %23.5 düzeyineulaşnııştır. Bu

gelişme seyri döviz sağlamada turizmin ihracata kaynak teşkil ec!en sektörlere

nispeten öneminin gittikçe aıttığını oıtaya koymaktadır. Turizm gelirlerinin toplam

döviz gelirleri içindeki payına bakıldığında ise; 1980 sonrasında yapı lan düzenlemeler sonucu olumlu gelişmeler gözlenmiş, bu oran 1980'1eriİı başında %3

gibi bil· düzeyden 1990' lı yılların ikinci yarısında %15-16 gibi yüksek bir düzeye ulaşmıştır. (Tablo l) Bütün bu gözlemler Türkiye ekono'misinde Turizm sektörünün

önemli bir yer işgal ettiğini göstermekte, ancak turizm endüstrisinin yeterince

geliştirilmediği ve bu sektörden sahip olduğumuz potansiyele göre çok az

faydalanabildiğimiz bir gerçek olarak ortaya çıkmaktadır.

(6)

Jale Ya!ınpa!a

SONUÇ

1980 öncesi

a

lın

an ön

l

e~

l

er

l

e

turizm sektörü her ne kadar

gel

i

ş

tirilm

eye

çalışılmışsa da alınan önlemler yetersiz kalmıştır. 1984 yılından itibaren sektörde

gözlenen gelişme 1980' li yılların başlarında dışa açılına politikası ile

gerçekleşmiştir. 1984 yılından başlayarak turizm yatırımlarının özendirilmesi

sağlanmış, ancak uzun dönemde yüksek gelir getirebilecek önlemler alınmamıştır.

Yatak kapasitesindeki hızlı artışa karşın aynı derecede önemli olan pazarlama, hava

taşımacılığı, turizm eğitimi ve teknik altyapı gibi konularda buna uygun gel.işme

yeterince sağlanamamıştır.

Turizm sektörünün ekonomideki diğer sektörleri uyarabilen ekonomik

etkileri, sosyal katkıları söz konusudur. Turizm yatırımları geri dönüşü uzun vadeli , sermaye / hasıla oranı yüksek, siyasal, sosyal, doğal, ekonomik olaylara çok duyarlı

, dolayısıyla riskli yatırımlardır. Önemli olan bu rizki azaltan yerli ve yabancı

yatırımcıları özendiren, yatırımların insan boyutuna da gereken önemin verilmesini

sağlayan bir desteğin sağlanmasıdır. Turizm sektöreüni.inün teşvik ve

sübvansiyonlara olan bağımlılığının azaltılması ve kapasite kullanım oranlarının

yükseltilmesi

ge

r

ekiı

:

.

Ancak .o zaman gerçek anlamda bir verimlilikten ve

sağ

lıkl

a

işleyen bir sektörden söz edilebilir. Turizm sektörünün rekabet gücü kazanabilmesi

için yabancı sermaye yatırımına da belli ölçülerde olanak tanımak gerekir. Son

dönemde bu sektörün içine girdiği bunalımdan kurtuluş çaresi olarak ileri sürülen

bir görüş de ; Türkiye Otelciler Birliğinin yasallaşmasıyla sektörün kurumsal bir

disipline girmesi gerektiğidir. Bu durumda sektör, çalışanlarıi1ın eğitilmesi, buna

bağlı

ürün ve hizmetlerin kalitesinin

art

ı

ş

ı

y

l

a

belli bir standardizasyonu

yakalayacak; kriz dönemlerinde tek başına hareket ederek fiyat kırmak zorunda

kalan oteller yasa sonrası birliğin koruyucu çatısı altında ortak politikalarla

kendilerini koruyabileceklerdir. Oto kontrol ve erken uyarı sistemleriyle

problemlerin çözümü kolaylaşacaktır, Türkiye'nin tanıtımına yönelik büyük

(7)

Tablo 1

:

Turizm Sektörü

İle İlgili

Ekonomik Göste

r

geler

1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972

Turizm yabnmları _0.4 _0.4 0.5 0.5 0.4 0.7 0.6 0.6 0.6 0.5

Toplam Sabit Sermaye Yatınmları

p

Gelen Turist Sayısı (Bin) 198.841 :?29.347 361.758 440.534 574.0SS 602.996 69-1.:?29 724.784 926.019 9>3.419

Turizm Geliri(Milyon S) 8 8 14 12 13 24 37 52 63 104

Turizm Gideri(MilyonS) 21 22 24 26 27 33 42 48 42 59

ihracat (Milyon$) 368 411 464 493 523 •96 >37 588 677 885

Turizm Geliri _2.2 ₂ ₃ 2.4 2.5 4.8 6.9 8.8 9.3 11.7

ihracat

Toplam Döviz Gelirleri (Milyon S)

Turizm Gelirleri

Toplam Döviz Gelirleri

GSMH (Milyon$) 18.211 20.377 18.324 17.429 . 22.435

Turizm Gelirleri 0.13 0.18 0.28 0.36 0.46

GSMH ~

--~--1973 0.6 1.338.106 171 93 1317 13 28.507 0.60

T C. 'nin 75. Kuruluş Yıldöniimüne Armağan

1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 0.5 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 1.031.671 1.148.611 1.222.573 1.313.240 1.194.310 1.101.977 (057.364 194 201 181 205 234 281 326 152 155 208 269 102 95 114 1532 1401 1960 17>3 2288 2261 2910 12.7 14.3 9.2 11.7 10.2 12.4 11.2 5856 5.6 39.133 48.281 54.735 62.159 BB.383 76.604 69.748 0.50 0.42 0.33 0.33 0.34 0.37 0.•7 :-ı 0 ;:s ;;;· ~

~

ı:: ~

""'

;:<:

&

~: ~ ~' :... ~ ~' §

(8)

\

Jale Yalınpala J.... iv 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 Turizm yatınmları 0.6 0.6 0.6

Toplam Sabit Sermaye Yatırımlan 1 1.4 2.2 2.5 3.1

Gelen Turist Sayısı (Bin) 1.158125 1.148..363 1.506.557 1.855.337 2.190.217 2.397.282 2.900.065 4.265.197

Turizm Gefıri(Milyon S) - :ıao 373 420 548 1og.: 950 1476 2355

Turizm Gideri(Milyon S) 103 149 128 m 324 313 448 :ısa

ihracat (Mılyon $) 4703 5890 5905 . 7389 8255 7583 10322 11929

Turizm Geliri ₈_.₁ _6.3 _7.1 ₇_.₄ ₁₃_.₂ _12.5 ₁₄_.3 _19.7

~

Toplam Döviz Gelirteri (Milyon S) asn 10205 9726 11853 13421 12860 16929 20133

Turizm Gelirteri _4.4 _3.6 _4.3 _7.4 _8.2 _7.4 _8.7 _11.7

Toplam Döviz Gelirleri

GSMH (Milyon S) 72.801 65.954 62.200 60.758 68.204 76.463 87.670 90.923

-Turizm Gelirteri

GSMH 0.52 0.56 0.67 0.90 1.6 1.2 1.7 2.6

(1 ): Tahmin Değeri (2): Program

Kaynak: 1. DPT Ekonomik ve Sosyal Göstergeler 1950-1998.

2. TCMB Üç Aylık Bülten, 1995.

3. DİE ( 1923-1992) İstatistik Göstergeler.

4. DİE Aylık İstatistik Bülten, Haziran 1998.

1989 1990 1991 1992 1993 3.9 3.8 3.7 3 2.3 4.51s.on 5.397.748 5.517.897 7.076.096 6.500.638 2557 3225 2654 3639 3959 565 520 592 n6· 934 11780 13026 13667 14891 15611 21.7 24.7 19.4 24.4 25.4 22049 25333 25861 28-489 30434 11.6 12.7 10.3 12.8 13 108.625 152.314 152.138 160.233 181.807 2.3 2.1 1.7 2.3 2.2 1994 1995 2.3 2.4 6.670.616 7.726.666 4321 4956 866 911 18390 21636 23.5 22.1 32790 41494 13.2 11.9 l:Jl.887 171.858 3.3 2.9 1996 1997(1) 2.1 2.1 8.531.473 9.700.000 5650 7500 1265 1000 23224 26245 24.3 28.6 129.096 76.466 4.4 9.8 1998(2) 2.1 11.000.000 6500 2250

)

::::-

--r, -:

--ı

(9)

T C. 'nin 75. Kuruluş Yıldönümiine Armağan

KAYNAKÇA:

1. Göymen, K. (1996)" 1980'lerde Türkiye'de Turizm", Cumhuriyet

Dön.emi Türkiye Ansiklopedisi, cilt: 15, İstanbul.

2. İslamoğlu, H. (1992)" Turizm Talebinde Yeni Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türkiye Açısından Ortaya Çıkardığı Fırsatlar", Turizm Bakanlığı (der.) Doğu Karadeniz Turizmi içinde, Trabzon.

3. Mili, R.C. (1990) Tourism: The lnternational Bıısiness, London:

Prentice Hail.

4. Pırnar,

i.

(1992)" Economic lmpacts of Tourism", Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı, sayı:3, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, İktisadi Rapor 1990,

Ankara.

5. Yaşa, M. (1980) Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978,

İstanbul: Akbank Kültür Yayını.

(10)