T.C.
GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETMENLĠĞĠ ANA BĠLĠM DALI
ĠLKÖĞRETĠM SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠMĠNDE 6. VE 7.
SINIFLARDA ĠNTERNET KULLANIMI(KÜTAHYA-SĠMAV ÖRNEĞĠ)
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Hazırlayan Aslı KAYA
T.C.
GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETMENLĠĞĠ ANA BĠLĠM DALI
ĠLKÖĞRETĠM SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠMĠNDE 6. VE 7.
SINIFLARDA ĠNTERNET KULLANIMI(KÜTAHYA-SĠMAV ÖRNEĞĠ)
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Aslı KAYA
DanıĢman: Prof. Dr ġefika KURNAZ
i
ĠletiĢim ve bilgi çağı adı verilen yaĢadığımız yüzyılın kitle iletiĢim araçları ve bilgi teknolojileri bakımından geldiği nokta her alanda olduğu gibi eğitim alanında da çok önemli değiĢmelere neden oldu. Eğitim ve öğretimde internet kullanımı özellikle son yıllarda eğitimcilerin üzerinde en çok çalıĢtığı konuların baĢında gelmektedir. Bütün bu geliĢmeler eğitimin her alanını etkilediği gibi sosyal bilgiler eğitimini ve sosyal bilgiler öğretiminde internetin kullanılma durumunu da etkilemiĢtir. 2005 yılında yapılan yeni programlar çerçevesinde bireyi merkeze alan öğrenme ve öğretme süreci içerisinde bireyin daha aktif olmasını isteyen uygulama ve etkinlikler önem kazanmıĢtır. Çünkü baĢarılı bireyler bilgiye ulaĢabilen, ulaĢmak için çağın teknolojisini gerektiği gibi kullanabilen ve karĢılaĢtığı sorunları çözebilen bireyler olacaktır. Bu bağlamda sosyal bilgiler öğretiminde internet kullanımının ne durumda olduğunun araĢtırılması önem arz etmektedir. Bu araĢtırmanın baĢta sosyal bilgiler eğitimi olmak üzere tüm eğitim sistemine faydalı olmasını, öğretmen ve araĢtırmacılara katkı sağlamasını diliyorum.
Bu çalıĢmada eğitim kurumlarında “Sosyal Bilgiler Öğretiminde 6 ve 7. sınıflarda internet kullanımı nasıldır, ne durumdadır?” sorusuna cevap aranmıĢtır. Sosyal bilgiler öğretiminde internet kullanımının ne durumda olduğu ele alınmıĢ, buna bağlı olarak varolan durum incelenmiĢ, eğitim ve öğretimde internet kullanımı hakkında detaylı bir bilgi birikimi oluĢturulmaya çalıĢılmıĢtır.
Öncelikle bu çalıĢma sürecinin baĢından itibaren her aĢamada, değerli görüĢleri ve rehberliği ile bana yol gösteren, insani tutum ve hoĢgörülü yaklaĢımı ile beni destekleyen değerli hocam ve tez danıĢmanım Prof. Dr. ġefika KURNAZ‟a sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.
Yüksek Lisans eğitimim boyunca bana bilimsel araĢtırma süreci ve Sosyal Bilgiler alanı hakkında ufkumu geniĢletecek bilgiler vererek yol gösteren baĢta Yrd. Doç. Dr. KürĢat GÖKKAYA, Doç. Dr. Cengiz DÖNMEZ, Yrd. Doç. Dr. Bahri ATA olmak üzere bütün değerli bölüm hocalarıma, desteğini ve emeğini benden esirgemeyen Dr. Ebru GENÇTÜRK‟e, anket uygulamaları esnasında yardımını esirgemeyen Sema TOKTAġ‟a, Ömer Bilgin SAĞLAM‟a, çalıĢmamda ellerinden gelen desteği gösteren Hisarbey Ġlköğretim Okulu öğretmen ve öğrencilerine, tüm yaĢamım ve eğitim hayatım boyunca maddi manevi destekleri ile yanımda olan biricik anne ve babama, her daim beni sabırla dinleyip yüreklendiren ablama çok teĢekkür ederim.
ii ÖNSÖZ ... i ĠÇĠNDEKĠLER ... ii KISALTMALAR………iii ÖZET ... iv ABSTRACT ... vi
TABLOLAR LĠSTESĠ ... viii
I. BÖLÜM ... 1 1. GĠRĠġ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 1 1.2. Kavramsal Çerçeve ... 3 1.2.1. Problem Cümlesi... 42 1.2.2 AraĢtırmanın Amacı ... 42 1.2.3 Alt Problemler... 42 1.3. AraĢtırmanın Önemi ... 43 1.4. Varsayımlar ... 44 1.5. Sınırlıklar ... 44 1.6. Tanımlar ... 45 1.7. Ġlgili AraĢtırmalar ... 46 II. BÖLÜM ... 56 2. YÖNTEM ... 56 2.1. AraĢtırma Modeli ... 56 2.2. Evren ve Örneklem ... 57
2.3. Veri Toplama Araçları ... 57
2.4. Verilerin Toplanması ... 58 2.5. Verilerin Analizi ... 58 III. BÖLÜM ... 59 3. BULGULAR VE YORUM ... 59 IV. BÖLÜM ... 81 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER... 81 5.1. Sonuçlar ... 81 5.2. Öneriler ... 84
iii
EKLER ... 95 ÖĞRETMEN ANKETĠ ... 95 ÖĞRENCĠ GÖRÜġME FORMU... 101
Kısaltmalar
TRT: Türkiye Radyo ve Televizyonu Web: World wide web
http: Hiyper text transfer protocol TBMM: Türkiye Büyük Millet Meclisi YY: Yüzyıl
FTF: File transfer protocol
ISTE: International Society for Technology Education ALA: American Library Association
iv
ĠLKÖĞRETĠM SOSYAL BĠLGĠLER ÖĞRETĠMĠNDE 6. VE 7.
SINIFLARDA ĠNTERNET KULLANIMI(KÜTAHYA-SĠMAV ÖRNEĞĠ)
KAYA, Aslı
Yüksek Lisans Tezi, Ġlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. ġefika Kurnaz
Mayıs 2010, 102 sayfa
Bu araĢtırmanın amacı, ilköğretim 6. ve 7. sınıflarda sosyal bilgiler öğretiminde internet kullanımının ne durumda olduğunu belirlemektir.
Bu araĢtırmada betimsel yöntem yani tarama (survey) modeli kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın çalıĢma grubunu Kütahya il merkezi ile Simav ilçesinde resmi ilköğretim okullarında görev yapan 23 ilköğretim Sosyal Bilgiler öğretmeni ile 316 ilköğretim ikinci kademe 6 ve 7. sınıf öğrencisi oluĢturmaktadır.
AraĢtırmada Kütahya il merkezi ile Simav ilçesinde görev yapan Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin ve öğrencilerinin internetin Sosyal bilgiler dersindeki yeri, önemi ve internet ortamında yaĢadıkları sorunlar gibi çeĢitli boyutlarını incelemeye, öğretmenlerin ve öğrencilerin bu konudaki görüĢlerini ortaya koymaya yönelik iki ayrı anket uygulanmıĢtır. Bunlardan biri öğretmen anketi diğeri öğrenci görüĢü değerlendirme formudur. Son halini alan ölçme aracının çalıĢma grubuna 2008-2009 öğretim yılının ikinci döneminde uygulanması sonucunda toplam 339 öğretmen ve öğrenciden görüĢ alınmıĢtır. Toplanan veriler SPSS 16.0 paket programında analiz edilmiĢtir. Verilerin analizinde frekans ve yüzdeler kullanılmıĢtır. Likert tipi anket maddelerinin aritmetik ortalamalarının karĢılaĢtırılmasında derecelendirme ölçeği için aralık katsayısı, “dizi geniĢliği/yapılacak grup sayısı” formülü (Tekin, 1996) kullanılarak hesaplanmıĢ ve dereceleme ölçeği aralıkları 0.80 (5–1=4 ve 4/5=0.80) belirlenmiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda sosyal bilgiler öğretiminde okullarda internet kullanımının yaygın olduğu ancak okullarında bilgisayar laboratuarı olmayan ve evinde de interneti kullanma imkanı bulamayan öğrencilerin interneti bilinçli ve kontrollü olarak araĢtırma amaçlı kullanmayı öğrenemedikleri, internete bağlanma imkanı
v çıkmıĢtır.
Ayrıca araĢtırmaya katılan öğretmenlerin çoğunluğu sosyal bilgiler öğretiminde internet kullanımının gerekli olduğunu bunun yanında kitapların ve yeni programın internet ile uyumlu bir Ģekilde iĢlenebileceğine inandıklarını, alanla ilgili geliĢmeleri internetten takip etmek istediklerini, sosyal bilgiler dersiyle ilgili materyalleri internet ortamında bulduklarını, internet kullanımını mesleki açıdan ve eğitim açısından yararlı bulduklarını belirtmiĢlerdir.
vi
USING INTERNET IN SOCIAL STUDIES TEACHING IN ELEMENTARY SCHOOL at 6th and 7th grades ( KUTAHYA-SĠMAV SAMPLE)
Kaya, Aslı
Master thesis, department of social studies teaching Thesis advisor: Prof. Dr. ġefika Kurnaz
May 2010, 102 page
The purpose of this study is to determine the nature of internet use in 6th and 7th grades social studies teaching.
Survey model is used in the study. The study group is composed of 23 social studies teachers and 316 6th and 7th grade elementary scholl students in public schools in Simav town of the city of Kütahya.
In the study two questionnnaires were applied to determine the opinions of students and socials studies teachers in Simav town of the city of Kütahya about the place of internet in social studies course, its importance and problems they experience in using internet, and thus the subject was analysed in several dimensions. One of the questionnaire was conducted on teachers while the other was conducted on students. Total number of the participants of the two questionnaires was 339 teachers and students. The questionnaires were applied in the second term of 2008/09 teaching period. The data were analysed in SPSS 16.0 packege program. Data analysis was conducted by using frequency and percentage. In the comparison of aritmatic means of likert type survey items, „group number‟ Formula was used. Grading scale range was determined as 0,80.
As a result of the study, it was determined that internet use at school in social studies teaching is widespread, but students of computer who dont have a computer at home or a computer laboratory at school use internet without control or unconsciously when they find an opportunity to Access to internet by being addicted to games instead of doing research.
vii
internet compatibly; that they want to follow developments in the are through internet; that they can Access to materials in social teaching in the internet, and that they find internet useful in terms of career and education.
viii
Tablo 1.1. Bilim, Teknoloji ve Toplum Öğrenme Alanı Üniteleri, Ders Saati
Süreleri ve Toplam Ders Saatine Oranları ... 30 Tablo 3.1. AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin KiĢisel Bilgilerine ĠliĢkin Dağılımı... 59 Tablo 3.2. AraĢtırmaya Katılan Öğrencilerin KiĢisel Bilgilerine ĠliĢkin Dağılım ... 60 Tablo 3.3. AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin ve Öğrencilerin Okullarında
Kullanımlarına Açık Bilgisayarın Bulunup Bulunmamasına ĠliĢkin
Dağılım ... 60 Tablo 3.4. AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin ve Öğrencilerin Okullarında
Ġnternetin Bulunup Bulunmamasına ĠliĢkin Dağılım ... 60 Tablo 3.5. AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin ve Öğrencilerin Bilgisayar
Kullanma Oranlarına ĠliĢkin Dağılım ... 61 Tablo 3.6. AraĢtırmaya katılan öğrencilerin neden bilgisayar kullanmayı
bilmediklerine iliĢkin Dağılım ... 61 Tablo 3.7. AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin ve Öğrencilerin KiĢisel Bilgisayara
Sahip Olup Olmama Oranlarına ĠliĢkin Dağılım ... 62 Tablo 3.8. AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin Bilgisayarla ilgili herhangi bir kurs
ya da eğitim Alıp Almama Oranlarına ĠliĢkin Dağılım ... 62 Tablo 3.9. Öğretmenlerin, bilgisayar kullanımı konusunda eğitim alma durumuna
“evet” cevabı verenlerin eğitimi nereden aldıklarına iliĢkin Dağılım ... 63 Tablo 3.10. AraĢtırmaya Katılan Öğretmenlerin ve Öğrencilerin Ġnterneti Kullanıp
Kullanmadıklarına ĠliĢkin Dağılım ... 63 Tablo 3.11. Öğrencilerin, internet kullanmayı bilmeme nedenlerine iliĢkin dağılım ... 64 Tablo 3.12. Ġnternet kullanan öğretmenlerin ve öğrencilerin, internet kullanmayı
nasıl öğrendiklerine iliĢkin dağılım ... 64 Tablo 3.13. Öğretmenlerin öncelik sırasına göre internet kullanım tercihlerine
iliĢkin dağılım ... 65 Tablo 3.14. Öğretmenlerin, interneti ne kadar süredir kullandıklarına iliĢkin
dağılım ... 66 Tablo 3.15. Öğretmenlerin, interneti nereden kullandıklarına iliĢkin dağılım ... 66 Tablo 3.16. Öğretmenlerin, interneti ne sıklıkla kullandıklarına iliĢkin dağılım ... 67 Tablo 3.17. Öğretmenlerin, öncelik sırasına göre internet'i en çok hangi amaçlara
ix
Tablo 3.18. Öğretmenlerin, interneti kullanırken karĢılaĢtıkları sorunlara iliĢkin
dağılım ... 68 Tablo 3.19. Öğretmenlerin, interneti kullanırken Internette dolaĢırken sitelere
nasıl ulaĢtıklarına iliĢkin dağılım ... 68 Tablo 3.20. Öğrencilerin derse hazırlanırken, ödev ve araĢtırma yaparken hangi
tür sitelerden yararlandıklarına iliĢkin dağılım ... 69 Tablo 3.21. Öğrencilerin öncelik sırasına göre internet kullanım tercihlerine
iliĢkin dağılım ... 69 Tablo 3.22. Öğrencilerin, elektronik posta sahip olup olmama durumuna iliĢkin
dağılım ... 70 Tablo 3.23. Eğer kendinize ait bir bilgisayarınız olsaydı ve internet kullanıyor
olsaydınız Sosyal bilgiler dersi açısından neler yapmak istediğinize
iliĢkin dağılım ... 70 Tablo 3.24. Öğretmenlerinin derslerinde internet kullanıp kullanmadıklarına iliĢkin
öğrenci görüĢleri………73 Tablo 3.25. Öğretmenlerin internetin sosyal bilgiler derslerinde kullanımı hakkındaki
1. GĠRĠġ
1.1. Problem Durumu
ĠletiĢim ve bilgi çağı adı verilen yaĢadığımız yüzyılın kitle iletiĢim araçları ve bilgi teknolojileri bakımından geldiği nokta her alanda olduğu gibi eğitim alanında da çok önemli değiĢmelere neden oldu. Eğitim ve öğretimde internet kullanımı özellikle son yıllarda eğitimcilerin üzerinde en çok çalıĢtığı konuların baĢında geliyor. Eğitim ve öğretim materyallerinin geliĢen teknoloji ile birlikte yenilenmesi ve öğrenme ortamlarına taĢınması geleceğin bireylerinin ihtiyaçlarına cevap verebilmesi noktasında çok önemli çalıĢmalar olarak görülüyor.
Ġnternet dünya genelinde bütün bilgisayarları birbirine bağlayan bir veri ağıdır. Ġnternetin geliĢimi ile dünyada bilgi çağına girilerek bilginin üretilmesi, saklanması ve bir yerden bir yere transferi ve ulaĢılması konusunda çok önemli bir adım atılmıĢtır. Ġnternet bütün dünyaya hemen her konudan bilgiyi sunan dev bir kütüphaneye benzetilebilir. Ġnternet, öğrencilerin öğrenme alıĢkanlıklarını ve deneyimlerini zenginleĢtirmek için kullanabilecekleri mükemmel bir araçtır (Yavuz, 2005:207).
2009 yılı istatistiklerine göre, dünya üzerinde internet eriĢimine sahip kullanıcı sayısı 1.733.993.741 ve bu sayının dünya nüfusuna oranı ise 25.6%‟dir. Ülkemiz için kullanıcı sayısı 26.500.000 ve bu sayının nüfusa oranı 34.5%‟dir (Internet World Stats, 2009). Bu durum, ülkemizdeki internet eriĢimine sahip kiĢi oranının, dünya ortalamasından daha yüksek olduğunu göstermektedir. Dünya ve ülkemiz internet istatistikleri yıllar itibariyle incelendiğinde, internet eriĢimine sahip kiĢi sayısının her yıl önceki yıllara oranla çok hızlı bir artıĢa sahip olduğu görülmektedir
Ġnternetin eğitim ve öğretim ortamlarında kullanımı ile gerçekleĢtirilmeye çalıĢan en önemli amaç, öğrencilerimizi erken yaĢlardan itibaren tüm dünyayı etkisi altına alan bu bilgisayar ağı ile tanıĢtırmaktır. TanıĢtırmaktan maksadımız çocuklarımıza bu büyük veri bankasından faydalanabilme becerisi kazandırmaktır.
Ġnternet dünyası insanlara sınırsız sayıda bilgiye kolaylıkla ulaĢma imkanı verir ve insanların bilgilerini düĢüncelerini paylaĢacağı bir ortamı sunar. Bu yönü ile internet öğrenciler için inanılmaz bir kaynak ve yardımcıdır. Ġnternet sırf bu yönüyle bile öğrencilerin kendi kendine öğrenme becerilerini geliĢtirmelerinde en önemli yardımcıdır. Ġnternet üzerinde çalıĢan öğrenciler araĢtırma ve öğrenme, iletiĢim kurma, eleĢtirel düĢünme, bilgiye ulaĢma, bilgiyi yorumlama, özetleme, bilgiyi etkin Ģekilde kullanma becerilerini geliĢtirirler ve bilgi okuryazarı olma yönünde ilerler. Ġnternet üzerinden çalıĢmayı öğrenen öğrenciler araĢtırmacı, iletiĢimci ve beraber çalıĢmaya istekli bireyler olarak, kendi bilgi kümelerini kendileri oluĢtururlar (Yavuz; 2005:207).
Öğrencilerin bambaĢka dünyaları tanımaları için internet büyük fırsatlar sunmaktadır. Öyle ki internet sayesinde sınıfın duvarları ortadan kalkar. ĠletiĢim kurma, öğrenme ve fikir paylaĢımı, öğrenmeyi öğrenme noktasında internet mükemmel bir araçtır.
Ġnternet dünyasından faydalanabilme konusunda eğitimcilerin önce birer birey olarak kendilerini, sonra da öğrencilerini geliĢtirme sorumlulukları bulunmaktadır.
Bilgiye ulaĢma ve baĢkalarına ulaĢtırmada kullanılabilecek en hızlı yollardan biri olan internet sayesinde öğrenciler sınıf dıĢında da bilgiye ulaĢabilmektedir. Ayrıca internet, öğrencilere yaĢam boyu öğrenme becerilerinin kazandırılmasında önemli bir yere sahiptir.
Öğretimin artık sadece okullarla ve sınıflarla sınırlı olmadığı, yaĢam boyu öğrenmemin zorunlu olduğu günümüz toplumları, bireylerin ve toplumlarının gereksinimlerini yeniden sorgulamaktadırlar. Bilgi çağı, “öğrenmeyi öğrenme” temel becerisinin öğrenciye kazandırılmasında bilgiye çeĢitli kaynaklardan ulaĢma, değerlendirme ve kullanma becerilerinin kazandırılmasını da zorunlu kılmıĢ, öğrenci ve öğretmenin rolünü değiĢtirmiĢtir. Yeni teknolojiler ve özellikle de internet, öğrencinin bilgiye ulaĢma ve kullanma becerilerini geliĢtirmeye katkıda bulunurken bir yandan da onların aktif olarak sürece katılmasını sağlamıĢtır (Akkoyunlu ve diğ., 2004).
Bilgiye ulaĢma, onları değerlendirebilme, organize edip gerektiğinde etkin bir biçimde kullanma önemli bir olgudur. Bu durum bütün meslek dalları için olduğu kadar öğretmenler için de önemli bir husustur. Artan bilgilere daha kolay ulaĢabilen, ulaĢtığı bilgileri paylaĢabilen, elde ettiği bilgileri sorgulayabilen, geliĢmelerden sürekli haberdar
olan öğretmenler gerekli olmaktadır. Bütün bunların gerçekleĢmesinde internetin önemli bir yeri vardır. Klasik öğretim ortamları yerini güncelliği yakalamıĢ geliĢen teknolojiyi öğretimde kullanan çoklu ortamlara bırakmıĢtır. Böylece teknolojiyi öğretim ortamında etkin olarak kullanan öğretmenler öğretim faaliyetlerini daha etkin hale getirme imkanına sahip olmuĢlardır.
Bilgi üretmeyen, bilgiye ulaĢmayan, edindiği bilgiyi yorumlayamayanlar çağın dıĢında kalmıĢ demektir. Bunun için bir çok alanda olduğu gibi sosyal bilgiler eğitim ve öğretiminde de internet kullanımı bilgiye ulaĢma, bunları paylaĢma ve yeni bilgileri üretmede önemlidir.
Ġnternetin eğitim ve öğretimde etkin olarak kullanılabilmesi için öncelikle öğretmenlerin interneti yeterince kullanabilmesi gerekir.
Türkiye‟de bugüne kadar sosyal bilgiler öğretiminde internet kullanımının ne durumda olduğunu, sosyal bilgiler öğretmenlerinin, bu dersi alan öğrencilerin internet kullanım durumlarını belirlemeye yönelik bir çalıĢma yapılmamıĢ ve anket uygulanmamıĢtır.
Bu nedenle bu araĢtırmada 6., 7. sınıf sosyal bilgiler öğretiminde internet kullanımı ne durumdadır? problemine çözüm aranmaya çalıĢılacaktır.
1.2. Kavramsal Çerçeve
Ġnternet Nedir? Nasıl Ortaya Çıktı?
Dünya üzerindeki tüm bilgisayarları birbirine bağlayan ve bu Ģekilde tüm bilgisayarların iletiĢimini sağlayan uluslararası en büyük bilgisayar ağına “internet” adı verilmektedir. Dünya üzerinde bulunan bütün bilgisayarlar; kiĢisel bilgisayarlardan, çok kullanıcılı sistemlere kadar, model ve marka bağımlılığı olmaksızın, dünya üzerinde nerede olursa olsun, internet aracılığı ile iletiĢim kurabilmektedir. Kısaca internet; birçok bilgisayar sistemini birbirine bağlayan, dünya çağında yaygın bir iletiĢim ağıdır (Ġnternet Nedir, 2001).
Ġnternet, kullanıcılarının birbirlerine e-posta gönderdikleri, uzaktaki bilgisayarlara bağlandıkları, bilgi veri tabanlarını inceledikleri, bu bilgisayarlarda yüklü
olan programları gönderip aldıkları sanal bir ortamdır. Amerika BirleĢik Devletleri hükümetinin 1960‟larda geliĢtirdiği ARPANET projesinden hayat bulan internet, günümüzde milyonlarca bilgisayarı birbirine bağlamaktadır.
Ġnternetin bilgisayar ağlarının ağı olup ortaya çıkısı, Amerikan Federal Hükümeti Savunma Bakanlığı‟nın araĢtırma ve geliĢtirme kolu olan Savunma Ġleri Düzey AraĢtırma Projeleri Kurumu‟na dayanır. 1969‟da çeĢitli bilgisayar birimlerini ve askeri araĢtırma projelerini desteklemek için, Amerika Savunma Bakanlığı ARPANET adındaki paket aktarmalı ağı oluĢturmaya baĢlanmıĢtır. ARPANET baĢta sadece 15 bilgisayarın birbirine bağlı olduğu bir ağdan ibaretti ve diğer bilgisayar kullanıcılarına kapalıydı. Bu ağ, ABD‟deki üniversite ve araĢtırma kuruluĢlarının değiĢik tipteki bilgisayarlarını da içine alarak büyümüĢtür. 1973 yılında, ağ için bir protokol seti geliĢtirmek amacıyla Stanford Üniversitesi‟nde daha sonra University College London‟ın dahil olduğu bir “Ġnternetworking” projesi baĢlatılmıĢtır. 1978‟e kadar ĠletiĢim Kontrol Protokolü‟nün TCP-Transmission Control Protocol dört uyarlaması geliĢtirilmiĢ ve denenmiĢtir. 1980‟de bu küme sabitleĢmiĢ ve ARPANET‟e bağlı bilgisayarlar arasındaki iletiĢim kolaylaĢtırılmıĢtır. 1983‟te tüm ARPANET kullanıcıları, Ġletim Kontrol Protokolü/Ġnternet Protokolü olarak bilinen yeni protokole geçiĢ yapmıĢtır. O yıl TCP/IP, ARPANET‟i ABD Savunma Bakanlığı Ġnternetinde kullanmak üzere standartlaĢtırmıĢtır (Altın, 2006:17).
Ġnternetin Sağladığı Olanaklar • Elektronik Posta
Ġnternet dünyanın en büyük elektronik posta e-mail ağıdır. Yaygın olarak kullanılan elektronik posta sistemleri arasında büyük farklar vardır. Buna rağmen, internet, kullanıcılarına mesajları okuma, saklama, gönderme, sıraya sokma ve yanıtlama gibi çeĢitli hizmetler vererek kullanıcılarının dünyanın dört bir tarafı ile haberleĢmesini sağlamaktadır. Ġnternetin ani popülerliğinin nedeni aslında elektronik posta servislerinde sunduğu artan etkileĢimli bağlantıdır. Kullanıcılar da interneti kendi aralarında bir iletiĢim yolu olarak kullanabilirler.
Bilgisayar ağlarının oluĢturulma nedenlerinden biri, kiĢilerin bir yerden diğerine hızlı ve güvenli bir Ģekilde elektronik ortamda mektup gönderme ve haberleĢme
isteğidir. E-posta electronic mail, bu amaçla kullanılan servislere verilen genel isimdir. E-posta, baĢlangıçta sadece düz yazı mesajlar göndermek amacıyla geliĢtirilmiĢken, bugün karmaĢık yapıların resim, ses, video, html dökümanları, çalıĢabilir program gibi, kullanımı mümkün hale gelmiĢtir (Altın 2006:17).
• www (World Wide Web)
Web yada baĢka bir ifadeyle World Wide Web, internette yer alan hipermetine dayalı tüm HTML dökümanlarına verilen genel bir addır. Web, dünya üzerindeki bilgisayarlarda yer alan milyonlarca bilgi parçasını birbirine örümcek ağı gibi bağlar. Web dökümanları, internete bağlı bilgisayarlarda yer alan diğer dökümanlara ve dosyalara metin ve grafiksel bağlantılar sağlayan hipermetinleri kullanır (Yalın, 2008:4).
Zaman zaman internet ve web, birbirinin yerine eĢ anlamlıymıĢ gibi kullanılsalar da aslında birbirinden farklı iki terimdir.
Ġnternet, alt yapıyı tanımlamaktadır. Ġnternet alt yapısı içerisinde veri, çeĢitli protokollerle (web için HTTP; e-posta için SMTP/POP; dosya yüklemek için FTP; canlı sohbet için IM; dosya alıĢveriĢi için P2P; uzaktan eriĢim için Telnet; tartıĢma grupları için NNTP, bunların hepsini birbirine bağlayan TCP/IP, vb.) birbirine bağlı bilgisayarlar arasında gezer. Webin kullandığı HTTP (Hyper Text Transfer Protocol – Hipermetin Transfer Protokolü) için, veri transferinde internet üzerinde konuĢulan bir dildir denilebilir (Yalın 2008:4).
Web, hiper bağlantılarla (hyperlink) birbirlerine bağlanan ve web sayfası adı verilen web dökümanlarına eriĢir. Ġnternet Explorer, Netscape, Firefox, Opera vb. web tarayıcılarını kullanır. Web dökümanları sadece metin değil, grafik, ses ve video da içerebilir (Yalın 2008:4).
Kısacası interneti bir kap, web‟i de onun içine konulan bir Ģey olarak düĢünebiliriz. Web üzerinden resim sergisi gezebilir, film demoları izlenebilir, web sayfalarında bilgiler yayınlanabilir, gazeteler okunabilir, araĢtırma yapılabilir.
• Kütüphane Katalogları
Bugün, internet üzerinde 300‟e yakın kütüphane kataloğu bulunmaktadır. Bunlar arasında 100‟den fazla koleksiyon, arĢiv ve araĢtırma kütüphanesinin kataloglarını gösteren ve 40 milyondan fazla kaydı bulunan bir veri tabanına sahip AraĢtırma Kütüphaneleri Bilgi Ağı önemli bir konumdadır. Ġnternet, Amerikan Kongresi Kütüphanesi‟ne Colorado Üniversitesindeki 220.000 konu baĢlığında, Boston, Maine ve Harvard Üniversitesindeki kütüphane kataloglarına eriĢimi sağlamaktadır. ABD içinde istediği kitabın yerini belirleyen bir internet kullanıcısı kendi yerel kütüphanesinden kütüphaneler arası Ödünç Alma Programı‟nı kullanarak bu kitabı ödünç alabilmektedir. 1992 baĢlarında, Carnegie Mellon Camp Üniversitesi, Amerika‟da Dağınık iĢleme dayalı ilk elektronik kütüphane sistemlerinden birini kurmuĢtur. Sistem, bilgiyi tek bir anabilgisayar yerine yerleĢkeye dağılmıĢ olan sunucu bilgisayarlarda sağlamaktadır. Sistem, öğrencilere üniversite kütüphanesinde bulunan dökümanları edinme olanağı sağlamaktadır. Üniversite internete bağlanarak bazı koleksiyonlarının tüm dünyadaki kullanıcılarına ulaĢmasını sağlamaktadır. (Altın 2006:19) Günümüzde de birçok üniversitenin kütüphanesine internet üzerinden bağlanarak kütüphane kataloglarını, arĢivlerini incelemek elektronik kitap, makale ve teze ulaĢmak mümkündür.
• Gerçek Zaman Uygulamaları (Real Time Applications)
Elektronik postaya ek olarak, internet çeĢitli gerçek zaman iĢlemlerini de desteklemektedir. Örneğin, dünyadaki belli baĢlı üniversitelerdeki öğrenciler birbirleri ya da çevrimiçi programlarla “etkileĢimli oyunculuk benzetimleri” ve diğer etkinlikleri gerçekleĢtirmektedirler. Bu benzetimler gerçek ya da hayal ürünü olan politik veya tarihsel olaylardan oluĢabilmektedir. Öğrencilerden var olan karakterlerden kendi rollerini seçmelerini istenebilir. Öğrenciler bu rolleri oynarken aynı zamanda derslerini de öğrenmiĢ olurlar (Altın 2006: 19).
• Haber Grupları
TartıĢma grubu veya haber grupları, çeĢitli konularda tartıĢmaların yapılabildiği, görüĢ alıĢ-veriĢinde bulunulabilen, insanların takıldıkları bir konuda birbirlerinden bilgi
alabilecekleri bir internet haberleĢme ortamıdır. Ġnternet üzerinde çok sayıda bulunan haber grupları, milyonlarca insanın birbirleri ile haberleĢmesini ve bilgi alıĢ-veriĢi yapmasını sağlayan dev bir mesaj ağıdır. Bu mesaj ağı sayesinde konularına göre gruplandırılmıĢ mesajları tarayarak inceleme ve cevaplama iĢlemleri gerçekleĢtirilmektedir. Postalama listelerine katılmak için elektronik postadan yararlanılmasına rağmen haber gruplarının kendisine ait yazılımları bulunmaktadır. Ġnternet üzerindeki en yararlı kaynaklardan biri, çok sayıda konu içeren ilan tahtası sistemlerinin bir toplamı olan ağ haberleridir. Haber grupları, bir ağaç yapısında düzenlenmiĢtir. Bu yapıdaki her bir kök bilim, sanat gibi ana bir konuya ayrılmıĢtır. Kökler de, her biri bir konu alanı belirleyen dallardan oluĢmaktadır. Ġnternet kullanıcıları bir listeye üye olarak istedikleri konuda bilgi alabilirler. Liste yöneticileri periyodik olarak listelerindeki üyelere toplanılan bilgi paketlerini yollamaktadır. Bu elektronik posta e-mail listelerinin çoğuna tartıĢma grupları ağı aracılığıyla ulaĢılabilir. TartıĢma grupları ağı 3500‟den fazla konuyu içeren haber gruplarının sunulduğu genel bir kök yapısıdır (Altın 2006: 20).
• Dosya Transfer Protokolü FTP
FTP internete bağlı bir bilgisayardan diğerine her iki yönde dosya aktarımı yapmak için geliĢtirilen bir internet protokolü ve bu iĢi yapan uygulamalarına verilen genel addır. Ġlk geliĢtirilen internet protokollerinden biridir. FTP protokolü ile bir baĢka bilgisayardan baĢka bir bilgisayara dosya aktarımı yapılırken, o bilgisayar ile etkileĢim‟i, aynı anda bağlantı kurulur ve protokol ile sağlanan bir dizi komutlar yardımıyla iki bilgisayar arasında dosya alma ve gönderme iĢlemleri yapılır (Altın, 2006:20).
Dosya Transfer Protokolü bir veri yığının bir uç aygıttan diğerine iletimi için kullanılmaktadır. Bir dosyayı FTP kullanarak baĢka bir internet ağı üzerindeki kullanıcıya yollamak için o ağdaki bilgisayarda geçerli bir kullanıcı ismi ve Ģifresi gerekmektedir. Ġnternet ortak FTP‟ye destek vermekle birlikte bunu dosyayı yollamak için değil sadece okumak için verir. Bu durum, ağ üzerindeki her kullanıcıya postanın yollanmasını sağlayan iletiĢim yoluyla aĢılabilir. Fakat bu iletiĢim yolu sadece metin iletebildiği için diğer tip dosyalar gönderilmeden önce metin dosyasına çevrilmelidir.
Daha sonrada alıcı tarafından tekrar eski haline çevrilir. Elektronik doküman değiĢimi de destekler. Ancak bu uygulamalar diğer internet uygulamaları gibi yeterli yaygınlığa ulaĢmamıĢtır (Altın 2006: 21).
Ġnternet Kullanımının Nedenleri
Teknolojinin hayatın her safhasında kullanıldığı günümüzde internet kullanmayı bilmek bir zorunluluk haline gelmiĢtir.
Ġnternetin kullanılma sebeplerine baktığımızda Türkiye Ġstatistik Kurumunun 2005 yılında yapmıĢ olduğu araĢtırmaya göre internetin en çok Ģu amaçlar için kullanıldığını görüyoruz.
ĠletiĢim: Mesaj gönderme, alma, internet üzerinden telefonla görüĢme, video konferansı, chat sitelerini gibi.
Bilgi arama ve çevrimiçi hizmetler: Mal ve hizmetler hakkında bilgi aramak, eğitimle ilgili konularda bilgi aramak, sağlıkla ilgili konularda bilgi aramak, seyahat ve konaklama ile ilgili hizmetlerin kullanımı, radyo dinlemek ya da televizyon izlemek, oyun, resim ya da müzik indirmek ya da oyun oynamak, gazete ya da dergi okumak, haber indirmek, iĢ aramak ya da iĢ baĢvurusu yapmak gibi.
Mal ve hizmet sipariĢi vermek ve satmak: Ġnternet bankacılığı, diğer finansal hizmetler, hisse senedi alımı, mal ve hizmet almak, sipariĢ vermek, mal ve hizmet satmak, müzayede ile satıĢ gibi.
Kamu kurum ve kuruluĢlarıyla iletiĢim: Kamu kuruluĢlarına ait web sitelerinden bilgi edinmek, resmi formların, dökümanların indirilmesi, doldurulmuĢ form göndermek gibi.
Eğitim: Eğitim faaliyetleri, okul, üniversite, ileri eğitim kursları, özellikle istihdamla ilgili diğer eğitim faaliyetleri gibi.
Ġnternet öncesinde bilgi kaynakları haricinde kısa sürede bilgiye ulaĢımı sağlayan bir teknoloji bulunmamaktaydı. Ġnternet sayesinde yazılı, sesli, görüntülü vb. bütün bilgi kaynakları tek bir çatı altında toplanmıĢtır.
Ġnternetin Kullanıcılarına Olumlu ve Olumsuz Sosyal Etkileri
Ġnternetin kullanıcılarına olumlu ve olumsuz sosyal etkileri bulunmaktadır. Bu baĢlık altında öncelikle internetin olumlu sosyal etkilerine değinilecek ardından internetin kullanıcıları üzerinde yarattığı olumsuz sosyal etkilerden bahsedilecektir.
Ġnternet kullanımı sayesinde gençlerin daha meraklı kiĢiler haline geldikleri, konuları araĢtırmanın daha kolay ve hızlı olması nedeni ile araĢtırmayı daha kolay yaptıkları görülmüĢtür. Gençlerin meraklı olmaları sayesinde araĢtırma yapmaları onların daha bilgili ve geliĢmiĢ biçimde geleceğe taĢıyacak ve içinde yaĢadıkları toplumun kültür seviyesini yükseltecektir.
Ġnternet gençlere daha kolay sosyal iliĢki kurmaları konusunda kolaylık sağlamaktadır. Kullanıcının sahip olduğu hobi ve yeteneklerini geliĢtirmesi, bu alanlara yönelik internet üzerinde faaliyetlerde bulunması ve aynı hobileri paylaĢan arkadaĢlar edinmesi mümkün olabilmektedir. Yüz yüze iletiĢim kurarken çekingen olan gençler karĢılarındaki kimselerin yüzlerini görmediklerinde kendilerini daha kolay ifade edebilmekte ve daha kolay iletiĢim kurabilmektedirler.
Günler süren araĢtırmalar internet sayesinde daha kısa zaman içerisinde yapılabilmektedir. Gençler, öğrenciler ödevlerini, araĢtırmalarını sıkılmadan kısa sürede tamamlayarak baĢka faaliyetler için zaman ayırabilirler. UlaĢılan bilginin fazla olması nedeni ile araĢtırma yapan kiĢi araĢtırdığı konuya iliĢkin birçok kaynaktan fazla bilgi edinebilmektedir.
Ġnternet kullanımın olumlu sosyal etkilerinden biri de her bilginin bir tık uzaklığında olmasıdır. Ġnternet sayesinde dünyanın hemen her yeri aynı uzaklıktadır. Gençler, öğrenciler görmek istedikleri yerlerle ilgili bilgileri bilgisayarlarının baĢında oraya gitmeden edinebilmekte ve orada yaĢayan yaĢıtları ile iletiĢim kurabilmektedir. Bu sayede maddi imkansızlıklar nedeni ile gidilemeyen yerleri görme fırsatı yakalayan gençlerin ufukları geniĢlemekte, bakıĢ açıları değiĢmektedir.
Genel olarak insanlar kendileri ve aileleri ile ilgili problemlerini kolay kolay bir baĢkasıyla paylaĢmazlar. Günümüzde internet kullanımı sayesinde bu duruma yeni bir yaklaĢım geldiği söylenebilir. Fert problemlerini çevresindeki insanların bilgisi olmadan ve bir onur meselesi yapmadan internet üzerinden giderme yolları arayabilmektedir. Örnek olarak çeĢitli meslek mensupları icra ettikleri meslekle ilgili olarak tecrübe
alıĢ-veriĢinde bulunabilir. Sağlık sorunu yaĢayan ve bunu çevresine duyurmak istemeyen fertler internet aracılığıyla doktorlarla irtibat kurabilir ve bu sorunlarını giderebilir. Çoğaltılabilecek bu örnekler, aynı mekânda olmadan internet aracılığıyla yeni sosyal iliĢkilerin kurulabileceğinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir (Altın, 2006: 35).
Ġnternet kullanımının gençlerin zekâsını geliĢtirici yönde olumlu etkileri olduğu söylenmektedir. Bireyin düĢünce gücünün ortaya çıkması ve geliĢmesi bu noktadaki en önemli olumluluktur. Çocukların özellikle bilgisayar karĢısındaki tutumları değerlendirildiğinde, internetin tahmin, hayal gücü ve ifade gücünün geliĢmesinde etkili rol oynadığını söyleyebiliriz. Ġnternet üzerinde web sayfalarının hazırlanması, strateji oyunlarının oynanması gibi aktiviteler çocukların ve gençlerin düĢünce sistemini geliĢtirmeye ve onlara yeni yetenekler kazandırmaya neden olabilmektedir.
Ġnternetin kullanıcıları için sosyal iliĢkiler açısından bu tür getirilerinin yanında kayıpları olabileceği düĢünülmektedir. Ġnternetin gençler ve çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerinden bazıları Ģunlardır:
Çocuklar ve gençler sahip oldukları merak duygusu içerisinde internet üzerinden yasa dıĢı olarak öğrendikleri yöntemleri kullanarak; baĢka bilgisayarları ele geçirme, baĢka kimselerin kiĢisel bilgilerini alma, özel Ģirket veya kamuya ait bilgileri ele geçirme gibi giriĢimlerde bulunmakta ve siber suçlar olarak adlandırılan yasal olarak suç sayılan fiilleri iĢlemekte ve sonucunda kanunlar gereği ceza alabilecekleri iĢlemler yapabilmektedir.
Çocuklar ve gençler, internet üzerinde gezerken çeĢitli yollardan faaliyet gösteren pornografik sitelere girebilmekte, ahlaki yönden zayıflamakta ya da bu iĢi yapan insanların kurdukları tuzaklara düĢebilmekte, kendilerini bu sektörün içerisinde bulabilmektedir. Ailelerin bu konulardaki bilgisizliklerinden yararlanan gençler ve çocuklar baĢlarına bu türde bir sorun geldiğinde ise evi terk edebilmekte ve ailelerinden uzaklaĢmaktadır.
Gençlerin inanç sistemleri henüz oturmaya baĢladığından internet üzerinde kendileriyle arkadaĢlık kuran insanların inançlarını benimseyebilmektedir. Satanizm gibi son dönemlerde internet üzerinden faaliyet gösteren siteler vasıtasıyla inanç sistemlerini değiĢtirebilmekte ve içinde yaĢadıkları sosyal ortamdan
uzaklaĢabilmektedir. Bu düĢünce sisteminin sahip olduğu ritüeller ile kendi hayatlarına son vermeye kadar uzanabilen bir yola girebilmektedirler (Altın 2006: 33)
Çocukların ya da gençlerin interneti kullanma amaçları ne olursa olsun bunu gereğinden fazla yapmaları halinde kendilerini odalarına kapatabilmekte, günün büyük bölümünü bilgisayar baĢında geçirebilmekte, sosyal ortamlardan ve ailelerinden uzaklaĢabilmektedir. Bu açıdan bakıldığında toplumdan uzaklaĢarak asosyal kiĢiler haline gelmeye baĢlayan gençlerin ilerleyen dönemde topluma faydalı bireyler olarak yaĢamalarının da zor olacağı düĢünülmektedir.
Bilgisayar baĢından kalkmamanın zamanla gençler üzerinde fiziki etkileri de olabilir. Vücudun çeĢitli eklemlerinde kireçleme, monitöre uzun süreli bakmaktan kaynaklanan göz bozuklukları, sürekli aynı pozisyonda kalma sonucu meydana gelebilecek iskelet sistemi bozuklukları bunlara örnek olarak gösterilebilir.
Çocukların ve gençlerin meraklı olduğu konulardan biri de oyunlardır. Ġnternet üzerinden oynanan Ģiddet içerikli oyunlar nedeni ile çocuklarda ve gençlerde çeĢitli sosyal sapmalar görülebilmektedir. Hatta oyunlarda gördükleri sahneleri canlandırarak arkadaĢlarına ya da ailelerine zarar vermeye kadar varabilecek eylemlerde bulunabilmektedir.
Ġnternet üzerinde eğlence amacıyla baĢka insanların bilgisayarlarına girerek onların kiĢisel bilgilerini alabilen, bilgisayarın içindeki bilgileri silebilen, bilgisayara zarar verebilen bilgisayar korsanları bulunmaktadır. Çocuklar ve gençler kendi bilgisayarlarını kullanırken bu tür olaylara maruz kalabilirler ve sahip oldukları bilgisayarın içindeki bütün bilgileri kaybedebilirler.
Özmenler (2001) yaĢadığı deneyimde lise öğrencisi gencin evdeki bilgisayara internet bağlantısı sağladıktan sonra belirgin derecede artan bilgisayar ve internet kullanımı ile bunların ardında görülen ders baĢarısızlığı dikkati çekmektedir. Diğer bir olgu ise belirgin sosyal ve mesleki iĢlev bozukluğuna yol açmakla birlikte kısa süreli de olsa hemen her gece önlenemez internet kullanımı isteği ve ertesi güne sarkan yorgunluk hissi ile karakterizedir (Özmenler, 2001).
Eğitim ve Öğretimde Ġnternet Kullanımı
Daha geniĢ bir tanımla ele alındığında internet, dünya üzerindeki tüm bilgisayarları birbirine bağlayan ve bu Ģekilde tüm bilgisayarların iletiĢimini sağlayan uluslar arası en büyük bilgisayar ağıdır (Yalın, 2000). Ġnternet sınırsız bir bilgi kaynağı ve iletiĢim aracıdır. Bu özellikleri sayesinde internetin eğitimde kullanımı oldukça çeĢitlidir ve öğrencilerin ihtiyacını dikkate alarak sayısız öğrenme fırsatı yaratma potansiyeline sahiptir. Ġnternet düz metinler, resimler, animasyonlar, videolar, simülasyonlar vb. öğretim materyallerinin tümünü sınıf ortamına taĢımak için ideal bir kaynaktır. Ġnternetin bilgi kaynağı olarak sunduğu hizmetlerin yanında iletiĢim özelliğinin de eğitime katkıları bulunmaktadır. Öğrenciler internet aracılığıyla arkadaĢları, öğretmenleri, uzmanlar vb. ile doğrudan iletiĢim kurabilirler. Bu yönleri ile internet bilgisayardan sonra tüm sektörleri derinden etkileyen bir teknoloji özelliğine sahip olmuĢtur. Ancak eğitim sistemi doğası gereği ticaret, ekonomi gibi diğer alanlardan farklı olarak yenilikleri bünyesinde daha uzun bir süreçte adapta etmektedir. Bu nedenle, diğer sektörlerde çoktan yerini almıĢ olan internet eğitim için henüz bir yenilik sayılır. Bunu etkileyen bir diğer faktör ise sağladığı olanakların sürekli olarak kendini geliĢtirmesidir.
Eğitim sistemimizde 1984‟lerden itibaren bilgisayarlaĢma çalıĢmaları yürütülmesine (UĢun, 2004) rağmen okullara internet hizmetlerinin sunulması yönündeki çalıĢmaların son yıllarda iyice hız kazandığı görülmektedir. Bu çalıĢmalar öncelikle tüm eğitim kurumlarının internet bağlantılarının sağlanmasına yöneliktir. Ġnternet kullanımına iliĢkin öğretmen eğitimleri ve eğitim portalının oluĢturulmasına yönelik pilot uygulamalar da sürdürülmektedir (www.meb.gov.tr). 2009-2010 öğretim yılında Ģunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki ülkemizdeki bütün ilköğretim eğitim-öğretim faaliyetleri ile ilgili bütün iĢlemler (sınav tarihleri, öğrenci bilgileri, öğrenci kayıtları, devamsızlıklar, sınavlar sonucunda alınan puanlar, ders ve etkinliklere katılım, performans ve proje notları, öğrencinin okuduğu kitaplar vs.) internet üzerinden e-okul sistemi ile gerçekleĢtirilmektedir. Bu nedenle günümüzde eğitim-öğretim faaliyetlerinde görev yapan tüm bireyler ister yönetici isterse öğretmen olsun internete eriĢebilmeyi ve interneti kullanmayı bilmek mecburiyetindedirler. Tirentin (1999), eğitim için gerekli olan internet üzerinden yürütülebilecek etkinlikleri ve etkinlikler için öğretmenlerin kazanması gereken becerileri Ģu Ģekilde sınıflandırmıĢtır:
Temel Network Hizmetleri: Ġnternetin kullanıcılara sunduğu hizmetler gibi network altyapı sistemlerinden oluĢur. KiĢiler arası iletiĢim hizmetleri ve bilgiye eriĢme/paylaĢma hizmetleri amaçlanmaktadır. Temel bilgisayar ağ hizmetlerini kullanma becerisini gerektirir.
Bilgiye EriĢim: Dünya çapında birçok bilgisayarda saklanan inanılmaz miktardaki bilgiye eriĢimdir. Kullanıcı, baĢka birisinin düzenlediği ve net üzerinden eriĢilebilir hale getirdiği materyalle tek baĢına etkileĢir. Öğrenci ve öğretmenlere farklı formatlardaki bilgilere, materyallere, veri tabanlarına ulaĢma imkânı sağlar. Öğretmenlerin bu konu için iki beceriye sahip olmaları gerekmektedir. Ġlki, bilgisayarın çeĢitli bilgi kaynaklarına bağlanmasını ve etkileĢmesini sağlayan yazılımlar gibi network dünyasıyla bağlantı kurmamızı sağlayan her Ģeyi kapsar. Ġkincisi bilgiyi bulma ve alma için en etkili stratejiler hakkındaki metodolojik know-how‟ı ile ilgilidir.
Bilgiyi PaylaĢma: Genellikle belli ilgi alanlarına sahip bireylerin deneyim ve kaynak alıĢ-veriĢinde bulunmak amacıyla oluĢturulan alanları kullanmasıdır. Bireysel eriĢim durumundan farklı olarak, bu bağlamda belirli kullanıcı topluluğunun ilgilerine ve amaçlarına dayanarak bilgi alanını planlama ihtiyacı vardır. Aynı zamanda, bu topluluk ham materyalin yeni içeriğin hem alıcısı hem de sağlayıcısıdır. Ağ üzerinde bilgi sağlamak isteyen herhangi bir kimse iki tür bilgi ve beceriye sahip olmalıdır: bilgisayar dosyalarını kullanma becerisi ve Web‟de yayımlamada temel yetkinlik; yani, network yayınlarını uzaktan eriĢilebilen hipermetin biçiminde oluĢturma, düzenleme ve yönetme araç ve metotlarını kullanma.
ĠĢbirliği Yapma: Bilginin paylaĢılmasının ötesinde birlikte bir Ģeyler yapma, yeni bir Ģeyler oluĢturma çabası ile bireylerin iletiĢimde olmasıdır. Bir ağ üzerinde iĢbirlikli çalıĢmayı organize etme ve yönetme iki yetkinlik alanını içerir: Grup etkileĢimini ve üretimini desteklemek için en iyi teknolojiye aĢina olma ve aracılık yapılan iletiĢime eĢlik eden dinamiklerin farkında olup en uygun stratejilerle iĢbirlikli çalıĢmayı yönetme becerileri.
Eğitimde Network Kaynaklarını Kullanma: Okul öğretimi bağlamında bakıldığında öğrenciler veya öğretmenler tarafından yönetilebilen iĢbirlikli süreçleri içerir. Temeldeki strateji “birlikte öğrenme” yi içerir ve sıklıkla ağda kolayca değiĢ tokuĢ edilebilen bir ürünün (bir veritabanı, hipermetin, dergi, yazılım paketi vb.)
iĢbirlikli öğretmenin ağ temelli eğitimde en baĢarılı stratejilerden birisi olduğu kanıtlanmıĢtır. Öğretim eylemi bir eğitimsel süreci planlama, hazırlama, yürütmedir ve bunların tümü öğrenenlerin insiyatifine dayanır. Öğretmen doğrudan, açıkça öğretimle meĢgul olmaz, daha çok öğrenciler için bir kolaylaĢtırıcı olarak görev yapar. Bu düzeyin eğitime diğer yansıması ise uzaktan eğitim Ģeklindedir. Bir bilgisayar ağını eğitim iĢlerini teknolojik bir yardımcı olarak kullanma daha önce sayılan etkinlikler için gerekli olan becerilerin yanı sıra hem eğitimsel yolu hem de bu yolu destekleyecek iletiĢim ortamını planlama becerisini gerektirir.( aktaran ÖzbiĢirici, 2006: 12).
Bu çerçeve içerisinde eğitimde kullanılabilecek internet uygulamaları Ģu Ģekilde sıralanabilir:
www üzerinden internet sayfalarına eriĢim arama motorları ve dizinler
elektronik posta
haber ve tartıĢma grupları
elektronik sınavlar ve soru bankaları eğitsel oyunlar animasyon ve simülasyonlar internet projeleri sohbet odaları sanal laboratuvarlar uzaktan eğitim
online ders kitapları ve sanal kütüphaneler
Ġnternetin eğitim ve öğretim ortamlarında kullanımı ile gerçekleĢtirilmeye çalıĢılan en önemli amaç, öğrencilerimizi erken yaĢlardan itibaren tüm dünyayı etkisi altına alan bu bilgisayar ağı ile tanıĢtırmaktır. TanıĢtırmaktan maksadımız çocuklarımıza bu büyük veri bankasından faydalanabilme becerisi kazandırmaktır.
Eğitimde internet kullanımının getirileri Ģunlardır:
Ġnternet, öğrenci ve öğretmenlere okullarından, sınıflarından kütüphanelerden ulaĢamayacakları bilgilere ulaĢma imkânı sağlayan sınırsız bir bilgi kaynağıdır.
Metin, ses, resim ve video gibi farklı türdeki bilgi ve materyaller ile öğrenme ortamını zenginleĢtirir.
Öğrenciler için güçlü bir motivasyon kaynağı oluĢturur (Sayan, 2002; Baron and Ivers, 1998).
Öğrencilere, yaĢam boyu öğrenme becerilerinin kazandırılmasında önemli bir yere sahiptir. Öğrencilerin ihtiyacı olan bilgiyi sağlamada yardımcı olacak bir araç olan internet, onların bilgiye ulaĢmaları için sorumluluk almalarını da sağlamaktadır (Akkoyunlu, 2002a).
Öğrenciler araĢtırdıkça, bazı sorulara birden fazla doğru cevabın bulunduğunu keĢfedeceklerdir. Ġnternet, bu durumda kendilerine birçok görüĢ açısı sunacağından, öğrenciler farklı yorumlarla tanıĢacaktır. Bu süreç içerisinde, öğrenciler ileri düĢünme becerilerini geliĢtirebilecek olup, bu süreç içerisinde analiz ve sentez yapma becerileri oldukça önem kazanacaktır (Akbaba ve Altın, 2000).
Öğrenciler bu bilgi kaynağı aracılığı ile sınıf duvarlarının ötesindeki dünyayı takip etme olanağı bulmalarına ve öğrencilerin günümüz bilgi toplumundaki sosyal, ekonomik ve ahlâki olayları anlamalarına yardımcı olacaktır (Sayan, 2002).
Öğrenciler internet aracılığı ile birbirleriyle, öğretmenleriyle, konu uzmanları veya farklı bölgelerdeki akranları ile iletiĢim kurabilir.
Ġnternet, bireylere bilgileri karĢılıklı paylaĢma ortamı yaratır ve diğer kullanıcılar ile fikirlerini tartıĢma olanağı sunar. Eğitimin temel hedeflerinden birisi fikirlerin öğrenilmesi; Ġnternet‟in ise fikirlerin paylaĢımıdır. Ġnternet‟in eğitime girdi olarak katkısının oldukça etkin olduğu düĢünülürse, bu ortamda insanların birbirlerinden öğrenme becerilerini geliĢtireceği düĢünülebilir (Akbaba ve Altın, 2000).
Bir konunun gerçek hayatla kurulan bağlantısı, öğrencilerin o konuyu tam öğrenmelerinde önemli katkı sağlar. Gerçek hayat ile öğrenme alanları arasındaki bu bağ ise iletiĢim ile olur. Ġnternet böyle bir iletiĢim için önemli bir araçtır. Yabancı dil olarak, bir öğrencinin Ġngilizce öğrendiğini düĢünelim. Ġnternet üzerinden, o dilde yazılmıĢ dergileri okuyabilir, Ġngilizce yazıĢmak için kendisine arkadaĢ bulabilir; Ġngiliz tarihi ve kültürü hakkında bilgi edinip kendi kültür ve değerlerini paylaĢma ortamı bulabilir. Tüm bu konularda, öğrenci öğrenme ortamı içerisinde gerçek yaĢamdan
kesitler de kullanarak tam öğrenme süreci içerisinde eğitim alma fırsatını yakalar (Akbaba ve Altın, 2000).
Ġnternet projeleri ile öğrencilerin ulusal ve uluslararası birçok okulla iĢbirliği yapmasını sağlayabilir, böylece küreselleĢen dünyaya katkıda bulunan öğrencilerin; farklı mekanlardaki diğer öğrencilerle ortak çalıĢmalar yaparak farklı kültürleri tanımaları, onları anlamaları kolaylaĢır (Akkoyunlu, 2002a).
Öğretmenler; mesleki geliĢimlerini sürdürmek, güncel konularda fikirlerini paylaĢmak ve her türlü eğitsel paylaĢım amacıyla meslektaĢları ile iletiĢim kurabilir ve iĢbirliği yapabilirler (ÖzbiĢirici, 2006:6).
Öğretmenler, mesleki geliĢimlerini sürdürmek amacıyla internet üzerinden farklı programlara katılabilirler.
Ġnternetin dezavantajlarını ise Ģu Ģekilde sıralayabiliriz:
Uygun arama yolları bilinmediğinde zaman kaybına neden olabilir.
Web kaynaklarında yer alan bilgi her zaman güvenilir olmayabilir. Bu nedenle internet üzerinden ulaĢılan bilginin doğruluğu, güvenilirliği ve güncelliği konusunda Ģüpheci olunmalıdır (Akkoyunlu, 2002 a).
Öğrencilerin zararlı olabilecek materyallere eriĢme olasılığı bulunmaktadır. Filtreleme yazılımları, öğrencilere internet kullanımının etik kurallarının öğretilmesi, intranet kullanılması, öğrencilerin kontrol altında internete bağlanmalarına izin verme gibi çözümler getirilebilir. Bu konu öğretmenlerin kaygılanmalarına neden olmaktadır (Madden, Ford and Miller, 2005; Vaffossen, ).
Öğrencilerin istenmeyen kiĢiler ile internet üzerinden iletiĢime geçmeleri de eğitimciler için endiĢe verici konulardan biridir.
Eğitimde internet kullanımını açıklarken yeri gelmiĢken Ġnternet Temelli Eğitime, Ġnternet Temelli Öğrenme Ortamının olumlu ve olumsuz yanlarına değinmekte fayda vardır.
Ġnternet temelli eğitimi, asıl ortam olarak internetin kullanıldığı ancak gerektiğinde basılı materyaller, ses kasetleri, video kasetler ya da CD‟ler, ağ temelli
seminerler ve yüz yüze etkileĢimler gibi yardımcı ortamlarla desteklenen bilgi ve deneyimin planlandığı, hazırlandığı, üretildiği, sunulduğu ve değerlendirildiği bir uzaktan eğitim sistemi olarak tanımlamak mümkündür (Yalın, 2008:3).
Ġnternet Temelli Öğrenme Ortamının Olumlu ve Olumsuz Yanları
Uzaktan eğitim, genel olarak, toplumun eğitim gereksinimlerini karĢılamada çeĢitli olanaklar sunmaktadır. Bu olanaklar internet temelli eğitim için de söz konusudur:
Ġnsanlara değiĢik eğitim seçeneği sunma,
Fırsat eĢitsizliğini ortadan kaldırma ya da en aza indirme, Kitle eğitimini kolaylaĢtırma,
Öğretim elemanlarının değiĢik kaynaklardan yetiĢmiĢ olması, araç-gereç yetersizliği vb. nedenlerle, eğitim programlarının uygulanmasında karĢı karĢıya kalınan standart düĢüklüğünü yükseltme ve standart bütünlüğü sağlama,
Eğitimde maliyeti düĢürme, kaliteyi yükseltme, Öğrenciye serbesti sağlama, sınırlamaları kaldırma, Daha zengin bir eğitim ortamı sunma,
Kendi kendine öğrenmeye katkı sağlama, Bireye öğrenme sorumluluğu kazandırma, Ġlk kaynaktan bilgi sağlama,
Çok sayıda bireyin uzmanlardan yararlanmasını sağlama, BaĢarının aynı koĢullarda belirlenmesini sağlama,
Eğitimi bir taraftan kitleselleĢtirebilirken, diğer taraftan bireyselleĢtirme, Farklı biçimlerdeki kaynaklara eriĢim sağlama,
Kaynaklara herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerden eriĢim sağlama, Öğrencilerin performans değerlendirmelerine anında geri bildirim verme, Kendi kendine değerlendirme imkânı sunma,
Uzaktan değerlendirme yapma,
Değerlendirmede öğretim elemanı yerine bilgisayarın puanlaması sağlanarak zamandan tasarruf etme.
Sistemin olumsuz diye nitelendirilebilecek yönleri ise; ulaĢım, iletiĢim ve haberleĢme bağımlılığı; beĢerî etkileĢim sınırlılığı; değerlendirme süreçlerinde güçlük; güdülenme düzeyi düĢük bireyler için etkisiz olma; karĢılıklı etkileĢim ve anında pekiĢtirme yetersizliği gibi konulardır. Sistemde baĢarı sağlamak için bu boyutlara önem verilmesi gerekmektedir. Uzaktan eğitim uygulamalarının, alınabilecek ek önlemlerle en aza indirilebilse de, sınırlılıkları Ģu Ģekilde sıralanabilirler:
Yüz yüze eğitim iliĢkilerinin kolay sağlanamaması,
Okul ortamındakine benzer sosyal etkileĢime yer vermemesi,
Yardımsız ve kendi kendine öğrenme alıĢkanlığı olmayan öğrencilere yeterince yardım sağlayamaması,
ÇalıĢan öğrencilerin dinleme zamanını alması,
Uygulama ve tutuma yönelik davranıĢların gerçekleĢtirilmesinde etkili olamaması,
Teknoloji okur-yazarı olmayan öğrencilerin ve uygulayıcıların kısa sürede uyum sağlayamaması,
ĠletiĢim teknolojilerine bağımlı olması,
Uygun bilgisayar donanımına sahip olmanın zorluğu,
Donanım yetersizliğinden ötürü görseller, videolar ve seslere eriĢememenin getirdiği sıkıntı ve stres,
Yüksek hızlı internet bağlantısına eriĢimin gerekli olması, Teknik rehberlik gerektirmesi,
Değerlendirmede güvenliğin kısıtlı olarak sağlanması, Değerlendirmenin sadece nesnel sorularla sınırlı olması,
Öğrencilerin ödevlerinin kendilerine ait olduğunun doğrulanamaması. (Yalın; 2008:7, 8, 9)
Ġnternetin öğrenme ve öğretme ortamının iyileĢtirilmesi, zenginleĢtirilmesi, kalitesinin arttırılması ve bilgi toplumunun gerektirdiği bilgi ve becerilerin geliĢtirilmesi için kullanılmasının eğitime getirdiği olanaklar Ģu Ģekilde sıralanabilir:
Gerçek dünyayı öğretmen ve öğrenciye getirir, görsel materyaller ve kaynak kiĢilerle dolu bir öğrenme ortamı sunar,
KiĢiler arası etkileĢim ve iletiĢim olanağı ile birlikte çalıĢma ve ortak ürün geliĢtirmeyi, bu ürünü herkese ulaĢtırıp paylaĢmayı sağlar,
Öğretmenin kullanımı ile eğitimin kalitesini yükseltir (AĢkar, 1997).
Sayan (2002), Ġnternetin eğitsel bir araç olarak sağladığı yararları dört baĢlıkta toplamaktadır:
Öğretim aracı olarak bilgi teknolojisi ve ortamlarını kullanabilme olanağı verir,
Öğrenme aracı olarak her konudaki öğrenme hedeflerini gerçekleĢtirme, problemleri çözme, kendini ifade etme ve iletiĢim kurma ve yaratıcı etkinliklerde bulunma fırsatı sağlar.
Teknolojik araç olarak bilgi teknolojisini bilimsel olarak anlamayı sağlar. Kültürel araç olarak öğrencilerin günümüz bilgi toplumundaki sosyal, ekonomik ve ahlakî olayları anlamalarına yardımcı olur.
Ġnternetin sınıf içerisinde kullanımının faydaları; sınıfın fiziksel kısıtlamalarını kırması, öğrencilerin deneyimlerini arttırması, araĢtırma/soruĢturma ve analitik düĢünme becerilerini geliĢtirmesi ve öğrencilerin görsel teknolojilerle deneyimlerini geniĢletmesi olarak belirtmiĢtir (Rauitz, 1999; Vanfessen, 2001).
Wilson ve Marsh (1995) Ġnternette eriĢimin öğrencilere kazandıracağı iki önemli girdiye dikkat çeker. Bunlardan ilki, öğrencilerin Ġnternet‟te iletiĢim, araĢtırma yapma, bilgiye ulaĢma ve paylaĢma becerileridir. Yazarlar, bu becerileri etkin kullanan bireylerin veya bu becerileri kullanma yönünde motive edilen bireylerin kendilerini mezuniyet sonrası bilgi merkezli teknolojik bir ortama daha avantajlı hazırlayacaklarını savunurlar. Bu durumda Ġnternet öğrencilere, öğrenen birer birey olarak yapıcı bir rol yükler ve her öğrenci birer araĢtırmacı, iletiĢimci ve beraber çalıĢmaya istekli birey olarak kendi bilgi kümelerini kendisi oluĢturur. Diğer önemli girdi ise Ġnternet‟e eriĢimin sınıf duvarlarının da içinde bulunduğu tüm sınırları kaldırmasıdır. Bu durumda internet, öğrencilerin kendi kendileri ile uğraĢmalarını ve kendilerini terk edilmiĢ hissetmelerini önleyecektir. Böylece, öğrencilerin iletiĢim yönünden özgüven sağlayacakları düĢünülmektedir (aktaran AĢkar ve Altun, 2006).
Ġnternet, öğretmenlerin eğitim ortamlarında kullanacakları resim, video, metin, etkinlikler, ders planları vb. materyaller açısından zengin bir kaynaktır. Aynı zamanda öğretmenlere kendi ürünlerini meslektaĢlarıyla paylaĢma fırsatı sunan bir ortamdır. Öğretmenler internet aracılığı ile meslektaĢları ile iletiĢime geçerek sorunlarını paylaĢabilir, çözümleri beraber üretebilir ve bu iletiĢim ortamında mesleki geliĢimlerini sağlayabilirler. Ayrıca öğretmenlere dönük olarak hazırlanan mesleki geliĢim programlarını takip etme Ģansını yakalayarak bulundukları yerden kendilerini geliĢtirme olanağı yakalayabilirler.
Ġnternet’in sınıf ortamlarında kullanımı noktasında eğitimcilere öneriler Öğrenciler çalıĢılan konularla ilgili bilgiye ulaĢmada Ġnternet‟ten faydalanabilirler. Özellikle okulda mevcut olmayan kitap, ansiklopedi, CD vb. kaynaklara internet üzerinden kolaylıkla ulaĢabilirler ve bu dokümanların çoğunu web üzerinden indirilebilirler.
Dünya genelinde çok farklı ülkelerde hizmetlerini yürüten birçok resmi ve özel kurumların çalıĢmaları izlenebilir. Örneğin devlet kurumları, bilim merkezleri gibi. (Örnek NASA, TÜBĠTAK vs.)
Web üzerinden yürütülen iletiĢim imkanlarından faydalanılarak farklı alanlarda bilimsel çalıĢmalarını yürüten insanlara ulaĢılabilir, onlarla çalıĢmaları paylaĢma fırsatı doğabilir.
Ġnternet üzerinden profesyonel biçimde hazırlanan öğrenme araçlarından öğretim sürecinde faydalanılabilir. Örneğin www.nationalgeography.com, www.discoverychannel.com gibi dünyanın en büyük bilim yayınları yapan kuruluĢlarının öğretimi destekleme amaçlı hazırladıkları web siteleri sınıflarımızda öğretim süreçlerinin zenginleĢtirilmesine hizmet edebilir.
Ġnternet dünyası sayesinde gidilmesi ulaĢılması mümkün olmayan ortamlar gözlemlenebilir, bu ortamlarda çalıĢmalar yürütülebilir. Örneğin www.nasa.org adresinden bir öğretmen öğrencilerine marsın son fotoğraflarını ve Mars yüzeyinde yürüyen bir astronotun çalıĢmalarını canlı olarak izleme fırsatı sunabilir veya internet sayesinde Türkiye‟nin en ücra köyündeki öğrenciler, dünyanın en ünlü Luvre müzesini hazırlanan web sayfalarında gezerek izleyebilir.
Ġnternet dünyası öğrencilerin hem birbirleri ile hem baĢka ülkelerdeki insanlarla etkileĢim kurmalarına da imkan verir. Türkiye‟deki bir sınıfın öğrencileri Avustralya‟daki bir sınıfın öğrencileri ile ortak çalıĢmalar yürütebilir ve iletiĢim kurabilir.
Özellikle belli konularla ilgili kurulan paylaĢım (chat) odaları insanlar arası etkileĢimin artmasına katkıda bulunabilir.
Öğrenciler öğretim süreçleri boyunca ürettikleri çalıĢmalarını hazırladıkları web siteleri yoluyla diğer insanlarla paylaĢabilirler. (Yavuz, 2005: 208-209).
Ġnternetin bir kaynak olarak eğitim ve öğretim ortamlarında kullanılması için eğitimcilerin öğretim öncesinde yapması gereken bazı çalıĢmalar vardır. Eğitim teknolojisinin öğrenme ortamlarına taĢınması öğretmenlerin sorumluluğunun azaldığı veya bittiği anlamına gelmez. Eğitim teknolojileri ve web dünyası öğretmenlere büyük imkanlar sunmasına rağmen bu imkanların sınıflarda anlamlı etkinliklere dönüĢmesi öğretmenlerin özel çabalar harcamasıyla gerçekleĢebilir. Bu konuda unutulmaması gereken teknolojinin öğrenmede bir amaç değil, araç olduğu gerçeğidir.
Her öğrenme yönteminde olduğu gibi internet temelli eğitim çalıĢmalarında da öğretmenlerin ciddi bir ön hazırlık evresini tamamlamaları çalıĢmaların verimliliği açısından son derece önemlidir. Bu hazırlık çalıĢmaları, çalıĢılacak web sitesi ile ilgili ön araĢtırmaların yapılması ve çalıĢma esnasındaki kuralların belirlenmesi Ģeklinde olabilir. Öğretmenler internet üzerinde çalıĢmadan önce çalıĢılacak siteleri amaç, kaynak, eriĢim, dolaĢma kolaylığı, tasarım ve içerik açısından değerlendirmelidirler. (aktaran Yavuz, 2005:209).
Eğitimciler Dr. Stradling‟in çalıĢmalarından faydalanılarak hazırlanan aĢağıdaki kontrol listesi üzerinden sınıfla paylaĢıma geçmeden önce bir hazırlık yaparak çalıĢmaya hazırlanabilirler.
KRĠTERLER Evet Hayır
Konularınıza uygun web adreslerini incelediniz mi?
Konularınızla ilgili web adreslerinde en az 3 web sitesi belirlediniz mi? Seçtiğiniz web adresleri çalıĢmanızın kazanımlarına hedef ve davranıĢlarına uygun mu?
öğrencilerin yaĢ düzeylerine uygun mu? Sitelere eriĢim kolay mı?
Site, öğrencilerinizin yaĢına, önceki bilgilerine ve yetenek düzeyine uygun mu?
Sayfalar yeterince çabuk indiriliyor mu? Bu indirme süresi derste vakit kaybına neden oluyor mu?
Siteye genellikle kullandığınız arama motorlarıyla ulaĢabiliyor musunuz?
Site ücretsiz mi? Yoksa bazı bölümlerine eriĢmek için abone olmak veya belli bir ücret ödemek gerekiyor mu?
Sitenin bütün birimlerinden faydalanabilmek için belli bir üyelik gerekiyor mu?
Ana sayfadan veya endeks sayfasından sitenin nasıl düzenlendiği ve kullanıcıya hangi seçenekleri sunduğu anlaĢılıyor mu?
Sitenin tasarımı kullanım açısından uygun ve kolay mı?
Site içeriğindeki yönergeler öğrencilerin anlayabileceği kadar açık mı? ÇalıĢılacak site, öğrencilerin öğrenme becerilerinin geliĢimine imkan veriyor mu?
ÇalıĢmalar esnasında ek bir dökümana ihtiyaç duyulacak mı?
ÇalıĢmalar esnasında öğrencilerin her birinin faydalanacağı kadar bilgisayar mevcut mu?
ÇalıĢmalar esnasında öğrencilerin uyması gereken kurallar var ve hazır mı?
Sınıf uygulamaları öncesi çalıĢılacak web siteleri üzerindeki incelemelerini tamamlayan ve dersine hazırlanan öğretmenler uygulama öncesi sınıfta bu çalıĢmayı yürütürken öğrencilerin dikkat etmelerini istedikleri hususları veya kuralları da netleĢtirmelidir. Aksi takdirde yaĢanacak davranıĢ ve sınıf yönetimi problemleri çalıĢmaların verimliliğini de etkileyecektir. Uygulamalar esnasında öğrencilerin dikkat etmelerini istedikleri hususları veya kuralları da netleĢtirmelidir. Uygulamalar esnasında öğrencilerin dikkat etmesi gereken noktalara dair aĢağıda birkaç örnek verilmiĢtir. (Yavuz, 2005: 209-210)
Örnek:
Bilgisayarı konu amacına uygun olarak kullanmak Bilgisayara ve web sitesine zarar vermemek
ÇalıĢma arkadaĢlarını rahatsız etmemek.
Uygunsuz web alanlarını kullanmamak. (Yavuz, 2005:210) Sanal Alan Gezisi
Ġnternetin eğitim ve öğretim ortamlarında kullanımı esnasında yapılabilecek önemli çalıĢmaların baĢında sanal alan gezileri gelmektedir. Sanal alan gezileri yoluyla
gidilmesi imkânsız olan pek çok alan, müze, ortam vs. gezilebilir. Sanal alan gezileri öğrencileri sınıf duvarlarının ötesine taĢır ve dünyayı sınıf ortamına getirir. Öğrencilerin bilgi teknolojilerini kullanmalarına imkân verir. Eğitimcilere finansal anlamda büyük kolaylıklar sağlar.
Her derste bu çalıĢmaların yapılması kolaydır. sosyal bilgiler dersinde bir öğretmen TBMM‟nin web sitesini öğrencileri ile birlikte dolaĢabilir ya da bir milli parkı gezip gözlemler yapabilir. Sanattan coğrafyaya her derste öğrencilere gerçek mekânları görüp inceleme yapma imkanı sağlanabilir.
Ġnternet dünyasında eğitim amaçlı öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer insanların kullanımına sunulan önemli hizmetler vardır. Bu hizmetlerin baĢında sanal müzeler gelmektedir. Öğrenciler bu müzeleri sanal ortamda gezmenin yanında bu müzelerden indirdikleri dökümanlar, resimler üzerinde çalıĢma fırsatı da bulurlar. Sanal ortamlarda gezilebilecek pek çok alanın planı verilerek kullanıcıların sitede kolay bir biçimde ilerlemeleri de sağlanmaktadır. Örneğin Rahmi Koç müzesi verilen rehberlik hizmetleri bakımından bu tür sanal müzelere en önemli örnektir.
Her öğrenme etkinliğinde olduğu gibi sanal alan gezileri ile ilgili çalıĢma öncesinde öğretmenlerin ön çalıĢmaları tamamlamıĢ ve öğrencilerine çalıĢma esnasında kullanacakları destek kâğıtlarını hazırlamıĢ, etkinliği etkili biçimde yapılandırmıĢ olmaları önemlidir. Örneğin gezilecek web sitesinin önceden incelenmiĢ olması, bilgisayarın hazır ve çalıĢır olması, eriĢim hizmetlerinin sağlıklı olması, çalıĢma biçimine karar verilmesi, sanal gezi sonrası çalıĢılacak çalıĢma kâğıtlarının hazırlanması sanal alan gezileri öncesi mutlaka eğitimcilerin üzerinde durması gereken noktalardandır. Bazı adresler: >www.sanalmuze.com >www.eczacibasisanalmuzesi.com >www.RahmiKocmuzesi.com >www.egitim.com/muzeler/TukiyedekiSanalmuzeler
Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ġnternetin.Yeri
Bu bölümde ilköğretim 6. ve 7. sınıflarda sosyal bilgiler öğretiminde internet kullanımına, öğretmenlerin sosyal bilgiler derslerinde internetten, internetteki kaynaklardan faydalanmasına, öğrencilerin verilen ödevlerde, araĢtırma, proje, performans görevlerinde internet kullanımına ve internetten yararlanmasına değinilecektir. Tüm bu konulara girmeden önce sosyal bilgilerin tanımına, amaçlarına, sosyal bilgiler hakkında bilgi vermeye gerek duyulmuĢtur.
Sosyal Bilgiler
Sosyal bilimlerin içerisinde yer alan farklı disiplinlerin birleĢtirilmesiyle ortaya çıkarılmıĢ bir öğretim programı olan sosyal bilgiler kavramı hakkında da farklı tanımlar yapılmaktadır. Bunlar;
• Sosyal bilgiler sosyal bilimler alanında akademik ortamda üretilen bilimsel bilgiyi kullanmakta, ancak bu bilgiyi özel bir kitle olan öğrencinin kapasitesine göre sunmaktadır (Kabapınar, 2007: 2).
• Sosyal bilgiler ilköğretim okullarında iyi ve sorumlu vatandaĢ yetiĢtirmek amacıyla, sosyal bilimler disiplinlerinden seçilmiĢ bilgilere dayalı olarak öğrencilere toplumsal yaĢamla ilgili temel bilgi, beceri ve tutumların kazandırıldığı bir çalıĢma alanıdır (Erden, Tarihsiz: 8).
• Bireyin toplumsal var oluĢunu gerçekleĢtirebilmesine yardımcı olması amacıyla; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal bilimleri ve vatandaĢlık bilgisi konularını yansıtan; insanın sosyal ve fiziki çevresiyle etkileĢiminin geçmiĢ, bugün ve gelecek bağlamında incelendiği; toplu öğretim anlayıĢından hareketle oluĢturulmuĢ bir ders programıdır. (Doğanay, 2005: 61).
ABD‟de, profesyonel sosyal bilgiler eğitimcilerinin üyesi olduğu Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi [NCSS], 1992 yılında sosyal bilgilerin tanımıyla ilgili tartıĢmaya bir son vermek amacıyla alana kapsamlı bir tanım getirmiĢtir. Bu tarihten itibaren sosyal bilgiler uzmanları tarafından üzerinde uzlaĢı sağlanan ve temel referans kabul edilen bu tanım Ģöyledir (aktaran Öztürk, 2007: 23-24).
“Sosyal bilgiler, sosyal ve beĢerî bilimleri vatandaĢlık yeterliliklerini geliĢtirmek amacıyla kaynaĢtıran bir çalıĢma alanıdır. Okul programı içinde sosyal bilgiler, antropoloji, arkeoloji, ekonomi, coğrafya, tarih, hukuk, felsefe, siyaset bilimi, psikoloji, din ve sosyolojinin yanı sıra beĢerî bilimler, matematik ve doğa bilimlerinde kendine mâl ettiği içerik üzerinde sistemetik ve içgüdümlü bir çalıĢma sağlar. Sosyal bilgilerin öncelikle amacı, karĢılıklı olarak birbirine bağlı bir dünyada, kültürel farklılıkları olan demokratik bir toplumda genç insanlara bilgiye dayalı ve mantıklı karar olabilme yeteneklerini geliĢtirmede yardımcı olmaktır.”
Sosyal Bilgilerin Amaçları
Sosyal bilgiler geniĢ alanlı bir tasarım olduğundan dolayı amaçlarını sınırlamak ve belirli bir sayıda göstermek zorlaĢmaktadır. Fakat genel manada amaçları ele alacak olursak;
• VatandaĢlık görevleri ve sorumlulukları yönünden amaçları,
• Toplumda insanların birbirleriyle olan iliĢkileri yönünden amaçları, • Çevreyi ve dünyayı tanıma yetenekleri bakımından amaçları,
• Ekonomik yaĢama fikrini ve yeteneklerini geliĢtirmek yönünden amaçları olarak ele alabiliriz (Gökkaya, 2003: 27, 28).
1973 tarihli Milli Eğitim Temel Kanunu‟nun ikinci maddesinde belirtilen “Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları” hükümlerine dayalı olarak 1998 tarihinde “Ġlköğretim Okulu Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Genel Amaçları” yayınlanmıĢtır. Sosyal bilgiler öğretiminin genel amaçları dört temel baĢlık altında sıralanmıĢtır. Öğrencilerin bu derste;
a) VatandaĢlık aktarımı olarak sosyal bilgiler, b) Sosyal bilim olarak sosyal bilgiler,
c) Yansıtıcı, araĢtırmacı olarak sosyal bilgiler olarak bu dersi almaları sağlanmıĢtır (Öztürk, 2006: 25).
Sosyal Bilgilerin Tarihsel GeliĢimi
Sosyal bilgilerin kapsamına giren konular, Eski Yunan ve Roma gibi büyük medeniyetler kuran batı toplumlarında ilkçağlardan itibaren okullarda okutulmuĢtur.
