Bir Örnek: Bektaş Yaylası
An Example to Developing Centers of Plateau Tourism in Black Sea Region:
Plateau
Giriş
Ülkemiz gerekdoğal,gereksebeşerituristik kaynaklarbakımından ol-dukça zengin bir potansiyele sahiptir. Her ne kadar bu potansiyelin
de-ğerlendirilmesindegeç kahnmış ise de son yıllarda önemlisayılabilecek atılımların yapıldığısöylenebilir. Ancak, ülkemizdeki turizm aktivitesine
bakıldığında,bu aktiviteninçoğunluklaAkdeniz, Ege vekısmende Mar-mara Bölgesikıyılarında yoğunluk kazandığınıgörüyoruz.
Bilindiğiüzere hem iç hem dedışturizmde gelenekselolarak en popü-ler yerpopü-ler kıyılar. en popüler tatil şekli de güneş-deniz-kum tatilleridir (Özgüç; 1998, s.63).Dolayısıylabu üç unsura ilave olarak elverişliiklim
koşullarınındaadıgeçenkıyıbölgelerinüzde bir aradabulunması,turizm aktivitesinin ülkemizin bu kesimlerinde yoğunluk kazanmasınıntemel nedeniolmuştur.Bunun aksine Karadeniz Bölgesi, özellikle de Doğu Ka-radeniz Bölümükıyılarında kıyıturizmi yeterincegelişememiştir.Bunun
başlıcanedenlerini ise Karadenizkıyılannındik yani, yüksekoluşu,plaj
sahalarınapek az olanaksağlamış olması,bölgedegüneşligünsayısının
az, deniz suyusıcaklığınıngeneldedüşük,denizhareketliliğininfazla ve denizin kıyıdan itibaren hemen birden derinleşmesiolarak sıralamak
mümkündür.
Diğertaraftan sonyıllardaturizm tüketimkalıplarındaönemli sayıla
bilecek birdeğişimsöz konusu olmuştur.Nitekimyukarıda belirttiğimiz güneş-deniz-kumüçgenindeyoğunlaşanklasik turizm, birbaşkaifade ile kitle turizmi; günümüzde de toplam turizm hareketleri içinde çok önem-li bir yer tutan turizmşeklinin yanında,alternatif turizm de denilen daha bireysel bir turizmeğiliminingittikçeyaygınlaştığıgörülmektedir. Bunun da en önemli göstergesi, sonyıllardatipik kitle turizmine olan ilginin gün geçtikçeazalmasıdır. 196ü'lı yıllardaortaya çıkankitle turizminekatılan
turist tiplerinin günümüzd,e de önemini sürdürmesinekarşın,dünya
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yayıası
jüktüründeki siyasal, teknolojik ve ekonomik gelişmelerdenhemen etki-lenen, hızlıkarardeğiştiren, kısadönem rezervasyonlarınaağırlıkveren, beklentilerifarklıve talepleri çeşitli, değişikbir tüketici talebi ortayaçık mıştır(Dinçer, 1992,s.Z). Turizmpazarındatalep, bireysel ilgileri tatmin eden yenişeyler öğrenmeyeve daha aktif olmaya imkansağlayanturizm türlerineyönelmiştir.Manzara,dağlıkalanlardaki yaylalar, ilginç mimari tarzdakiyapılar, bozulmamışçevre, geleneksel-yerel-kültür türleri ve an-tik kültür vb.artıkturistleri daha fazla çekmektedir.
DolayısıylaKaradeniz Bölgesi'nde her ne kadar deniz turizminin
ge-lişme olanakları sınırlıdüzeydekalmışsada, bu alternatif turizmin
kay-nakları bakımından,özellikle de yayla-dağ turizm alanları bakımından
çok zengin bir potansiyele sahiptir. Zaten ülkemizdedağlık alanların yay-la turizmine en uygun bölümü de DoğuKaradenizdağlarıdır.Bunun da
başlıcanedenlerikıyıya,birbirine ve biryerleşimbirimineyakınçoksayı
dayaylanın bulunması, yaylalarınzengin bitki örtüsüyleyeşilturizm,
ay-rıcaklimatizm, alpinizm, sıcaksu kaynakları termalizm, dağınık yerleş
me düzeni ve ahşapsivil mimari örnekleriylekırsalturizmine uygun
ol-masıdır (Doğaner,2001, s.204).
Sonyıllarda DoğuKaradeniz Bölümü'nde yer alan yaylalar, gerek iç gereksedışturizme hizmet verecekşekilde değerlendirilmeyebaşlanmış tır. Yaylaların, doğalgüzellikleri, iklim, sağlık,dinlenme, av,doğal beslen-me,yürüyüşve kanosporları,kayak ve çimkayağı.yöreselşenlikler, çev-rede bulunan tarihi ve arkeolojikdeğerleriyle,turistik imkan oluşturma
sı, yayla turizmi projesini hızlandırmıştır (İstanbulTicaret Odası, 1997, s.41).
Bu çerçevede turizm arzını çeşitlendirmek, değişikpazarlara yönel-mek, sezonu uzatarak turizmi ülkesathınayaymak ilkelerinden hareket-le, TurizmBakanlığıöncelikleDoğuKaradenizyaylalarındanbaşlayarak,
yaylalar(değişiktür ve işlevleriyle)Türk turizminekazandırmayı
amaç-lamıştır (Kiper-Baçcıl,1992, s.67).Yapılan araştırmalar sonucunda doğal
dokunun, doğal kaynaklarınve yaylalar ile kültüreldeğerlerinbugünkü haliyle titizliklekorumnasıön koşuluylaturizm hareketlerinin,Bakanlık
ça yaptırılan1/25.000 ölçekli Çevre Düzenleme Planı Kararlarına uyula-rakyapılacakolan yayla turizm tesisleriyatırımlarınınbu bölgedeteşvik
Türkiye genelinde 23 adet yayla Bakanlar Kurulu'nca turizm merkezi ilan
edilmiştir (Bakırcı,1992, s.79-87).
Araştırmakonumuzu oluşturanve Giresun ilisınırlarıiçerisinde yer alan Bektaş yaylası,ilan edilen (5 Mart 1990) bu turizm merkezlerinden-dir.
Yaylada turistik faaliyetleringelişmeye başlaması,bölgedegelişmekte
olan yayla turizmi ile ilgiliaraştırmayapan bir çokaraştırmacınında
be-lirttiği gibi (Akkan ve diğerleri, 1993, Somuncu, 1996-1997,Yazıcı-Cin,
1997,Doğanay,1989, çetin 1992,İncioğlu-Aysu1992, Var, 1992,
Kiper-Bac-çıl.1992,Doğaner, 2001, Atay, 1992, Bayram 2001)yapılaşmanın hızlı
ol-masıveyapılanimarplanlarınında yeterinceuygulanarnaması sonucun-da meysonucun-dana gelen doğalçevre ile uyum içerisinde olmayan çarpıkve
plansız yapılaşmave yöreye uygun olmayanyapımalzemelerinin
kulla-nılması doğalgörünümü dahaşimdidenbozmayabaşlamıştır.
İştebuçalışmamızda,ülke genelinde özelliklede bölgedeadı sıkça du-yulan, ancak yeterincetanınmayanyayla turizm merkezlerimizden olan
Bektaş yaylası tanıtılıp,yeni gelişmeve sorunlarıortaya konularak, coğ
rafi perspektifle çözüm önerileri getirilmeyeçalışılacaktır.
2-Sahanın CoğrafiKonumu:
Bektaş yaylası, Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz Bölümü'nde Giresun ili smırları içerisinde yer alır. Giresun ilinin yaylaları, Giresun
dağlarının doğusundakiBalabandağlarından batıya doğruKaragöl dağ larınakadar birkuşak şeklinde uzanır.Yaylalar, daha çokdağların1500 ile 2200 m ler arasındakiyüksekliklerinde yeralmıştır.Bu yaylalardanbaşlı calarıve turizmbakımındanönemtaşıyanlarıKümbet,Kulakkaya. Melik-li Obası, Sis Dağı, Anastos, Tamdere. Tamzara ve Karagöl yaylalarıdır. Bunların dışında hayvancılıkve diğeraktivitelerle birlikteyazın rekreas-yonamacıile de yararlanılandaha birçok yaylayerleşmesi
bulunmakta-dır.
Araştırmakonumuzuoluşturan Bektaş yaylası, DoğuKaradeniz dağ larının batı uzantılarındanolan GiresundağlarınınKaragöldağları kütle-sinin(Karataştepesi 3095 m) etek bölgesinde yeralır. Coğrafikonumu iti-bariyle yaylayerleşmesi,Giresunilmerkezininyaklaşık55-60 km.
güney-batısında,Dereli ve Bulancak ilçelerinin sınırlarının kesiştiğibir alanda
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası
(Dereli ilçesi Konuklu köyünebağlıdır) bulunmaktadır.Bektaş, bağlı
bu-lunduğuDereli ilçeyerleşme merkezinin ve yine bu ilçeye bağlı önemli yayla turizm merkezlerinden biri olan Yavuz Kemal (Kulakkaya) yaylası
nmgüneybatısında,Karagöldağının doğusunda,Yürücek tepesinin (2373 m) güneyinde bulunan bir plato üzerinde yer almaktadır(Harita 1).
Giresun'undiğeryayla turizm merkezleri olan Kümmet (1640 m) ve Kulakkaya (1500 m)yaylalarınagöre daha yüksektekurulmuşolan
Bek-taş Yaylası(2072 m),yazınnüfuslanan geçici bir oba-yaylayerleşmesi du-rumundadır.
K A R A D E N
Harita1.BektaşTurizm Merkezinin LokasyonHaritası
o
3-DoğalÇevre Özellikleri ve Yayla Turizmi
Bektaş yaylası,Kuzey AnadoludağlarınınDoğuKaradenizsıra dağla rı adı altında tanınansilsilenin orta bölümünde yer alır. DoğuKaradeniz dağlarınınen önemliözelliğini,Karadenizkıyılarınaparalelolarakdoğu batı doğrultusundauzanansıra dağlarile budağlarıgenellikle kuzey-gü-ney yönünde parçalayan akarsular vebunlarınmeydanagetirdiğidar ve derin vadiler oluşturmaktadır.
Bektaş yaylasıve çevresinin topografik özelliklerinebaktığımızda, sa-hadaki yükseltileri 1800-2700 m arasında değişen aşınım yüzeylerinin meydanagetirdiğigörülür (Erinç, 1945, s.133). Arazikısamesafelerdesık bir akarsu ağıile çok belirgin bir şekilde yanlrruştır.Kretase ve Tersiyer devirlerindeoluştuğukabul edilen lav formasyonlarıile tüf formasyonla-rı geniş alanlara yayılmıştır. Bunların arasındayer yer rastlanan kalker, marn ve gre formasyonlan da oldukça yaygınlıkgösterir (Erinç, 1945, s.119-136).Bektaşyaylayerleşmesininbatıkesimindeki Kale tepe' de gra-nit formasyonuna rastlanır.Çokkınklıve parçalıbiryapıdadır. Formas-yonlar üzerinde değişik kalınlıklarda bozuşmaürünü malzeme taşırlar (Temiziç,A.Y, 1991, s.2).
Derin vadilerle yarılmışalanlar hariç, yörede relief enerjisi azdırve doğal görünürnde kubbemsi tepeler ile basıkboyunlar hakimdir. Derin birşekilde ufalanmışolan toprak çok nemlidir ve buşartlar altında solif-lüksiyon (toprakakması)yamaçşekillenmesindeönemli bir etmendir. Bu plato düzlükleri üzerinde 3000 m ye kadar yükselen(Karataştepesi 3095 m) Karagöl kütlesi sahanınen yüksek noktasıdırve bu dağınüzerinde dokuz kadar sirk gölü yeralmaktadır(Erinç, 1945, s.133).Bektaş yaylası üzerindeki Yürücek tepe (2376 m) de sahanınönemli yükseltileri arasın dadır(Harita 2).Bektaş yaylasıve çevresidoğudaAksu,batıda Pazarsu-yu vebunlarınyan kollantarafından sıkbir akarsuağıileparçalanmıştır. HatırlanacağıüzereBektaş yaylası yaklaşık2072 m yükseklikte kurul-muşgeçici bir oba-yaylayerleşmesi durumundadır.Kıyıkesimi ileBektaş arasındaki bu yükselti farkı, araştırma sahasının iklim özelliklerinin önemli ölçüde değişmesineneden olmuştur.Karadeniz kıyısından 600-700 metrelere kadar olan yükseltikatı, ılıkve nemli subtropikal iklimşart larınasahiptir (Tunçdilek, 1985, s.156).Kıyıkesimindeyıllık sıcaklık
orta-laması14.2 oC,kış ortalaması 7.8 oC, yaz ortalaması21.6 oC (Giresun) ve
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası
hiçbir ayın ortalama sıcaklığı5 °C'nin altına düşmez (Bekdemir, 2000, s.33-34).Yıllık yağış miktarıfazla olduğugibi (Giresun 1324.5 mm), mev-simlere dağılışıda düzenlidir. Bunakarşın2072 m yükseklikteki Bektaş yaylasında yıllıkortalamasıcaklık4.3 °C'ye kadardüşer. Kış ortalaması -3 &#-34;C ve yaz ortalamasıise 12-13 "Ccivarındadır.
Harita2.BektaşTurizm Merkezi ve Çevresinin TopografyaHaritası.
Bektaş yaylası ilekıyı istasyonları arasındakibu büyüksıcaklık farkı araştırma sahasındarekreasyonelamaçlıturizm faaliyetlerinin ortayaçık masınıve gelişmesini sağlayanen önemlidoğalçevre faktörüdür. Başka
de-ğerlerininortayaçıkardığıbunaltıcıhava, mevcutplajlarınyoğun kullanı
matabı tutulmasıile denizinçeşitliçevreselatıklarlakirletilmesi gibi fak-törler (Bayram, 2001, s.20),layı yerleşmelerindeoturan aileleri
günübirli-ğinede olsa yaylaya çıkaranve bölgede rekreasyonelyaylacılık faaliyet-lerinin meydana gelmesine zeminhazırlayanen önemli faktör olmuştur. Dolayısıyla bununla bağlantılı olarak bugün Bektaş yaylası, yörede önemli bir sayfiyeyerleşmesidurumunagelmiştir.
Bektaş yaylasıve çevresi, hem yer altıhem de yer üstü su kaynakları
bakımındanoldukça zengindir. Bundayağışınbol ve her mevsimedağıl mış olmasınınönemli bir payı vardır.Yöre, bol su taşıyanbir akarsu ağı
ile yarılmış olup, sık aralıklarlavadi boyu ve yamaçeteği kaynaklarına
yervermişlerdir. Bektaş yaylasıve çevresinde obayerleşmelerinin, 15-20 ila 40-50 ve daha fazla konutu bulan böylegeniş yerleşmekümelerinden
oluşmasınınesas nedeni budur (Doğanay,1989, s.314). Dolayısıyla, ol-dukça arızalıolan arazi üzerinde doğal çevreyle uyumlu yerleşmelerin dağılışgöstermesi, yörenin önemli bir turistikçekiciliğidir.
Diğertaraftan, yöredeki kaynaksularıda, günübirlikciler için önemli bir çekicilik unsurudur. Yöreye gelenkıyı halkı arasında,yaylayaçıkıldı ğındayayla suyu içmeden geri dönmenin yaylayaçıkılmış olmadığı şek
linde birdüşüncehakimdir. Gerçekten de yaylayaçıkan insanların, rekre-aktif faaliyetlerdebulunacaklarıalanıseçerken kaynak suyunayakınolup olmamaya dikkat ettikleri görülür. ZatenBektaş yaylasındaYürücek te-pesindeki Hz. Ali Suyu, Çatal Oluk, Kebap Oluk, Çoban Bağırtangibi kaynaksularınınbu bakımdanönemtaşıdıklarıbilinmektedir.
Bektaş yaylası2072 m. yükseklikte Alpin çayırlar katında kurulmuş
geçici bir oba-yaylayerleşmesidir.Bukuşaküzerindedağlarınen yüksek yerlerine kadaryayılışgösteren çok zengin otsu bitki türleri ile ender ola-rak görülenbazıodunsu bitkiler ana görünümüteşkileder. (Anşin, 1981, s.22). Bunakarşın yaylanın aşağıkesimleri, nemli iklim koşulları altında gelişmiş zengin bir orman örtüsü ile kaplıdır. Bu kuşağı oluşturan en önemli tür ise 1400-1500 m.lerdenbaşlayıp,1800-1900 m.lere kadaryayı lışgösterenDoğuLadini (Picea Orientalis) dir. Buağaçyer yer Doğu Ka-radeniz Köknarı( Abies Nordmanniana) ile topluluklar meydana getirir (Atalay, 1994, s.170-178).Bektaş yaylasınınturizmaçısındanen önemli çe-kiciliklerinden birisini sahipolduğubu zengin bitki örtüsüoluşturuıfBu
DoğuKaradeniz BölümündeGeiişmekteOlan YaylaTurizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası
bitki örtüsüverdiği olağanüstü doğalgörünümüyanı sıra, rekreasyonel faaliyetlerbakımındanda büyük öneme sahiptir. Nitekimyaylanın özel-likle aşağıkesimlerinde bulunanyoğunormanalanları,ormanaçıkhava rekreasyonel faaliyetlerinden (Doğaner, 1991, s.143) kampçılık, piknik,
avcılık. doğa araştırmalarıyapma, manzara seyri, dinlenme, yürüyüşve herçeşit açıkhava spor faaliyetlerine katılmakiçin uygundur. Ancak bu alanlarda yeterince orman içi rekreasyon alanlarının düzenlenmemesi önemli bir eksikliktir.
Bektaş yaylasıçevresindekifaunayı;kurt,tavşan.porsuk, sincap, tilki, yaban dornuzu, ayı, karaca, dağkeçisi, çakal ve birçokkuş türüoluştur maktadır. Ayrıcayöredeki akarsulardadoğal alabalıkda yaşamaktadır.
Genel bir değerlendirmeyleBektaş yaylasıve çevresi; zengin orman örtüsü, florası, faunası, kaynak suları, iklim özellikleri ve olağanüstü manzarasıile oldukça önemli bir turizm potansiyeline sahiptir. Yazbaşla rındabile yer yer kar örtüsü ilekaplıolan yaylada. Kurttepe mevkiikışın
kayak yapmaya elverişlidir. Diğer taraftan yaz mevsiminde de burada
çimkayağıyapmak da mümkündür ve bunlarla ilgili çalışmalar başlatıl mıştır(GiresunValiliği,199, s.45).Ayrıca Bektaş yaylasıaktif ve pasif yay-la turizmi,dağvedoğa yürüyüşleri.av, atla gezinti ve binicilik gibi spor-tif faaliyetler için de uygundur. Nitekim, yöreyi ziyaret edenlerin temel
amacı,yazaylarında kıyının bunaltıcı sıcaklığıve nemindenuzaklaşarak.
en azındanhaftasonları yaylanınserinhavasındanyararlanmak, soğuk
suyundan içmek veeşsizgüzelliktekimanzarasınıgörüp-seyretmektir. 4-Beşeri Çevre Özellikleri ve Yayla Turizmi:
Bektaş yaylasında yaylacılıkfaaliyetlerinin ne zamangelişmeyebaşla dığıve ilk yerleşmeninne zamankurulduğukesin olarak bilinmemekte-dir. Ancak Türklerin bu bölgeyi yurt edinmesinden sonrayoğunbir
yay-lacılıkfaaliyetibaşladığı kuşkusuzdur.Çünkü Türkler, korunmakolaylı ğı, otlakların bolluğuve havadar olmalarıgibi nedenlerle, Anadolu'nun
bazı yerlerinde yerleşimyeri olarak yüksek alanları tercih etmişlerdir (Emiroğlu, 1984, s.186). Gerçekten de Anadolu, 1071 Malazgirt
Sava-şı'ndan sonra kitleler halinde gelenOğuz boyları vasıtasıylagerçek an-lamda konar-göçer hayattarzıveyaylak-kışlakhareketleriyletanınmıştır. Oğuz boylarınınbu hayattarzıve hareketi içerisinde Giresun ve
çevresi-nin önemli bir yere sahipolduğubilinmektedir(Şahin,1998, s.lS0).Diğer
taraftan kesin olmamakla birlikte bir kaynakta,buranınPontusRumların
dan kalma bir yerolduğu,daha sonra da Türklerin gelipyerleştiği belir-tilmektedir. Yineaynıkaynakta, bu bölgedeki KiliseKıranı, Meryem Ana Kilisesi, Rum Mezarlığı, Melense, Fereüz gibi Rumca yer ve köy adları, Bektaş yaylasıve çevresinin Rumlartarafından iskarı edildiğine kanıt ola-rak gösterilmektedir(Çakır,1988, s. 317). Öte yandanOsmanlıDevleti
za-manın bazıidariyazışmalarında,300yıldanberiBektaş YaylasınınYavuz Kemalbucağına bağlı olduğunu,yönetiminin ise 14Ağustos1874' de Me-lense (Konuklu) köyüne verildiği belirtilmektedir (Çakır, 1988, s. 150).
Başka bir kaynakta, Birinci DünyaSavaşıöncesinde Bektaş'ın1500-2000 haneli büyük bir kasaba görünümünde olduğuileri sürülmektedir. Yine
aynıkaynakta, söz konusu dönem için,Bektaş yaylasındadökük olan bir-çok binanın onarıldığı, yeni evlerin inşa edildiği, otel ve pansiyonların açıldığıbelirtilmektedir(Sarısaman,1998, s.69).
Bütün bunlar bizeBektaş yaylasınınoldukça eski birgeçmişesahip
bl-duğunu ve XIXyüzyılın sonlarından itibaren de bir sayfiye yeri olarak önem kazanmayabaşladığınıgöstermektedir.
Birinci Dünya Savaşıve İstiklal Savaşı yıllarında, bölgede yaylacılık faaliyetleri gerilemiş,fakat Cumhuriyet Dönemi'nde tekrar önem kazan-mayabaşlamıştır,Özellikle 1950'liyıllardansonra Giresun-Bektaşve
Bu-lancak-Bektaş arasındaki yolların yapımı, Bektaş'ınbir sayfiyeyerleşme
si olarakgelişimini hızlandırmıştır.
Diğertaraftan, yöre sakinlerinden edindiğimizbilgilere göre, Bektaş
oba-yaylayerleşmesi,ilk olarak Keremez tepesinde yeralmaktaydı.Daha sonra yeri değiştirilerekYürücek tepe eteğine kurulmuştur.Yine yöre sa-kinleri,Bektaşoba-yaylayerleşmesinin1957yılındabüyük biryangın ge-çirdiğinivebinaların ahşap olmasınedeniyle hementamamınayakınının
yandığınıbelirtmektedirler. Dolayısıylabugünkü Bektaşoba-yayla
yer-leşmesininkuruluşu1957'den sonrabaşlamıştır.YaygındanöncekiBektaş
oba-yaylayerleşmesininbugünkünden daha büyükolduğu söylenmekte-dir. Günümüzde Bektaş,1000'e yakın aile konutu, 100civarında ticarı iş
yeri, iki adet camii, karakolu, ET.T.'si,Sağlık Ocağı, her Pazarambulansı gelen ve yaz aylarında2500'üaşannüfusu ile büyük bir kasaba görüntü-sündedir(Fotoğraf1).
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası
Bektaş yaylasını,yörenin en büyük yayla sayfiyeyerleşmesi konumu-na getiren, her Pazar günü yaylada kurulanBektaş pazarıdır.Gerek eko-nomik, gerekse sosyal yönden tampon mekanizma ya da kurum (Yörem, 2000, s. 9-19)özelliği taşıyan Bektaş pazarı;eski ile yeninin, gelenekselle
çağdaş olanın değiş-tokuş edildiğibir köprü durumundadır.Bu pazar, hem Bektaş yaylasında,hem de çevresindeki köy ve obalardayaşayan ai-lelerin üretim, tüketim ve toplumsalilişkilerinidüzenleyen, gereksinim-lerini karşılayanve yöre insanının emeğinigelire dönüştüren, günümüze kadargelmişgeleneksel bir sistemdir.
Fotoğraf1.BektaşTurizm Merkezinden Genel BirCôrunüş.
BugünBektaş yaylası,çokgenişalanlarayayılmışbulunan 50' den faz-la oba-yayfaz-layerleşmesiiçin bir pazar yeri özelliğigösterir. Yaz mevsimin-de Giresun, Bulancak, Piraziz, Ordu gibi kıyı kesimleriesnafı, kırkesimi ile ticaret işlerini bu pazarda gerçekleştirir. Dolayısıylaçevredeki
oba-yaylalarınaktivite merkezi olanBektaş'tapazarlabütünleşensürekli bir
çarşı gelişmiştir.Buçarşı kuruluşu açısındanvadi içi kent merkezlerinde
görüldüğügibibitişikdüzende geleneksel han mimarisinde, yol boyu ba-zen meydanlaşanorganik dokuda (Kaptan, 1978, s. 108) ve tek ya da iki
katlıbetonarmeyapılardanoluşmaktadır.Geçmişdönemde ise buyapıla rınhepsi ahşaptı. Bektaş yaylası uzunluğu yaklaşıkbir km ye varan bu anayolun(çarşının) etrafındagelişmiştir.Yerleşınedepazar yeri ve anayol
kenarlarıhariç, aile konutlarınınhemen hepsi, gevşek dokulu yerleşme
çekirdekleri durumundadır.Bu da konutların çoğunluğunun bağlaklar* kenarında yer almasından kaynaklanmıştır. Nitekim bugün ana cadde
kenarıhariç hemen her aile konutunun önündebüyüklüğü80 ila 100 m_ den az olmayan ve sebze yetiştirilen, çeşitliengellerle çevrilerek koruma
altına alınmışçevriklervardır (DOğanay,1989, s. 310-311).
Bektaş yaylasında değişik tipte meskenlere rastlamak mümkündür.
Bunları,ilkel veya geleneksel mesken tipleri, nispetençağdaşlaşma eğili
mi görülen ara tip meskenler veçağdaşmeskenleroluşturmaktadır. Gele-neksel tarzda inşa edilmişolan meskenler; taş temel üzerine yükselmiş tekkatlı, ahşap,altkatı ahıriçinayrılmış,penceresayısıaz veçatı örtüsü hartama olan meskenler şeklindeözetlenebilir (Kaptan, 1978, s.I 09). Bu meskenlerin içplanları oldukça basittir. Genellikle tek katlı ve tek odalı
olurlar. Alt katı ahırve üstü iki oda olan ikikatlılarada rastlanır. çoğun
lukla basit bir kulübeye benzerler(ŞekilI).Bu meskenlerde ahşapve taş,
hakimyapımalzemesinioluşturur.Ara tip meskenler ise geleneksel mes-kenlere göre biraz daha modern tarzdainşa edilmiştir.
..
..
'" " z «( 1 o...ı ~ «(cl ci « o /; o vlrv-
,,, ,.!
~ ~..
~.
uŞekill. A-Bektaşyaylasmda ilkel bir evplanı.B-Obayerleşmelerindebasit ve tekadalıbir ev planı.C-İki katlı çağdaşbir evin alt katplanı (Doğanay,1989'dandeğiştirilerek).
*Yörede çevresitaşduvarlarla (basit birşekilde)ve dikenli tellerlekuşatılarakdenetimaltı naalınmış, doğal çayırlıklara bağlakdenilmektedir.
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası
Günümüzde Bektaş yaylasındaki konutlarınbüyük çoğunluğunda
modernyapımalzemesikullanılmaktadır.Gerçekten de yaylada son 15-20yıldanberi, ulaşım şartlarının gelişmesine bağlıolarak, konutlarda
ah-şap malzemenin kullanım oranıoldukça azalmıştır.Günümüzde ahşap
malzemenin yerini demir, çimento,tuğlave oluk sac (çinko) gibi modern
yapıgereçleri almıştır. Pencerelercamlı ve çerçevelidir. Belirli bir plana göre ve genellikle ikikatlıolarakyapılmışlardır.
Bugün Bektaş yaylasındakibütün devlet binaları, ikinci evler veya sayfiye evleri hep bu türbinalardır.Sonyıllardayayladaki modern bina-ların sayısındakihızlı artışve çarpık yapilaşma. Bektaş yerleşim alanının bir gecekondu semti görüntüsü almasınasebep olmuştur. Aynı durum oba-yaylayerleşmeleriiçin de söz konusudur. Bu yaylayerleşmelerinde
de modern tarzdabinalarıninşaedilmesi;Bektaş yaylasınınen önemli tu-ristik çekiciliklerinden olan sivil mimari örneklerinin gün geçtikçe yok
ol-masınanedenolmaktadır.
Daha öncedebelirttiğimizgibi, bugünBektaş yaylası yazınnüfuslanan ve bu mevsimde nüfusu 2500'ü aşanve 1000'eyakınkonutunbulunduğu
geçici bir oba-yaylayerleşmesi durumundadır. Dolayısıyla Bektaş; yayla-ya göçlerinbaşladığınisan sonu ve mayıs başlarındanüfuslanmayabaş
lar ve haziran-temmuzbaşlarındanüfusu maksimumaulaşır. Fındık ha-satzamanıolanağustos ayındayayla nüfusunda büyük bir düşüşolur. Hatta burada sadece ticari işyeri sahiplerinin kaldığını söyleyebiliriz. Çünküyaylacınüfusun önemli birkısmının fındıkbahçeleriolması nede-niyle, altkuşağa inmişlerdir.Yaylada sayfiye evleri bulunan nüfus için de
aynı durum geçerlidir.Fındık hasadınınbitmesinden sonra yayla, tekrar nüfuslanmayabaşlarve ilk karların düşmeye başladığı eylül sonu ekim
başlarındanitibaren tamamenboşalmayabaşlar.Yayladakış aylarında sa-dece iki bekçi ailesi kalır. Buna karşın, Bektaş yaylasınınnüfusu Pazar günleri lOOOO'in üzerineçıkmaktadır.Bunun nedeni isehatırlanacağı üze-reBektaş'ta pazarın kurulmasıdır. Hem çevre abalardakihalkın,hem de
kıyı kentlerinde yer alan ticareterbabının alış verişyapmakamacıylabu pazardabirleşmesi,yayla nüfusunda çok önemli birartışaneden
olmak-tadır.Bütünbunlarınharicinde,Bektaşyaylaşenliklerinin yapıldığı gün-de, yaylanınnüfusu 25-30 bine kadar çıkabilmektedir.Bektaş yaylasıve çevresindeki temel ekonomik faaliyet tarım, hayvancılıkve az miktarda
da ticarete dayanmaktadır. Yaylanınalpinkuşaktayeralması, dolayısıyla
bitki yetişmedevresininkısave ürünçeşitliliğininazolmasına;buna
kar-şın otlaklarıngeniş olması,yayladatarımagöre hayvancılığı,daha önem-li biruğraş halinegetirmiştir. AynızamandaBektaş yaylasında, tamamı
nayakınıana cad de boyunca bulunan 100'eyakınticariişyeri de
bulun-maktadır(Tablo 1).
Tablo1.BektaşTurizm Merkezindeki TicariİşYerleri (2002)
Ticari Yeri Sayısı Ticari Yeri
Bakkal 30 Kalaycı
Kasap 15 Birahane
Kahvehane 12 Nalbant
Otel 7 Semerci
Manav 5 Bakırcı
Eczane 4 Oto tamircisi
Fırın 3 Tüpgaz bayii Dişkliniği 1 Lokanta Berber 2 TOPLAM Sayısı 4 3 4 1 1 1 1 2 96
Kaynak: ArazideYapılan Çalışmalar SonucuDerlenmiştir.
Bektaş yaylası ve çevresinin turistik önemkazanmasında,doğal turis-tik kaynaklar kadar olmasa da,beşerituristikkaynaklarında önemli etki-sivardır.Bunlararasındageleneksel tarzdayapılmışolanyığınave çatma evler ile bu konutların oluşturmuş olduğu yerleşmeler,heryıl düzenle-nen yaylaşenliklerive sahipolduğufonksiyonel özellikleriyleBektaş
pa-zarı sayılabilir.
Biraz önce ifade ettiğimiz gibi, yöredeki geleneksel konutlar, yakın
çevrenin özellikleriniyansıtan ahşap veya ahşapile taşınbirlikte
kulla-nıldığı çatma evler şeklinde inşa edilmişlerdir. Dolayısıyla çevreyle uyumlu bu sivilmimarı tarzı,yörenin en önemli turistik çekicilikleri
ara-sındadır (Fotoğraf2).
İlki 1992yılında yapılanve 1993yılından itibarenuluslararası karak-ter kazanmışolan gelenekselBektaş UluslararasıYaylaŞenlikleri yörede-ki turistik faaliyetlerbakımındanoldukça önemlidir.YaylayıTürkiye ge-nelinde tanıtmakve daha fazla turist gelmesinisağlamak amacıyla dü-zenlenen bu şenlikler.heryıl ağustos ayınınilkhaftasında yapılmaktadır.
Zaten bu şenlik haftası,yörede turizm potansiyelinin en yoğun olduğu dönemdir.BektaşYaylaŞenliğinesadece Giresun veçevresınden değil,
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek:Bektaş Yaylası
vardaki illerden (Ordu, Trabzon, Samsun, Gümüşhanegibi) de çok sayı
da gelenlervardır. Bunlarınbir kısmıticari amaçla yaylaya gelirken, bü-yük birkısmı şenlikleri izlemek için gelir(Fotoğraf3).
Fotoğraf2.Yöredeki Geleneksel MeskenlerdenGörünüş.
Binlerceinsanın katıldığıbu şenliklerintemelinde yörede son 25-30yı
la kadaryaygınbir gelenek olan otçu göçü yatmaktadır.Nitekim bölgede
Kadırga-OtçularYaylaŞenlikleridiye kutlananşenliklerde (Zaman, 2000, s.291-293) bunun bir göstergesi olarakdüşünülebilir. BektaşYaylaŞenlik
lerinin de bölgede düzenlenen tüm yaylaşenliklerindeolduğugibi, yaz
aylarındabinlerceinsanıbir araya getiren ve geleneksel eğlence biçimle-rini yaşatanbir işlevesahiptir. Bektaşyayla şenliklerinde çeşitlikültürel ve sanatsal faaliyetler, horozdövüşü,koç dövüşü,köpekdalaşı,en besili
boğave inekyarışması,hayvansal ürünyarışmalarıgibiçeşitliyöreseleğ
lenceler düzenlenmektedir.
Aynızamanda yaylada kurulan pazar da eski ile yeninin, gelenekselle
çağdaş olanıntakas edilmesi vedolayısıylada günümüzdeyaşayan gele-neksel bir ticaretşekli olması,turizm açısındanönemli bir çekicilik kay-nağıdır.
Fotoğraf3.Bektaş UluslararasıYaylaŞenliklerinden BirGörünüş.
5-Bektaş Yaylası'rıdaTurizminGelişmesi,Turistik Aktivite ve Yöre EkonomisineKatkıları
Bektaş yaylasınınCumhuriyet devri öncesinde de bir sayfiye yerleş
mesi olarakkullanıldığıbilinmektedir. Bunda da özellikle 1950'lilerden önce kıyı kesimindesıtmave verem gibi hastalıkların yaygınolarak gö-rülmesinin etkisi büyükolmuştur(Alagöz, 1993, s.12-13). Hatta bu dö-nemde dahi yaylada otel vepansiyonların bulunduğunuve yayladaki ko-nutsayısınında 1500-2000'eulaştığınıdaha öncebelirtmiştik.Tabi ki
Bek-taş yaylasırun geçmişte de büyük bir kasaba görünümükazanmasında, genişalanayayılmışbulunan abalar için bir pazar yeri niteliği gösterme-sinin önemi degözardıedilemez. Zaten daha önce 15-20 konutluk bir aba durumunda olanBektaş, pazarınkurulmayabaşlamasıile birlikte giderek
büyümüşve günümüzde büyük bir oba-yaylayerleşmesidurumuna
gel-miştir.Bununla birlikte 1950'den sonra,Bektaş-Giresun, Bektaş-Bulancak arasındaki karayollarınınnispeten motorlu araçlara geçit verir duruma getirilmesi ile Bektaş yaylası, bir yayla-sayfiye yerleşmesi olarak önem Doğu Coğrafya Dergisi 7 23
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaytası
kazanmaya başlamıştır.Ancak yöredeki rekreasyonel turizm faaliyetleri gerçek anlamda 1980'liyıllardanitibarengelişme kaydetmiştir.Bu tarih-ten itibaren rekreasyonel faaliyetlerinyaygınlaşmış olmasındaen önemli etkenulaşım olanaklarınıniyileştirilmesidir.Gerçekten bugün her ne ka-darstandartlarıpek yüksek olmasa daBektaş yaylasına ulaşanbirçok yol
bulunmaktadır. Bunların başlıcaları; Giresun-Bektaş arasındaki Erimez yolu (56 km), Piraziz-Bektaş arasındaki Kovanlıkyolu (55km), Giresun-Dereli- Yavuzkemal yolu ve Giresun -Batlamaderesi-İnişdibiyollarıdır.Bu
yolların en işlek olanlarıise Giresun-Bektaş arasındaki Erimez yolu ile Bulancak -Bektaş arasındakiKaratepe yollarıdır. Bulancak-Bektaş arası dolmuşve özel atalar ile 2,5-3 saattealınırken,Erimez yolunda bu süre, molalarla birlikte, 3-4 saateçıkmaktadır.Bu molalar, yöresel yemekleriyle
meşhurgüzel bir dinlenme tesisininbulunmasınedeniyle genellikle Eri-mez'de verilir.Bektaş'a Giresun, Bulancak veDereliden yazaylarında sü-rekli olarakdolmuşseferleri de yapılmaktadır. AynızamandaBektaş
yay-lası, bütün uzak ve yakın abaları da birbirinebağlamıştır. Ulaşım şartla rındakibugelişmelerve buna ilave olarak ailelerin ekonomikdurumları nın iyileşmesiBektaş'amodern tarzda çoksayıdasayfiye evleri (ikinci ev-ler),inşaedilmesini de hızlandırmış;yöreye gelen turist ve günübirlikçi-lerinsayısıda önemliartışlaranedenolmuştur.
Diğertaraftan daha önce ifadeettiğimizüzere giderekyaygınlaşan ye-ni tip turistin beklentileri deye-niz, kum, vegüneşten, yanikıyıturizminden
farklıalarak, doğai}e iç içe abartılıolmayan tesislerde iyi bir oda, iyi bir hizmet ve bütünbunların başında bozulmamışbir çevrede aktif bir tatil olarak özetlenmektedir (Yalçındağ-Çöker,1993, s.2). Bu bağlamda, eşsiz
bir doğa güzelliği, zengin ve karakteristik bitki örtüsü ve yerel folklorik
zenginliğiile bu yeni tip turistlerin beklentilerinikarşılayabilecek nitelik-lere sahip olanDoğu Karadeniz Bölümü'nün turizm potansiyeli, ancak 1985'li yıllardan sonra anlaşilmaya başlanmıştır.Özellikle 1987 yılında Sarp sınır kapısının açılmasıbu olayı hızlandırmıştır.Nitekim 1990yılın
dabaşlayarak1995yılınakadar olan dönemde bölgede 2634sayılıTurizm
TeşvikKanunuuyarıncaBakanlar KuruluKararıile 3'ü Giresun' da olmak üzere toplam 21 adet Turizm merkezibelirlenmiştir.
Bektaş yaylasıturizm merkezi olarak ilan edilmesinden (5 Mart 1990) sonra yaylaya elektrik, su telefon gibi altyapı hizmetlerinin getirilmesi,
aynızamanda yaylada 72 yatak kapasiteli ve ikiyıldızlıKaragöl otelinin hizmete açılmasıve herşeydenönce 1992yılındanitibaren düzenlenme-yebaşlayan Bektaş UluslararasıYaylaŞenlikleri,yayladaki turizm aktivi-tesinin önemli ölçüde artmasına katkıda bulunmuştur.
BununyanındaTurizm Bakanlığı tarafından hazırlanan Bektaş
Yayla-sıÇevre Düzeni Planıtam anlamıyla uygulanabildiği taktirde, yöredeki turizm aktivitesinin daha dacanlanacağı kuşkusuzdur.Çünkü bu planda, resmi kurumalanlarınınyakınlarındaarazininelverdiğiölçüdeyeşilalan
önerilmiş( park, oyunalı,mesire,piknikalanları)ve dolayısıylayöre sa-kinlerinin bir arayagelebileceğigünübirlikkullanımahaiz ortak mekan-lar oluşturulmuştur. Bu mekanların dışında, uygun yerlerde çadır ve kampalanlarıilebakı terasları önerilmiştir.Ancak, daha da önemlisi, ke-sin sınırlarıGençlik ve Spor GenelMüdürlüğü tarafındanbelirlenecek ol-makla birlikte, planda kayak yapmaya uygun alanlarında belirtilmesi,
Bektaşturizm merkeziningeleceği açısındanoldukça önemlidir. Çünkü
Bektaş yaylasındamevcut olan bu potansiyel iyideğerlendirildiği taktir-de, gelecekte önemli bir kayak merkezi haline gelebilir.
Bektaş yaylasındakituristik aktiviteyebaktığımızda,günümüzde
yay-lanın ağırlıklıolarak yerli turiste hizmetverdiğigörülmektedir. Nitekim her ne kadar istatistiki verilerolmadığıiçin kesin rakam vermek güç olsa da, yaylanıntek konaklama tesisi olan Karagöloteli yetkililerinde
edindi-ğimizbilgilere göre, yöreyi yılda ancak 500 ila 600civarında yabancı tu-rist ziyaret etmektedir. Bölgede bulunan Uzungöl yayla turizm merkezi-ninyılda6000-7000yabancı turistin(Yazıcı-Cin,1997, s.71-72) ziyaret
etti-ği düşünülürse, Bektaş'ıziyaret edenyabancıturistsayısınınoldukça
dü-şük olduğudikkati çeker.Sanırızbunun da en önemli nedeni ulaşım
ola-naklarının yetersizliği yanında, yaylada otel ve pansiyon gibi konaklama ve turistik öneme haiz lokanta ve kafeterya gibi tesislerinbulunmayışıdır.
Gerçekten de bugünBektaş yaylasındaikiyıldızlı,33odalıve 72 yatak ka-pasiteli özelşahsaait Karagöl otelindenbaşkaturistik öneme sahip hiçbir konaklama tesisibulunmamaktadır (Fotoğraf4).Dolayısıylayeterli mik-tarda turistik tesislerinbulunmayışı yabancıturistlerin yöreye ancak gü-nübirlik olarak ziyaret etmesine nedenolmaktadır. Yaylayıziyaret eden yabancıturistlerin büyük bir çoğunluğunu İngiltere, BD.T, Hollanda ve Almanya uyruklularoluşturmaktadır.
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası
Bektaş Bulunan Tek Önemli Konaklııma'TesisiAlıın Karagöl Oteli.
Az öncedebelirttiğimizüzere Bektaş çoğunluklayerli turiste hizmet veren bir yayla turizm merkezidir. Herşeydenönce yayla ekonomik veya sayfiye amaçlıolarakyıllardıryöre halkı tarafından kullanılmaktadır.Bu da iç turizme yönelikfonksiyonların ağırlık kazanmasınaneden olmuş
tur. Nitekim Giresun, Bulancak. Piraziz ve nispeten Ordu gibikıyı kentle-rinde oturan nüfusun büyük bir kısmının yaz aylarında sayfiye amaçlı
olarakBektaş yaylasındanyararlandıklarıbilinmektedir. Bu nedenle
Bek-taş yaylasındasonyıllardageleneksel yaylakonutları dışındaçok sayıda
modern tarzda ikinci evler veya sayfiye evleriyapılmıştır.Bununyanın
da, Giresun doğumluolup herhangi bir nedenle İstanbul,Ankara, İzmir ve Bursa gibi büyükşehirleregöçetmişve ekonomik durumu iyi olan ai-leler de Bektaş'taikinci konutlar yaparak 10-15günlüğünede olsa tatille-rini burada geçirmeyi tercih etmektedirler. Aynı zamanda son yıllarda
Bektaş yaylasıile ilgili olarak TurizmBakanlığı tarafından hazırlanan
bro-şürler, yazılı basında çıkanhaberler, televizyonprogramlarıve turizmle ilgili dergilere konu olmasıgibi tanıtıcıfaaliyetler de yöreye olan ilginin artmasmakatkı sağlamışve gerek bu konutların yapımında, gerekse bu-rada tatillerini geçirenlerinsayısındabelirgin birartışgörülmesine neden
ev-lerinin büyük birçoğunluğusahipleritarafındanher yazkullanılmamak
tadır.Nitekim turizm sezonunda bu konutlarınbüyük bir çoğunluğunu
boş olduğutespitedilmiştir.
Diğertaraftan buna ek olarakşehrin sıkıcı, bunaltıcıve gürültülü
orta-mındankaçan ve barınma ihtiyacını karşılamakiçin fazla konfor arama-yan, yörenindoğalgüzelliklerini görmek, özellikle de haftasonlarını rek-reasyonel faaliyetlerde bulunmak vekısasüreli de olsa doğalortamınbir
parçasıolmak üzere yöreye gelenlerinsayısıda oldukça fazladır. Bektaş yaylasınaGiresun veyakın ilçeyerleşmelerinin yanı sıra Ordu, Samsun, Trabzon, Gümüşhaneve Sivas gibi çevre illerle Istanbul.
Bursa gibi büyük de az
tin Ancak
oldukça güçtür.
biryerleşme olduğu turistik faaliyetler de an-cak yaz mahsusolmaktadır.Yöredemayıs ayının ortalarında
iti-baren canlanmayabaşlayanturistik faaliyetler, haziran ayının ortaların
dan ağustos başlarınakadar en üst düzeye çıkar.Çünkü bu aylar; iklim
şartlarınınen uygunolduğudönemdir:Ağustos ayınınikincihaftasından
itibaren yayladaki turistik faaliyetlerde önemli ölçüde azalma görülür. Bu azalmada, kıyı kuşağında fındıkhasat zamanın başlamış olmasının bü-yük etkisivardır.Çünkü yaylada ikinci evi bulunankişilerinde büyük bir
kısmının fındıkbahçesiolmasınedeniyle yayladankıyı kuşağına inmek-tedirler. Aynı durum kıyı kuşağındaki halkınrekreasyonel faaliyetlerini de etkilemektedir. Dolayısıyla Bektaş yaylasında ağustos ayının ikinci
haftasındanitibaren turistik faaliyetlerde önemli bir azalma olmakta; bu azalma yaylada iriişlerin başladığıeylül ayının ortalarındanitibaren ta-mamen durma noktasınagelmektedir. Kışturizmine yönelik alt yapının bulunmayışı, iklim şartlarının elverişsizliği, ulaşım olanaklarının
yeter-sizliği, kış koşullarınauyguninşa edilmişmodem konaklama tesislerinin
olmayışıgibi nedenlerleBektaş yaylasısadece yaz turizmine yönelik bir turizm merkezidir.
Bektaş'a gelen turist ve ziyaretçilerin büyük bir bölümü kendi özel
aracıylaseyahat etmektedirler. Ancak Giresun, Bulancak, Dereli gibi
yer-leşmelerdenyaylaya yazaylarında devamlı dolmuşseferleriolduğundan
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası
bunlar da önemli ölçüde tercih edilmektedir. Diğertaraftan özellikle
ya-bancıturist kafileleri Giresun' dan araç kiralayarak yöreye ulaşmaktadır
lar.
Bektaşyaylasmda 1950'liyıllardanitibaren önem kazanmayabaşlayan
ve 1990'lı yıllardan itibaren de oldukçahızlıbir gelişmegösteren turizm faaliyeti, yöre ekonomisine önemlisayılabilecek katkılaryapmayabaşla mıştır.Her ne kadar rekreasyonel turizm faaliyetlerinin gelişmesibir
ta-kım çevresel sorunları beraberinde getirmişolsa da, yöre ekonomisine
sağladığı katkılar azımsanamayacakölçüdedir.
Turizmin yöre ekonomisine sağladığıen önemli katkı, hiç kuşkusuz
turist ve ziyaretçilerin burada yaptıkları harcamalardır.Ulaşım, yeme-iç-me ve geceleyeme-iç-me ihtiyacını karşılarnasürecinden doğanbu harcamalar, gerçekten yörenin önemli bir gelir kaynağı durumundadır. Nitekim bu-günBektaşyaylasmda yer alan 15 kasap (bunlaraynızamanda etpişirme lokantasıolarak da kullanılmaktadır), 30 dükkan, 5 manav ve sayıları
100'e varan daha birçok ticari işyeri bunun en önemli göstergesidir. Bu-nun haricinde kıyı kuşağındayer alan kentlerden gelen ziyaretçilerin, özellikle Pazar günleri Bektaş pazarında satışasunulan yöresel ürünleri (canlıhayvan, et,tereyağı,peynir, bal karalahana vb) almak içinharcadık
larıpara daazımsanamayacakölçüdedir.
Diğertaraftan yaylada turistik öneme sahip otel ve pansiyon gibi ko-naklama ve lokanta, kafeterya gibi turistik tesislerinbulunmayışı, yörede-ki nüfusun istihtamınıda olumsuz yönde etkilemiştir.Sadece Karagöl otelinde 15-20civarındapersonel çalışmaktadır.Ancak gelecekte yaylada turizmingelişmesinebağlıolarak bu tesislerinkurulmasıyöre halkınada önemli ölçüdeiş imkanı sağlayabilecektir.
6- Temel Sorunlar ve BaşlıcaÇözüm Önerileri:
BugünBektaş yaylasındahemdoğalhem debeşeriçevre özelliklerin-den kaynaklanan birtakımsorunlarbulunmaktadır.Diğertaraftan yayla-da turizm faaliyetlerinin istenilen düzeyde gelişmediğigörülmektedir. Biz burada bu sorunlarakısaca değindiktensonra, yaylada turizm faali-yetlerinin geliştirilmesiiçin neler yapılması gerektiğikonusunda çözüm önerileri getirmeye çalışacağız.Gerçekten de bugünBektaşgibi bölgede yer alan ve turistik öneme sahip olanyaylarınturizmeaçılmasınıngerek
Türkiye gerekse de yöre insanı için büyük bir önemi vardır. Ancak, bu
yaylalarıturizmekazandırma uğrunadaha şimdiden doğal karakterleri-nin bozulmayabaşladığınıgörüyoruz. Buna da en iyi örneklerden birisi
Bektaş yaylasıdır.Bu nedenleyaylanın doğalkarakterininkorunmasıiçin bir takım önlemlerinalınmasızorunludur. Çünkü günümüzü dünyasın
da insanların bozulmamışbirdoğayaolan talepleri giderekartmaktadır.
Zaten gelecekte de dünya turizm hareketinden en karlı çıkacakolan alan-lar,doğalortamlarıbozulmadan korunabilen alanlarolacaktır.
Bektaş yaylasınınen önemlisorunlarındanbirisi hiçkuşkusuz ulaşım dır. Her ne kadar bugün yaylayaulaşanbirçok yol bulunsa da, bunların standartlarıoldukça düşüktür.Gerçiyolların iyileştirilmesiiçin il ve ilçe belediyeleriçalışmalarınınsürdürmekle birlikte; arazinin çok engebeli
ol-masıve iklimşartlarının elverişsizliği,yollara dökülen stabilize malzeme-yi etkilemektedir.Aynızamanda yörede görülen heyelanolayıdaulaşım için ayrı bir tehlike oluşturmaktadır. Bu nedenlerle yolların bazı yerleri araç geçemeyecek kadar kötüdurumdadır. Eğer Bektaş yaylasındayayla turizminingelişmesive beklenen potansiyele ulaşmasıisteniyorsa, mut-laka bu yollarınmodernize edilmesi veya en azından yaylayı Giresun merkezebağlayanErimez yolu veya Batlama deresini takip edenİnişdibi yolunun mutlaka asfalt veya beton kaplama olarakyapılması gerekmek-tedir. Buyapıldığıtaktirde Giresun'dan 3-3.5 saatteulaşılan Bektaş
yayla-sına,40-45 dakikadaulaşmakmümkün olabilecektir.Dolayısıyla ulaşıla
bilirliktekikolaylıkyaylada turizmingelişmesineçok büyükkatkı sağla yacağı kuşkusuzdur. Nitekim Doğu Karadeniz Bölümü'nde yer alan Uzungöl, Zigana ve Ayder gibi yayla turizm merkezleri, buna güzel bir örnekteşkileder. Gerçekten de buyaylalarınasfalt yollarlakıyı kuşağına
iyi bir şekilde bağlanmış olması, önemli yayla turizm merkezleri duru-muna gelmelerinde büyükroloynamıştır.
DiğertaraftanBektaş yaylasınıçevre obayerleşmelerinebağlayan
yol-ların da iyi bir şekilde yapılmasıgerekir. Çünkü yaylanınen önemli tu-rizm çekiciliklerinden birisini de, bu oba-yaylayerleşmeleri oluşturmak tadır. NitekimBektaş yaylasıve çevresindeki obalar, Giresunilisınırları
içerisindeobalarıneski geleneksel karakterlerini koruyabildikleri yay
la-cılık alanlarından birisidir.Aynızamanda bu oba yerleşmeleri, sivil mi-marisinin biçimlenmesinde yüzyılların getirdiğikültür ve iklim
DoğuKaradeniz BölümündeGelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yayiası rınınetkenolduğu,ilginç yayla konutlarının yoğunbir şekilde
bulundu-ğu alanlardır.Bununla birlikteulaşım şartlarının iyileştirilmesi ve turiz-min gelişmesine bağlı olarak, yaylada bulunan ve ilginç sivil mimari ör-neklerini yansıtanbu meskenlerin gün geçtikçe ortadankalktığı görül-mektedir. Doğaylauyum içerisinde olan bu ahşap yapılaşmanınyerini, günümüzde artık yöre mimarisi ile uyum içerisinde olmayan plansız,
derme-çatma, iki üç katlıbetonarme binalaralmaktadır.Özellikle 1985'li yıllardansonra bu tipbinaların yapımının hızlanması, yaylanın doğal gö-rünümünün önemli ölçüde bozulmasınaneden olmaktadır.En azından
bundan sonrakiyapılacakolan yapılardageleneksel inşa tarzının sürdü-rülmesi sağlanmalıdır. Gerçi Bektaş yaylası için hazırlanan imar planı, mevcutdoğal değerlerinkorunarak, gelenekselyapı tarzının
sürdürülme-sini sağlayıcı önlemler getirmektedir. Ancak planın yeterince
uygulana-mayışı, doğalçevredeki bozulmalarınönüne geçilmesine pek fazla katkı sağlayamamışve bugün yayla sanki bir gece kondu semti görünümünü
almıştır.Fakat yayladaki betonarmetarzında inşa edilmişbu meskenlerin
dışkesimleri, Uzungöl ve Ayder turizm merkezlerindeolduğugibi ahşap
malzeme ile kaplanarak,doğaile uyumlu hale getirilebilir.
Bektaş yaylasıgenelde yaylacınüfus veya kıyıkentlerinde oturan in-sanlartarafındansadece yaz aylarında; yani yaylacılıksezonunda
kulla-nılanbir yayla turizm merkezidir.Dolayısıylayaylada, turizm sezonunu uzatmak için, birtakımtedbirlerinalınmasızorunludur.Bektaş yaylasın
da, turizm sezonununuzatılmasıiçin yeterli potansiyel vardır. Nitekim yayla, dağcıhkve kayaksporlarıile uzundoğa yürüyüşleriiçin çok elve-rişlidir.Özellikle deyaylanınkayak sporu için uygun alana sahipolması (Kurttepe mevkii) turizm sezonunu uzatmak için önemli biravantajdır. İl gili tesisleri kurularak bu potansiyel değerlendirildiğitaktirde, Bektaş yaylasıgelecekte önemli bir kayak merkezi haline gelebilir.
Diğertaraftan, her ne kadar bugün yaylada ikiyıldızlı,72 yatak kapa-siteli bir turistik otel bulunsa da, günümüz turizmanlayışınauygun pan-siyon, lokanta, çadırhkamp alanları,günübirlik merkezler, yaz-kış spor tesisleri ile mesire-piknik ve benzeri alanlarbulunmamaktadır.Bu gibi te-sislerinyapılmasıhem yayla turizmine dahadeğişikbir boyutkazandıra
cak, hem de yaylaya gelen turist ve ziyaretçisayısındaönemliartışlar sağ lanacaktır. Hemenşunuda hatırlatalım ki, yaylaya otel ve pansiyon gibi
konaklama tesisleri yapılırken, Karagölotelinde olduğu gibi doğa ile uyumsuz, çok katlıve betonarme binalaryapılmamalıdır.Bunun yerine, yörenin geleneksel mimaritarzınal1ygun, bir veya iki katlı ahşap pansi-yonlaryapılmalıdır.Hatta yayladaki mevcutahşapyayla evleri düzenle-nerek, konaklama tesisleri olarakkullanılabilir.
BugünBektaş yaylasında,suşebekesi,kanalizasyon, mezbaha, tuvalet vebunları tamamlayıcıfosebtik çukuryapılmışve ana cadde parketaşıy
ladöşenmiştir. Ayrıca yaylanıntam otomatik telefongörüşmesine bağlan ması, elektrifikasyon çalışmalarının tamamlanmış olmasıve hattayakın
ve uzak birçok oba-yaylayerleşmelerinede elektriğin ulaştırtlması turiz-mi geliştirmek adına yapılan olumlu katkılardır.Ancak yaylaya gelecek turistlerle birlikte, yöredeyaşayanlarınzorunlu gereksinimlerinikarşıla
mak üzere sağlık ve sosyo-kültürel tesislerin yetersiz oluşu kuşkusuz
önemli bir eksikliktir.
Bektaş yaylasınayaz aylarındagünübirlik olarak Giresun, Bulancak ve Piraziz gibi kıyıkentlerinden çoksayıda gidip gelenolmaktadır. Özellik-le hafta sonlarırekreaktif faaliyetlerde bulunmak veyaBektaş pazarında alış verişyapmak için yaylaya çok sayıda insan gelir. Dolayısıyla hafta
sonlarıyayladayoğunbir araçtrafiği olur. Bu nedenle yaylaya gelen mo-torlu araçlar için yerleşim alanının dışında otoparkların yapılması kana-atimizce uygun olur.
Bektaş yaylası ve çevre obalarda en önemli sorunlardan birisi de hiç
kuşkusuzorman tahribiolayıdır. Giderek büyüyen otlak arazisiihtiyacı,
yapacak ve yakacak odun gereksiniminartması,oba-yayla ailelerin yöre-nin en önemlidoğalturistikçekiciliğini oluşturan ormanlarısürekli ola-rak tahrip etmelerine nedenolmuştur.Zaten bugün artık otlak alanları
çok genişlemiş ve orman örtüsü, büyük çoğunluğuile eğimi fazla olan yerleresığınmıştır.Halen obakonutlarının çoğunda yapıgereci olarak
ah-şapmalzemekullanılmasıve yakacak odunihtiyacınında buna eklenme-si, özellikle genç ladin ağaçlarınınkesilmesi şeklinde orman tahribinin günümüzde de dikkat çekici boyutlardasürdüğügörülmektedir. Yörenin çok önemli turistikkaynağıolan bu orman örtüsününkorunmasıiçin bir
takımtedbirlerinalınmasızorunludur.
Yörede, turizm faaliyetlerinin önem kazanmayabaşlamasıylabirlikte çöp sorunu da ortaya çıkmıştır. Özellikle günübirlikçilerin kullandığı
Doğu Karadeniz Bölümünde GelişmekteOlan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek:Bektaş Yaylası
KAYNAKLAR
Akkari, E.,Doğu,A.E, Çiçek,İ.,Gürgen, G.,Yiğitbaşoğlu,H.,Somuncu, M., 1993, Uzungöl. Ankara Üniv. TürkiyeCoğrafyası Araştırmave Uygulama Merkezi Der.Sayı:2,Ankara, s.252-253.
Alagöz. C.A., 1993, Türkiye'deYaylacılık Araştırmaları.Ankara Üniv. Türkiye COğrafyası
Araşt.Ve Uyg. Der.Sayı.Z,s.12-13.
Atalay,İ.,1994, Türkiye VejetasyonCoğrafyası.Ege Üniv.Basımevi. İzmir.
Atay,R., 1992,DoğuKaradeniz Bölgesi Geleneksel Mimari ilkelerinin Yayla Turizmine Uy-gulanabilirlik Özellikleri.DoğuKaradeniz TurizmiKonferansı-vvorkshop,TurizmEğiti
mi Genel Müd. Yay. Ankara, s.199-203.
Bakırcı,M., 1992,DoğuKaradeniz Bölgesi'nin TurizmeKazandırılması.DoğuKaradeniz Tu-rizmKonferansı-Workshop,TurizmEğitimiGenel Müd. Yay. Ankara, s.79-87.
Bayram, N., 2001, Turizm Coğrafyası AçısındanBirAraştırma. KümbetYaylası.Atatürk Üniv.Sos,BiL. Enst.(BasılmamışBitirme Tezi), Erzurum.
Bekdemir, Ü., 2000, Giresun KentCoğrafyası.Atatürk Üniv. Sos. BiL. Enst(Basılmamış Dok-tora Tezi), Erzurum.
Çakır,S., 1988,DoğuKaradeniz Bölgesi'ndeYaylacılıkveBektaş Yaylası.Birinci Tarih Bo-yunca Karadeniz Kongresi Bildirileri. Samsun, s.312-315.
Çetin,t,1992,DoğuKaradeniz Bölgesi Turizmi.DoğuKaradeniz TurizmKonferansı-Works
hop, TurizmEğitimiGenel Müd. Yay. Ankara, s.15-23.
Dinçer, M., 1993, Turizm Ekonomisi ve Türkiye Ekonomisinde Turizm. Filiz Kitapevi.İstarı buL.
Doğanay, H., 1989, Ordu'daBazıOba-YaylaYerleşmelerive Yaylacılık. CoğrafiMakaleler, Atatürk Üniv. Fen-edebiyat Fak.Coğ.BöL. Erzurum, s.304-326.
Doğaner,S., 1991,DağTurizmineCoğrafiBirYaklaşım: Uludağ'da Turizm. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek KurumuCoğrafyaBilim ve Uygulama Kodu. Coğrafya Araştırma lar Der.Sayı.ô,Ankara, s.143.
Doğaner,S., 2001, Türkiye TurizmCoğrafyası.Çantay Kitapevi.İstanbuL.
Emiroğlu,M., 1984, Bolu Yöresi YerAdları.Türk YerAdlarıSempozyumu Bildirileri. Kültür ve TurizmBakanlığı,Milli FolklorAraştırmaDairesi Seminer Kongre Bildirileri Dizi-si:60, Ankara, s.186.
Erinç,S., 1945, Kuzey AnadoluDağlarınınordu-Giresun KesimindeLandşaft Şeritleri.Türk CoğrafyaDer. Sayl:7-8, Ankara. S.110-136.
GiresunValiliği,1993, Giresun il Turizm Envanteri ve TurizmiGeliştirme Planı.SezerYatı rım Danışmanlığıve Planlama Ltd., Ankara.
GiresunValiliği,1999, Gezi Rehberi. Giresun.
İnceoğlu,N., Aysu,E.,1992,DoğuKaradeniz Bölgesinde Yayla TurizmininYapısal Sorunla-rı. DoğuKaradeniz TurizmKonferansı-Workshop,TurizmEğitimiGenel Müd. Yay. An-kara, s.39-43.
İstanbulTicaretOdası.,1997, Karadeniz Bölgesinde Yayla TurizmininGeliştirilmesi, Bölge-seleGelişmeve Çevreye UyumluYapılaşma.Yay. No:27.
Kaptan, H., 1978,DoğuKaradenizKırsalalanYerleşmeDüzeni veTarımsalÜretimİlişkile
ri(BasılrnamışDoçentlik Tezi).İDMMA MimarlıkBölümü,İstanbuL.
Kiper, P.,Baçcıl1., 1992,DoğuKaradenizYaylalarıPlanlamaYaklaşımı. DoğuKaradeniz Tu-rizmKonferansı-Workshop,TurizmEğitimiGenel Müd. Yay.Ankara, s.67-71.
Özgüç, N., 1998, TurizmCoğrafyası(Özellikler-Bölgeler). Çantay Kitapevi.İstanbuL.
Sansaman. S., 1998, GiresunBasınınaGöre Cumhuriyetinİlk YıllarındaGiresun'da Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Hayat. Giresun Kültür Sempozyumu (30-31Mayıs1998) Bildiri-ler, Giresun Belediyesi KültürYayınlarıNo:2,İstanbul,s.69-70.
Somuncu, M., 1994, Rize-AyderYaylasındaTurizm. Ankara Üniv. TürkiyeCoğrafyasıAraşt.
Ve Uyg. Der.Sayı.S,s.255-273.
So-runlarıveGeleceği.Ankara Üniv. TürkiyeCoğrafyasıAraştırmave Uygulama Merkezi Der.Sayı.ô,Ankara, s.273-315.
Şahin,
L
1997,OsmanlıDöneminde Giresun Bölgesinde Konar-Göçerİşleri.Giresun Tarihi Sempozyumu (24-25Mayıs1996)Bildiriler, Giresun Belediyesi KültürYayınlarıNo:1,İs tanbul, s.11l-119.Terniziç, A.,Y.,1991,Bektaşve KümbetYaylalarıJeolojik Etüt Raporu.İller Bankası İmar Pla-nı.V.Baskı.Jeolojik EtütŞube MüdürlüğüRaporu, s.2.
Tunçdilek, N., 1985, Türkiye' de ReliefŞekillerive AraziKullanımı. İst.Üniv. Deniz Bilimle-ri veCoğ.Enst. Yay. No:3,İst.Üniv. Yay. No:3279,İstanbuL.
Var, M., 1992, Trabzon ve Rize İllerindeRekreasyonelDeğeriOlanBazı YaylalarınTurizm
Açısından İncelenmesi.DoğuKaradeniz TurizmKonferansı-Workshop,TurizmEğitimi
Genel Müd. Yay.Ankara, s.63-67.
Yalçındağ.S., Coker, Z, 1993, Yayla,Dağ-Doğa YürüyüşüveKış SporlarıMerkezlerinde Ka-mu Yönetimi ÖrgütlenmesiAraştırmaProjesi Raporu, TurizmBakanlığı,Ankara, s.2 YazıcıH., Cin, M., 1997, Uzungöl Turizm MerkezindeCoğrafiGözlemler. TürkCoğrafya
Dergisi, Sayl:32,İstanbul,s.57-77.
Yazıcı,H.,Doğanay,S., 2000, Alternatif Turizm Merkezlerine Tipik Bir Örnek: Zigana Yayla Tatil Köyü. TürkCoğrafyaDer. Sayl:35,İstanbul,s.69-85.
Yörem,2000, Giresun ve YöresininAylıkSiyasi,Araştırma, Ekonomi, Haber, Kültür ve Sa-nat Dergisi,Sayı.S,Ankara.
Zaman, M., 2000,DoğuKaradeniz Bölümü Geleneksel YaylaŞenliklerineTipik Bir Örnek:
Kadırga-OtçularŞenlikleri.TürkCoğrafyaDer.Sayı:35, İstanbul,s.291-293.
