(:AMBASI
TlJlVrOLUS(J
Tumi."tlus Denizli iii, Bozkurt ilc;:esi, (:amba~1 kbyi.lni.in yakLl$tk 2 km. battsmda bulunan Karadag eteginde yer almaktad1r ( Harita: I)
29.09. 1995 tarihinde ti.imuluste kac;:ak kazt yap!ldtgtna clair ihbar muzemize bildirilince hemen olay yerine gittik. Tumu!Usi.in bulundugu alana gelince, silahlt kac;:ak kazJcJ!ann kaz1 yapmakta olduklannt suc;:i.istu tespit ettik (Resim: 5). Jandarmaya bildirilen olayla ilgili dava devam etmektedir.
Ti.imi.ilus dogal gi.izelligi gi.~rulmeye deger olan, Karadag 'daki, Karagbl krater gbluni.in bulundugu (Resim: 3) dogu yamac;:ta yer almak-tadtr. 1081 raknnh bu kuc;:uk tepe, Bozkurt ve (:ardak ovalanmn bulun-dugu bnemli bir gec;:i~ alam olan antik Anawa Ovas1'na hakim bir nokta-d!r (Resim: I ,2).
Ti.imuh.is 45 metre r;apmda bir alam kaplamakta olup, ~u andaki mevcut yuksekligi 6,5 metredir. Kar;akc;:tlar i~ makinesiyle y1gma tepede gi.mey-kuzey dogrultusunda, 2 metre enincle, 2 metre derinliginde bir yarma ac;:arak, mezar on oclasmm batt cluvannt tahrip eclip ic;:eri girmi~ler dir (Resim: 4,6, 9).
Dr. Cdal ~iM~LK. Arkcolog. MLlJ"c MildOriOjhl. DENt-:Li
Mezar antik donemde sayuldugu ir,:in on ada ve as!l mezar adas1 y1gma tepeden giren taprak ile tamamen dolmu~ olup. biz geldigimizde kar,:akc;:IIar on adada r;aii~Iyardu
Guney-kuzey yonunde in~a edilen mezar, 45 metre r,:apmdaki tumi.illis suni tepesinin merkez noktasmda degil, guney taratlnda yer al-maktadll· (('izim: I).
KaZI c;:aiJ~malan gi.iney tarattaki dramas onLinde ba~lami~. once dramas ar,:IIarak mezar .on odas1 ve asii mezar odasmm ic;:indeki dolgu tapraklar ba~altiimt~tir (Resim: 6. 7,8).
Tumi..ih.is ic;:inde bulunan mezann in~aasmda, c;:evrede bulunan kesil-mi~ ki.ifeki ta$I bloklar kullaniimi~ olup, klasikle~mi~ dramos, l.in oda ve asd mezar adasmdan alu~ur.
f)J<()AfOS: 235 em. uzunlugunda, 160 em. geni~ligindedir ((izim 1: Resim: I 0, II). Yan duvarlan kesilmi~ blaklardan ciri.ilmli~. Lizeri kaZI s1rasmda on ada giri~inde bulunan iic;:gen c;:att almltgma lizeri be~ik c;:at1 ile kapat!lmJ~tir (Resim: 12) AIIniJga gore giri~in sol Listlindeki hloklar daha uzun. sag LJstlindeki bloklar daha k1sa olarak <;attlmJ~ttr. Taban SJ-ki~llrilmi~ toprakt1r. l\1ezar on odas1 giri~incle 43 em. c;:apmda, 56 em. yi.iksekliginde kl!feki ta~mdan yapilm1~ ve ic;:i oyulmu~ sunu kah1 (altar) bulunmu~tur (Resim: 13 ).
ON
ODA: Dromostan, ~u anda mevcut giri~i 104 em. x 134 em. olan kap1dan, dikdortgen planii ()n odaya girilmektedir. On kisJmda bulunankap1. kapak ta~ma gore orijinalde 75 em. x l 04 em. clir (Resin! II) !\1e-zar on odas1 300 x 210 em. ebadmda, yLiksekligi 2)7 em. dir (('izim:
1.2,3; Resim 14,15). Mezar on odas1mn kap1 giri~ cephesi bloklan 80 em. olarak kahn tutulmu~tur. Bunun nedeni c;:at1 ve dromos bloklarmm giri~ i.istunde birle~tirilmi~ almasidir. Hem de saglaml1k bu sayede miti-nlmi~tir. rviezar c)n odasmm c;:atisma kuzey-gi..iney yoniinde dikdcirtgen kesitli iki blok atilm1~ ve uzerine yatay olarak dogu-bat1 yonlinde dltz yati bloJ.;Jan yerlqtirilmi~tir ((izim 3: Resim: 14) Tabana ise 15 em. kalJn-IJgmda ki1feki ta~I db~eme yerle$tirilerek i.izeri 6 em. kirec;: hare;: s1va ile tum duvarlar ve tavan da dahil olmak Clzere kapatdmi~tJr. Bu bt:i!Limi.in
giri~ solundaki batt duvannm List ktsmt tahrip edilmi~tir. Giri~ sol ko~e
deki uc; adet blok. daha ge<;: donemde yaptlan gomCryle ilgilidir.
lv/J::ZAR 0/JASJ: Mezar on odasmdan 120 em. x 172 em. ebadmdaki kapt i\e astl mezar odasma girilmektedir. Kapt qigi on odaya gore 5 em. yukseltilmi~tir. Mezar ('m odasmdan mezar odasma giri~ kaptst bloklan <;:ift stra 80 em. kalmltgmda olup, bunun 40 em. lik birinci bolumu on odaya, 40 em. lik ikinei bo\Ctmu arka odaya ait duvarlardlf ((izim 1 ,2~ Resin1: 14-15). Bu, duz c;attlt on oda ortCt sistemiyle tonozlu mezar
odasJ-nm brtu sisteminin farkldtgmdan kaynaklanmaktadtr. Mezar odast, batt
tarafta i~ makinesiyle a<;:Jlan yarma sonueu ac,:tga <;:tkan bloklardan anla-~lldigma gore, 145 em. lik tonoz yan c;aptm olu~turan bloklann ic; ylizleri yay ~eklinde oyularak list uste konmu~, boyleee tonoz kavsi meydana gelmi~tir ((izim: 4~ Resim: 9). Arka ktsmm duvar ustune gelen en son bloklan ise L ~eklinde ac;darak hem duvar hem de tonozu olu~turmu~tur ((izim: 4~ Resim: 16).
Mezar odast 300 em. x 300 em ebacltnda kare planlt olup, yl.iksekligi de 300 em. dir. lVIezar odasmda, Ctc,: y(inde, 155 em. yi.ikseklikte tonoz kavsinin ba~lad1g1 kistmda, 10 em. kalmhgtncla, 4 em. <;tktnttlt bir band korni~ yapiltm~tJr ((izim: 4~ Resim: 15, 16). Mezar odasmtn arka dman ve dogu duvar dibi, giri~in sol Ctst tonoz ktsmt, ka<;:akc,:Jlarea tahrip cdi\-mi~tir
Taban, on oda gibi 15 em ka\tnltgmda do~eme b\oklanyla kaplan-mt~, uzerine 6 em. ka1mltgmda kit-e<; hare,: stva yapdmt~tlr. Yan duvar1ar ve tonoz da tamamen stvalld1r
Mezar odast ic,:inde giri~in kar~tsma bir kline yerle~tirilmi~tir. KaZJ SJrasmda 16 em. kalmligmda, 77 em. eninde, 57 em. uzunlugunda kline par<;:astyla, 18 em. kalmltgmda, 52 em. yuksekliginde. 88 em. uzunlu-gundaki kline ayag1 bulunmu~tur (Resin1: 18, 19). Kline ayagt bat1 cluvan dibindeki yuvasma yerle~tirilerek uzerine kline parc,:as1 konmu~tur (Re-sim: 17, 20, 21). Kline ayagmmon k1smt hatifkavisli ters S ~eklindedir
Kline parc,:as1 ve kline ayagt da yine kirei( han; ile sJvamlll~tJr.
Mezar on odasr ve mezar odasmm duvar orgu teknigi pseudo-isodomos tarzmdadir (\=izim: 2,3,4; Resim: 14, 15, 16).
Kazr srrasmda bulunan yerel iiretim sigillata seramik parc;alan gene!
olarak M.O. Ger;: 1. yiizyii ile M.S. I ytizyii ir;:ine tarihlenmelidir (Resim:
22, 23, 24 ). Burada ozellikle srg tabak parc;alannm cidarlanmn kahn
ol-masr ve siyah astarh olu~lan Hellenistik ozellikleri devam ettirdiklerini
gostermektedir. Bu tipteki tabaklar M.O. 1. ytizyii ile Erken imparatorluk
Donemi'ne tarihlenmektedir. (Sim~ek, s. 43, Resim: 52, Zoroglu, SOED,
1986, s. 74-76, form Ill 0-11, Hayes, s. 85, levha XX/4). Devetiiyil renkli
hamurlu ince agrzh pan;:alar ise daha c;ok M.S. I ytizyJida kullamm
gor-mil~tiir. (Sim~ek, s. 53, R.15l, Hayes. Sayfa 20, 32, 81 levha: ll/11, V/16,
XVIII/4). Yine kazr c;;ah~malannda demir kenet ve cam parc;;alan ile
Bi-zans Donemi kullanunma ait seramik parc;;alan bulunmu~tur.
<::amba~r Tiimiiliisil, antik Frigya bolgesinde M.O. 7. yiizyJidan itiba-ren yaygm olarak kullamlan tiimilliis mezar tipinin, Erken
Augustus-M.S. I. yi.izyda tarihlenen tipik dromos, on oda ve mezar odasmdan
olu-~an temsilcisidir.
Bolgedeki tilmiiliis mezarlar Lidya ve Trakya tumiili.islerinin bir
de-varm ~eklindedir. Mansel, amtsal yaprlmr~ ve uzerine toprak yrgrlm1~
mezarlann, ozellikle de kubbeli mezarlann kaynagm1 Yunanistan olarak
gostermektedir (Mansel, Trakya, Krrklareli, s. 28-29). M.b. 2. bin
sonla-nndaki Dor goc;;leriyle birlikte bu mezar gelenegi Anadolu'ya gelmi~ ve
burada kendine ozgu bir bic;imde uygulanmt~t1r (Mansel, Trakya,
Kirlda-reli, s. 32).
Antik Frigya bolgesi ic;;inde bulunan Lycos Vadisi ve Anawa
Ova-sr'nda 100'iin uzerinde tiimuliis mezar tespit edilmi~tir. Dromos
veto-nozlu mezar odasmdan olu~an Hierapolis ttimuli.is mezarlan gene! olarak
M.b. 2. yuzyrlm ikinci c;;eyregi ile M.S. 1. yi.izyrhn ikinci c;;eyregi
arasm-da kalan 200 yrllrk zaman dilimi ic;;inde kullamlmr~trr (Sim~ek. s. 17-18,
\=izim: 1-3, Resim: 19, Schneider, s. 128, Fig. 11, Levha: XXV/a-b, XXVT/a-b, Hierapolis. s. 106, 110-111, Ferrero, Hierapolis, AHTK, s.
167-169).
Otia Anadolu Bolgesi'nde Kayseri iii r;evresinde bulunan Garipler
Tiimulusu tonozlu mezar odasmdan olu~makta olup, ir;inde bulunan
me-zar hediyeleri ve Augustus sikkesine gore Miladi "0" yJ!Iarma
tarihlenmi~tir (Eskioglu, TAD, XXVIIl, s. 190-195, Resim: 1-22). Yine
Kayseri r;evresinde bulunan ve tonoz ortulii mezar odalanndan olu~an
Bqtepe l ve Be~tepe 2 tiimiiliisleri ir;inde bulunan mezar hediyeleri ve
sikkelere gore M.O. l. yiizyila tarihlenmi~tir (Eskioglu, ?AD, s. 197-204,
Resim: 23-40).
Eski~ehir -Alpu Kocaktzlar Tumiiliisu ise be~ik r;atih dromosu,
to-nozlu on ve mezar odasmdan olu~maktadtr, ir; ktsmt ise kirer; harr;la
st-vanmt~ ve uzerine freskler yaprlmt~ttr. Buluntulara gore tiimiilus M.O. I.
yiizyli-M.S. 1. yuzydlara tarihlenmi~tir (Atasoy, ASD, 1981, s. 7-13).
Sonur; olarak ~amba~1 Tiimiiliisu, antik Frigya bolgesinde M
b.
l.yiizyii ile M.S. l. yuzyii arasmda r;ok yaygm olarak kullantlan tonozlu tiimuliis orneklerinin bir temsilcisidir. Ozellikle Hiearopolis tlimuliisle-rinde mezar odalan, Hellenistik- Roma mimarisi etkisiyle tamamen
to-nozlu olarak yapiltm~ttr. Kayseri ve Eski~ehir' de bulunan tonozlu
ornek-ler de bu tarihornek-lere verilmi~tir. ~amba~1 Tiimulusii'niin Eski~ehir-Alpu
Kocaktzlar Tumu!Usu gibi dromosunun be~ik r;atdt olmast, on oda ve
me-zar odasmm tamamen kirer; harr;la stvanmast benzer ozellikleri
yanstt-maktadtr. Ancak ~amba~t Tumu!Usu'nde duvarlarda herhangi bir fresk
izine rastlanmamt~ttr. Bu da mezann ya bu ~ekilde yaptldtgmt ya da
yap-ttran ki~inin ani oliimuyle duvarlara fresklerin yaptlmadan gomuldugunu
gostermektedir. Duvarlann pseudo-isodomos tarzt orgusu Hellenistik ge-lenegin etkisiyledir. Tumiilus iyinde bulunan seramik paryalan da gene] olarak Augustus Donemi ozellikleri gostermektedir. Mezar daha sonraki
donemlerde de kullanilmr~ttr. ~amba~t Tumu!Usii'nu M.O. Gey I. yiizyrl
ile M.S. 1. yiizyrhn ilk yansma tarihlememiz uygun olacaktrr.
KAYNAK<;:J\
r'\TASOY J\SD, I'):-! I: S. ATASOY, Eski~chir-Alpu Kol:ahtlar TOmlillislL .·Jrkenloji ,.,, Smwt Dergisi, Y1U, say I: II. istl '):-!I, S<lylil . 7-13.
ESl(jQl~LU. TAD, XXV[]!: M. ESKiO(~LU. (raripkr TlimliiCisO vc Kmseri· Jcki Tlimllllis Tipi Mezarlar, Tiirk Alim;luji Dergisi. XXVIlL Ankara, I ')X'). sm lie I :-l'}-224.
FERRERO. Hi..:rapolis AHIK: ]).B. FERRERO. Hierapolis. Aslwttepe, 1/ierapolis, lasos. Kyme, <lfanilio, ll)l)3, sa~fa. Ill 5-I X7
HAYES :.I.W. J lA YES, Sigillate Drientuli. Enciclopedia Dell >lrle .·lntica Suplemento, IL Roma,
I l)X5, S. 1-'Hi
HtERAPOLiS: D.B. FERRERO-F.D'Amhia-T.Ritti-D.I~onchetta. 1/ierapolis Di l•i·igia (I ')57-I 987). Torino. 19X7
MANSEL Trakva-K1rklardi: /\.M. MANSI]. Trakva-Ktrklareli 1\.uhheli ,\/e::arlan ve Saltte 1\.uhhe ''" 1\.emer l'roblemi, TTK, Ankara, 1943
SCHNEIDER: L. SCHNEIDER Eguini, La Vecmpoli Di, Hierapolis Di h·igia. ,\Jonimentt Anti chi Lincei, XL Vlll, Roma, I 972. savl~i '!J-142 (1-50) Ll-XX!X
~iM~EK :C., !-fierapolis Gr'iney i\'ekropolii (Sd.,:uk Oniversit..:si'ndc haz1rlanan ~·aymlanmanu~ Doktora te;.i). Koma. I 'l97
ZOROGLU, SflED, I 9Xh: K.L. 7.0RO(!LU, Samsarta bulunan Dogu Sigillatalan ilk Rapor,
Selptk Dnil'ersitesi Fen-Ldh. Fakiiltcsi, Edeh(vat nergisi. Sa\'1. :1. Konya, 19)-;(i_ Sa~:J!l. 61-1 ()()
498
sou
_L_ __
-~----
---c. -·-.-.
i
_m~·~r~.-.--.-·-.
cI
I
I
I
I
I
JL__ - · - · _ · - · ~~r~~ odas•. _ . _ . - ·D :
~1----.--~1
1I
c
I
~I
k•P• dronios Ill' Cambas1 Tumlilusu 1995 (:izim: 1 dromos kesit plan i:itc;ek, 1/25 <;izen' c. sim:;;ek 1/50 ioc-=-===:::li=====:=;1"''Lfl G> G> I ::> til ::> 3 E ::> 1-til· ro ..0 E l1l U· I
i
: .:.: ()) til· L().~ <UNtil <( ... - u 501C
a mba!? 1 Tumullisi.i -1995mezar
on
odas 1I Ill;;- (II,'> fff5' f/(,":- ((!,'> (If~' Iff,"> f(f$-Iff,'> /If~' !fh' /!IS' I
I I I I <;izim: 3 0
---'
kesit: Bb bl<;:ek:l/25 <; izen: c. ~im~ek l ln)+ 1Ul C1l u 0 L C1l N (!) E L.{) Gl Gl ;::;) Vl :::J :::J E :::J 1-Vl· C1l .D. E C1l 0
___
... 0so:;
R('~im I: (:amha~t TiimiiHisii vc a.-l{;ula Anawa Ovast'nm gcncl giiriinii~ii
R('sim 2: (:amha~t Tiimiilii~ii \(' arkada Karadag
Rcsim 3: Karallajfdaki krater· giilii "Kantgiil"
Rcsim ~: Tiimiiliiste i~ makincsi ile aplan ~anna
Rcsim 5: Tiimuliistc l"t~,:ak low }apat·kcn ~·al{alanan silahh ki~ilcr
l~csim 6: Tiimiilustc guncy tarafta hulunan dromos 1inundcki l{:tzt ~,:a h~malan
Resim 7: A~,:Ilan dromos ve iin oda l.:.aptsJ
odadal,j tlnlgu toprakla-nnm bo~alttlmas1
508
Rcsim 9: On odanm tahrip cdilcn batt duvan vc mczat· odast
tonozunu olu~tm·an bloklarm fist fiste )1CI"le~tirilmesi
Rcsim lO:Dromosun temizlcnmi~ hali, on
Resim 11: Dromos \'Con oda 1\.aptSilllll
iistten goriinii~ii, 1\.apal\. ta~t ve
sunu kab1
Rcsim 12: Dmmos ~,:atismm bindii·ildigi ;u·ka ii~;gen ahnhk
Rcsim 13: Sunu kalll
510
Rcsim 1-t: On oda, lj:att sistemi vc
Rcsim 15: Mczar o<.las1 i~,:inllc iin o<.la vc llrumosun giirunii~ii
Rcsim 16: Mczar o<.las1 ve tonoz sistcmi
Resim 17: Mezar odas1 i.,:indeld kline a)'agl yeri
Resim 18: Kline llar.,:ast
Rcsim 19: Kline ayagt
Resim 20: Kline a~ agt YC kline par~asmm yerle~tirilmi~ bali
Rcsim 21: Mczar utlasmm son uu.-umu
Rcsim 22: Scnunil.: pan,:alannm d1~ :yuzlcd
Rcsim 23: Scramili Jlar~alanmn i~ ~'iizleri
Rcsim 2-k Scntmik, cam JHlr~alan YC ucmir kenct
