* Selçuk Üniversitesi, Di hekimli i Fakültesi, Endodonti A.D., Ö retim Üyesi
KALS YUM H DROKS T ESASLI KANAL DOLGU PATLARI ÜZER NE
K FARKLI ÇÖZÜCÜ SOLÜSYONUN ETK S N N N V TRO DE ERLEND R LMES
Yrd. Doç. Dr. Funda KONT ÇOBANKARA* Dr. Hasan ORUÇO LU¶ Prof. Dr. Sema BELL *
ÖZET
Bu in vitro çal man n amac kalsiyum hidroksit esasl üç farkl kanal dolgu pat ile (Sealapex, Apexit, Acroseal) çinko oksit ojenol içerikli bir kanal dolgu pat (U/P Root Canal Sealer) üzerinde yayg n olarak kullan lan iki farkl çözücü solüsyonun (kloroform ve halotan) eritici etkisini de erlendirmekti. Her bir materyal üretici firma önerileri do rultusunda kar t r ld ktan sonra 45’er adet cam kapiller tüp içerisine dolduruldu. Tüpler materyallerin tam olarak sertle meleri için nemli bir ortamda 37C°’de etüvde 1 hafta süreyle bekletildi. Farkl kanal dolgu pat yla doldurulan her bir gruptaki 45 adet tüp daha sonra her birinde 15 adet tüp bulunan 3 alt gruba ayr ld . Alk 15 tüpte kloroform, ikincisinde halotan ve son grupta ise kanal dolgu pat herhangi bir çözücü kullan lmaks z n e elerle ç kar ld . E enin her bir tüpün bir ucundan di er ucuna geçmesi için gerekli zaman saniye olarak kaydedildi. Her bir grup için elde edilen sonuçlar one-way ANOVA ve Post-Hoc Tukey HSD testleriyle istatistiksel olarak analiz edildi. Bu çal ma
ko ullar alt nda kullan lan çözücü solüsyon
önemsenmeksizin, e enin tüpün bir ucundan di er ucuna geçmesi için gerekli zaman en yüksekten en dü ü e do ru Acroseal > Apexit > U/P Root Canal Sealer > Sealapex eklinde bulundu (p<0.05). Ayr ca, çal mada kullan lan tüm kanal dolgu patlar için kloroform en etkili çözücü solüsyon olup bunu halotan takip etti (p<0.05). Çözücü solüsyon kullan lmaks z n sadece e e kullan ld nda penetrasyon zaman nda anlaml ekilde artma bulundu (p<0.05).
Anahtar kelimeler: kalsiyum hidroksit esasl kanal dolgu patlar , kloroform, halotan
SUMMARY
The purpose of this in vitro study was to evaluate the dissolving effect of two gutta-percha solvents (chloroform and halothane) on three calcium hydroxide based sealers (Sealapex, Apexit, Acroseal) and a zinc oxide eugenol based sealer (U/P Root Canal Sealer). After mixing the sealers according to the manufacturers’ directions, each material was syringed into 45 glass capillary tubes, and was placed in a humidity environment at 37°C for 1 week to allow the materials to set completely. Each group of 45 tubes was then randomly divided into three subgroups, including 15 tubes each. The sealer was removed with files using chloroform in the first 15 tubes, with halothane in the second group and without solvent in the last group. The time necessary to pass a file through to the end of the tube was recorded for each sample in seconds. Results were statistically analyzed with one–way ANOVA and Post-Hoc Tukey HSD tests. The time necessary to pass a file through to the end of the tube from highest to lowest was found as follows: Acroseal > Apexit > U/P Root Canal Sealer > Sealapex, regardless the effect of solvent (p<0.05). In addition, chloroform was found the most effective solvent followed by halothane (p<0.05). When only file was used to remove the sealers, file penetration time was found significantly increased (p<0.05).
Key words: calcium hydroxide based root canal sealers, chloroform, halothane
G R 2
Di çekimi yerine yap lacak ba ar l bir endodontik tedaviyle di in dental ark n fonksiyonel bir üyesi olarak a zda kalmas n n sa lanmas di hekiminin esas
amaçlar ndan birisidir. Ancak, endodontik tedavi
esnas nda kök kanal sisteminin yetersiz ekilde
temizlenmesi ve/veya doldurulmas , i lemsel hatalar veya kapat lan kök kanal sisteminin apikal veya koronal
yolla yeniden enfekte olmas gibi nedenlerle ba ar s z olmu vakalarda yap lan kök kanal dolgusunun yenilenmesi gerekebilir.1
Kök kanal tedavi yenilemesinde esas amaç; kök kanal sistemini tamamen temizlemek, dezenfekte etmek ve nüksetmeyi önlemeye yönelik olarak kök kanal na
giri i yeniden kapatmakt r.2 Dolay s yla önceden
doldurulmu kanallar n yeniden tedavisinde,
kemomekanik preparasyon esnas nda tüm kök kanal sisteminin temizlendi inden ve antimikrobiyal ilaçlar n kök kanal sisteminin anatomik düzensizlik ve dallanmalar na ula abildi inden emin olmak için öncelikle doldurulmu kök kanal sistemindeki tüm dolgu materyallerinin tamamen bo alt lmas zorunludur. 2, 3
Kök kanal tedavilerinde guta-perka hala en yayg n olarak kullan lan esas kanal dolgu maddesidir ve kök kanal dolgusu esnas nda bir kanal dolgu pat ile birlikte uygulan r.4 Önceleri kanal dolgu patlar n n esas dolgu materyallerini kök kanal içerisine ba lama gibi ikincil bir rol oynad dü ünülmekteyken, günümüzde esas dolgu materyali ile kanal duvarlar aras ndaki düzensizlikleri ve tüm anatomik dallanmalar doldurmak suretiyle kanal n tam olarak kapat lmas nda çok önemli bir rol oynad kabul edilmektedir.5
Kök kanal dolgu yenilemelerinde guta-perka; termal, mekanik, kimyasal yöntemler ve bunlar n kombinasyonlar kullan larak ç kar labilir.4, 6 Kimyasal yöntem olarak, kloroform en yayg n kullan lan çözücüdür ve son derece etkili oldu u gösterilmi tir.7-10 Ancak iyi bilinen bu çözücü baz uluslararas g da-ilaç ve sa l k kurulu lar taraf ndan karsinojenik potansiyeli nedeniyle ele tirilmi ,11, 12 bu durum klinisyen ve
ara t rmac lar alternatif çözücüler aramaya
yönlendirmi tir. Wourms ve ark.10 30 adet karsinojenik olmayan organik çözücünün guta-perka’y çözme etkinlikleri üzerine yapt klar bir ara t rma sonucunda halotan n guta-perkay çözme konusunda kloroform kadar etkili oldu unu bulmu ve bu konuda en ümit verici çözücü oldu unu ileri sürmü lerdir.Uçucu özellikte ve yan c olmayan bir hidrokarbon olan halotan n
solunum depresyonuna neden olabilece i ve
hepatotoksik özelli e sahip oldu u tart lmakla birlikte,
kloroforma kimyasal benzerli i dolay s yla di
hekimli inde alternatif guta-perka çözücü olarak kullan m alan bulmu bir maddedir.10, 13, 14
Ba ar s z kök kanal dolgu yenilemelerinde, guta-perka ç karma yöntemleri oldukça fazla ara t r lmas na
ra men, guta-perkayla birlikte kullan lan kanal dolgu patlar n n kök kanal duvarlar ndan ve onlar n mekanik metotlarla ç kar lmalar için ula lmalar n n mümkün olmad anatomik dallanmalardan ç kar lmas çok fazla ilgi çekmemi tir. Ancak kanal tedavi yenilemelerinde, kanallar n etkili bir dezenfeksiyon ve yeniden kapatma için art k materyallerden tamamen temizlenmesi istendi inden bir çözücü solüsyon kullan lmas esast r.2 Bu ihtiyaca ra men, ticari olarak mevcut çe itli endodontik kanal dolgu patlar n n yayg n olarak kullan lan organik çözücülerde çözünebilme özellikleri konusunda çok az bilgi vard r. 2, 15, 16
Bu in vitro çal mada kalsiyum hidroksit esasl üç farkl kanal dolgu pat ile çinko oksit ojenol içerikli bir kanal dolgu pat üzerinde iki farkl guta-perka çözücü solüsyonun eritici etkisini de erlendirmek amaçlanm t r.
MATERYAL ve METOT
Çal mada kalsiyum hidroksit esasl üç farkl kanal dolgu pat ile (Sealapex, Apexit, Acroseal) çinko oksit ojenol içerikli bir kanal dolgu pat (U/P Root Canal Sealer) kullan ld (Tablo I).
Kanal Dolgu Pat5 Üretici Firma
Sealapex Kerr, Romulus MI, USA
Apexit Ivoclar-Vivadent, Schaan, Liechtenstein, Germany Acroseal Septodont S.A., Saint-Maur des Fossés, France U/P Root Canal Sealer Sultan Chemists, Inc. Englewood, NJ, USA
Tablo I: Çal mada kullan lan kanal dolgu patlar
Kanal dolgu patlar üretici firma talimatlar na uygun ekilde kar t r ld ktan sonra her bir pat, 2.5 cc’lik plastik enjektörler (Ayset Plastik San. A.S., Türkiye) içerisine yerle tirilerek 45 adet cam kapiller tüpe (iç çap 1 mm, uzunlu u 20 mm) enjekte edildi. Tüpler 15 mm seviyesine kadar dolduruldu. Böylece her bir kanal dolgu pat ndan 45’er adet olmak üzere toplam 180 adet tüp doldurularak materyallerin tam sertli e ula malar için nemli bir ortamda 37ºC’deki etüvde 1 hafta süreyle bekletildi.
Farkl kanal dolgu pat yla doldurulan 45’er tüplük her bir grup daha sonra 15’er tüp içeren 3 alt gruba ayr ld . Alk alt grupta halotan, ikincisinde kloroform ve son alt grupta herhangi bir çözücü kullan lmaks z n kanal dolgu patlar bir e eyle ç kar ld . Test örnekleri içerisine penetrasyonu sa lamak amac yla 25 no.’lu
Switzerland) itme-çekme ve döndürme hareketleriyle kullan ld . Çözücü uygulanan gruplarda ise, çözücüler cam kapiller tüplerin bo olan üst 5 mm’lik k s mlar na her 1 dakikada (dak.) yenilenmek suretiyle uyguland . Tüpün çözücü uygulanan taraf ndan di er tarafa e enin geçmesi için gerekli zaman her bir örnek için saniye olarak kaydedildi. 1200 saniye (20 dak.) boyunca penetrasyon sa lanamayan örneklerde test sonland r ld .
Her bir grup için kaydedilen zaman verileri normal da l ma uydu u için istatistiksel kar la t rmalarda parametrik testler kullan ld . Her bir çözücünün kanal dolgu patlar n çözme süreleri ve her bir pat n farkl çözücülerde çözünme sürelerini kar la t rmak için one-way ANOVA ve Post-Hoc Tukey HSD testleri kullan ld .
BULGULAR
Her bir çözücü solüsyon için hedström e enin farkl kanal dolgu pat içeren tüplerin uzunlu u boyunca penetre olmas için geçen zaman Tablo II ve III’de verilmi tir.
Ayn sütunda farkl harfi ta yan gruplar aras ndaki fark istatistiksel olarak anlaml d r (p<0.05)
Penetrasyon zaman (saniye)
Kloroform Halotan Çözücü yok
Sealapex 66.07 ± 9.55 d 79.60 ± 12.98 d 128.13 ± 12.24 d
Apexit 370.60 ± 12.27 b 474.80 ± 12.70 b 896.93 ± 14.72 b
Acroseal 720.80 ± 15.17 a 986.40 ± 17.13 a > 20 a
U/P Root Canal Sealer 81.33± 9.60 c 96.73 ± 8.57 c 199.00 ± 11.85 c
Tablo II: Çal mada kullan lan her bir çözücünün kanal dolgu patlar n çözme sürelerini kar la t rmak için yap lan one-way ANOVA ve Post-Hoc Tukey HSD test sonuçlar (n=15).
Penetrasyon zaman (saniye)
Sealapex Apexit Acroseal U/P Root Canal
Sealer
Kloroform 66.07 ± 9.55 c 370.60 ± 12.27 c 720.80 ± 15.17 c 81.33± 9.60 c
Halotan 79.60 ± 12.98 b 474.80 ± 12.70 b 986.40 ± 17.13 b 96.73 ± 8.57 b
Çözücü yok 128.13 ± 12.24 a 896.93 ± 14.72 a > 20 a 199.00 ± 11.85 a
Tablo III: Çal mada kullan lan her bir pat n farkl çözücülerde çözünme sürelerinin one-way ANOVA ve Post-Hoc Tukey HSD testleri ile kar la t r lmas (n=15).
Yap lan istatistiksel test analizlerine göre çözücü
solüsyon olarak kloroform kullan ld nda e e
penetrasyon zaman en uzun kanal dolgu pat n n Acroseal (720.80 ± 15.17) oldu u, bunu s ras yla Apexit
(370.60 ± 12.27), U/P Root Canal Sealer (81.33 ± 9.60)
ve Sealapex (66.07 ± 9.55)’in takip etti i belirlendi (p<0.05) (Tablo II).
Çözücü solüsyon olarak halotan kullan ld nda da s ralama de i medi. Yine e e penetrasyon zaman en uzun kanal dolgu pat n n Acroseal (986.40 ± 17.13) oldu u, bunu s ras yla Apexit (474.80 ± 12.70), U/P
Root Canal Sealer (96.73 ± 8.57) ve Sealapex (79.60 ±
12.98)’in takip etti i belirlendi (p<0.05) (Tablo II). Herhangi bir çözücü solüsyon kullan lmayan gruplarda ise Acroseal kanal dolgu pat nda 1200 sn.’lik (20 dak.) sürede tüp uzunlu u boyunca herhangi bir penetrasyon sa lanamazken; Apexit’te 896.93 ± 14.72 sn.’de, çinko oksit öjenol içerikli U/P Root Canal Sealer’da 199 ± 11.85 sn.’de ve Sealapex’te 128.13 ±
12.24 sn.’de tamamland (p<0.05) (Tablo II).
Çal mada kullan lan kalsiyum hidroksit içerikli tüm kanal dolgu patlar yla (Sealapex, Apexit, Acroseal) çinko oksit öjenol içerikli U/P Root Canal Sealer’in her birisi için e e penetrasyon zaman kloroform uyguland nda hem halotan hem de çözücü uygulanmayan gruplara göre istatistiksel olarak anlaml ekilde daha k sa bulundu (p<0.05). Yine tüm kanal dolgu patlar için halotan uygulanan gruplarda, çözücü uygulanmayan gruplara göre daha k sa sürede e e penetrasyonu sa land (p<0.05) (Tablo III).
TARTI2MA VE SONUÇ
Bu çal mada kök kanal tedavi yenilemelerinde s kl kla kullan lan iki organik çözücü olan kloroform ve halotan n kanal dolgu patlar üzerine etkileri in vitro
olarak incelenmi tir. Günümüzde endodontik kanal dolgu patlar n n organik çözücülerdeki çözünürlülüklerini test etmek için kullan lan uluslararas bir standart yoktur. Bu çal mada Erdemir ve ark.15 ile Hansen16’nin
çal malar na benzer ekilde cam kapiller tüpler
kullan lm t r. Çal ma öncesinde klinik artlar taklit etmesi için kapiller tüp yerine do al di kullan lmas dü ünülmü ancak prepare edilen kanallardaki mevcut de i kenlikler ve kök kanal dolgusu olarak kullan lan materyallerin uygulanmas ve standardizasyonunun sa lanmas esnas ndaki kontrol zorluklar dolay s yla tercih edilmemi tir.
Mevcut çal mada ayr ca, kanal dolgu patlar guta-perkayla birlikte kullan ld nda yumu ama özellikleri etkilenebilece inden ve amaç sadece kanal dolgu patlar n n çözünme özelliklerini test etmek oldu undan guta-perka kullan lmam t r. Bunun yan s ra kloroformla halotan guta-perkay çözme veya kök kanal ndan ç karma etkinli i aç s ndan kar la t ran çe itli çal malar
da yap lm t r. Bu çal malar n baz lar nda kloroformun halotandan daha etkili oldu u sonucuna ula l rken,17-19 di erlerinde ikisi aras nda fark olmad belirlenmi tir. 20-22
Kök kanal tedavi yenilemesinin amac kök kanal ndan ve hatta kök kanal sisteminin tüm dallanma
veya düzensizliklerinden materyalleri tamam yla
ç karmakt r. Dolay s yla guta-perka yan s ra kök kanal dolgu pat n da etkili bir ekilde çözebilecek solüsyon, kök kanal sisteminin mikroskobik dallanma ve düzensizliklerini temizlemede de oldukça faydal olacakt r.2,3 Bununla birlikte Barbosa ve ark.23 kanal dolgu yenilemesinde yayg n ekilde kullan lan 3 farkl çözücünün (kloroform, halotan ve turbentin) önemli biyolojik sak ncalar ndan dolay endodontik tedavi yenilemelerinin çözücü kullan lmadan gerçekle tirilmesi
gereklili ini savunmu lard r. Ancak mikrobiyal bak
aç s na göre bir çözücü kullan lmas kök kanal dolgu pat n n tamamen ç kar lmas n artt raca için tavsiye edilebilir. Bununla birlikte toksik olmayan ve ayn zamanda etkili olan bir solüsyon hala bulunamam t r.2, 3, 23
Mevcut çal mada tüm kök kanal dolgu patlar için sadece e e kullan lmas çözücü kullan lan di er gruplara oranla anlaml ekilde daha fazla zaman alm t r (p<0.05). Ayr ca yine tüm kanal dolgu patlar için çözücü olarak kloroform kullan ld nda halotandan daha k sa sürede e e penetrasyonu sa lanm t r (p<0.05).
Erdemir ve ark.15 taraf ndan yap lan in vitro bir çal mada çinko oksit öjenol esasl U/P Root Canal Sealer için e e penetrasyon zaman kloroform kullan ld nda halotana oranla daha az zaman almas na ra men aradaki fark istatistiksel olarak anlaml bulunmam ve her iki çözücü solüsyonun çinko oksit ojenol içerikli patlar için etkili oldu u ileri sürülmü tür. Whitworth ve Boursin2 taraf ndan yap lan in vitro bir çal mada ise uçucu özellikteki çözücülerde farkl kök kanal dolgu patlar n n çözünme özellikleri kar la t r lm ve çinko oksit öjenol esasl Tubli-Seal EWT’nin halotanda kloroformdan daha az a rl k kayb na u rad tespit edilmi tir. Bizim çal mam zda da bu çal maya benzer ekilde çinko oksit öjenol içerikli U/P Root Canal Sealer için kloroform kullan ld nda halotana oranla daha k sa sürede e e penetrasyonu sa land tespit edilmi tir. Whitworth ve Boursin2 taraf ndan yap lan çal mada ayr ca kalsiyum hidroksit esasl Apexit için kloroform ve halotanda benzer oranda a rl k kayb
oldu u belirlenmi tir. Ancak bizim çal mam zda bu çal madan farkl olarak Apexit için çözücü olarak kloroform kullan ld nda halotana oranla daha k sa sürede e e penetrasyonu sa lanm t r.
Mevcut çal mada kullan lan çözücü solüsyon veya yöntem önemsenmeksizin, e enin tüpün bir ucundan di er ucuna geçmesi için gerekli zaman en yüksekten en dü ü e do ru Acroseal > Apexit > U/P Root Canal Sealer > Sealapex eklinde bulunmu tur (p<0.05). Erdemir ve ark.15 ve Hansen16 taraf ndan yap lan in vitro çal malarda kalsiyum hidroksit esasl Sealapex’in 1 haftal k sertle me peryodu boyunca sertle medi i ve dolay s yla çözücü solüsyonlar n Sealapex’e etkisinin belirlenemedi i belirtilmi tir. Ara t r c lar bu durumun Sealapex’in havayla temas etmeden nemli ortamda bekletilmesinden kaynaklanabilece ini ileri sürmü lerdir. Ancak bizim çal mam zda 1 haftal k sertle me peryodu süresinde, Sealapex de dahil tüm kalsiyum hidroksit esasl patlar ak kan k vam n kaybedip, ilk a amada e e penetrasyonuna direnç gösterecek derecede sertle me özelli i göstermi ve çözücü solüsyonlar n etkisi çal maya dahil edilen tüm patlar üzerinde incelenmi tir. Çal ma sonucunda çözücü olarak kullan lan solüsyon
önemsenmeksizin Sealapex grubunda çal mada
kullan lan di er tüm kanal dolgu patlar ndan istatistiksel
olarak anlaml ekilde daha k sa sürede e e
penetrasyonu sa land tespit edilmi tir. Allan ve ark.24 taraf ndan yap lan bir çal mada hem klinik hem de in vitro ko ullarda Sealapex’in 1 hafta içinde k smen sertle ti i, tam sertle menin ise ancak 4 hafta sonra olu tu u belirtilmi tir. Dolay s yla bizim çal mam zda Sealapex’le ilgili olarak di er patlara oranla anlaml ekilde daha k sa sürede penetrasyon sa lanmas , pat n geç sertle me özelli ine ba l olabilir.
Literatürde kalsiyum hidroksit esasl patlar n farkl çözücülerdeki çözünme özelliklerine dair çok fazla bilgi
yoktur. Ancak, mevcut çal ma artlar alt nda
kloroformun çal mada kullan lan tüm patlar için halotandan daha etkili oldu u tespit edilmi tir. Dolay s yla çözücü solüsyon olarak kloroform, hem tedavi etkinli ini artt rma hem de zaman kazanma aç s ndan önemi göz önüne al nd nda kalsiyum hidroksit esasl kanal dolgu patlar n n kullan ld kanal tedavi yenilemelerinde halotana alternatif olmas bak m ndan uygun bir çözücü olarak görünmektedir.
KAYNAKLAR
1. Saunders WP, Saunders EM. Coronal leakage as a cause of failure in root-canal therapy: a review. Endod Dent Traumatol 10(3):105-8, 1994.
2. Whitworth JM, Boursin EM. Dissolution of root canal sealer cements in volatile solvents. Int Endod J 33(1):19-24, 2000. 3. Wilcox LR. Endodontic retreatment: ultrasonics and chloroform as the final step in reinstrumentation. J Endod 15(3):125-8, 1989.
4. Nguyen TN. Obturation of the root canal system. In: Cohen S, Burns RC, editors. Pathways of the pulp.6th ed., St Louis:
Mosby; 219-71, 1994.
5. Dummer PMH. Root canal filling. In Harty’s endodontics in clinical practice. 4th ed., Pitt Ford TR ed., Wright, London,
123-153, 1997.
6. Stabholz A, Friedman S, Tamse A. Endodontic failures and retreatment. In: Cohen S, Burns RC, editors. Pathways of the pulp.6th ed., St Louis: Mosby; 690-728, 1994.
7. Kaplowitz GJ. Evaluation of gutta-percha solvents. J Endod 16(11):539-40, 1990.
8. Tamse A, Unger U, Metzger Z, Rosenberg M. Gutta-percha solvents--a comparative study. J Endod 12 (8):337-9, 1986. 9. Wennberg A, Orstavik D. Evaluation of alternatives to chloroform in endodontic practice. Endod Dent Traumatol 5(5):234-7, 1989.
10. Wourms DJ, Campbell AD, Hicks ML, Pelleu GB Jr. Alternative solvents to chloroform for gutta-percha removal. J Endod 16(5):224-6, 1990.
11. FDA-United States Food & Drug Administration. Chloroform, use as an ingredient (active or inactive) in drug products. Federal Register Number: 26845, US Government Printing Office, Washington DC, 47-8, 1976.
12. International Agency for Research of Cancer. IARC monographs on the evaluation of carcinojenic risk to humans. Int Agency Res Cancer, suppl 7:152-4, 1987.
13. Tabatabai M, Kitahata LM, Yuge O, Matsumoto M, Collins JG.Effects of halothane on medullary inspiratory neurons of the cat. Anesthesiology 66(2):176-80, 1987.
14. Pohl LR, Pumford NR, Martin JL.Mechanisms, chemical structures and drug metabolism. Eur J Haematol Suppl 60:98-104, 1996.
15. Erdemir A, Adanir N, Belli S. In vitro evaluation of the dissolving effect of solvents on root canal sealers. J Oral Sci 45(3):123-6, 2003.
16. Hansen MG. Relative efficiency of solvents used in endodontics. J Endod 24(1):38-40, 1998.
17. Hunter KR, Doblecki W, Pelleu GB Jr. Halothane and eucalyptol as alternatives to chloroform for softening gutta-percha. J Endod 17(7):310-1, 1991.
18. Kaplowitz GJ. Evaluation of the ability of essential oils to dissolve gutta-percha. J Endod 17(9):448-9, 1991.
19. Wilcox LR. Endodontic retreatment with halothane versus chloroform solvent. J Endod 21(6):305-7, 1995.
20. Ibarrola JL, Knowles KI, Ludlow MO. Retrievability of Thermafil plastic cores using organic solvents. J Endod 19(8):417-8, 1993.
21. Ladley RW, Campbell AD, Hicks ML, Li SH. Effectiveness of halothane used with ultrasonic or hand instrumentation to remove gutta-percha from the root canal. J Endod 17(5):221-4, 1991.
22. Oyama KO, Siqueira EL, Santos M. In vitro study of effect of solvent on root canal retreatment. Braz Dent J 13(3):208-11, 2002.
23. Barbosa SV, Burkard DH, Spangberg LS. Cytotoxic effects of gutta-percha solvents. J Endod 20(1):6-8, 1994.
24. Allan NA, Walton RC, Schaeffer MA. Setting times for endodontic sealers under clinical usage and in vitro conditions. J Endod 27(6):421-3, 2001.
Yaz5?ma adresi:
Yrd. Doç. Dr. Funda KONT ÇOBANKARA Selçuk Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Endodonti A.D. 42075 Kampüs/KONYA
Tel : 0 332 2231232
Fax : 0 332 2410062
