Yıldızelili Atıfet Bildik`ten derlenen masallar (İnceleme-metinler) / null

FIRAT VNIVERSITESI

SOSYAL BtL!MLER ENSTITUSU

YILDIZELIL! ATIFET BILDIK'ten DERLENEN MASALLAR

( !NCELE1'.ffi - METINLER)

(YüKSEK LISANS TEZ!)

SUNA PAM!R B!LD!K

Fırat Üniversitesi Merkez Kütüphanesi llllllllllllllllllllllllll\ll\111111111111111 *0068575* 255.07.02.03.00.00/08/0058575 TD YL/30

ELAZI('; - 1995

!Ç!NDEK!LER

iJNSi:iZ . . . · . . .

VI

I -VI I I

G!R!Ş . . .

IX-XI

"\F"T"T n.,.."'7.,...,T _... ~ ~L LL .L ~ ... .C: Lı l .. . . .. ~ . .. . . - T "\T ,r..,.. . . . 1 /'-- :\ L

A- YILDIZEL!'N!N TAR!Hf YAFISI . . . IX

B- YILDIZEL!'N!N COGRAF! YA?ISI ...

. . . ,, '"·

C-

YILDIZELi'NIN KULTUREL YAPISI . . . XI

... 1"""'\ .. _ • ..,..: ::"Aif' l .. OULUl"l

ATIFET B!LD!K HAKKINDA B!LG!LER . . .

1-6

A- ATIFET B!LD!K VE ÇEVHES! . . . 1-4

.:.. - DO(';UT-1

"'{ER! . . .

l 2- DOt";UM ,...,..,'""1\ orı..;.."!"'T..;.. ~. l.Hl"'i..lD.l . . . .;:: .3-

A.DI . . . 2

4- SOYADI . . . 2 .5- BABA TARAFI . . . 2 6- ANNE TARAFI . . . 3 7- KARDEŞLER! . . . 3 8-

AILESI . . .

3 a.) ~~· _.C.y ... l. . . . • . . . • . . . .) b)

ÇOCUKLA.RI . . .

4

B- ATIFET B!LD!K'!N ÇES!TL! CEPHELER! ... 4-5

..

. t - Tlı.HS:tL! . . . 4 ... ~- !Ş!

. . . 5

.3-

GEZD!G! YERLER . . . 5

c-

ATIFET B!LD!K'!N MASALCILIGI ...

7-14 NOTLAR . . . 14

II ."BöLUM

1-MASALLAR HAKKINDA

BtLG! . . . : . . .

15-5

2-MASALLARIN öZELL!KLER! . . .

16

A- YILDIZEL!

MASLLARININ

SEK!L öZELL!KLERt ... 16

B-

YILDIZELi

lıı~ASALLARININ

1ifUHTEVA öZELL!KLER! ....

22

N(JTI..JAR . . . 5 4

I I I . Bi::iLUl-1

YILDIZEL! MASALLARININ T!P YAPISI VE MOT:tF SIRASI .... 55-97

A- T!?

YAPISI ... 5.5

B- rvTOT!F SIRA.SI . . . _ . . . 59

i{CiTL.A.R . . .

6 O IV.

BöLUM

1-YILDIZEL!

!ı!J:ASA.LLA.RININ

MOT!F

YAPISI . . . 9B-10

NOTLAR . . .

1 O .S

2-YILDIZEL! MASALLARINDA TESB!T ED!LEN MOT!FLER!N

MOT!F

!NDEX OF

FOLK-L!TERATURE'A

GöRE

TASN!Ft ....

106-207 A.

M!TOLOJ!K MOT!FLER . . .

1G6 B.

HAYVANLAR . . . 108

C . "{ASAK . . . 116

D. S!H!R . . . 120

·rv

J.

AKILLILAR VE APTALLAR ...

15~

K. ALDATMA . . . 154

L. KADER!N TERS DöNMES! ...

161

M. GELECE~!N

TAY!N! ...

164

N. SANS VE TAL!H ...

167

P. CEM!YET . . .

172 Q.

MüKAFATLAR VE CEZALAR ...

181

R. ES!RLER VE KACAKLAR ...

187

S. ANORMAL ZULüMLER ...

189 T.

C!NS!YET . . .

190

U. HAYATIN TAB!ATI ...

196 V.

D!N . . .

196

W. KARAKTER!N öZELLIKLER! ...

199 X.

M:tZAH . . .

201

Z. ÇES!TL! MOT!F GRUPLARI ...

203

V.BöLUM

YILLDIZEL! MASALLARININ FORMEL YAPISI ...

208-227 1-

BASLANGIÇ FOFNELLER! ...

211

2- BA~LAYIS (GEÇ!Ş)

FORMELLERt ...

213

3-

BENZER DURUMLARDA KULLANILAN FORMELLER ...

220

4-

B!T!S FORMELLER! ...

221

5-

CES!TL! FORMEL UNSURLARI ...

224

NOTLAR . . .

228

VI.BöLUM

MET!NLER . . . 23()-~82t

1- KIRMIZI BASLIKLI KIZ . . . 23~

2- KOSKOS EFEND! . . . 23,3 3- DONUZLAN BöCEG! . . . 23i

4- YASLI KADINLA T!LK! . . . 2~0 5- KONUSAN HOROZ . . . 24+ 6- TEK!R . . . 24··§' 7- KED!LER!N HED!YES! . . . 24~ 8- FATMA . . . 25!ll. 9- KöSENIN IHANET! . . . 25~~ 10- BALIK ÇI . . .

26.6

11- KABAK KIZ . . . 266 12- KABAK . . . 27B 13- HAYDAROVA DEG!RMEN H!KAYES! . . . 275

14- MAH!NUR . . . 271?

15-

PADIŞAHIN

YILAN OGLU ...

28~

16- RUYA . . . 286

ı 7- !<;Ct BABA . . . 288

18- YAM'fAM. . . ... 2

ı 9- DEL! OSMAN . . . 301il 20- KELOGLAN . . . 3013 2ı- SABIRTAŞI . . . 3ı2 22- !NC! MERCAN . . . 31 G, 23- BERBER . . . . 24- EM!NE . . . . 25- KAMBURLAR . . . .

·vr

26- KARA VEZ!~!N KIZI . . . . : . . . 3~0 27- AKILLI KARDESLE DEL! KARDEŞ . . . 34~

28- H!Ç . . . 34·5 29- CINGENE . . . 3~ 30- ALIPVERMEZ • LE VER!PVAZGECMEZ . . . 3-J!\ ., .. _ 31- KELOGLAN . . . 35i., 32- TOMS!R!K . . . 35 33- SALMAN . . . 365"

34- KELO~LAN.LA PAD!SAHIN KIZI . . . 361

35- SAHMARAN . . . .

36- ZAL!M PATI!SAH . . .

39li-37- KARDAN COCUK . . . 3::;6,

38- GöNüL . . . 3~"if

39- TüRLUSAH BEY . . . ~ . . . 37B

40- SAMDAN . . . 383

Halk Edebiyatı mahsulleri milleti millet yapan

degerierin köklerini taşır. Bir toplum bu degerieri ele alıp

ortaya çıkardıgında gelecegini saglamlaştırır, dünya kültUr

tarihi içindeki yerini alır.

Türk Halk Edebiyatı'nın mahsulleri içinde yer alan

masal türü. sözlü gelenekte. çok uzun zamandan beri her

çevrede önemli bir yer alarak anlatılagelmiştir. Ancak,

sosyal hayattaki gelişmeler bu türün artık ragbet görmemesine1

saflıgını kaybetmesine sebep olmuştur. Bu yüzden vakit

kaybedilmeden masalların toplanması, incelenmesi

gerekmektedir.

Bu alandaki çalışmaların önemine olan inancımız, bir

"masal anası" olan Atıfet Bildik'ten derledigirniz masalları

yüksek lisans tez konusu olarak saçınemize sebep olmuştur.

Yıldızelili Atıfet Bildik'ten Derlenen Masallar

(!nceleme-Metinler) adlı lisans tezimiz masalların

derlenme-sina. yazıya geçirilmesine ve Incelenmesine dayanmaktadır.

Çalışmamız öns6z ve Giriş'in dışında VI b61Umden

meydana gelmektedir.

Calışmamızın Giriş Bülümilnde kaynak şahsımızın

yetişdigi yer olan Yıldızeli'ni tarihi,cografi ve kUltilral

yapısıyla tanıtmaya çalıştık.

I. Bölümde, bir "masal anası" olan Atıfet Bildik'j.n

biyografisini verdik. Ayrıca onun masal birikiminin nasıl

VIII

II. Bölümde, masal. tanımlarından sonra Yıldızeli

masallarının şekil ve muhteva özelliklerini çıkardık.

Calışmamızın III. Bölümünde Yıldızeli masallarının tip

ve motif sırası verilmiştir. Masalların Aarne_ Thompson ve

Eberhard-Barotav kataloglarındaki tip numaraları, motif

sıraları tesbit edilmiştir.

IV. Bölümde/çalışmamıza konu olan 40 masalın motifleri

çıkarılıp benzerleri Motif Index of Folk Literatür' de

araştırılmıştır.

V.

Bölümde masalların formel yapısı~ beş ana başlık

1

altında incelenmiştir.

VI. Bölümde metinler yer almıştır. Çalışmamızda 4

1

~gyvan masalı~ 1 zincirlameli masal. 35 de halk masalı yer

almaktadır. Masalların anlatımı sırasında. anlaş ı lmayı zorlaştıran mahalli söyleyişlere ve yabancı kelimelere yer

verilmedigi için sözlük çıkarılrnadı.

Tezimizin sonunda. çalışmamızdan elde edilen sonuçlar

sıralanmıştır. Araştırmamız sırasında yararlandıgımız

kaynak-lar Bibliyografya kısmında verilmiştir.

Bu

çalışmarnda, kıymetli yardımlarını esirgemeyen hocam

Yrd. Doç. Dr. Ali Berat Alptekin ve Yrd. Doç. Dr. Esma

Simşek'e teşekkürlerimi sunarım.

Eksiklerimin ve hatalarıının hoşgörü i 1 e

karşılanacagını# eleştirilerin ise yol gösterici olacagı

inancını taşıyorum.

Elazıg, 1995 Suna Pamir B!LD!K

Yıldı:z:e 1 i

YILDIZEL!

Sivas'ın kuzeybatısında ve ile 72 km.

uzaklıkL:ı. bi:ı:- i llçedir. !Içenin yüzölçilmil 2856 km2 _olup

denizden yUksekligi 1400 metredir.

sahip

A- YILDIZEL!'N!N TAR!Hİ YAPISI

Yıldızeli bir yerleşim yeri olarak uzun bir geçmişe

degildir. S6ylentilere göre ilçe kurulmadan önce

çevrenin ormanlık. sazlık ve bataklık oldugu burada on- onbeş

evl ik bir topluluk bulundu.gu .:ınl~:ı.şılmakt,:tdır. Sonrı:ı..d,:ı.n

buraları temizlenerek yerleşmeye uygun hale getirilmiş ve

Yıldızeli bir bucak merkezi olmuştur. 1650-1864 yılları arasında Sivas'a baglı bir bucak olan ilçenin, bugünkU

topraklarından Belcik (Yavu) bucagı k6yleri ile. Sarkışla

ilcesi sınırına yakın köyleri o zamanki Tonus CSarkışla)

ilçesine baglı oldugu. bugün.bu k5ylerin tapu kayıtlarında

Tonus kazası kaydı olmasından anlaşılmaktadır.

Yıldı~eli'nin kuruluşu ile ilgili olarak vakıflar

dergisinde yayınlanan ve aslı Başbakanlık arşivinde bulunan

tei"'tümesi i ı !lkögretim Müfettişlerinden Kemal

tarafından yapılmış olan belge bir fikir vermektedir.

Bu belgeye göre Yıldızeli'nin kuruluşu ile ilgili

olarak Sadrazam Kemankes Kara Mustafa Paşa 1639 (Hicri 1049)

yılında padişaha mektup yazarak milsade istemiştir.

Bu mektuba göre bu toprakların Kara Must9fa Paya'ya

X

bildirilmiştir. Yukarıdaki mektubun her ne kadar Sadrazam

Kemankeş Mustafa Paşa'ya ait oldugu s5yleniyor ise de, mektubun anlamından Sadrazarnın mektubuna cevap olarak Padişah tarafından veya Padişah adına yazıldıgı anlaşılmaktadır.

Bunun sonucu Yıldızeli'nde bulunan han₁camii için

vakıflar kurulmuş, bazı k6yler bu vakfa baglanmış ve

bunların bulundugu yere gelip yerleşecek olanlara vergi

vermeme ve askere alınınama muaflıgı saglanmıştır. Buraya

yerleşenlerin, eski sahipleri, askerler ve beyler tarafından rahatsız e~ilmemeleri için de tedbirler alınmış. emirler

verilmiştir. Zamanla etrafa yeni köyler ve yerleşme topluluk_

ları kurulmuş ve Yıldızeli bu şekilde kuruluşunu tamamlamış­ tır. (1)

Bu

glin merkez ilçeden başka Çırçır, Direkli ve Yavu olmak Uzere Uç bucagı ve 126 köyU bulunmaktadır.

B- YILDIZEL!'N!N

CO~RAFİ

YAPISI

!Içe kuzeybatıdan Camlıbel dagları ile gUneybatısında

da Akdaglar ile çevrilidir. Çamlıbel dagları Sivas-Tokat

arası bir dönUşUm noktası gibidir. Çamlıbel kış aylarında zor geçit verir. Yine Yıldızeli Yozgat sınırı da Karababa

dagları ile cizilir. Çırçır bucagı içersinde bulunan Yıldız

dagı ise bölgenin en yilksek daglarından birisidir.

Sivas-Ankara yolunun Yıldızeli ilcesi sınırları içerisinden geçtigi kısım bölgenin dUzllik olan kısmıdır.

!Içenin en önemli akarsuyu Yıldız lrmagı ile Kalın ırmagıdır. Yıldız, ilçenin kuzeyindeki Çırçır bucagı

içerisin-deki Yıldız dagından dogar. Burada Yıldız adını alan ırmak,

Dumanl) dagından dogan Kunduz deresini alır ve Kalın kôyU

yakınlarında Kızılırmak'a dökillilr. Kalın ırmagı ise Kavak

k6yUnden dogan Kavak deresi ile kuzey batıdan Camlıbel

etekle-rinden dagan Ilıca deresi ile birleşir. Ilçe sınırları

içeri-sinde yay çizen Kalın ırmagı. Kalın köyU yakınlarında Kızılır­

mak'a döklilür. Ilçenin akarsuları üzerinde Kerimmümmin,. Aşagı­

çakmak, Yusufoglan,. Ilıca ve Kaman adlı göletler yapılmıştır.

Yıldızeli ilcesi de Sivas'ta hüküm silren kara ikiimin

tesiri altındadır. Kışlar soguk ve kar yagışlı. yazlar ise

kurak ve sıcak olarak geçer.

C- YILDIZELI'nin KULTUREL YAPISI

Ilçe, il genelinde nüfusu azalmayan yörelerden

birisi-dir. NLifus artış hızına g6re bir artış olmamakla birlikte

diger il çelere göre göç olayı daha az oranla

gerçekleşmektedir.

Ilçede okur-yazar oranı % 85 civarındadır. Yıldızeli

Lisesi, Imam-Hatip Lisesi. Pamukpınar ögretmen Lisesi olmak

üzere üç ortaögretim kurumu ve iki ilkokulu vardır. Ayrıca

Yavu. Güneykaya. Kavak, Klimbet. Seyhali, Yusufoglan,

Yalkaya'da Ilkögretirn Okulu bulunmaktadır. Diger bucak ve

k6ylerin tamamında ilkokul vardır. ilçedeki Halk Egitim

Merkezi tarafından halkın pratik bilgilerle agitilmesi

yönlinde faaliyetler yürUtUlmektedir. Ilçede bulunan Halk KUtUphanesi kUltUrel hizmetlerinin yUrUtUlmes

XII

Yıldızeli ilçesi halk şairlerinin çokça yetiştigi

meşhur bir ilcemizdir. Bunlar içerisinde Eanazl-ı P.ir,&ltan

Abdal'ı ise tanıyamayanımız yoktur.

tt~ Cumhuriyetin 50.yılında Sivas

1973 !1 Yıllıgı, Ankara 1973, s. 122-123

ATIFET B!LD!K HAKKINDA B!LG!LER

A- ATIFET B!LD!K»E

~EVREST

1- DO(';UM

YER!:

Atıfet Bildik, Sivas ilinin Yıldızeli ilçesinde dlinyaya

gelmiştir.

Kaynak şahsJmız,Yıldız ırmagının hemen yanında kurulrr~ş

KUmbet çiftliginJe yaşftyan kalabalık bir ailenin çocugudur.

Çiftlikte. Uç erkek, iki kız olmak Uzere beş kardeş eşleri ve

çocuklarıyla birlikte yaşarlar. Ailenin hali vakti yerinde

oldugu için evlerinden misafir eksik olmaz. Her kesimden bir

y1gın insan ... Ciftlikte mutlu bir çocukluk yaşar. (Bugün 69

yaşındaki anlatıcımız yaz aylarının kurumuş ot kokularını

h81& hissettigini anlatır.)

Kaynak şahsımızın masal birikimi bu yıllarda baslar.Yaz

ayları çiftligin işleriyle geçer, gider. Insanların bir araya

gelebildikleri mevsim kıstır. Halkın romanı, hik&yesi olan

masallar bu mevsimde anlatıl1yor. Kadınlar ve erkekler ayrı

odalarda. toplanıp sırayla masal anlatarak zamanlarını

geçiriyorJar. HenUz çocuk olan anlatıcımız. bunları can

kulögıyla dinlediginj. hiç birini de unutmadıgını bize aJ.d:ard ı.

Araya radyonun. televizyonun girişinden sonra bUyUkler

dinleyici olmaktan yavaş yavaş ç1kar. Yine de kadınların bir

araya geldiklerinde birbirlerine anlattıkları masallar.

2

2- DO(;UM TAR!H!:

Atıfet Bildik, 13.11.1926'da dünyaya gelmiştir. Baba

memur oldugu için dogumlar zamanında bildirilmiştir.

3-

ADI:

Baba, çocuklarının her birini eşsiz armagan olarak

gônnüştUr. Anlatıcımıza bUyükannesinin adı verilir. Bu isim

daha sonra kaynak şahsımızın torunlarından birine verilir.

Bi5y 1 e c e "At ı fet " ' i n s i 1 s i s e ha 1 i n d e ya ş at ı 1 d ı g ı rn görme

k-teyiz.

4- SOYADI:

Görgün,

seçilmiştir.

soyadı ailenin ilçedeki konumundan dolayı

5-

BABA

TARAFI:

Atıfet Bildik'in babası Mustafa G5rgUn'dUr. Mustafa

Görgi.in, "Hoca Bekir EfendiJer" lak.:ı.bıyla anılan varlıklı.

saygın bir aileye mensuptur.

Anlatımızın dedesi Hoca Bekir Efendi. çevresinde iyi

ta.nına.n Kcıngresi

bir insandır. ErcUmen Uyeligi yapmıştır. Sivas

dolayısıyla Sivas'a gelen Atatürk'le tanışmış,

kongreye katılmıştır. Atatürk'Un onu Ankara'ya davetini

balık ailesini öne sürerek reddetmiştir.

6- ANNE TARAFI:

)

Atıfet Bildik'in annesi Nafiye Hanım yine Yıldızeli_

'nin "Mu:ı:-atogulları" adıyla tanınan bir ailesine mensupt.ur.

Kimseye k5tU s5z söylemeyen~ kızmayan, kendisini

çocuk-larına, evine adamış bir anne olan Nafiye Hanım 1977 yılında

vefat etmiştir.

7- KARDEŞLER!:

Atıfet Bildik yedi kardeşin UçüncüsüdUr. Aydın bir

baba olan Mustafa G5rgUn₁ çocuklarının en iyi

yetişmesi için özel bir çaba göstermiştir.

şek i lde

Kardeşlerin hepsi ilkokuldan sonra istedikleri şekilde

tahsillerini devam ettirmişlerdir. Iki abla orta okulu

bitirdikten sonra evlenmiştir. Kendisinden kilçUk kız kardeşi

Kız Teknik mezunudur. !zmir Karşıyaka Kız Meslek Lisesi

mUdireliginden emekli olmuştur. Erkek kardeşlerinden birisi

iktisat digeri Mimarlık Fakültesi mezunudur. En küçük

kardeşleri liseyi bitirmiştir.

8- A!LES!:

cı) Eş i :

Atıfet Bildik 1950 yılında abiasının kayı

4

gelmiştir.

Osman Nuri Bildik, memuriyet hayatını Sivas'ta

geçirmiştir. lı) Cocuk 1 a.r ı :

Anlatıcımızın ilk çocugu Nevin (1950) Sivas Kız Meslek

Lisesi'ni bi tirmiş bir süre Karayolları 16. Bölge

Mlidürlilgli'nde memur olarak çalışmıştır. Evlendikten sonra

çalışmayı bırakmıştır. !kinci çocuk Necdet ( 1951)

1 Erzurum

Atatürk Un. Fen.Fak. Matematik bölümü mezunudur, üçiincU çocuk

Ser.:ı.p (1955)

) Sivas Lisesi mezunudur. DördUncU çocuk Sevgi

(1956); Sivas !lkögretrnen Okulu bitirmiştir, halen Siva.s'ta.

ögretmenlik yapmaktadır. En küçük çocuk Sevil (1970)J

abiaları gibi Kız Meslek Lisesi'ni bitirmiştir. Sevil eşinin

gôrevi dolayısıyla Sinop'ta P.T.T'de çalışmaktadır.

B-

ATIFET B!LD!K'in CEŞ!TL! CEPHELERt

:J.- TAHS!L!:

Kaynak şahsımız. Ilkokula Yıldızeli'nde başlar. UclincU

sınıfa kadar burada okur. Babasının tayini sebebiyle Elazıg'a

gelirler. 1938 yılında ilkokulu bitirir. Bu yıll.:ı.ra. dair

hafızas1ndan silinmeyenler arasında Atatlirk'ü yakından görmek

vardır. Atatürk'li dedesi yakından tanımış, onun yanında yer

almış, dedesinden dinledikleri onun çocuk zihninde Atatürk'li

iyice yilceleştirmiştir.

Filyos (Zonguldak)

.:tçılan Köy ilgi,

6gretmen duruw1na getirir. ögrenciler sormak istediklerini

6gretmene degil de ona sormaya başlarlar. Kursu başarı ile

bitirdikten sonra kôyllilere dikiş dikmeye başlar.

Filyos'ta ortaokul olmadıgı için babası Bartın'a tayin

ister. Bartın'da Kız Sanat Okulu'nun akşam kısmına devam

eder. Dikiş dikme konusunda eksiksiz yetişir. artık birinci

sınıf bir terzidir. 2- !Ş!:

Atıfet Bildik ince ruhlu. yumuşak başlı. herkese karşı

nazik. hiç zaman sesini ylikseltmeyen. kızmayan, idareli bir

ev hanımıd.ır.

Kaynak şahsımızın terziligi. arka arkaya gel ı::ın

çocuklar yilzUnden aile içine yônelmiştir. Geçen yıl geçirdigi

g6z rahatsızlıgına kadar hUylikten kUçlige ailenin terziligini

hep o yapmıştır.

3- GEZD!~! YERLER:

Kaynak şahsımız 6nce babasının memuriyeti dolayısıyla

yurdun değişik yerlerinde bulunmuştur. Sonra da evlenip

Sivc:t::7•-tan ayrılan çocuklarını ziyaret amacıyla degişik ilieri gôrme

fırsatını bulmuştur.

Memleketleri olan Yıldızeli'nden o.dokuz yaşındaykan

ayrılırlar. !lk çıkış Elazıg'a dır. Ankara'daki abiasının onu

istemesi Uzerine bir yıllıgına oraya gider.Bu arada babasının

tayini Filyos'a çıkmıştır. O gUnlerde babaları Filyos'un

tabi1 gUzelliklerini onlara doyasıya tattırmaya çalışır.

Burada ortaokulun olmayışı ailenin Bartın'a

t~~~n'l~t:~h~,\

sebep olur.

·J: \'-:'ı .::

6

gerçekleşir.

Ilk kızıNevin evlenir !stanbul'a yerleşir. Kızını ve

kardeşlerini !stanbul üniversitesi'nde okutmak için !stanbul'a yerleşen annesini babasını ziyaret etmek için sık sık buraya gelir. Nevin,eşinin işi dolayısıya Adana'ya gelir. Bu kez gidişler Adana'ya dır. Tabit olarak Adana'ya giden Mersin'i de gezer. Bu arada eşinin memleketi Elazıg'a

tatillerde gelinir. En kilçUk kızı Sevil, yine eşinin işi dolayısıyla Tokat'ın Niksar ilçesine gelin gider. Bu sayede

Niksar'ı da g6rme fırsatı bulur.

Kırk bir yıl Sivas'ta oturduktan sonra hem ikiimin sertligi hem saglıklarının artık bozulmuş olması hem de

kardeşlerinin !zmir'de yerleşmiş olmaları onları da !zmir'e

sUrUkler. BugUn artık !zmir'de oturmaktalar.

Kaynak şahsımızın son gittigi yer Sinop'tur. Kliçlik

kızı işleri dolayısıyla Sinop'tadır. Sinop onun yabancısı

olmadıgı bir yerdir. Genç kızlıgının glizel glinleri bu yôrede

C- ATIFET B!LD:tK"' !N rJIASA.LCILiı';I

Kaynak şahsımız kendi devresinde zorlanmadan en güzel biçimiyle "hikaye" dedigi m.:tsa.llctrınl ctrıl.:ıtmaktadır. Onun

degi:-?ik bir anlatım S":?..nJilernesine yol cı.çmı:-;:tır. Çevre, yer

z.:ıman kendi isteginin dışında degişiklige ugr.:ıc1ı ct ı nda.

masalına çevrenin d.:ıha tabif karsılayacagı 6geleri katmış ya

da dirıleyicinin ilgisini çekmey8cegini sı::tndıgı kısunl.:ı:r:-ı çıkarmıştır. Masalcı dinleyicileri karsısında masal Uzerind8

istediği gibi ta.sarrufta bulunmuştur.

Kaynak şahsımız _} 6zellikle rna:3·:ı. l l ardı::t,

olayları kendi yakın çevresine yerleştirme egillmi gôsterir. ''Hiç" mı.:ı.s.:ılında ktthrarn.:ınl.:ı.r Si--.;a.s ve ı;ev:cesinde şi:ıylı-:ı

bil-dolastırılır. Uç arkadaş kışı daha ılıman oldugu gerekçesiyle Ul as' ta Te c! er Dagı 'nı n etek l e:ci nde geç irmey i di_işünUr. '··{ol da

vurdukları tavsanı pişirdikleri J..~.:ı.zan Kızılırmak' a dönüktijr. Topal kahramanın tuz almak için şehre geldigi

dinledigi k6prli Egrik6prü'dlir. Kahraman, cenazeye Halfelik'te

rastlar. Kurşunlu Hamarnı'ndan çıkan kadından dayak yer. (Masal

no:28)

Yukarıçukurova Masallarınd.:ı Tip ve Motif Araştınna.s1

adlı doktora tezi hazırlayan Esma Simşek'in derlediği

masallardan Jip 1

te (67) masal ülkesi yerini bölgeye yakın bir köye bırakmıştır: Karatepe.Yine aynı çalışmada yer alan 61. masalda kırk Avşar, çalışmak için Kayseri'den Çukurova'ya gelirler. Ayrıca bu masalda "K e 1 og l an1

' ı n

Tghlil adlı dokto.ı:-a tezincle.yer ı:ı.lan masalldrd.:t

1 bölg•3ye y.:ıkın iller k.:ırşımıza çıkarJ örnegin~ 55 numaralı masalda. (Topraktd

Sa.klfln,:ı.n Dost) bir aÇ)'ö, hastı:ı. nu.rrv:ır.:tsı yapt:tn .ka.:cısını Erzururn'_

iç :i n gı":5t iirür. .36 numEtr.:ılı

Eı-zincı:ı.n 1

a •Jlı:1yla.rın geçt.igi yerden hukiimet L:tr·:tfındı:ı.n yi_i:k

gı::Snderi lmB"K:tedir. (2)

f:1as.:.ı.l c ı , .:ı.nl.:ı.ttıgı olaylardan bir b6lUmunUçagımıza

getirir. "BalıY.:ç:ı" adlı masa.lda bcdıkçı, yak.:tL:ıdıgı balıçıın

ha.yı:ıt ı .k.:ı.rş ı lıg ı nda isteklerini yerine getirecegi 30ZU

üzerine onu denize bırakır. Balıkçının hanımı balıktan

ı:ı.pa.:ı:--t.ına.n ister no: 10 :ı . "Tı.)IT!::3 i ri k" ı:td ı ı mas .:ı. ldı:r.

no:32). Köse 1

n i n :lh:::ı.ne t i •; a.d lı rrı.:ısa l da Ziim1:··üdü Ank.:ı X u şu

yavrularını ejderhadön kurtaran p.:ıdişahın ogJ.una. dö.C

zamanında. kullı:ı.nılmak üzere iki tUy verir. Oglan bu tUyleri

cUzdanının bir köşesine saklar. (Masal no:9)

Ma.salcı. yeri geldikçe kişiler ya da olaylar. durumlar üzerinde olumlu. olumsuz cll.işüncelerini bel irt.ir.

Torns i ri :k:, dayısı nı yengı3S iy 1 e dostunu

cezalandınnak ister. Yengesinin dostu kendilerinj

g8ldigi bir gijn onun uyııklcı.ma.sını fır~3at bilerek kızgın y.:ı.gı agzına d6ker. onu 6ldUrUr (Masal no:32). Bu anlatırlırkenJ

"Hoca orad.:ı geberip gidiyor-." diyerek adeta. intikam alır. ııFatma'' adlı masalda kadın kendi kızlarının çirkinligi

karşısında Uvey kızının glizelligine katla.na.ma.z. Kızdan olmadık işler ister. En sonunda bu kız₁ pa.dişahın

evlenir. Mctsalcı geride kalan üvey anne ve kızla.r:ı' f;~;tr(

..

·.:·Bu fesat L:ı.r da otururlar evlerinde" diyerek taraf tuttı...ıgunu

a.çıkcr:1 bel.i.rt.ir. (Mas.:ı.l no:8)

"K.:ıba.k" ddlı masalda. hanımının öli_imü üzerine yeniden evlenen bdb.:ı. yeni eşinin "Ya ben, y;:ı kızın~'' sı::izüne kctr::;:ı

d i n l ern .i :5 , k ız ı n ı y.:ı.n ı na. a.lı p b ir orman .:ı. gı:::ıt ür-rııii:;ı " şekli nd ı~

an ı at ı :c . C rvra sa ı n o : 1 2 )

"Kabak Kız'' da bir kabagın nasıl insan gibi

da.vrandıgını merak edenleri tatmin edebilmek ıçın ",I\.nnesi.

öyle istedi diye Allah onu öyle sihirli kabak içinde

Aslında kaba.gın içinde güzel mi güzel bir genç kı~

Vr:lr" d i ye ar ::ı. ya girer. (JYia:3a 1 nı:ı: 8)

egi:re:cek vakitlerini geç:irirler. Mı:ı.s..:ı.lcı ı•rc,::ı.pı dış;:ı.r·ı çıkm.:ık

yoJ.<:; gezrnek ycıK, çcıcuJ.<.:l.:-ı.r neyle vakitlerini gı'3çirsinle.c."

diyerek onların hayatlarını böylece renklendirmeye

çalıştıklarını anlatır. (Masal no:15)

"Balıkçı'' adlı masalda fakir balı}~çının tutt.ugu balık

dile gelir. Balık hayatı karşılıgında balıkçının her dilegini

yerine getireceğini söyler. Balıkçı, hanımının isteklerini

balıga aktarır. Eve geldiginde ne istemişse yerine geldiginl

gı:Srlir. Bu; anlatılırken "Adam gelmiş ki aman

Allah'ım-elbi;:::8-ler, her bir :?eyler hazır." diyerek olayın verdigi ş.:ış}.:ınlıgı

tat t ı :nm:ı ya ç a 1 ı ş ır . (Ma sa l n o : 1 O )

Günlük konuşmalarda oldugu gibi, edebe,terbiyeye

aykırı bir şey söylenecegi zaman dinleyiciden özür dilenir.

"Kelogla.n" adlı masalda Keloglan'dan kurtularnayac.:ı.gını

ll

1 ,-,

.L ı_ı

"Tomsicik"ctcllı ın.:tsrılda. kadın evin bugdc::ty urıunu dostuna verir, yerine örpa. ıınu kı:ıy.a.r. Durumu koca::-; ı nd k.:ı:rdeş i rı

y.:ı.pıycır diye

t\.:ıd l rı. ''O:rcl.:ı n-ı) f

buyurun- . . . gel i. p bugd.:ı.y unu nu gı":::i t üı-i_iy or-.· d.:t:ı: .. ı unuy l et ıiu l. du

ı:·ıı-ycır .::ımbc.n·ı'' ci_irnlesi bu :kırcr:ıl.:ı. ör-nektir. (l'vicıs.:ı.l fıı):.32)

Anl..:ı.tıcının çı.::ıcukluk yıllarına. d.:ı.ir h.:ı.tı·ı:-lfldıkl.:ı.rı

bijy i.ikô n n ı? s i n i n k.=:ı.zadöki yoJ.:.;3ul la.:r-.:ı

üzerinedir. Bu yüzden mds.::tl l·:ı.rda yoksulluk kı::.ınusu önl.:ıyış ve

yakınlık duyularak anlatılır. "Kedi leri Hediyı3:3i l l rrıa:::ıı:ı.lınd.:ı

Y ı·ı _-n.:::ı L· ,·-·ı ıl _{.. -} 1K-_{.dt.t._ ..} .:ı ı n k ı 7 ı - - ·

1 . . _.:...-lld. l l Art ı k c .:ı. n ı ma. t cı.l< et t i , k ı z un , h .:ı. d i g i t ,

komşulardan biraz para topla, biraz p.:ıra iste, ıJ toplddıgın

par .:ı. 1 .:ı_r 1 a c i ger .:d, ge 1, pişirelim, k.:ı.rnımızı gi .. ize ı c.:; e

doyura.lım" Kız gitnüş, kcımşulı::ırdan p.::ıra istemiş. On l·:tr d.:ı

acımış lar, par.:ı ve rm i şler. K ı z c iğer i .:ı. l m ı ş . " F .:ı k j_ ·c l 8 r i

böy 1 el ik le zor dururnd.:ı.n kurt.:ı.rı.r. (Ma:3a 1 no: 7)

"Bö.lıkçı" .:ıcllı mas.::ılda b.:ı.lıkç:ı; y::ıJ.-.:.:ı.ladıgı bı:tlı~rın

kendisini denize bırakmasını isternesi .. uzerıne, - "Ben çok

fak irim, kadın bana yiyecek getir, dedi. ben ne yapayım şimeli." diye kıvr.:ı.nı:c (rı1_{Ias.:tl no: 10).}

"!nci JYiercan" mas.:ı.l ında kahram.::ının yoksullugu ''F.:ı.ki.c olı:tn kardeş ha.mileymiş, ama evlerinde ne bir odun. ne çocugu giydirecek giysi varmışJ Evi çok soguk oldugu için gidip

hamamcıyaa yalvarmış. "Hamam da dogum yapabilir miyim?"

Hamömcı bu iyi yürekli kadına acımış." şeklinde içten bir ya ~ı n lık duyu 1 ar ak an 1 at ı lı r (Masal no= 22) .

"Keloglö.n" masalı fakirlik konusuyla

bunların (M ct s d l n cı : .31 ) .

"Kelı)gla.n ı la Petelişahın .Kızı" da Kı~ loglan ı ın yoksullugu son haddindedir. "öyle :;;ey olur mu, ben in:3.:ı.n deçri l miyi.m,

zatı-::n yoksullukL:ı.n cı:ı.nırnız çıkıyo.r, ölürsern i)liirüm, kı:ı.lıcsı::tm

i}.:na. etmeye ç.:ı.lışı:t .. (TJla.s.:tl rıo: 34).

An 1. ö. t .ı c~ ı n ı n k e n d i hay .:ı t ı n d .:ı n i z l er g i:5 r· i _i l ü :ı:-. An l .:ı. t ı rn ı z

.:ı.nnelik konusunu 6zel bir sevgiyle anlattı. Masallarda ann~le-r:irı şefk,:tti inceliJ..~le dile getirildi. Anrıı"jrıin varlıg.ı dilenin de.ni.Jesidir. Anne evin neşesicli:c. j .. . ı·

1 uzenıc 1.{'.

herşeyin anneyle degerli oldugu fikri masallbr aracılıgıyla

verildi.

"Kabak" masalında kadının yıllardan sonra dilegi üzerine kabaktan bir kızı olur. Masa.lda. kadının çocugunct

duy·dugu sevgi "Kadın bunu sevı3 sevB bLlyiitrneyı::ı b.:ı.şl.:ı.mı:;J. [(.dciın

sevincindBn uçuyorrnu:.;:;." şeklinde anlı:ı.tılır. "Amö bu g;izB l

gl.inlB:ı:- uzun :3iirmemiş. ~.nne 1-ı.::tstcıla.nmı:;;. BirJ...::,;;ıç gün ;3cınrö dö.

ö J.miiş. ÇcıJ< ço1< iiziilmiişler." Artık k.ö.bı:t~k kız içtn d•-::ngB

bı")ZU 1 mu:? tur. Annesinin sevB sev8 büyUttiigU kızı Uvey annB

d i5 vm ey e , t e km ı3 l ~~ rn ey e b ı:.ı. ş l ö .ı::· ( '!YT a. s ıS. 1 n cı : 1 :2 ) ,

"Y.:ı.mya.m·ı ınasalında. .:ı.ilı::ınin mutluluğuQfilnenin vı:ı.r·lıgı

iledir.

Bu.

ş6yle anlatılır: ''Bu mu t 1 ulu k 1 a :ı:--1 ı:::ıeJ...: uzun

sürmemiş; Anne hastalanmış. Evin bUtUn neşBsi s i::.i nmi.i :.;:; .

Sonı·ada.n anne ölrnliş. Bu olay blitlin a.ileyi perişan etmiş."

(Ma sa. 1 n o : 18 ) .

Artık çocukların ylizü gUlmez olur. Ustelik gelen Uvey

anne annelerinin bir tanelerini hiç mi hiç sevmez

E:3m.:t Simşek' i n Yukdr-ı ,-~uku:n)Vct Ma.:3ö 1. l ı:ı..ı:- ı nd.:t l'viı:ı t i. E V8

at y.:ı.:cı:;:la.cın.:ı. merı:ı.:h:lı bir .:ınlatıc~ının ma.~3.:tlındct .:ı.t,

gruplarında. yarışa girer, CumhurbaşkönlıJ-( J.<:upasını alır. 8

numaralı masal. hanımından boşanmış bir anlatıcıdan derlenir.

Masalın sonunda., kahraman hanımını Uçten doku~a boşar. (3)

"F.:ı.t.m.:ı." adlı masa.lda gilzeller güzı3li kızı üvı3y anne

nasıl hırpctlayacagını bilemez. Evin bUtUn işlerini yaptırır ı:::ı l mcız, çobcınlık yaptırır yı-3tmez. Kızın gi_ind.en

giJ.ze lI sşmes i ()lıiJ

yilnleri bembey.:ız etsin diye ı-31 inı-3 '-Ier··ir. K ı z ı n v <:ı. r d ı m(~ 1 :3 1

bulur. Kızın annesi olscıydı bıjyle yerden yere vurulmetzdı

h'7r-halde. (J\tTı:ı.sal no:8)

"Padi~;:ahın Yılan Oglu" ı:tdlı ma.salda. ölü anrıı::3, k ız ı rtı':i.

destek olu:c, ycıprna.s.ı gerekenleri on.:ı. söyler. Yı:1ni .:ı.nnenin öd:ı

yeter. (r.'Iasal no:15)

Masallarda tembel kadın motifi ile de karşılarız.

"Çingene" masalında kadının t(3mbelligi: "Köd:ın teud:ıı:j:_

mi tembelmiş. Evinin işini bile yapmaz, sabahtan aksama kadaı· uyurmuş." şe:h:linde anlatılır (Masal no:29). Tembelligi ho:;;

karşılamayan düşünce bu kahramanı masalın sonunda

cezalandırır.

Alcla.tetn ketdın da vardır "Tomsirik" adlı masalda. Bütün

ma.s.:ı.l boyunca alda.ta.n kadına tü.r·lü cıyunlar oynan)ıi"'" ... <:.yal<ı1ı<:::;

. . { . .. .. · '• . -- ~ '· '

··r

Tasvirler. masalların çogunda kısa çizgil8rle verilmiş

tir.

Efr?.nd.i" mcıs.:t l ı ndı:t kurt k e nd l :3 i nı-:> çok

• P 1 . • gı_ı_ç ı ıJ

bi::r-·iyrni::;:; gibi •:trılöt ı J..:ı.ı·ı J.<:ed:iyi t.:tnıma}:_ içj_rı d.:ı.vı::-t eılt-:'Y

evvelden

çengelledi kurt

geride dlşlerini bileye bileye. (Tv!a::::a. l no: 2)

"Kara Vezi.r:-Jin Kızı" masalında vezir kızı kaz damınd.:t

ög:r·en i nce itiraz eder masalcının iföde~:;iylB:

"KBndi kBndini taştan taşa vuruyor. saçını başını

ö.ğlıyor, gözleri kıpkırmızı cı}.uyor." (l.!fa.sı:tl ncı:26).

"Kabak" rna.s.:ı lı nda. k . .:tl:ıa.k kız tı-?.h l ike 1 erden korunrru:ı}.c.:

için sa.-klanır. Pa.di;:;:.:ı.hın oglu bunu go:cu:r·

"Sırma. saçlı diiny.:t ç_rl.izeli bir kız .. (Ha.sa.l ncı: ·1 ,.., '

.L ı::. ) .

ı .. :

14

NOTLAR

(1 _

t

,..,

ı:.sma

E l d z 1 ıJ 1 9 9 O , s . 8 4 6 . 816 ( Y d y 1 n 1 d nma. m ı ş d ı :ı}.~ t ı :ır r:t

tezi)

GUmUşhane Masall~rı Metin Tonlama ve

Tahlil, Ankara 1973. s. 610. 483

(3t

Esma Şimşek, Yukarıçukurova Masallarında

II. BoLUN

1-

MASALLAR HAKKINDA E!LGt

l9. yi.izyı1 . .:ı kddö.c kıss.:ı., d8stan, maset 1, hi}.:.:ı.yı-3 ı:ı.dıyl.:ı. anılan mı:'ts.:tl1.:ı.rın t.:ı.nımı, bilimsel a.raştırma y<:ı.pc.tnlaı tat-.:ı.fın--clı:uı ı.:iegişik şekillerde yetpılmıştı:ı:-.

"Masal demek .. hayal giic ii demektir.

h i ~:ay ed ir . Masalı anlatan kisi, sınır tanımaz hayal ıJLici_ine doga.UstU kişilerle ve olaylarla doldurur masalını'' (1) dlyen

Na.ili Bı.:ırı:ı.ta.v meısalı şöyyle tanımlax: ''Nesirl8

söylenmiş dinlik ve ]Jijyi_ili.ik in.:tnışla.ı-dı:tn vı~ tör~le:r-den bagımsız. tamamıyla hayal UrUnU. gerçekle ilgisiz ve anlattık_

la.rına. irıandı:rT!ır:ı.:k iıJ.di.:tsı olrn.:ty;:tn kısı:.ı bir .:ı.nl.:ı.t..L. r ~'

\. ,::, ·'

Saim Saka.oglu, GUmUsha.ne Masalları Metin Toplama. ve

Tı:th li l

bazıları hayvanlar ve tabiatUstU varlıklar olan, olı:tyl.:ırı

ma.sc:tl ijlkesindı::.. ı::>:~rey.s.n eden, hay.s.l mahsijlu cıldugu haJ.dı~.

cl i nl eye n 1 ı3 :c i ina.ndı.r.:ı.bi len. bir sı"::ızlij anl.:ıtırn t;_t_ci_icli_ir."

şeklinde tanımlar.

7\1 i BBı·at ~.lptı~kin, Ta.şel i i?lr1tı.:ısu Mö.sa.ll.:ı.rıncla Motif ve Tip Araştırmı:ısı adlı doktora çalışmasının 6n sözünde şoyiB

bir tı:ı.hım y.:ı.pı:ı.r, "M<.'D:ı:sa.l nesirlB sı:ıylenmiş ve dinleyic:ileri

in.s.ndırmak gibi bir iddiası olmayan, tamamı ile hay&l mahsUlU

ol.s.n mensur bir türdür ... (4)

Bu tanımlardan sonra biz de şöyle bir tanım yapmaya

ç.s.lıştıkj zamanı ve mek8n1 belirsiz olaganustü olayları,

J

insı:ı.nüstü güçleri elinde tutan kahramanlarla anlat

her zaman tatlıya baglayan. genellikle nesir

16

Yıldızeli mdsdlları hakkında mUstakil bir çalışmd yapılmamıştır. Bizim kaynak şah~ımız rnasallctrln daha 6nce,

ttrı:ı.ş t ı rmct t:ı.ma.c ı y l .:ı. 1< imseye vermı:::ırni şt i 1:-.

P .:ı. ç ı:t (:;ı cıg lu ' nd ct i t_ t i ı· . Ara;:;; t ırma. c ı tlbeyli Masalları ddlı

ç.:1 lı şm.:ı.sı n ı yü:ksek ı i s.:ı.ns tez i ol ar ak h.:ı.z ır l.:ırnı ştır·.

S i VôS' t.:ı.n derl8nen :3 i \i.:ts

Fı.:::ı lk l O.CU. Türk Fcı lk ı ı:ıru, Türk Fcı l }{ l ı:ır 74.:( .:ı.:ş t ı rniö l .:ır ı vs . g i b :i

dergilerde yayınlanmıştır.

2-

MASALLARIN öZELL!KLER!

P'L:ı.sa ll .:ı.rı n genel ôzellikleri dö.hö. ı:::.ınc~e.1<1 ... .,

-s ır.:ı l.:ı.ndıg ı için biz bur..:ı.dı:t Yı ldlZ•:3l i 6zelliklerini vermeye çalıştık.

A- YILDIZEL:t MASALLARININ

ŞEK:tL

öZELL:tKLER:t

1- Ması:ılları desta.nlardan,halk hikayelerinden ayıran

özelliklerin başında onlara g6re kısalıkları gelir. Kısalık.

h.:ı.yvı:trı ma.sa.llarınd.a., fıkralarda çok belirgindir. "A.nca].{

6zellikle iç içe girmis masallarda aniatma oldukça uzundur. Bizim Yıldızelili Atıfet hanımdan derledigimiz Hdyvan

Masalla-rı ndan '' Konuş.:ı.n Hı:::ıroz '' (5) 'un tuttugu yer bir sayfayı bulmdzkerı bir çerçevt:.ı masal olan "Kara Vezir'in Kızı" ( 26) ~

nda. sayfa sayısı on ikiyi bulmuştur.

2- Masallar genel olarak nesirdir. Çok az masa.lda

manzum parçalar yer alır. Bizim metinini ve~digimiz 40

yı:> r- ı:ı lıTı 1 ::=; t ı :r- . B ı .ı n l d :r· :

bulmak i.izı=j:cA gi.dı3rı i.:ıı··ı::-yi bekler .. , gelmeyince di_igijn evindt::>ki

"iı::tpur ta.pur a.tlıl.:ı.r,

Başı siyah b6rklUler,

Beyevin8 varasın.

Ballı kaymak yiyesin.

Sıçanoğlu SUleyman.

Dı.ı:nn.:ts ı rı ge 1 s i rı

Seyroz h.:ı. tu n bek l iy()r. " _{nu: . ..:;} .-.' _{_ı}

'kız.· ı ıvı .. " . L ) ... · r- ı ı v -"_i. .. ,= n d ı f"J _ -ı r 1 d -d. b ,:ı_ ı-. . Jet. ___ _

-

s -, n ı göremez:

Beni bı.ı:--a.kıp giden ba.böcıgırrı.,, diye .:ı.gl.:ı.:r- (Ma.sı:ı.J. no: 12)

"Deli Osman" adlı masalda Deli Osman~ tesı:ı.dijfen

öldlirdUgU sinekleri ve fareyi çok önemli bir işmiş gibi

kılıcına yazdırır:

"Bir tok.stti:i kı:ı:--k c.:tn B ir yumruJ<-:tct b ir as 1 .:ı. n

Bana derler Deli Osman" (Masal no:19)

"Emine" adlı masalda Emine'yi bir ayı kaçarır, onunlı::t

evlenir. bir de çocukları olur. Emine hayatından memnundur.

Bir-·· gün köyiLileri tesadl.ifen, ay ı n ı n i n i nde k i '~Errii nı::ı

''Y\

olma.dıgırıı:

" Ç.:ı. lıyıclı. çırpıyıdı.

Evim idi oy!

Ayıyıdı, uyuy·udu,

·1 Ci

1. '·-'

''Cingene" adlı ma.sc.lda çingenı:;., temb8l ka.dınd,:ı.n sa.ıJd.i{,.'t

ister. Tembel ev sahibi. dilenciye mutfaktaki tencerede pisen

ta.vugu ].(c)ntro l ettirmek ister. Dilenci ta.vugu alır. yer ı n•3

çarıgını koyar. yukarı çıkar. hanım yemegin pişip pişmedigini

sı::ıruncd:

"E-L:lnım.hı:ı.nım senin t:..:t.\iUk benirn to:cbeım iı~~indı-?_.

B8n irn ç.s.r ı k

1 se n ı n çoı:-l:::ıı:ı.n i ı:.~ i nd~.

Ben tavuk yer gezerim. orman içinde.

Sen Vı~-r·

.J. - - y.:ıtı:::ı.:csın.

"Kelcıglan' la Pa.diş,:thın Kızı" adlı mdsı:ıldı:ı padi::;3.:ı.hın kızı. kendisine talip olı:ınlara sorusunu sorar. kimse bilemez.

Keloglan da fakirlikten kurtulmak için kıza talip olur. Gelir

"SöylB sultanım bilmeceni." der

"Keloglan keçeli tas,

Nerden geldin hokkabaz.

Sana bir masalım var.

Bil bakalım bu nedir? "

"Bir dalcla kara çalı.

Bil b.:tka lım bu nedir.? l l

Kı~ 1 oc) 1 d n:

Onda ne var oncugaz.

Bir dalda karaçalı.

O senin vücudun degil mı ?

Yanlarında çal çalı.

O senin kulagın degil mi?

ArJ.:.,:ı.s ı ncL:ı sacö.Çr ı ,

(lVIasa.l no: .34)

"Gi5nül l l ı:ı.dlı ma.söldı:ı. hocönın l<.:omşu K~:-ı.cı.ına. di.işe:c, on.:ı.

ködın bebeginin böşındı:ı.:

" Almadım kuzum.

Gi)rrned i gözi..im.

N"i nni de kuzum!

N inn i dı~ }:uz um:" d i ye hcıcı::ı.yı:ı. cevı:ı.p ve :ı:-i :c.

Kadın en sonunda hediyeyi aldıgını yine bebeginin

bı:ı.şındd:

''Ah ku.zu.m kuzum.

Aldım iki gözi..im.

Ninni de kuzum!

Ninni de kuzum!" diyerek belirtir. (Masal no:38)

20

neticı3sinde bu çocuk ca.nla.nır. Çı.::.ıt.:uk on beş y.:ı.şına.

geldiginde a.nne:3·irıirı ıs:r·.:ırıyl.:ı. dış.:ı.rı ç1ka.ı:- ve kaybolur-·.

l:.ıa.yg ı ndır . O rı u :;:;ı:ıy l ·~ uyö nd ı.nnı:ıy .:ı ç.:ı. lı :ş ır:

''Kı r·k ha.v.:tnda di5vd;_igüm ..

ı::o.lekte eledigim.

Uya.n güzB l bey uy.::ın: " (TJfı:ısa. J. no: .39)

"Şarnda.n" adlı mas..:ı.ld . .:ı padiş.s.hın oglu; gı-?.zisi sır.::ısındct

sr.:::ınra K ı z ç ı:::ı L .:tn k ı l ı g ı n d .:ı

pa.dişahın oglunu arar. bul ur. Onun l l Kenan el lı::?. :c i nde nı:~

gö:cdiirı·? l l sorusuna.

"Altın şö.rndan yanar gördüm.

GUmUş şamdan söner gördüm.

Başında bir gelin.

Çı rp ı na. ç ır·p ı n.:ı. aÇj" lar g·ijrdiim _ " şı3k li nde c ev .:ıp ve:c ir. gelinin a.gla.rken söyledigi:

"Uyudum nettim,

Bı3n bö.nö. ettim.

Gülünen nergis,

Yarimi nettin?" dir. (Masal no:40)

3- Masalın başında, ortasında uygun yerlerde söylenen forme 1 ler va:ı:-·dır. Forrne l örnekler i ,. Forme lı er" böl ürni_inde

4- Ma.:.:3a.l 1 ctrdd. yr:tlı n ve dÇ ık b ir arda. tım vr:ı.ni ır .

5- Nd:3.:tl l~::trın içindı::- hal}.: edebiy.:ı.tı türlerinin diger ôrneklr:> ··

:c ı d e g ı·:ı ı:-ij 1 ür . i::i r n e rJ i n ''Ko s k ı.) s E f 8 n d i " d. d l ı ma. :3 cı l d d " B ı::ı. ş ı n ı

kırılma.k, yUregi ya.rılmak, canına. tak demek deyimleri

kullanı ldı. 0Jfa:3a.l no: 2)

"Kösenin t1vınr::ıt:.i" acllı ma.sa.ldd ı..::igeri y.:ı.nnw.:k .. yol.lı:ı.nıp

gitmek₁ elini çabuk tutmak. kanı kaynamak (Masal no:9~

bitmek

"Ka.b.:tk" adlı rnasa.ld,:ı. sevinçten uçmd.k (rtıa.scıl no:12)J

"Yamy·,:ı.rn" cL:ı. y•3meden j_ı.:;:meden kes i lmı-::3k (r1_{Ia.s.:tl no: 1.3)}

)

)

"Ke lı.:ığldn' l.:t Fr:ı.dişa.hın Kızı" adlı ma.sa.ldd sarayda

büyümı:;k, şdn ı şöh:n:?.t i ile ata. binrnek deyimleri k ıı l 1 an ı l d ı ( .Mı.:ı. sa. 1 n o : .3 4 )

"Emine'' ve "Tijr l üşa.h Bey" .:ı.d lı ma.s .. :ı.ll .:ı.rd.:ı. _Y·ı.::ıı--_·-.•. .:ı. ı.:ı.n rnı::ınzum p~:ı.rça.la.r .:ı.gıt nitı3ligi t..:ışımakta.dır. (t•1ası:ıl no:24--39)

'' G ön i.i 1 '' a. d 1 ı m.:t s ,:ı_ l d d yer .:ı_ l a. n ma. n z um p i:ı c ç tl. l .:ı. :ı:- n 1 n eı ı

ôzelligi taşımaktadır. (Masal no:38)

"Koskos Eferıdi"adlı masa.ld,:ı. ev.irı yıkılsın (tv1a.sal no:2),.

"Yaşlı Kadınla Tilki'' de pa.tlı:ı.yasın (1\:T.::ı.sal no:4) 1 "Ya.myam" da yerinde ya.trrıayasıca (Masal no:l8)₁

''Akıllı Kardeşle Deli Kardeş" adlı masalda Allah be 1 arı ı ver s i n şek 1 i nde beddua.l ar ku 11 an ı 1 d ı . (iv'ktsal no.,~

Ayrıca. Donuzla.n BBcegi, Kösenin !haneti. Kabak K \ :.

verildi.

"DonuzL:ı.n Bocegi" adı ı ml':tsald,=:ı_ dlig-iin evine gelı-:ın dt

lı-lardön,gelincilenien sıjz edilir. (M,:ı.sı:ıl no:-'3)

"Kı::ısenin Iha.ne.ti" ve ''Kı:1.r.::ı V•3Zir1_{in Kızı" .:ıdlı ma.s . .:ı.ll.:ı.r_}

da pa d i ş ö. h ı n ve ve z i r i n k ı z lı:ı .ı:-· 1 k ı rm ı z ı ve ye ş ·i 1 sa nda ı y ~~d e

oturur. Kınmızı sandalyede oturanı isteyen i:)lüme g~dtı:-, yeşi~l

sandalyede getirilmesi zcır :=;; ö :ct l Ö. t~ l li

k ı.:ı r ş ı ı ı:t ş ı :ı:-. ( Lv'Iı:ı. sa. ı n o : 9-2 6 )

"Ka.b.:ı.k Kız" adlı ma.salda. pö.diş.:tlıın hı:tnımı

1 oglun.:ı

k.:ıba}._ }.:ızı istemeye gide:ı:-. (Meı.s.:ı.l ncı:ll)

Bizim 40 masal unızd.:ı.n i..içi..i bı5ylı3 bi:c ı:::ızell ikl·~ ı:ı.nlcıtıldı.

B- YILDIZEL:t 1-TA_SB.LLARINIJ:·-T tv'IUHTEVA öZELL:tKLER:t

I- MASAL KAHRAMANLARI

Masal Kı:thramanları ilç grupta. incelenir:

A- !NS.ANLAR

B- GERÇEKUSTU VARLIKLA.R

C- HA YVANL.A_R

A-

!NSANLAR: Masallarda padişah? vezir, tilccar? kadı.

hoca, derviş, esnaf. kBylil her sınıftan, her meslekten insan

karşımıza çıkar.

Bu

gruba dahil olan kahramanlar şöyle gruplandırılmıstır:

a) Hükümdarlar:

"Köseni.n than~t.i." adl1 ıpasalda padişahın tayini başka

bir ilikeye çıkar. Yine aynı masalda kral.kızını istemeye gelen gence yerine getirilmesi zor şartlar teklif eder.

Delikanlının isteklerini yerine getirmesi Uzerine kızını

verir (Masal no: 9).

"Balıkçı" ctdl 1 mctsalda fakir balı kc ı hayatını

ba.g ı ş 1 ad ı g ı ba 1 ı k sa. ye s i n d e kr a ı o ı ur (Ma sa ı n o : 1 O ) .

"Padişa.hın Yılan Oglu" adlı masalda padişahın yılan şeklinde bir oglu vardır (Masal no:15).

"Keloglan" adlı masalda padişah, Keloglan•ın elinden

altın yumurtlayan tavugunu ve sihirli sinisini alır. (Masal no: 20).

"Berber" adlı masal da padişahın boynuzları vardır (Masctl no:23).

"Kara Vezirin Kızı"nda padişahın ve vazirinin dervişi.n

verdigi elma -sayesinde birer ogulları olur (Masal no:26). ''Keloglan' la Padisahın Kızı "nda padişah kızını cınun

sorusunu cevaplayan Keloglan'la evlendirir (Masal no:34).

"Zaıırn·-·· Padisah" ta padişah.. evlenma cagına gelen

kızını bir türlü evlendirrnek is·ı.:.emez (Masal no: 36).

Bunlardan sadece ikisinin memleketi bellidir. 9 ve 26

numaralı masalların padisahları Al-i Osman padisahı olarak geçer.

b) Hükümdar Hanımları

"Kösenin lhaneti" adlı masal da padisahın _ .. ·· Jı_ -·aı_·_.ii_~;f_fit_·~:::_~~~-ıs

J~ • -w~ır

.

tt :; · .... \

yaşına

gelen oglunu

babasını

bulmaya gönderir (Mc/i.l

m~t :~\

\

~ (~1~;~;~~)

··i

' t :J.'

24

"Balıkçı .. adlı masalda fakir balıkcının, hayatını

bagışladıgı balık sayesinde balı.kcı kral. hanımı kral ice olur

(Masa 1 no :-10) .

"Kabak Kız" adlı masalda padişahın hanımı,oglu için kabak kızı istemeye gider (Masal no:ll).

"Kara Vezirin Kızı adlı masaıda padişahın hanımı

oglunun gbmlegini altın dikerek onu Kara Vezitin kızını buJmaya g6nderir (Masal no:26).

c) Hükümdar Kızları

ııKösenin !haneti" adlı rnasalda kralın kızı kendisini gelin götüren gence aşık olur. uzun maceralardan sonra onunla

evlenir (Masal no:9).

"Keloglan'la Padisahın Kızı" adlı masalda padişahın kızı, evlenmek için şart koştugu sorusunu bilen Keloglan•ıa

evlenir (Masal no: 34).

"Zalim Padişah" adlı masalda padişahın kızı vezirle

kaçar (Masal no:36)

d) Şehzadeler

"Kösenin !haneti .. adlı masalda padişahın o(J'lu,

babasını bulmaya gider (Masal no:9).

"Fatma" adlı masalda padişahın oglu, dügünde ayakkabı­

Blnın tekini dUşüren kızı bulur, onunla evlenir .. Kabak Kız" adlı masalda padişahın y1kanırken g6rdUgU kabak kızla evlenir (Masal no:l

göı:-dl.igU kabak kızla evlenir (Mas.al no: 12).

"Pndi.f!ahı.n Yı. lan Oglu" adlı ınascllda pa.diş.:llıın yılan şeklinde bir oglu vardır (Masal no!15).

"!nci Mercan "adlı masalda pa.dişahın oglu,olaganüstü özellikleri olan kızla evlenir (Masal no:22) .

.. Kara Vezirin Kızı" adlı masaıda padişahın oglu Kara Vezirin kızıyla evlenıneye gider (Masal no:26).

"Şamdan" adlı masalda şehzade gezisi sırasırıda gı:5.cdügü kızla evlenir (Masal no:40).

e) Vezir, Hanımı ve Cocukları:

"Kara Vezirin Kızı" adlı masaıda vezir, kendisi gibi çocugu olmayan padişaha tebdil-i kıyafetle seyahdta çıkmayı

teklif eder (Masal no:·26)

Yine 26 numcJri::ılı masaldö vezirin hanım·ı ()iJlı.ınun

gömlegine altın dikerek onu padişahın ogluyla Kara vezirin ülkesine gönderir.

"Zalim Padişah" adlı masalda vezir; padişahın kızını kaçırır (Masa 1 no: 36).

2- Din Adamları:

"Kara Vezir'in Kızı"nda hoca .. masalın içinde anlatılan yeni bir masalın kahramanıdır. Marangozun tahtadan yaptıgı

heykale terzi elbise diker, hoca da buna can verme_s"f i~c:fh:··:. Allah'a dua eder (Masal no: 26).

·

..

\ .

26

"Sahmaran" adlı masalda. hoca,avcıya evine gelenleri ögrenmesi icin akıl verir (Masa~ no:35).

"Gönül" adlı masalda hocanın gönlü)komşu kadına düşer

(Masal no:38).

"Tomsirik" adlı masalda hoccı.₁ bir kadının dostudur. (Masa 1 no: .32) .

3- Halk Tabakasına Mensup Olanlar: a) Karakteristik tipler:

Keloglan ve Köse gibi bilinen vasıfları olan tipler

yanında namert~ cömert, tamahkar, tembel, korkak gibi tiple~

bölüme dahil edilmiştir.

aa)Keloglan

"Keloglan" adlı masalda Keloglan leblebisini yiyen devin kendisine verdigi hediyeleri padişaha kaptırır.

Ke1oglan yine devin verdigi sihirli tokmak sayesinde kaybettiklerini geri alır (Masal no:20).

"Kelı.::->glan" adlı masalda Keloglan;agabeylerini öldüren

agasını kızdırır, onu öldürür (Masal no:31).

"Keloglan'la Padişahın Kızı" adlı masalda Keloglan,

padişahın kızının sorusunu bilir, onunla evlenir (Masal no:34).

ab) Köse

"Kösenin !haneti" adlı masalda padişah, oglunun kendisini bulmaya gelirken yolda karşılaşabilecegi köseye selam vermemesini ister. Delikanlı yolda köseyle konuşmak

zorunda kalır ve uzun maceralar başlar (Masal no:9).

ac) Tembel:

yatar. {Masal no.:29). ad) Korkak:

"Deli Osman" adlı masalda Deli Osman kümesteki tavukla_

rını yiyen tilkiyi kovamayacak kadar korkaktır (Masal no:19). ae) Aptal:

"Ak ı ı ı ı Kardeş ı e De ı i Kardeş" ad 1 ı mas ct 1 dd de 1 i kctrdeş,

koyunları elmaları toplamadılar diye keser, kapıya, hacaya

sahip ol diyen agabeyini,kapıyı bacayı sırtına alarak takip

eder (Ma.:=:ı.:i. 1 no: 27 },

af) Tamahkar:

"Balıkçı .. adlı masalda balıkçının hanımının, balıktan

istediklerinin ardı arkası gelez. En sonunda kadın~ yefin.

gögün hakimi olmak isteyince kazandıklarının hepsini kaybeder

(Ma sa 1 no : 1 O ) ,

b) Agalar, beyler:

11

Keloglan .. adlı masalda iş aramak üzere evinden

ayrılan Keloglan'a iş veren agasının bir sartı vardır. Kim

kime kızarsa kızan öldürülecektir. Keıoglan agaheylerini

kızdırarak öldüren agayı türlü oyunlarla malından, mülkünden

eder, en sonunda onun kızdıgını itiraf etmesi üzerine agayı

öldürür (Masal no:31).

c) Zenginler ve Fakirler:

Derledigimiz

4

masalda sonradan zengin olan kimseler

t' ~'

28

"Kedilerin Rediyesi" . adlı masal da komşulardan topladıgı parayla ciger alan fakir kız cigeri kediye kaptırır.

Kedinin arkasından giden kız,onların magarasına kadar gelir. Orada hamur yoguran. temizlik yapan. çamaşır yıkayan kedileri görünce onları sever. ~edilerin kralı, kendilerine sevgiyle davranan bu kızı bir torba altınla₁mücevherle evine yolla~

annesiyle yaşayan kız zengin olur (Masal no:7).

"!gci Baba" adlı masalda tgci Baba'yı aldatarak onun evinden kaçan kız. ceplerine doldurdugu altınlarla ailesini zengin eder (Masal no:17)

"!nci Mercan" adlı masalda harnarnda dog·um yapan fakir

kadın J yardımına gelen dervişlerin her dedigini yapar.

Dervişlerde dogan kıza olaganüstü özellikler verirler. Kız, gözyaşlarının inciye dönüşmeye sayesinde annesini zengin eder (Masal no:22),

"Ke loglan'la Padişahın Kızı"nda fakir Keloglan, sorusunu bilenle evlenecegini duyuran padişahın kızına talip

olur. Kızla evlenen Keloglan onu evine getirir. Yıllar sonra annesini de yanına alarak saraya yerlesir (Masal no:34).

d .:ı. ) H i zrne t ç i :

"Sa.bırtaşı" adlı masalda bir ölünün başında bekledigi halde bunu ona açıklayamayan Emine

₁

yanına aldıgı çingene

kızının hizmeteisi durumuna düşer. Durum anlaşılınca cingene

kızı cezalandırılır (Masal ·no:21).

db) Htzmetk&r:

"Kösenin !haneti" adlı masalda kösenin oyununa gelen

padişah1n oglu. babasının ilikesine kösenin hizmetkarı olarak

ıJ i d.B·r (Md sa. ı nı·): 9) .

e) Meslek Sahipleri:

Geçimlerini saglamak icin belirli bir ıse sahip

olanlar bu bölümde yer alır.

ea) Balıkçı:

"Bahkcı" adlı rnasalda adam ... çok acıkan hanımının yemek

istemesi üzerine gidip denizden balık avlamak ister.

Yakaladıgı balık,kendisini denize bırakması karsılıgında her

istegini yerine getirecegini söyler. Balıkçı onu bırakır.

Durumu hanımına anlattıgında artık kadının isteklerinin ardı

arkası kesilmez (Masal no:10).

"Hiç" adlı masalda Kızılırmak'tan agla balık tutmaya

çalışan balıkçı, kendilerine bakıp "hiç hiç" diyen yolcuya çok sinirlenir (Masal no:28).

eb) "Şahrnaran" adlı masalda akşam evine dönen avcJ

evinin silinip sUplirlildilgilnil ... yemegin yapıldıgını görilnce çok

şaşırır (Masal no:35).

ec) Bezirgan ve Tilccarlar :

"!gci Baba" adlı masalda !gci Baba'nın elinden kaçınayı

başaran kız, yoluna çıkan bezirganlardan yardım ister.

Bezir-ganlar₁ kıza yardım ederler. Kızı soran !gci

gönderirler (Masal no:17).

Baba. ~ı.#f~'~;:1"$l.~ş'~:~:

..

}tt~:, -:~:'·.:~(~·.'····;G;;, -,\,\

i~;\. ·~f,~r~ ::;.

~ '"; ·~

30

"Ma.hinur" adlı masalda Mahinur, !stanbul'a mal almaya

giden babasından siyah gill ister (Masal no:14).

"Türlüşalt Bey" adJ. ı masaldct k.:ı.dının kıı:-k türlü

baharattan yaptıgı oglunu kaçıran bezirganlardır (Masal no:39).

ed) Çoban:

"Fatma .. adlı masalda kadın

₁

üvey kızına çobanlık

ya pt ır ır (Masa 1 no: 8) .

"Şamdan" adlı masalda sevdigi şehzad.eyi arayan kız₁ bir

çobanla elbiselerini degiştirir. Çoban kılıgında aramaya devam eder (Masal no:40).

ee) Ctftçi:

"Tomsirik" adlı masalda Tomsirik'in dayısı çiftçidir

(Masal no:32).

e f) Dc)ktor:

''Kara V ez i r i n Kızı "nda padişah yemeden içmeden kes i le n

oglu icin doktorlar, cerrahlar getirtir (Masal no:26). eg) Marangoz:

"Kara Vezir'in Kızı'' adlı masaldaki iç masal da görülür.

Bir

gece

üc

arkadaş marangozun canı sıkılır. Tahtadan bir kız

yapar (Masal no:26).

eh) Terzi:

"Kara Vezirlin Kızı .. nda ₎ ir _.... masallarda görülür.

Marangozun yaptıgı kıza terzi, elbise diker (Masal no:26).

eı) Oduncu:

"!nci Mercan'' da teyzesinin gözlerini alıp arabadan

attıgı kızı yolun kenar-ından bir oduncu bulur (Masal

,n6::·.'2'2Y·':.·.:-··.ıf.

~j) KaJ.;:ıy(~1:

"Rilya'' adlı masalda fakir delikanlı bir kalaycının

yan1nda iş bulur (Masal no:16).

ek) Demirci:

"Mahinur" adlı masalda Mahinur₁ karnı anahtarlı adamın

karnındaki kilidi açar, önünde bir çarşı belirir. Oradaki

demircilere ne yaptıklarını sorar. 16 numaralı masalda fakir

delikanlı demircinin yanında iş bulur (Masal no:14).

el) Döven Ustası:

"Rüya" adlı masalda fakir genç₁bir döven ustasının

yanında iş bulur (Masal no:16). em) Berber:

"Berber" adlı masalda boynuzlu padisah kendisini tıraş

eden herherleri durumu kimseye söylemesinler diye öldürtUr.

(Masal no:23). en) Kaptan:

"Mahinur" adlı masalda gemi hareket edemeyince kaptan

yolculara "Birinizin unuttugu bir şey mi var. hareket

ed.emiyoruz" der (Masal no:14). eo) Tellal:

"Padişahın Yılan Oglu" adlı masalda padişah tellal ile ogluna 6gretmen arar. (Masal no:15).

f) Aileler:

Aileyi meydana getiren baba, anne, ogul ve kızlarıdır.

fa) Baba:

.32

.. Ma. h i nur.. ad lı mcıSi'i 1 da Ma h i nur. tstanbu 1 'a giden

babasından siyah gill ister (Masal no:14).

''Padişahın Yılan Oglu .. adlı masalda kızının hocasının aşık oldugu baba vardır (Masal no:15).

"Rüya." ctdlı mc:tsalda fakir baba, oglunun iş aramaya

gurbete gitmesini istemez (Masal no:16).

''Yamyam'' ad lı masa lda. ha.nırrıı ö 1 en adam, yeniden evlenir. Baba. hanımının ısrarlarına dayanamaz, çocukları

ormana götilrlir, orada bırakır gelir (Masal no:18).

"Sabırtaşı" adlı masalda kızını kuşun söylerliklerinden kurtarmak isteyen anne baba mallarını millklerini satıp

yaşadıkları yerden ayrılırlar. Yollarınızı çıkan demir kapı

Emine'yi içeri alır, anne baba dışarıda kalır (Masal no:21). "Sahmaran" adlı masalda yeni hanımının kızını

istememesi üzerine onu alır. Ormana götilrür. orada bırak1r

gelir (Masal no: 35). fb) Anne:

Annelerden üvey olanların hepsi kötildilr, öz anneler iyidir.

"Yaşlı Kadınla Tilki" adlı masalda ya.sl1 kad1n

evlendirdigi kızını yanına bir ç6mlek yag olarak ziyarete gider (Masal no: 4).

"Kedilerin Hediyesi11 _{adlı masa.lda yoksul kadın,~kızına}

komşulardan para toplatarak ciger aldırmak ister.

Fakat

kızın

aldıgı cigeri kediler kaçırır (Masal no:7).

"Fatma" adlı masalda kadın üvey kızına evin biltün

işlerini yaptırırJcobanlık yaptırır yine

"Kabak Kız" adlı masa.lda' kadın,kabak kızını sevgiyle büyütür (Masal no:11).

"Kabak'' adlı masaıda kadın₁üvey kızını istemez onu ormanda bıraktırır (Masal ·no: 12).

"Padişahın Yılan Oglu" adlı masalda kız ögretmenin

1

ısrarıyla annesini pekmez küpüne iteleyerek onun ölümüne sebep olur. Babasının ögretmeniyle evlenınesini ister. Fakat ögretmen önceden onu çok seviyorkan birden tavrı degişir

(Ma sa 1 no : 15 ) .

"!gci Baba •• adlı masalda üç kızın.ı birden ketybeden

kadın perişandır. Kadın)gilnUn birinde küçük kızı karşısında

bulur. Kız

1 Igci Baba'nın evinden kaçmanın bir

bulmuştur (Masal no:17).

yolunu

"Yamyam.. adlı masalda ailenin neşesi annenin ölümüyle

ı

sona erer. Yı!nt! anne çocukları istemez. Baba, onları ormana

bırakır (Masal no: 18).

"Sabırtaşı '' adlı masal da anne baba kızını

1

söylediklerinden kurtarmak ister (Masal no:21.).

k:asun

"Keloglan" adlı masalda Keloglan'ın sihirli sinisine, tavuguna annesi çok sevinir (Masal no:20).

"Inci Mercan" adlı masalda fakir kadınJhamamda dagurn yaparken yardımına gelen dervişlerin dediklerini yapar~

kızına dervişler olaganüstü özellikler verirler (Masal no:22).

"Emine" adlı masalda kızlarını ayıdan kurtaran anne baba çok mutludur (Masal no:24).

"Kambur 1 ar" ad lı masal da yok su 1 ka d ı n, i ş aramay;.i:i.:~~;:~tq-e·q

.)i"{"" "["{····~:\'.

'!/

.~;·

,;,.

94

kambur~ ayrı saatlerde davet eder (Masal no:25).

"Cingene" adlı masalda tembel kadın, sabahtan akşama

kadar yatar. Aşagıda pieen

yemegt

cingene kadına kontrol

ettirir. Kadın taneeredeki tavugu çalar. Akşam) tavugu

bulamayan adam karısını evden kovar (Masal no: 29).

"Keloglan" adlı masalda yoksul anne baba iş aramaya

giden Uç ogullarını da kaybeder (Masal no:31).

"Tomsirik" adlı masalda kadın kocasını aldatır. !ş

ifn la.a.1_l1 nca dostuy 1 a ö 1 dLirü 1 ilr (Masa 1 no: .32) .

"Salman" adlı masalda gelin ve kay1nvalide ogulla.rının

sallanıp düşüp ölecegi hayaline aglarlar (Masal no:33).

'' Salınıaran" adlı masalda kadın üvey kızına yılan

yutturur, onunhamile gibi görünmasine sebep olur. Baba kızını

ormanda bırakır (Masal no:35).

"Kardan çocuk" adlı masalda çocuksuz kadın;kardan bir

cocuk yapar, duaları neticesinde çocuk canlanır (Masal no:37).

"Gönül" adlı masalda bebegiyle yaşayan kadınJkendisine

gönül veren komşusu hocanın hediyelerini kabul eder. onunla

beraber olur (Masal no:38).

"Türlüşah Bey" adlı masalda çocuksuz kadın 40 türlü

baharatı karıştırıp bir erkek çocugu şekli verir. Allah bu

çocuga can verir (Masal no:38).

fe) O~Jullar:

"Kösenin thaneti" adlı masalda bir başka ülkeye giden

padişahın oglu olur (Masal no:9).

"Padişahın Yılan Oglu" adlı masalda padişahın _y·:ı~Q . ·;~, şeklinde bir oglu vardır (Masal no: lS). ) .~'~;i

"Keloglan" adlı masalda· Keloglan' ın yoksul annesi Keloglan'a devin verdigi sihirli hediyelerden memnun kalır

(Masal no:20).

"Kara Vezirlin Kızı" adlı masalda padişahın ve vazirinin bir dervişin verdigi elma sayesinde çocugu olur (Masal no:26).

"Alıpvermezle Veripvazgecmez" adlı masalda ~.lıpvermez ogullarına, olacaklısı Veripvazgecmez'e ne söyleyeceklerini 6gretir (Masal no:30).

"Keloglan" adlı. masalda yoksul ailenin iki oglu iş

aramaya gider. KilçUk oglan Keloglan agaheylerinin akıbetini

ögrenir, onların intikamını alır (Masal no:31).

"Keloglan'la Padişahırı Kızı" adJ.ı masalda fakir

kadının oglu Keloglan, yoksulluktan kurtulmak icin padişahın kızıyla evlenıneye gider (Masal no:34).

"Kardan cocuk" adlı masalda çocuksuz kadın kardan bir erkek çocugu yapar. Çocuk canlanır (Masal no:37).

"Türlüsah Bey" adlı masalda çocuksuz kadın 40 türlü

baharatı karıstırır elde ettigi hamura erkek çocugu şekli

verir, dualarıyla çocugun canlandıgını görür (Masal no:39). fd) Kızlar:

"Kedilerin Hediyesi"nde fakir kadın, komşulardan

toplattıgı parayla kızına ciger aldırır (Masal no:7).

"Kösenin !haneti" nde kralın kızı. kendisini gelin götüren köse kıyafetindeki delikaniıyı sever (Masal no:9).

,.~-:ff_:::;;~~~~,·:>c.;,.~~:~~·.~:.~:.,,

"Kabak Kız ve Kabak" adlı masallarda kadınırı,~l·k~Ô·a~ ... ta.n'''i~"·

~ ~

·N . ~

bir kızı olur (Masal no:ll-12). 1 ·

l

' _"(

.. Çi ~ ' ! ;

36

"Mahinur" adlı masalda Mahinur,rüyasında gördügü siyah

gülü !stanbul'a giden babasından ister (Masal no:14).

"Padişahın Yılan Oglu" adlı masalda k.ız;babasına gönül

veren ögretmeninin verdigi ak.ılla annesini pek.mez küpüne

iteleyerek öldürür (Masal no:15).

''tgci Baba" adlı masalda !gci Baba daha iyi ig satma

bahanesiyle üç kızkardeşi de kaçırır (Masal no:17).

"Yamyam" adlı masalda üvey annenin ısrarıyla baba bir

kızı ve oglunu ormanda terk eder (Masal no:18).

"Sabırtaşı" adlı masalda Emine'ye birku~akıbetini

söyler (Masal no:21).

"!nci Mercan" masalda fakir kadın, dervişleri n

olaganüstü özellikler verdigi kızı sayesinde zengin olur.

(Masal no:22).

"Emine" adlı masalda arkadaşlarıyla oynayan Emine'yi

ayı kaçırır, onunla evlenir (Masal no:24).

"Kara Vezirin Kızı" adlı masalda padişahın oglu

hazinedeki sandıktan çıkardıgı fotograftaki kıza aşık olur.

Kız, Kara Vezi~in konuşmayan kızıdır (Masal no:26).

"Keloglan'la Padişahın Kızı .. 'nda Keloglan padişahın

kızının sorusuna bilerek onunla evlenir (Masal no:34).

''Sa.hmaran'' adlı masalda kadın üvey kızına yılan

yutturarak onu hamile gibi gösterir babası kızı ormanda

bırakır (Masal no:35).

"Zalim Padisah" adlı masalda padisah evlenme çagına

gelen kızını bir tUrlU evlendirrnek istemez.

1