BİNGÖL ÜNİVERSİTESİ
İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ
Bingöl University
Journal of Theology Faculty
ISSN: 2147-0774 Cilt : III Sayı : 6
Yıl : 2015 / 2
Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, hakemli bir dergidir.
Yılda iki sayı olarak yayımlanır. Yazıların bilimsel ve hukukî sorumluluğu yazarlarına aitt ir. Yayımlanan yazıların bütün yayın hakları yayıncı kuruluşa ait olup, izinsiz, kısmen veya tamamen basılamaz, çoğaltılamaz ve elektronik ortama aktarılamaz.
İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ JOURNAL OF THEOLOGY FACULTY
cilt: III, sayı: 6, yıl: 2015/2 volume: III, issue: 6, year: 2015/2
ISSN: 2147-0774 Sahibi / Owner on behalf of Theology Faculty
Prof. Dr. Abdulaziz BEKİ Editör / Editor in chief Yrd. Doç. Dr. Abdulnasır SÜT Editör Yardımcıları / Editorial Assistants Öğr. Gör. Nurettin YAKIŞAN Arş. Gör. Sadi YILMAZ Sekreterya / Secretary Arş. Gör. Adnan GÜNEŞ Yazışma Adresi / Corresponding Adress Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 12000 BİNGÖL Tel: +90 (426) 2160005 - Fax: +90 (426) 2160035 Elektronik posta / e-mail bingolilahiyatdergisi@hotmail.com Kapak ve Sayfa Tasarımı Erdal YILDIZ (erdallyildiz@gmail.com)
Yayın Kurulu / Editorial Board Doç. Dr. Mustafa KIRKIZ Doç. Dr. Nusrettin BOLELLİ Doç. Dr. Ousama EKHTIAR Yrd. Doç. Dr. Abdulnasır SÜT Yrd. Doç. Dr. Elif BAGA Yrd. Doç. Dr. Emannullah POLAT Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ESWED Yrd. Doç. Dr. İbrahim ÖZDEMİR Yrd. Doç. Dr. İbrahim USTA Yrd. Doç. Dr. İsmail NARİN Yrd. Doç. Dr. Muhittin ÖZDEMİR Yrd. Doç. Dr. Naim DÖNER Yrd. Doç. Dr. Thamer HATAMLEH
Baskı Yeri ve Tarihi / Publication Place and Date Ankara / 2015
Baskı / Printing
Bizim Büro Matbaa San. Tic. Ltd. Şti.
0312 229 99 28 e-mail: bizimburo@yahoo.com.tr Danışma Kurulu / Advisory Board
Prof. Dr. Abdulhakim YÜCE (Celal Bayar Üniversitesi, Prof. Dr. Abdullah ÖZBEK (Necmettin Erbakan Üni-versitesi), Prof. Dr. Abdurrahman ELMALILI (Harran ÜniÜni-versitesi), Prof. Dr. Abdurrahman ACAR (Dicle Üniversitesi), Prof. Dr. Abdülaziz BAYINDIR (İstanbul Üniversitesi), Prof. Dr. Adnan DEMİRCAN (İstanbul Üniversitesi), Prof. Dr. Ali AKYÜZ (Marmara Üniversitesi), Prof. Dr. Beşir GÖZÜBENLİ (Gazi Üniversitesi), Prof. Dr. Bilal AYBAKAN (Marmara Üniversitesi), Prof. Dr. Cafer Sadık YARAN (On Dokuz Mayıs Üniver-sitesi), Prof. Dr. Cemalettin ERDEMCİ (Siirt ÜniverÜniver-sitesi), Prof. Dr. Erkan YAR (Fırat ÜniverÜniver-sitesi), Prof. Dr. Faruk BEŞER (Marmara Üniversitesi), Prof. Dr. Fethi Ahmet POLAT (Muş Alparslan Üniversitesi), Prof. Dr. Fuat AYDIN (Sakarya Üniversitesi), Prof. Dr. Gıyasettin ARSLAN (Fırat Üniversitesi), Prof. Dr. Halit ÇALIŞ (Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi), Prof. Dr. Hayati AYDIN (Yüzüncü Yıl Üniversitesi), Prof. Dr. Hüseyin HANSU (İstanbul Üniversitesi), Prof. Dr. İbrahim ÇAPAK (İstanbul Üniversitesi), Prof. Dr. İbrahim YILMAZ (Atatürk Üniversitesi), Prof. Dr. İlyas ÇELEBİ (Marmara Üniversitesi), Prof. Dr. Mehmet ERDEM (Fırat Üniversitesi), Prof. Dr. M. Halil ÇİÇEK (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi), Prof. Dr. M. Mahfuz SÖYLE-MEZ (İstanbul Üniversitesi), Prof. Dr. M. Sait ŞİMŞEK (Necmettin Erbakan Üniversitesi), Prof. Dr. Mehm-et KUBAT (İnönü Üniversitesi), Prof. Dr. Muhammed ÇELİK (Dicle Üniversitesi), Prof. Dr. Musa Kazım YILMAZ (Harran Üniversitesi), Prof. Dr. Musa YILDIZ (Gazi Üniversitesi), Prof. Dr. Mustafa AĞIRMAN (Atatürk Üniversitesi), Prof. Dr. Nurettin CEVİZ (Gazi Üniversitesi), Prof. Dr. Osman GÜRBÜZ (Atatürk Üniversitesi), Prof. Dr. Osman TÜRER (Kilis 7 Aralık Üniversitesi), Prof. Dr. Ömer Mahir ALPER (İstanbul Üniversitesi), Prof. Dr. Ömer PAKİŞ (Yüzüncü Yıl Üniversitesi), Prof. Dr. Reşat ÖNGÖREN (İstanbul Üni-versitesi), Prof. Dr. Sahip BEROJE (Yüzüncü Yıl ÜniÜni-versitesi), Prof. Dr. Mehmet KATAR (Ankara Üniver-sitesi), Prof. Dr. Şaban Ali DÜZGÜN (Ankara ÜniverÜniver-sitesi), Prof. Dr. Şamil DAĞCI (Ankara ÜniverÜniver-sitesi), Prof. Dr. Şehmus DEMİR (Atatürk Üniversitesi), Prof. Dr. Şuayip ÖZDEMİR (Amasya Üniversitesi), Prof. Dr. Vecdi AKYÜZ (Marmara Üniversitesi), Prof. Dr. Yusuf Ziya KESKİN (Harran Üniversitesi), Doç. Dr. Abdur-rahman ATEŞ (İnönü Üniversitesi), Doç. Dr. Eyyüp TANRIVERDİ (Dicle Üniversitesi), Doç. Dr. Metin YİĞİT (Dicle Üniversitesi), Doç. Dr. Necmettin GÖKKIR (İstanbul Üniversitesi)
Sayı Hakemleri / Referee Board of this issue
Prof. Dr. Abdulaziz BEKİ (Bingöl Üniversitesi), Prof.Dr. Yakup CİVELEK (Bartın Üniversitesi), Doç. Dr. Metin YİĞİT (Dicle Üniversitesi), Doç. Dr. Mustafa KIRKIZ (Bingöl Üniversitesi), Doç. Dr. Nusrettin BOLELLİ (Bingöl Üniversitesi) Doç. Dr. Ousama EKHTIAR (Bingöl Üniversitesi), Doç. Dr. Serdar DEMİREL (Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Abdulcebbar KAVAK (Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Abdulnasır SÜT (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Cengiz MÜRSELOV (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Elif BAGA (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Emrullah ÜLGEN (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Ferzende İDİZ (Yüzüncü Yıl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Huthaifa ALKHATİB (Harran Üniversitesi,) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ESWED (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. İbrahim ÖZDEMİR (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. İbrahim USTA (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Marwan Salim REYAHNEH (Jerash University- JORDAN), Yrd. Doç. Dr. Mehmet Şirin AYİŞ (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Muhammed ÇETKİN (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Muhittin ÖZDEMİR (Bingöl Üniversitesi), Yrd. Doç. Dr. Naim
/ Stops That Disturb the Meaning during
Recitation 9-43
Muhammed b. Hasan es-Semennudî ve Tuhfetu’s-Sâlikîn Adlı Eseri /
Muhammed b. Hasan es-Semennudî and his work Tuhfetu’s-Sâlikîn
Mehmet Şirin AYİŞ 45-70
/ Iddat of Death: Concept and
Provi-sions in Islamic Law 71-101
Anadolu’daki İrşad Merkezlerinden Nehrî Tekkesinin Osmanlı Rus Savaşlarındaki Olumlu Katkıları /
The Positive Contributions of Nehrî Lodge- One of The Education Centers in Anatolia- During Ottoman and Russian Wars
Abdulcebbar KAVAK
103-123
/ Arabic Language
Nurullah Kurt & Miran Ahmad Abu al-Haija & Mohammad Salem Atoum 125-170
Tahir b. Âşûr’un Teorik ve Pratik Nesh Anlayışı / Tahir b. Âşûr’s Theorical
and Practical Definition of Nesh
Mehmet Zülfi Cennet 171-201
Necmettin Kübra’nın On Esasında Tevhid / Tawhid Thought in the Ten
Prin-ciples of Najmuddin Kubra
Abdurrahman Celil Akçam 203-216
İslam’ın Din Adamlarına Bakışı / Scholars of the Islamic Perspective
Aydın Mülayimov 217-238
Çeviri / Translation
Nasîruddîn et-Tûsî’den Molla Sadrâ’nın Hikmet-i Mütealiyesi’ne (Aşkın Hikmet) İmâmiyye Kelâmının Değişim Süreci
Ali A. Bedaştî / Çev. Naim Döner
239-252
İlk Heyûlâ ve Detayındaki Tartışmalar
Fahreddîn er-Râzî / Çev. Mehmet Sami Baga 253-267
Kitap Tanıtımı / Book Review
Arap Edebiyatı Tarihi-I Cahiliye Dönemi
Muhammed Çetkin 269-272
Bismillâhirrahmânirrahîm
Allah’a hamd ve sena, hakikat ve hidâyet elçileri olan peygamberle-re salât ve selâm olsun. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi-nin 6. sayısını ilim dünyasına takdim etmeDergisi-nin mutluluğunu yaşıyoruz. Değerli bilim insanları, bu sayımızda farklı alanlardan 8 makale, 2 çeviri ve 1 tanıtım yazısı ile karşınızdayız.
Makale, çeviri ve kitap tanıtımlarıyla bu sayının vücuda gelmesini sağlayan yazarlara ve değerlendirme aşamasında kıymetli vakitlerini ayıran hakemlerimize teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Ayrıca sekretarya ve yazı takip görevini aksatmadan ifa eden başta Arş. Gör. Adnan GÜNEŞ’e, editör yardımcılarımız Öğr. Gör. Nurettin YAKIŞAN ve Arş. Gör. Sadi YILMAZ’a gönülden teşekkürler.
Editör
ersitesi at Fakültesi Dergisi
نآﺮﻘﻟا ةءاﺮﻗ ءﺎﻨﺛأ ﻰﻨﻌﻤﻟﺎﺑ ﺔﻠﺨﻤﻟا تﺎﻔﻗﻮﻟا
∗∗ترﻮﻛ ﷲا رﻮﻧ ∗ رﺎﻛﺪﻨﻣ ﻞﻴﻋﺎﻤﺳإ حﻼﻓ ﺪﻤﺤﻣ ﺚﺤﺒﻟا ﺺﺨﻠﻣ ﻪــﺟﻮﻟا ﻰــﻠﻋ ةءاﺮــﻘﻟا ءادأ ﺔــﻴﻔﻴﻛ فﺮــﻌﻳ ﻪــﺑ ،ﻢــﻴﻈﻋ ﻦــﻓ ﻒــﻗﻮﻟا نأ مﻮــﻠﻌﳌا ﻦــﻣ ﺚــﺤﺒﻟﺎﺑ ﺎــﻴﺛﺪﺣو ﺎــﳝﺪﻗ نﻮــﺜﺣﺎﺒﻟا ﺎــﳍوﺎﻨﺗ ﱵــﻟا تﺎــﻋﻮﺿﻮﳌا ﻦــﻣ ﻮــﻫو ،ﺢــﻴﺤﺼﻟا ةءاﺮــﻗ ﱘﺮــﻜﻟا نآﺮــﻘﻟا أﺮــﻘﻳ نأ ﺪــﻳﺮﻳ ﻦــﳑ ﺪــﺣأ ﻪــﺘﻓﺮﻌﻣ ﻦــﻋ ﲏﻐﺘــﺴﻳ نأ ﻦــﻜﳝ ﻻو ،حﺮــﺸﻟاو ﰲ ﺎﻨﺿﺮﻌﺘــﺳا ﺪــﻘﻓ عﻮــﺿﻮﳌا اﺬــﻫ ﺔــﻴﳘﻷو ،ﱐﺎــﻌﳌاو مﺎﻜــﺣﻷا ﺚــﻴﺣ ﻦــﻣ ﺔــﺤﻴﺤﺻ دﺎــﺴﻓ ﺎــﻬﻨﻋ ﺞــﺘﻨﻳ ﱵــﻟا فﻮــﻗﻮﻟا ﻢــﻫأ نﺎــﻴﺒﻟ ﻚــﻟذو ﲎــﻌﳌﺎﺑ ﺔــﻠﺨﳌا تﺎــﻔﻗﻮﻟا اﺬــﻫ ﺎــﻨﺜﲝ ﻆــﻔﻟ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﺔــﻟﺎﺣ ﺎــﻨﻴﺑ ﺎــﻤﻛ ،ﺎــﺑﻬ ةءاﺮــﻘﻟا ءﺎــﻨﺛأ ﺔــﻳﻵا ﻦــﻣ داﺮــﳌا لﻼــﺘﺧا وأ ﲎــﻌﳌا ﺔــﻨﱠﻴﺒﳌا ﺔــﻠﺜﻣﻷا لﻼــﺧ ﻦــﻣ ﺎــﻨﺤﺿوأ ﺮــﺧآ ﺐــﻧﺎﺟ ﻦــﻣو ،ﻩﺪــﻌﺑ ﺎــﲟ فﺎﻨﺌﺘــﺳﻻاو ﲔــﻌﻣ نود ةءاﺮــﻘﻟا نأ ﻒــﻴﻛو يﺪــﻘﻌﻟا ﲎــﻌﳌا ﻰــﻠﻋ تاءاﺮــﻘﻟا ﺾــﻌﺑ ﰲ ﻒــﻗﻮﻟا ﲑــﺛﺄﺗ ىﺪــﻣ ﱃإ ﺎــﻨﺜﲝ ﺎﻨﻤــﺴﻗ ﺪــﻗو اﺬــﻫ .ﱐﺎــﻌﳌا ﰲ ﺮــﺛﺆﺗ نأ ﻦــﻜﻤﳌا ﻦــﻣ ﻒــﻗﻮﻟا ﺪــﻋاﻮﻘﺑ ﲎــﻌُﺗ نأ ﺎــﻨﻠﻌﺟو ،تﺎــﻴﳍﻹﺎﺑ ﻖــﻠﻌﺘﻳ ﺎــﲟ ﺔــﻠﺨﳌا تﺎــﻔﻗﻮﻠﻟ لوﻷا ﻢــﺴﻘﻟا ﺎــﻨﺼﺼﺧ ،مﺎــﺴﻗأ ﺔــﺛﻼﺛ تﺎــﻔﻗﻮﻠﻟ ﺚــﻟﺎﺜﻟا ﻢــﺴﻘﻟا ﺎــﻨﻛﺮﺗو ،تاﻮــﺒﻨﻟﺎﺑ ﻖــﻠﻌﺘﻳ ﺎــﲟ ﺔــﻠﺨﳌا تﺎــﻔﻗﻮﻠﻟ ﱐﺎــﺜﻟا ﻢــﺴﻘﻟا .تﺎﻴﻌﻤــﺴﻟﺎﺑ ﻖــﻠﻌﺘﻳ ﺎــﲟ ﺔــﻠﺨﳌا .ﻞﺨﳌا ﻒﻗﻮﻟا ،ﲎﻌﳌا ،ةءاﺮﻘﻟا ،نآﺮﻘﻟا :ﺔﻴﺣﺎﺘﻔﻤﻟا تﺎﻤﻠﻜﻟاStops That Disturb the Meaning during Recitation
Abstract
It is known that the pause is a great art. Through it, one knows how to perform recitation probably. It is one of the topics that researchers conduct and explain in the past and present. It is necessary for anyone who wants to recite The Holy Quran correctly regarding rules and meaning. Due to its importance, the research reviewed the meaning imbalanced pause to show the most impor-tant pauses that cause meaning corruption or the disruption of the meaning of
∗ Dr. Mohammad F. İsmail Mondekar, Kuveyt Üniversitesi. ∗∗ Prof. Dr. Nurullah KURT, Kuveyt Üniversitesi.
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
the verses while reading them. Also, this research indicated the case of pausing on a particular utt erance and then carries on what follows. On the other hand, the research explains through example in which extent the pause in some recitations aff ects the meaning and how the recitation that doesn’t involve the pause rules may aff ects the meanings. Thus, the research was divided into three parts; the fi rst part was assigned for the defect pauses regarding Theology and the second part was for the defect pauses regarding Prophecies and the third parts dealt with the defect pauses regarding audiology.
Key words: The Quran, recitation, meaning, stop/pause.
Tilavet Sırasında Anlamı Bozan Vakıf’lar Özet
Vakıf’ın büyük bir sanat olduğu bilinmektedir. Onunla, doğru bir kıraatin nasıl yapıldığı öğrenilmektedir. Vakıf, eskiden ve günümüzde araştırmacıların araştırma ve açıklamalarla ele aldığı konulardan biridir. Kur’ân-ı Kerîm’i hüküm ve anlam bakımından doğru bir şekilde okumak isteyen bir kimsenin vakıf bilgisine ihtiyaç duymaması mümkün değildir. Bu konunun öneminden dolayı, yanlış anlam çıkarılan veya âyetin okunduğu sırada anlamını bozan durakların en önemlisini açıklamak için araştırmamızda manayı bozan vakıfl arı sunduk. Ayrıca belirli bir kelimede durup daha sonra yeniden başlama durmunu da açıkladık. Öte yandan bazı okuyuşlarda vakıf’ın itikadî mana üzerindeki etkisini ve vakıf kurallarına uymadan okumanın anlamda nasıl değişikliklere yol açtığını belirli örneklerle açıkladık. Bu şekilde araştırmamızı üç bölüme ayırdık. Birinci bölümü Allah ile ilgili ayetlerde anlamı bozan vakıfl ar için ayırdık. İkinci bölümü ise peygamberler ile ilgili olan ayetlerde anlamı bozan vakıfl ara tahsis ett ik. Üçünçü bölümü de vahiyler ile ilgili ayetlerde anlamı bozan vakıfl ara bıraktık.
Anahtar Kelime: Kur’an, kıraat, mana, vakıf.
ﺔــــــﻣﺪﻘﻤﻟا ﻪــﻟآ ﻰــﻠﻋو ،ﲔﻠــﺳﺮﳌا فﺮــﺷأ ﻰــﻠﻋ مﻼــﺴﻟاو ةﻼــﺼﻟاو ،ﲔــﳌﺎﻌﻟا بر ﷲ ﺪــﻤﳊا
:ﺪــﻌﺑ ﺎــﻣأ ،ﻦــﻳﺪﻟا مﻮــﻳ ﱃإ نﺎــﺴﺣﺈﺑ ﻢــﻬﻌﺒﺗ ﻦــﻣو ﻪــﺒﺤﺻو
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
ﻞــﻴﺗﺮﺗ ﻢــﻠﻌﺗ ﻰــﻠﻋ ﻢﻠــﺳو ﻪــﻴﻠﻋ ﷲا ﻰــﻠﺻ ﱯــﻨﻟا ﺾــﺣو .[٤/ﻞــﻣﺰﳌا] {ًﻼــﻴِﺗْﺮَـﺗ َنآْﺮــُﻘْﻟا ﻊــﻣ نآﺮــﻘﻟﺎﺑ ﺮــﻫﺎﻤﻟا» :لﺎــﻘﻓ ،ﻪــﻠﻋﺎﻔﻟ ﺮــﻈﺘﻨﳌا ءاﺰــﳉاو ﻪــﻠﻀﻓ ﲔــﻴﺒﺘﺑ ﻩﺪــﻳﻮﲡو نآﺮــﻘﻟا .(1)«ةرﺮــﺒﻟا ماﺮــﻜﻟا ةﺮﻔــﺴﻟا ذإ ،ﺎﻫﺮﺑﺪﺗو ﱐﺎﻌﳌا ﻢﻬﻔﺑ ﻻإ ﻞﻴﺗﱰﻟا اﺬﻫ ﻦﻣ ﺔﻳﺎﻐﻟا غﻮﻠﺒﻟ ﻞﻴﺒﺳ ﻻ ﻪﻧأ ﻚﺷ ﻻو ﻰــﲰﻷا ضﺮــﻐﻟا ﻞــﺑ ،ﻂــﻘﻓ ﱘﺮــﻜﻟا بﺎــﺘﻜﻟا ﱐﺎــﺒﻣ ﻆــﻔﺣ ﻰــﻠﻋ ةرﻮــﺼﻘﻣ ﺔــﻳﺎﻐﻟا ﺖــﺴﻴﻟ .ﺎــﻫﺪﺻﺎﻘﻣ كاردإو ﺎــﻬﻴﻧﺎﻌﻣ ﻢــﻬﻔﺑ ﱐﺎــﺒﳌا ﻩﺬــﻫ ﺮــﺑﺪﺗ ﻮــﻫ :ﱃﺎــﻌﺗ لﺎــﻗ ،ﻩﺎــﻨﻌﻣ ﻪــﺋرﺎﻗ ﻢــﻬﻓ ﻞــﺑ ،ﻩﺎــﻨﺒﻣ ﻆــﻔﺣ داﺮــﳌا ﺲــﻴﻠﻓ» :(2)ﱐﻮــﴰﻷا لﻮــﻘﻳ ؛دﻮﻬﻴﻟا ﷲا مذ ﺪﻘﻓ .[٤٢/ﺪﻤﳏ] {ﺎَﻬُﻟﺎَﻔْـﻗَأ ٍبﻮُﻠُـﻗ ﻰَﻠَﻋ ْمَأ َنَآْﺮُﻘْﻟا َنوُﺮﱠـﺑَﺪَﺘَـﻳ َﻼَﻓَأ} ﱠﻻِإ َبﺎــَﺘِﻜْﻟا َنﻮــُﻤَﻠْﻌَـﻳ َﻻ َنﻮــﱡﻴﱢﻣُأ ْﻢــُﻬْـﻨِﻣَو} :لﺎــﻘﻓ ،ﻢــﻬﻓ ﲑــﻏ ﻦــﻣ ةارﻮــﺘﻟا نوءﺮــﻘﻳ ﺚــﻴﺣ نأ ﺐــﻴﺒﻠﻟا ﻦــﻄﻔﻟاو ﺐــﻳدﻷا ﻞــﻗﺎﻌﻟا ﻰــﻠﻌﻓ .[٨٧/ةﺮــﻘﺒﻟا] {َنﻮــﱡﻨُﻈَﻳ ﱠﻻِإ ْﻢــُﻫ ْنِإَو ﱠﻲــِﻧﺎَﻣَأ .(3)«ﺔﱠﻴﻨــﱠﺴﻟا ﺔــﺒﺗﺮﻟﺎﺑ ﺬــﺧﺄﻳو ،ﺔــﻴﻧﺪﻟا ﺔــﻟﺰﻨﳌا ﻩﺬــﻫ ﻦــﻋ ﻪــﺴﻔﻨﺑ ﺄــﺑﺮﻳ ﺎــﻬﻬﺟو ﻰــﻠﻋ -نآﺮــﻘﻟا ﻞــﻴﺗﺮﺗ ﻲــﻫو - ةدﺎــﺒﻌﻟا ﻩﺬــﻫ ﺔــﻣﺎﻗإ ﻰــﻠﻋ ﺪﻋﺎــﺴﻳ ﺎــﳑو ئرﺎــﻘﻟا ﺐــﻨﺠﺘﻳ ﻢــﻠﻌﻟا اﺬــﻫ ﺔﻄــﺳاﻮﺒﻓ ،ءاﺪــﺘﺑﻻاو ﻒــﻗﻮﻟا ﻢــﻠﻌﺑ ﺔــﻳﺎﻨﻌﻟاو ﺔــﻳارﺪﻟا بﻮــﻠﻄﳌا ﲎــﻌﳌا ﻞــﻴﳛ ﺎــﻣ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻘﻳ ﻼــﻓ ؛ﻪــﻴﻧﺎﻌﻣ وأ نآﺮــﻘﻟا ﱐﺎــﺒﲟ ﺔــﻠﺨﳌا ﻊــﺿاﻮﳌا ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﺔــﻧﺎﻴﺻ ﻢــﻠﻌﻟا اﺬــﻫ ﰲ مﻼــﻋﻷا ﺔــﻤﺋﻷا ﻦــﻣ ﲑــﺜﻜﻟا ﻒــﻨﺻ ﻚــﻟذ ﻞــﺟﻷو ؛ﻪــﻟﺪﺒﻳ وأ زﻮــﳚ ﺎــﳌ ئرﺎــﻘﻠﻟ ادﺎــﺷرإو ،ﱐﺎــﺒﳌﺎﺑ لﻼــﺧﻹاو ﱐﺎــﻌﳌا ﻒــﻳﺮﲢ ﻦــﻣ ﺰــﻳﺰﻌﻟا بﺎــﺘﻜﻠﻟ ﻦــﻋ جﺮــﳜ ﻼــﻓ ،ﻪــﺗءاﺮﻗ ﻦــﻣ ضﺮــﻐﻟا ئرﺎــﻘﻟا ﻢﺘﺘــﺴﻳ ﱴــﺣ ؛ﻊــﻨﺘﳝ وأ ﺐــﳚ وأ ﻪــﻴﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا لﻻﺪﺘــﺳا ﺔــﻬﲜ ﻞــﳜ ﻻو ،ﺔــﻴﺑﺮﻌﻟا ﺔــﻐﻠﻟا ﺪــﻋاﻮﻗ ﻒــﻟﺎﳜ ﻻو ،ﲑــﺴﻔﺘﻟا ﻦــﻣ ﺐــﺳﺎﻨﻣ ﻪــﺟو .يﺪــﻘﻋ رﻮــﻈﳏ ﰲ ﻊــﻘﻳ ﻻو ،ﺔــﻴﻬﻘﻓ ﻦــﻣ ﺔــﻫﺮﺑ ﺎﻨــﺸﻋ ﺪــﻘﻟ» :(ـــﻫ٣٧ ت) ﺎــﻤﻬﻨﻋ ﷲا ﻲــﺿر ﺮــﻤﻋ ﻦــﺑ ﷲا ﺪــﺒﻋ لﻮــﻘﻳ ﷲا ﻰــﻠﺻ ﺪــﻤﳏ ﻰــﻠﻋ ةرﻮــﺴﻟا لﺰــﻨﺗو ،نآﺮــﻘﻟا ﻞــﺒﻗ نﺎــﳝﻹا ﻰــﺗﺆﻳ ﺎــﻨﺛﺪﺣأ نإو ﺎــﻧﺮﻫد نﻮــﻤﻠﻌﺗ ﺎــﻤﻛ ﺎــﻬﻴﻓ ﻩﺪــﻨﻋ ﻒــﻗﻮﻳ نأ ﻲــﻐﺒﻨﻳ ﺎــﻣو ،ﺎــﻬﻣاﺮﺣو ﺎــﳍﻼﺣ ﻢــﻠﻌﺘﻴﻓ ﻢﻠــﺳو ﻪــﻴﻠﻋ ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،توﲑــﺑ ،ثاﱰــﻟا ءﺎــﻴﺣإ راد ،ﻲــﻗﺎﺒﻟا ﺪــﺒﻋ داﺆــﻓ ﺪــﻤﳏ :ﻖــﻴﻘﲢ ،يرﻮﺑﺎــﺴﻴﻨﻟا يﲑــﺸﻘﻟا جﺎــﺠﳊا ﻦــﺑ ﻢﻠــﺴﻣ ﻆــﻓﺎﳊا مﺎــﻣﻺﻟ ،ﺢــﻴﺤﺼﻟا ١ .(٩٤٥/١) ،(٨٩٧) ﺚــﻳﺪﳊا ﻢــﻗر ،ﻪــﻴﻓ ﻊــﺘﻌﺘﺘﻳ يﺬــﻟاو نآﺮــﻘﻟا ﰲ ﺮــﻫﺎﳌا ﻞــﻀﻓ :بﺎــﺑ ،ﻦﻳﺮﻓﺎــﺴﳌا ةﻼــﺻ بﺎــﺘﻛ ،م٥٥٩١ ،ـــﻫ٥٧٣١ ،ﱃوﻷا ﻒــﻗﻮﻟا ﰲ ىﺪــﳍا رﺎــﻨﻣ ،ﻪــﻔﻴﻧﺎﺼﺗ ﻦــﻣ ئﺮــﻘﻣ ﻪــﻴﻘﻓ ،ﻲﻌﻓﺎــﺸﻟا ﱐﻮــﴰﻷا ﱘﺮــﻜﻟا ﺪــﺒﻋ ﻦــﺑ ﺪــﲪأ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﻦــﺑ ﱘﺮــﻜﻟا ﺪــﺒﻋ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﻦــﺑ ﺪــﲪأ ٢ ﺮــﻤﻋ/أ ،«ﺔــﻴﺑﺮﻌﻟا ﺐــﺘﻜﻟا ﻲــﻔﻨﺼﻣ ﻢــﺟاﺮﺗ» ﲔــﻔﻟﺆﳌا ﻢــﺠﻌﻣ :ﺮــﻈﻨﻳ .ﺮــﺸﻋ يدﺎــﳊا نﺮــﻘﻟا ﰲ ﰲﻮــﺗ ،ﻦــﻳﺪﻟا رﻮــﻣأ نﺎــﻴﺑ ﰲ ﲔــﺘﳌا لﻮــﻘﻟاو ،ءاﺪــﺘﺑﻻاو .(١٢١/٢) ،م٣٩٩١ ،ـــﻫ٤١٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،توﲑــﺑ ،ﺔﻟﺎــﺳﺮﻟا ﺔــﺴﺳﺆﻣ ﰲ ﻖــﻴﻘﺤﺘﻟا ﺐــﺘﻜﻣ :ﺔــﻳﺎﻨﻋ ،ﺔــﻟﺎﱠﺤﻛ ﺎــﺿر ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،توﲑــﺑ ،ﺔــﻴﻤﻠﻌﻟا ﺐــﺘﻜﻟا راد ،يوﺪــﻌﻟا ﻼــﻌﻟا ﻮــﺑأ ﻒﻳﺮــﺷ :ﻖــﻴﻘﲢ ،ﱐﻮــﴰﻷا ﱘﺮــﻜﻟا ﺪــﺒﻋ ﻦــﺑ ﺪــﲪﻷ ءاﺪــﺘﺑﻻاو ﻒــﻗﻮﻟا ﰲ ىﺪــﳍا رﺎــﻨﻣ ٣ .(٢١ ص) ،م٢٠٠٢ ،ـــﻫ٢٢٤١ ،ﱃوﻷا
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
ﱃإ ﻪــﺘﲢﺎﻓ ﲔــﺑ ﺎــﻣ أﺮــﻘﻴﻓ نآﺮــﻘﻟا ﻢــﻫﺪﺣأ ﻰــﺗﺆﻳ ًﻻﺎــﺟر ﺖــﻳأر ﺪــﻘﻟ :لﺎــﻗ ﰒ ،نآﺮــﻘﻟا ﻢــﺘﻧأ .(4)«ﻪــﻨﻣ ﻩﺪــﻨﻋ ﻒــَﻗﻮُﻳ نأ ﻲــﻐﺒﻨﻳ ﺎــﻣ ﻻو ،ﻩﺮــﺟاز ﻻو ﻩﺮــﻣأ ﺎــﻣ يرﺪــﻳ ﺎــﻣ ﻪــﺘﲤﺎﺧ ﻪﻟﻮﻗ ﰲ لﻮﻘﻳ نﺎﻛ ﻪﻧأ (ـﻫ٠٤ ت) ﻪﻨﻋ ﷲا ﻲﺿر ﺐﻟﺎﻃ ﰊأ ﻦﺑ ﻲﻠﻋ ﻦﻋ يورو .(5)«فوﺮﳊا ﺪﻳﻮﲡو فﻮﻗﻮﻟا ﺔﻓﺮﻌﻣ» :[٤/ﻞﻣﺰﳌا] {ًﻼﻴِﺗْﺮَـﺗ َنآْﺮُﻘْﻟا ِﻞﱢﺗَرَو} :ﱃﺎﻌﺗ :ﻪﻣﺎــﺴﻗأ ﺪــﻳﺪﲢ ﰲ اﻮــﻔﻠﺘﺧا ﻢــﻬﻨﻜﻟ ،ﻒــﻗﻮﻟا ﺔــﻴﻀﻘﺑ ةءاﺮــﻘﻟا ءﺎــﻤﻠﻋ ﻢــﺘﻫا اﺬــﻟو ﺔــﻌﺑرأ ﺎــﻬﻠﻌﺟ ﺾــﻌﺒﻟاو ،(6) (ـــﻫ٨٢٣ت) يرﺎــﺒﻧﻷا ﻦــﺑﺎﻛ مﺎــﺴﻗأ ﺔــﺛﻼﺛ ﺎــﻬﻠﻌﺟ ﻢــﻬﻀﻌﺒﻓ يﺪﻧوﺎﺠﺴﻟﺎﻛ مﺎﺴﻗأ ﺔﺴﲬ ﺎﻬﻠﻌﺟ ﺮﺧﻵا ﺾﻌﺒﻟاو ،(ـﻫ٤٤٤ت) ﱐاﺪﻟا وﺮﻤﻋ ﰊﺄﻛ .(8)ﱐﻮﴰﻷاو (7)(ـــﻫ٠٦٥ت) ﻒــﻗﻮﻟﺎﺑ ﺺــﺘﳜ مﺎــﺴﻗﻷا ﻩﺬــﻫ ﺪــﺣأ نأ ﻮــﻫ ﺎــًﻌﻴﲨ ﻢــﻬﻨﻴﺑ ﻪــﻴﻠﻋ ﻖــﻔﺘﳌا رﺪــﻘﻟا ﻦــﻜﻟو ﻪــﻴﻠﻋ فﻮــﻗﻮﻟا ئرﺎــﻘﻠﻟ زﻮــﳚ ﻻ ﺎــﻣ ﻮــﻫ ﻢــﺴﻘﻟا اﺬــﻫو ،ﺢــﻴﺒﻘﻟا وأ ﻊــﻨﺘﻤﳌا وأ ﺰــﺋﺎﳉا ﲑــﻏ .اًراﺮﻄﺿا ﻻإ ﻻ يﺬــﻟا ﻒــﻗﻮﻟا» :ﻪــﻧﺄﺑ ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻒــﻗﻮﻟا ﱐاﺪــﻟا وﺮــﻤﻋ ﻮــﺑأ مﺎــﻣﻹا فﺮــﻋ ﺪــﻗو ِمْﻮــَـﻳ} :ﻪــﻟﻮﻘﺑ ﻩﺪــﻌﺑ ءاﺪــﺘﺑﻻاو {ِﻚــِﻟﺎَﻣ} :ﻪــﻟﻮﻗ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا :ﻪــﻟﺎﺜﻣو .ﻪــﻨﻣ داﺮــﳌا فﺮــﻌُﻳ .(9)«{ِﻦــﻳﱢﺪﻟا .(10)«ﲎﻌﻣو ﺎًﻈﻔﻟ ﻩﺪﻌﺑ ﺎﲟ ﻪﻠﺒﻗ ﺎﻣ ﻞﺼﺘﻳ نأ» :ﻪﻧﺄﺑ ﱐﻮﴰﻷا ﻪﻓﺮﻋو :ﻪــﻟﻮﻗ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟﺎﺑ ﻪــﻠﺜﻣو .ﻦــﺴﺣ ﻻو مﺎــﺘﺑ ﺲــﻴﻟ ﺎــﻣ» :ﻪــﻧﺄﺑ يرﺎــﺒﻧﻷا ﻦــﺑا ﻪــﻓﺮﻋو ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،توﲑــﺑ ،ﺔــﻴﻤﻠﻌﻟا ﺐــﺘﻜﻟا راد ،ﺎــﻄﻋ ردﺎــﻘﻟا ﺪــﺒﻋ ﻰــﻔﻄﺼﻣ :ﻖــﻴﻘﲢ ،ﻢــﻛﺎﳊا ﷲا ﺪــﺒﻋ ﻦــﺑ ﺪــﻤﶈ ،ﲔــﺤﻴﺤﺼﻟا ﻰــﻠﻋ كرﺪﺘــﺴﳌا ٤ .«ﲔﺨﻴــﺸﻟا طﺮــﺷ ﻰــﻠﻋ ﺢــﻴﺤﺻ ﺚــﻳﺪﺣ اﺬــﻫ» :ﻪــﺟاﺮﺧإ ﺪــﻌﺑ ﻢــﻛﺎﳊا لﺎــﻗو .(١٩/١) ،(١٠١) ﺚــﻳﺪﳊا ﻢــﻗر ،م٠٩٩١ ،ـــﻫ١١٤١ ﻦــﺑ ﺪﻴــﺴﻟا ﻦــﺑ لﺎــﲨ :ﻖــﻴﻘﲢ ،ﱄﺬــﳍا ةرﺎــﺒﺟ ﻦــﺑ ﻲــﻠﻋ ﻦــﺑ ﻒــﺳﻮﻳ ﻢــﺳﺎﻘﻟا ﰊأ ﺦﻴــﺸﻠﻟ ،ﺎــﻬﻴﻠﻋ ةﺪــﺋاﺰﻟا ﲔــﻌﺑرﻷاو ﺮــﺸﻌﻟا تاءاﺮــﻘﻟا ﰲ ﻞــﻣﺎﻜﻟا ٥ .(٣٩ ص) ،م٧٠٠٢ ،ـــﻫ٨٢٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،ةﺮــﻫﺎﻘﻟا ،ﺎــﲰ ﺔــﺴﺳﺆﻣ ،ﺐﻳﺎــﺸﻟا ﻲــﻋﺎﻓر ﻒــﻗﻮﻟاو ﻞﻜــﺸﳌاو ﺐــﻳﺮﻐﻟاو نآﺮــﻘﻟا مﻮــﻠﻋ ﰲ ﻒــﻨﺻ ،ـــﻫ٢٧٢ ﺔﻨــﺳ ﺪــﻟو ،يﻮــﺤﻨﻟا ئﺮــﻘﳌا ،يرﺎــﺒﻧﻷا ﻦــﺑ رﺎــﺸﺑ ﻦــﺑ ﻢــﺳﺎﻘﻟا ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﺮــﻜﺑ ﻮــﺑأ ٦ .ـــﻫ٨٢٣ ﺔﻨــﺳ ﰲﻮــﺗ .ﺮــﻫاﺰﻟا بﺎــﺘﻛو ،تﺎــﻴﻠﻀﻔﳌا حﺮــﺷو ،يﻮــﺒﻨﻟا ﺐــﻳﺮﻐﻟا ﺐــﻳﺮﻏو ،ﻞﻜــﺸﳌا بﺎــﺘﻛو ،ءاﺪــﺘﺑﻻاو ﻒــﻗﻮﻟا ﻪــﺗﺎﻔﻨﺼﻣ ﻦــﻣ ،ءاﺪــﺘﺑﻻاو :فاﺮــﺷإ ،ﲔــﺜﺣﺎﺒﻟا ﻦــﻣ ﺔــﻋﺎﲨ :ﻖــﻴﻘﲢ ،ﻲﻌﻓﺎــﺸﻟا ﱯــﻫﺬﻟا زﺎــﳝﺎﻗ ﻦــﺑ نﺎــﻤﺜﻋ ﻦــﺑ ﺪــﲪأ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﻦــﻳﺪﻟا ﺲــﴰ مﺎــﻣﻺﻟ ،ءﻼــﺒﻨﻟا مﻼــﻋأ ﲑــﺳ :ﺮــﻈﻨﻳ ،ﺐــﻫذ ﻦــﻣ رﺎــﺒﺧأ ﰲ ﺐــﻫﺬﻟا تارﺬــﺷو ،(٥٧٢/٥١) ،م٥٨٩١ ،ـــﻫ٥٠٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،توﲑــﺑ ،ﺔﻟﺎــﺳﺮﻟا ﺔــﺴﺳﺆﻣ ،طوءﺎــﻧرﻷا ﺐﻴﻌــﺷ ،ـــﻫ٣١٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،ﻖــﺸﻣد ،ﲑــﺜﻛ ﻦــﺑا راد ،طوءﺎــﻧرﻷا دﻮــﻤﳏ :ﻖــﻴﻘﲢ ،ﻲــﻠﺒﻨﳊا ﻲــﳊﺎﺼﻟا دﺎــﻤﻌﻟا ﻦــﺑ ﻲــﳊا ﺪــﺒﻋ حﻼــﻔﻟا ﰊأ خرﺆــﳌا ﺦﻴــﺸﻠﻟ .(٢٥١/٤) ،م٢٩٩١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،ندرﻷا ،نﺎــﻤﻋ ،جﺎــﻬﻨﳌا راد ،ﺶــﻳورد ﻢــﺷﺎﻫ ﻦــﺴﳏ :ﻖــﻴﻘﲢ ،يﺪﻧوﺎﺠــﺴﻟا رﻮــﻔﻴﻃ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ مﺎــﻣﻺﻟ ،ءاﺪــﺘﺑﻻاو ﻒــﻗﻮﻟا ٧ .(٥٠١ ص) ،م١٠٠٢ ،ـــﻫ٢٢٤١ .(٦٢-٥٢ص) ،ﱐﻮﴰﻸﻟ ،ءاﺪﺘﺑﻻاو ﻒﻗﻮﻟا ﰲ ىﺪﳍا رﺎﻨﻣ ٨ .(٨٤١-٨٣١ ص) ،ﱐاﺪﻟا وﺮﻤﻋ ﰊﻷ ،اﺪﺘﺑﻻاو ﻒﻗﻮﻟا ﰲ ﻰﻔﺘﻜﳌا ٩ .(٦٢ ،٥٢ص) ،ﱐﻮﴰﻸﻟ ،اﺪﺘﺑﻻاو ﻒﻗﻮﻟا ﰲ ىﺪﳍا رﺎﻨﻣ ١٠
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
.(11)«{ِﻦــﻳﱠﺪﻟا ِمْﻮــَـﻳ} ﻪــﻟﻮﻘﺑ ءاﺪــﺘﺑﻻا ﻊــﻣ {ِﻚــِﻟﺎَﻣ} :ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﻮــﳓ ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻒــﻗﻮﻟاو» :(ـــﻫ٣٣٨ت) يرﺰــﳉا ﻦــﺑا مﺎــﻣﻹا لﻮــﻘﻳ ﲑــﻏو ،ﻦــﻳﺬﻟا طاﺮــﺻو ،كﺎــﻳإو ،مﻮــﻳ ﻚــﻠﻣو ،بر :ﻰــﻠﻋو ،ﺪــﻤﳊا :ﻰــﻠﻋو ،ﻢــﺴﺑ .ﲎــﻌﻣ ﻪــﻨﻣ ﻢــﻬﻔُﻳ ﻻو مﻼﻛ ﻪــﻴﻠﻋ ﻢــﺘﻳ ﻻ اﺬــﻫ ﻞﻜــﻓ .بﻮــﻀﻐﳌا ھ ﮩ ﮨ ه } ،ﲎﻌﳌا ﻞﻴﳛ ﺎﻣ ﻰﻠﻋ ﻒﻗﻮﻟﺎﻛ ﺾﻌﺑ ﻦﻣ ﺢﺒﻗأ ﻪﻀﻌﺑ نﻮﻜﻳ ﺪﻗو ﺔﻛﱰــﺸﻣ ﺖــﻨﺒﻟا نأ ﲎــﻌﳌا نﻷ ؛ﻒــﻗﻮﻟا اﺬــﺑﻬ ﲎــﻌﳌا ﺪــﺴﻓ ،[١١/ءﺎــﺴﻨﻟا] { ﮭ ھ ﮫ ﻒﻧﺄﺘــﺳا ﰒ ،ﻦــﻳﻮﺑﻷا نود ﺖــﻨﺒﻠﻟ ﻒــﺼﻨﻟا نأ ﲎــﻌﳌا ﺎــﳕإو .ﻪــﻳﻮﺑأ ﻊــﻣ ﻒــﺼﻨﻟا ﰲ ﺐﻴﺠﺘــﺴﻳ ﺎــﻤﻧإ} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا اﺬــﻛو .ﺪــﻟﻮﻟا ﻊــﻣ ﺎــﻤﳍ ﺐــﳚ ﺎــﲟ ﻦــﻳﻮﺑﻷا ﻰــﺗﻮﳌا نﻮــﻜﻳ نأ ﻲــﻀﺘﻘﻳ ﻪــﻴﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ذإ ،[٦٣/مﺎــﻌﻧﻷا] {ﻰــﺗﻮﻤﻟاو نﻮﻌﻤــﺴﻳ ﻦــﻳﺬﻟا ،نﻮﺒﻴﺠﺘــﺴﻳ ﻻ ﻰــﺗﻮﳌا نأ ﲎــﻌﳌا ﻞــﺑ ،ﻚــﻟﺬﻛ ﺲــﻴﻟو ،نﻮﻌﻤــﺴﻳ ﻦــﻳﺬﻟا ﻊــﻣ نﻮﺒﻴﺠﺘــﺴﻳ ﲎــﻌﳌا ﻞــﻴﳛ ﺎــﻣ اﺬــﻫ ﻦــﻣ ﺢــﺒﻗأو ،ﻢــﺑﻬ ﺎﻔﻧﺄﺘــﺴﻣ نﻮــﺜﻌﺒﻳ ﻢــﻧﻬأ ﻢــﻬﻨﻋ ﱃﺎــﻌﺗ ﷲا ﱪــﺧأ ﺎــﳕإو {ﻲِﻴْﺤَﺘــْﺴَﻳ َﻻ َﻪــﱠﻠﻟا ﱠنِإ} ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﻮــﳓ ﱃﺎــﻌﺗ ﷲﺎــﺑ ذﺎــﻴﻌﻟاو ﻖــﻴﻠﻳ ﻻ ﺎــﻣ ﱃإ يدﺆــﻳو {يِﺪــْﻬَـﻳ َﻻ َﻪــﱠﻠﻟا ﱠنِإ}و ،[٨٥٢/ةﺮــﻘﺒﻟا] {ُﻪــﱠﻠﻟاَو َﺮــَﻔَﻛ يِﺬــﱠﻟا َﺖــِﻬُﺒَـﻓ} ،[٦٢/ةﺮــﻘﺒﻟا] ِةَﺮــِﺧﻵﺎِﺑ َنﻮــُﻨِﻣْﺆُـﻳ َﻻ َﻦــﻳِﺬﱠﻠِﻟ}و ،[٨٣/ﻞــﺤﻨﻟا] {ُﻪــﱠﻠﻟا ُﺚــَﻌْـﺒَـﻳ َﻻ}و ،[١٥/ةﺪــﺋﺎﳌا] ﻒــﻗﻮﻟﺎﻓ .[٤/نﻮــﻋﺎﳌا] {َﻦــﻴﱢﻠَﺼُﻤْﻠِﻟ ٌﻞــْﻳَﻮَـﻓ}و ،[٠٦/ﻞــﺤﻨﻟا] {ِﻪــﱠﻠِﻟَو ِءْﻮــﱠﺴﻟا ُﻞــَﺜَﻣ ﻻ ضرﺎــﻋ ﻦــﻣ ﻚــﻟذ ﻮــﳓ وأ ،ﺲــﻔﻨﻟا عﺎــﻄﻘﻧﻻ اًراﺮــﻄﺿا ﻻإ زﻮــﳚ ﻻ ﻪــﻠﻛ ﻚــﻟذ ﻰــﻠﻋ .(12)«ﺎــًّﻳراﺮﻄﺿاو ﺎــًّﻳرﺎﻴﺘﺧا ﻒــﻗﻮﻟا ﻢــﻜﺣ اﺬــﻬﻓ ،ﻪــﻌﻣ ﻞــﺻﻮﻟا ﻪــﻨﻜﳝ ﻒــﻗﻮﻟا ﻢــﻠﻋ ﻞﺋﺎــﺴﲟ لﻼــﺧﻹا ﺪــﻨﻋ ﻪــﻴﻓ ئرﺎــﻘﻟا ﻊــﻘﻳ ﺎــﻣ ﺪــﺷأ نأ ﻚــﺷ ﻻو ناﻮــﻨﻌﻟا اﺬــﻫ تدﺮــﻓأ ﻚــﻟﺬﻟو ،ﻒــﻗﻮﻟا ءﻮــﺳ ﻦــﻋ ﻢــﺟﺎﻨﻟا يﺪــﻘﻌﻟا ﺄــﻄﳋا ﻮــﻫ ءاﺪــﺘﺑﻻاو ةﺪــﻴﻘﻌﻟا ﰲ ﺄــﻄﺧ ﺎــﻬﻴﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﻞــﺜﳝ ﱵــﻟا ﺔــﻠﺜﻣﻷا ﺾــﻌﺑ ﻰــﻠﻋ ءﻮــﻀﻟا ءﺎــﻘﻟﻹ ﺚــﺤﺒﻟﺎﺑ ﺐــﻨﺠﺘﻟ ﺎــﻬﻴﻠﻋ سﺎــﻴﻘﻟاو ﺎــﺑﻬﺎﻨﺘﺟا ﻰــﻠﻋ ﲔــﺜﺣﺎﺒﻟاو ءاﺮــﻘﻟا ﻪــﻴﺒﻨﺘﻟ ﲏــﻣ ﺔــﻟوﺎﳏ ؛ﺔﻴﻣﻼــﺳﻹا ءﺎــﻄﺧﻷا ﻩﺬــﻫ ﻞــﺜﻣ ﻦــﻋ ﻞــﺟو ﺰــﻋ ﷲا بﺎــﺘﻜﻟ ﺔــﻧﺎﻴﺻ ؛ﺎــﻫﲑﻏ ﰲو ﺎــﻬﻴﻓ عﻮــﻗﻮﻟا .ﺔﻤﻴــﺴﳉا وأ ﺔــﻐﻠﻟﺎﺑ ﺺــﺘﳜ ﲎــﻌﳌا اﺬــﻫ نﻮــﻜﻳ ﺪــﻗو ،ﲎــﻌﳌا لﻼــﺘﺧﻻ يدﺆــﻳ ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻒــﻗﻮﻟﺎﻓ ﺔــﻴﺑﺮﻌﻟا ﺔــﻐﻠﻟا ﻊــﻤﳎ تﺎــﻋﻮﺒﻄﻣ ،نﺎــﻀﻣر ﻦــﲪﺮﻟا ﺪــﺒﻋ ﻦــﻳﺪﻟا ﻲــﳏ ﻖــﻴﻘﲢ ،يرﺎــﺒﻧﻷا ﻢــﺳﺎﻘﻟا ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﺮــﻜﺑ ﻮــﺑأ ،ءاﺪــﺘﺑﻻاو ﻒــﻗﻮﻟا حﺎــﻀﻳإ ١١ .(٩٤١ ص) ،م١٧٩١ ،ـــﻫ١٩٣١ ،ﻖــﺸﻣﺪﺑ بﺎــﺘﻜﻟا راد ،عﺎــﺒﻀﻟا ﺪــﻤﳏ ﻲــﻠﻋ :ﻖــﻴﻘﲢ ،ﻲﻘــﺸﻣﺪﻟا يرﺰــﳉا ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﲑــﳋا ﰊأ ﻆــﻓﺎﺤﻠﻟ ،ﺮــﺸﻌﻟا تاءاﺮــﻘﻟا ﰲ ﺮــﺸﻨﻟا ١٢ .(٠٣٢/١) ،ت.د ،توﲑــﺑ ،ﰊﺮــﻌﻟا
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
لﻼــﺧ ﻦــﻣ ﱵــﻟاو ﺔــﻴﻧآﺮﻘﻟا ﺔــﻠﺜﻣﻷا ﻦــﻣ ﺾــﻌﺒﻟا ضﺮﻌﺘــﺳأ فﻮــﺳو ،ةﺪــﻴﻘﻌﻟا وأ ﻪــﻘﻔﻟا ﺾــﻌﺑ ﺪــﻨﻋ يﺪــﻘﻌﻟا ﲎــﻌﳌا ﰲ لﻼــﺘﺧا ﱃإ يدﺆــﻳ ﺪــﻗ ﺎــﻬﻇﺎﻔﻟأ ﺾــﻌﺑ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ،ﻦــﺴﳊا ﻦــﻣ ﺮــﺧﻵا ﺾــﻌﺒﻟا ﺪــﻨﻋ ﺪــﻌﻳو ،ﻩﺪــﻨﻋ ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻦــﻣ ﺪــﻌُﻳ ﻪــﺟﻮﺑ ﻦــﻔﻟا بﺎــﺑرأ ،ﺔــﻬﺟو ﻞﻜــﻠﻓ ،ﱐآﺮــﻘﻟا ﻆــﻔﻠﻟا ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﲔــﺣ ﲎــﻌﳌا ﻞــﻳوﺄﺗ ﱃإ ﻊــﺟار ﻚــﻟذ ﻞــﻗو ﺔــﻠﺜﻣﻷا ﻢــﻜﻠﺗ ﺐــﻴﺗﺮﺗ ﱃإ ُتﺪــﻤﻋو ،ﲎــﻌﻣ ﻦــﻣ ﺮــﺜﻛأ ﻞــﻤﺘﳛ ﻆــﻔﻠﻟا نﺎﻛ اذإ ﺎــﻤﻴﻓ اﺬــﻫ .نآﺮــﻘﻟا رﻮــﺳ ﺐــﻴﺗﺮﺗ ﻖــﻓو :ﰐﻵا ﻮﺤﻨﻟا ﻰﻠﻋ ﻲﻫ مﺎﺴﻗأ ﺔﺛﻼﺛ ﱃإ ﺚﺤﺒﻟا ﺖﻤﺴﻗ ﺪﻗو .تﺎﻴﳍﻹﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﺎﲟ ﺔﻠﺨﳌا تﺎﻔﻗﻮﻟا :لوﻷا ﻢﺴﻘﻟا .تاﻮﺒﻨﻟﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﺎﲟ ﺔﻠﺨﳌا تﺎﻔﻗﻮﻟا :ﻲﻧﺎﺜﻟا ﻢﺴﻘﻟا .تﺎﻴﻌﻤﺴﻟﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﺎﲟ ﺔﻠﺨﳌا تﺎﻔﻗﻮﻟا :ﺚﻟﺎﺜﻟا ﻢﺴﻘﻟا تﺎﻴﳍﻹﺎﺑ ﻖﻠﻌﺘﻳ ﺎﲟ ﺔﻠﺨﳌا تﺎﻔﻗﻮﻟا :لوﻷا ﻢﺴﻘﻟا ﻦــﻣ يﺬــﻟاو ،ﺎــﻨﻟﺎﻘﲟ ّﻲــﻌﻨﳌا (ﻒــﻗﻮﻟا) ﺢــﻠﻄﺼﲟ ةرﺎــﺷﻹا ﻦــﻣ ﺪــﺑﻻ ءﺪــﺑ يذ ئدﺎــﺑ ﺎــﻬﻌﻴﲨ ﻰــﻠﻋ ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻒــﻗﻮﻟا ﻦــﻣ داﺮــﳌا ﲎــﻌﳌا ﲔــﻟﺰﻨﻣ ،ﺔــﻠﺜﻣﻷا ﺎﻨﻘﺘــﺳا ﻩدﻮــﺼﻘﻣ نﺎــﻴﺑ :ﲔﻌﺘــﺳأ ﷲاو لﻮــﻗﺄﻓ ،ةﺪــﻴﻘﻌﻟﺎﺑ ﺎﻨﻔﻠــﺳأ ﺎــﻤﻛ ﺔــﻠﻐﳌاو :نﺎﻋﻮﻧ ﻪﻟ حﻼﻄﺻﻻا ﰲو ،ﺲﺒﳊا :ﺔﻐﻟ ﻒﻗﻮﻟا ﺚــﻴﻧﺄﺘﻟا ءﺎــﺗ وأ ﻢــﻠﻜﻟا ﺮــﺧاوأ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟﺎﻛ ،ءادﻷا ﺔــﻴﻔﻴﻜﺑ ﻖــﻠﻌﺘﻳ عﻮــﻧ :لوﻷا .ﻚــﻟذ ﻮــﳓو ﲎــﻌﳌا ﻪــﺑ ﺮــﺛﺄﺘﻳ يﺬــﻟا ﻮــﻫو ،ﻪــﻣﺎﲤو ﻪــﻣﺪﻋ ﺚــﻴﺣ ﻦــﻣ ﲎــﻌﳌﺎﺑ ﻖــﻠﻌﺘﻳ عﻮــﻧ :ﻲــﻧﺎﺜﻟا .ﺔــﻳﻵا ﰲ .اﺬﻫ ﺎﻨﻟﺎﻘﲟ داﺮﳌا ﻮﻫ ﱐﺎﺜﻟا عﻮﻨﻟا :ﺖﻠﻗ ﻪــﻴﻓ ﺲــﻔﻨﺘﻳ ًﺎــﻨﻣز ﺔــﻤﻠﻜﻟا ﻰــﻠﻋ تﻮــﺼﻟا ﻊــﻄﻗ ﻦــﻋ ةرﺎــﺒﻋ :ﻮــﻫ ﲔــﻣﺪﻘﺘﳌا ﻒــﻳﺮﻌﺗو (13) ... ةءاﺮــﻘﻟا فﺎﻨﺌﺘــﺳا ﺔــﻴﻨﺑ ةدﺎــﻋ ﺔــﻘﻠﻌﺘﳌا ﻞﺋﺎــﺴﳌﺎﺑ ﺺــﺘﺨﳌا ﺪــﺋﺎﻘﻌﻟا مﺎــﺴﻗأ ﻦــﻣ لوﻷا ﻢــﺴﻘﻟا ﻲــﻫ تﺎــﻴﳍﻹا ﺎــﻣأو ﻪﻘﺣ ﰲ ﺐﳚ ﺎﻣو ﱃﺎﻌﺗ ﷲا دﻮﺟو لوﺎﻨﺘﻴﻓ ،ﻪﺗﺎﻔﺻو ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا تاﺬﺑ ،نﺎــﻨﺒﻟ ،توﲑــﺑ ،ﺔــﻴﻤﻠﻌﻟا ﺐــﺘﻜﻟا راد :ط ،ﻲــﻃﺎﻴﻣﺪﻟا ﺪــﻤﳏ ﻦــﺑ ﺪــﲪأ ﻦــﻳﺪﻟا بﺎﻬــﺸﻟ ،ﺮــﺸﻋ ﺔــﻌﺑرﻷا تاءاﺮــﻘﻟا ﰲ ﺮــﺸﺒﻟا ءﻼــﻀﻓ فﺎــﲢإ :ﺮــﻈﻨﻳ ١٣ .ﱃوﻷا ،نﺎــﻨﺒﻟ ،توﲑــﺑ ،ردﺎــﺻ راد :ط ،» ﻒــﻗو » :ةدﺎــﻣ ،بﺮــﻌﻟا نﺎــﺴﻟ ،٥٨ ص ،ﻩﺮــﻬﻣ ﺲــﻧأ :ﻖــﻴﻘﲢ ،ﱃوﻷا ،ـــﻫ٩١٤١
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
.ﻩدﺎــﻘﺘﻋا ﻒــﻠﻜﻣ ﻞﻛ ﻰــﻠﻋ ﺐــﳛ ﺎــﳑ ،ﻞﻴﺤﺘــﺴﻳ ﺎــﻣو زﻮــﳚ ﺎــﻣو تﺎــﻔﺻ ﻦــﻣ ﻞــﺟو ﺰــﻋ :ﻲــﻫ وأ .«ﻪــﺗﺎﻔﺻو ﻪــﻟﻹا تاﺬــﺑ ﻖــﻠﻌﺘﻳ ﺎــﻣ ﻞﻛ» :ﻲــﻫ ﺎــًﺣﻼﻄﺻا تﺎــﻴﳍﻹﺎﻓ .(14)«ﺰــﺋﺎﺟو ﻞﻴﺤﺘــﺴﻣو ﺐــﺟاو ﻦــﻣ ﱃﺎــﻌﺗ ﷲﺎــﺑ ﻖــﻠﻌﺘﻳ ﺎــﻣ» * [٤١/ةﺮﻘﺒﻟا] {َنﻮُﺋِﺰْﻬَـﺘْﺴُﻣ ُﻦْﺤَﻧ ﺎَﻤﱠﻧِإ ْﻢُﻜَﻌَﻣ ﺎﱠﻧِإ} :ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻟﻮﻗ * نﻷ ﻚــﻟذو ؛ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻒــﻗﻮﻟا ﻦــﻣ ﻊــﺿﻮﳌا اﺬــﻫ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا نأ ﺾــﻌﺒﻟا ﺮــﻛذ ﺔﺒــﺴﻧ ﻪــﻴﻓ اﺬــﻫو {ْﻢــِﻬِﺑ ُئِﺰْﻬَـﺘــْﺴَﻳ ُﻪــﱠﻠﻟا} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻘﺑ ﺔــﻳاﺪﺒﻟا ﻲــﻀﺘﻘﻳ ﻪــﻴﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﻰــﻠﺻ ﻪــﻨﻋ ﻩﺰــﻨﳌا ﺺــﻘﻨﻟا تﺎــﻔﺻ ﻦــﻣ ﻪــﻧﻮﻜﻟ ﻊــﻨﺘﳑ ﻮــﻫو ﻞــﺟو ﺰــﻋ ﷲا ﱃإ ءاﺰﻬﺘــﺳﻻا .ﻢﻠــﺳو ﻪــﻴﻠﻋ ﷲا ُﻦــْﺤَﻧ ﺎــَﻤﱠﻧِإ} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا» :(ـــﻫ١١٣ت) سﺎــﺤﻨﻟا ﺮــﻔﻌﺟ ﻮــﺑأ لﺎــﻗو ﻪــﻴﻓ {ْﻢــِﻬِﺑ ُئِﺰْﻬَـﺘــْﺴَﻳ ُﻪــﱠﻠﻟا} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻘﺑ ءاﺪــﺘﺑﻻ نﻷ ؛ﱀﺎــﺼﺑ ﺲــﻴﻟ {َنﻮُﺋِﺰْﻬَـﺘــْﺴُﻣ ؛ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا ﻦــﻣ ﻊــﻘﻳ ﻻ ءاﺰﻬﺘــﺳﻻاو ،ﻰــﻠﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﱃإ ءاﺰﻬﺘــﺳﻻا ﺔﺒــﺴﻧ .(15)«ﲔﻤﻠــﺴﳌا عﺎــﲨﺈﺑ ﺺــﻘﻧ ﻞﻛ ﻦــﻋ ﻩﱠﺰــﻨﻣ ﷲاو ﺺــﻘﻧ ﺔــﻔﺻ ﻪــﻧﻷ ﻻ {َنﻮُﺋِﺰْﻬَـﺘــْﺴُﻣ ُﻦــْﺤَﻧ ﺎــَﻤﱠﻧِإ} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا نأ ﺾــﻌﺒﻟا ﺐــﻫذ ﻦــﻜﻟو ﱃإ ﺺــﻘﻨﻟا ﺔﺒــﺴﻧ ﻲــﻀﺘﻘﺗ ﻻ تﻼــﻳوﺄﺗ ﺎــﳍ ﺔــﻳﻵا نأو ،دﺎــﻘﺘﻋﻻا ﰲ رﻮــﻈﳏ ﻪــﻨﻣ مﺰــﻠﻳ .ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﱃﻮــﳌا (ـــﻫ٧٧٢ت) ﰎﺎــﺣ ﻮــﺑأ نﺎﻛو .فﺎﻛ {َنﻮُﺋِﺰْﻬَـﺘــْﺴُﻣ}» :ﱐاﺪــﻟا وﺮــﻤﻋ ﻮــﺑأ لﺎــﻗ ﺎــﻣو {َﻦــﻳِﺮِﻛﺎَﻤْﻟا ُﺮــْـﻴَﺧ ُﻪــﱠﻠﻟاَو} ﻪــﻟﻮﻘﺑو {ْﻢــِﻬِﺑ ُئِﺰْﻬَـﺘــْﺴَﻳ ُﻪــﱠﻠﻟا} :ﻪــﻟﻮﻘﺑ ءاﺪــﺘﺑﻻا ﻩﺮــﻜﻳ ءاﺰﻬﺘــﺳﻻا ﲎــﻌﻣ نﻷ ؛فﺎﻛ ﻪــﻠﺒﻗ ﻊــﻄﻘﻟاو ،ٌﻦــﺴﺣ ﺎــﻧﺪﻨﻋ ﻚــﻟﺬﺑ ءاﺪــﺘﺑﻻاو ،ﺎﻤﻬﻬﺒــﺷأ .(16)«ﻢــﻫﺮﻜﻣو ﻢﻬﺋاﺰﻬﺘــﺳا ءاﺰــﺟ ﻢــﻬﻳزﺎﳚ :يأ ،ءاﺰــﳉاو ﺔــﺑﻮﺜﳌا ﱃﺎــﻌﺗ ﷲا ﻦــﻣ ﺮــﻜﳌاو يأر ﻮــﻫ اﺬــﻫ نإ ﻞــﺑ ،ءﺎــﻤﻠﻌﻟا ﻦــﻣ ﻩﲑــﻏو (17)ﱐﻮــﴰﻷا لﻮــﻘﻟا اﺬــﻫ ﻰــﻠﻋ ﻪــﻘﻓاوو اﺬــﻫ ﻪــﻨﻣ مﺰــﻠﻳ ﻻ {ْﻢــِﻬِﺑ ُئِﺰْﻬَـﺘــْﺴَﻳ ُﻪــﱠﻠﻟا} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻘﺑ ءاﺪــﺘﺑﻻا نأ :ﻦﻳﺮــﺴﻔﳌا رﻮــﻬﲨ ،ﲔــﻗﻮﻠﺨﳌا ﻦــﻣ ﺔــﻣﻮﻠﻌﳌا ﻪــﺘﻘﻴﻘﺣ ﻰــﻠﻋ ﺲــﻴﻟ ﷲا ﻦــﻣ ءاﺰﻬﺘــﺳﻻا نﻷ ﻚــﻟذو ؛رﻮــﻈﶈا ةﺪــﻴﻘﻌﻟا ﺔــﺳارد ﰲ ﺪــﻴﻬﻤﺘﻟاو ،(٧ ص) ،ن.د ،ةﺮــﻫﺎﻘﻟا ،ﺔــﻳﺪﻤﶈا راﻮــﻧﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻣ ،دﻮــﻤﻴﻟ دﻮــﻤﳏ ﺪــﻣﺎﺣ :ﺐــﻴﺗﺮﺗو ﻊــﲨ ،ﺪــﻴﺣﻮﺘﻟا ةﺮــﻫﻮﺟ ١٤ .(٨١ ص) ،م٨٩٩١ ،ـــﻫ٩١٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،ةﺮــﻫﺎﻘﻟا ،ﺔــﻳﺪﻤﶈا ﺔــﻋﺎﺒﻄﻟا راد ،ﲑــﺴﳌا ﺪــﻤﳏ/د ،ﺔﻴﻣﻼــﺳﻹا تﺎــﺳارﺪﻟا ﻢــﺴﻗ ،دﻮﻌــﺳ ﻚــﻠﳌا ﺔــﻌﻣﺎﺟ ،يدوﺮــﻄﳌا ﻢــﻴﻫاﺮﺑإ ﻦــﺑ ﻦــﲪﺮﻟا ﺪــﺒﻋ :ﻖــﻴﻘﲢ ،سﺎــﺤﻨﻟا ﺪــﻤﳏ ﻦــﺑ ﺪــﲪأ ﺮــﻔﻌﺟ ﰊﻷ ،فﺎــﻨﺘﺋﻻاو ﻊــﻄﻘﻟا ١٥ .(٩٣ ص) ،م٢٩٩١ ،ـــﻫ٢١٤١ ،ضﺎــﻳﺮﻟا ،ﺔﻴﻣﻼــﺳﻹا .(٠٦١ ص) ،ﱐاﺪﻟا وﺮﻤﻋ ﰊﻷ ،ﻰﻔﺘﻜﳌا ١٦ .(٤٨ ص) ،ﱐﻮﴰﻸﻟ ،ىﺪﳍا رﺎﻨﻣ ١٧
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
:ﻩﻮــﺟو ﷲا ﻦــﻣ ﻩﺎــﻨﻌﻣ ﰲ اوﺮــﻛذو ﰲ ﻪــﻣﺎﻜﺣأ ﻦــﻣ ﻢــﳍ ﺮــﻬﻇأ ﻪــﻧأ ﻮــﻫ ﻢــﺑﻬ ﷲا ءاﺰﻬﺘــﺳا ﲎــﻌﻣ نأ :لوﻷا ﻪــﺟﻮﻟا .اوﺮــﺳأ ﺎــﻣ فﻼــﺧ مﻼــﺳﻹا ﻦــﻣ اوﺮــﻬﻇأ ﺎــﻤﻛ ،ةﺮــﺧﻵا ﰲ ﻢــﳍ ﺎــﻣ فﻼــﺧ ﺎــﻴﻧﺪﻟا ﺎــﻤﻛ ،نﻮــﻤﻠﻌﻳ ﻻ ﺚــﻴﺣ ﻦــﻣ ﻢــﻫﺎﻳإ ﻩﺬــﺧأ :ﻢــﺑﻬ ﻩؤاﺰﻬﺘــﺳا ﲎــﻌﻣ نأ :ﻲــﻧﺎﺜﻟا ﻪــﺟﻮﻟا .(18)[٢٨١/فاﺮﻋﻷا] {َنﻮُﻤَﻠْﻌَـﻳ َﻻ ُﺚْﻴَﺣ ْﻦِﻣ ْﻢُﻬُﺟِرْﺪَﺘْﺴَﻨَﺳ} :ﱃﺎﻌﺗ لﺎﻗ نﻮــﺟﺮﳜ ﻢــﻧﻬأ نوﲑــﻓ ،ﻢــﻴﺤﳉا بﺎــﺑ ﻢــﳍ ﺢــﺘﻔﻳ ﻢــﻧﻬأ ﻲــﻜﺣ ﻪــﻧأ :ﺚــﻟﺎﺜﻟا ﻪــﺟﻮﻟا ﱴــﺣ ناﲑــﻨﻟا ﻊــﻣﺎﻘﲟ ﺔــﻜﺋﻼﳌا ﻢــﺑﻬﺮﺿ بﺎــﺒﻟا ﱃإ اﻮــﻬﺘﻧا اذﺈــﻓ ،جوﺮــﺨﻠﻟ نﻮــﲪدﺰﻴﻓ ،ﺎــﻬﻨﻣ .(19)ءاﺰﻬﺘــﺳﻻﺎﻛ نﺎﻛ نإو باﺬــﻌﻟا ﻦــﻣ عﻮــﻧ اﺬــﻫو ،اﻮــﻌﺟﺮﻳ ﻢــﺑﻬ ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﻪﺋاﺰﻬﺘــﺳا نإ ﺚــﻴﺣ ،ﺎــﺑﻬﻮﺻأو لاﻮــﻗﻷا ﺮﻬــﺷأ ﻮــﻫو :ﻊــﺑاﺮﻟا ﻪــﺟﻮﻟا ﻪــﺑﺎﻘﻋو ﻢــﻫﺎﻳإ ﻪــﺋاﺰﺟ ﻦــﻋ ﻩﱪــﺧ جﺮــﺧﺄﻓ ،ءاﺰﻬﺘــﺳﻻا ﻢــﻬﻠﻌﻓ ﻰــﻠﻋ ﻢــﺗﻬازﺎﳎ بﺎــﺑ ﻦــﻣ ﻒــﻠﺘﺧا نإو ﻆــﻔﻠﻟا ﰲ بﺎــﻘﻌﻟا اﻮﻘﺤﺘــﺳا ﻪــﻴﻠﻋ يﺬــﻟا ﻢــﻬﻠﻌﻓ ﻦــﻋ ﻩﱪــﺧ جﺮــﳐ ﻢــﳍ مﻮــﻠﻌﻣو ،[٠٤/ىرﻮــﺸﻟا] {ﺎــَﻬُﻠْـﺜِﻣ ٌﺔَﺌﱢﻴــَﺳ ٍﺔَﺌﱢﻴــَﺳ ُءاَﺰــَﺟَو} :ﻩؤﺎــﻨﺛ ﻞــﺟ لﺎــﻗ ﺎــﻤﻛ ،نﺎــﻴﻨﻌﳌا ىﺮــﺧﻷا نأو ،ﺔــﻴﺼﻌﻣ ﱃﺎــﻌﺗو كرﺎــﺒﺗ ﷲ ﻪــﻨﻣ ﺖــﻧﺎﻛ ذإ ،ﺔﺌﻴــﺳ ﺎــﻬﺒﺣﺎﺻ ﻦــﻣ ﱃوﻷا نأ .(20)ءاﺰــﺟ ﷲا ﻦــﻣ ﺎــﻧﻬﻷ ،لﺪــﻋ ﻞــﻌﳚ نأ ﻮــﻫو ةاذﺎــﶈا وأ ﺔﻠﻛﺎــﺸﳌﺎﺑ نﺎــﻴﺒﻟاو ﺔــﻐﻠﻟا ءﺎــﻤﻠﻋ ﻪﻴﻤــﺴﻳ ﺎــﻣ ﻮــﻫ اﺬــﻫو .(21) ﲔــﻔﻠﺘﳐ نﺎﻛ نإو ﺎــًﻈﻔﻟ ﻪــﻧزو ﻰــﻠﻋ ﻪــﺑ ﻰــﺗﺆﻴﻓ ،مﻼﻛ ءاﺬــﲝ ﺎــﻣﻼﻛ * [٦٢/ةﺮﻘﺒﻟا] {ﻲِﻴْﺤَﺘْﺴَﻳ َﻻ َﻪﱠﻠﻟا ﱠنِإ} :ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻟﻮﻗ * ﻲﺤﺘــﺴﻳ ﻻ ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا نأ ﻢــﻫﻮﻳ ﻪــﻧﻷ ؛ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻒــﻗﻮﻟا ﻦــﻣ ﻒــﻗﻮﻟا اﺬــﻫ ﱃﻮــﻤﻠﻟ ﺔــﺘﺑﺎﺛ ءﺎــﻴﳊا ﺔــﻔﺼﻓ ،ﺔﻨــﺴﻟاو نآﺮــﻘﻟا صﻮــﺼﻨﺑ ﻚــﻟذ ﲑــﻏ مﻮــﻠﻌﳌاو ،ﺎــًﻘﻠﻄﻣ .رﺎــﺒﺧﻷاو تﺎــﻳﻵا ﻦــﻣ ﺪــﻳﺪﻌﻟﺎﺑ ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ،ﺐــﺘﻜﻟا ﱂﺎــﻋ ،ﱯﻠــﺷ ﻩﺪــﺒﻋ ﻞــﻴﻠﳉا ﺪــﺒﻋ/د :ﻖــﻴﻘﲢ ،جﺎــﺟﺰﻟا ﻞﻬــﺳ ﻦــﺑ يﺮــﺴﻟا ﻦــﺑ ﻢــﻴﻫاﺮﺑإ قﺎﺤــﺳإ ﰊأ ﻮــﺤﻨﻟا مﺎــﻣﻹ ،ﻪــﺑاﺮﻋإو نآﺮــﻘﻟا ﱐﺎــﻌﻣ ١٨ .(٠٩/١) ،م٨٨٩١ ،ـــﻫ٨٠٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،توﲑــﺑ ﺪــﺒﻋ ﻦــﺑ ﺪﻴــﺴﻟا :ﻪــﻴﻠﻋ ﻖــﻠﻋو ﻪــﻌﺟار ،ﻲﻌﻓﺎــﺸﻟا يﺮــﺼﺒﻟا يدروﺎــﳌا ﺐــﻴﺒﺣ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﻦــﺑ ﻲــﻠﻋ ﻦــﺴﳊا ﰊأ ةﺎــﻀﻘﻟا ﻲــﺿﺎﻗ مﺎــﻣﻺﻟ ،نﻮــﻴﻌﻟاو ﺖــﻜﻨﻟا ١٩ .(٨٧/١) ،م٢٩٩١ ،ـــﻫ٢١٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،توﲑــﺑ ،ﺔــﻴﻓﺎﻘﺜﻟا ﺐــﺘﻜﻟا ﺔــﺴﺳﺆﻣو ،توﲑــﺑ ،ﺔــﻴﻤﻠﻌﻟا ﺐــﺘﻜﻟا راد ،ﻢــﻴﺣﺮﻟا ﺪــﺒﻋ ﻦــﺑ دﻮــﺼﻘﳌا ﺪــﻤﳏ ﺪــﲪأ ﺦﻴــﺸﻟا :ﺔــﻌﺟاﺮﻣ ،ﺮﻛﺎــﺷ ﺪــﻤﳏ دﻮــﻤﳏ/أ :ﻖــﻴﻘﲢ ،يﱪــﻄﻟا ﺮــﻳﺮﺟ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﺮــﻔﻌﺟ ﰊأ مﺎــﻣﻺﻟ ،نآﺮــﻘﻟا يآ ﻞــﻳوﺄﺗ ﻦــﻋ نﺎــﻴﺒﻟا ﻊــﻣﺎﺟ ٢٠ .(٣٠٢/١) ،م٩٦٩١ ،ـــﻫ٩٨٣١ ،ةﺮــﻫﺎﻘﻟا ،فرﺎــﻌﳌا راد ،ﺮﻛﺎــﺷ ، ـــﻫ٩١٤١ ، نﺎــﻨﺒﻟ ، توﲑــﺑ ، مﻮــﻠﻌﻟا ءﺎــﻴﺣإ راد :ط ، يواﺰــﻏ ﺞــﻴﺑﻬ ﺦﻴــﺸﻟا ﻖــﻴﻘﲢ ، ﲏــﻳوﺰﻘﻟا ﺐــﻴﻄﺨﻠﻟ ﺔــﻏﻼﺒﻟا مﻮــﻠﻋ ﰲ حﺎــﻀﻳﻹا : ﺮــﻈﻨﻳ ٢١ ـــﻫ٣٠٤١ ، ﱃوﻷا ، نﺎــﻨﺒﻟ ، توﲑــﺑ ، ﺔــﻴﻤﻠﻌﻟا ﺐــﺘﻜﻟا راد :ط ، روزرز ﻢــﻴﻌﻧ : ﻖــﻴﻘﲢ ، ﻲﻛﺎﻜــﺴﻠﻟ مﻮــﻠﻌﻟا حﺎــﺘﻔﻣ ، (٢١١/١) ، م٨٩٩١ . فﺮــﺼﺘﺑ (٤٨١/١) ، م٣٨٩١ ،
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
ﺎــﻣ اﺬــﻫ ﻦــﻣ ﺢــﺒﻗأو» :ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻒــﻗﻮﻟا ﻦــﻋ ﺚــﻳﺪﳊا قﺎﻴــﺳ ﰲ يرﺰــﳉا ﻦــﺑا لﺎــﻗ ﻻ ﷲا نإ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﻮــﳓ ﱃﺎــﻌﺗ ﷲﺎــﺑ ذﺎــﻴﻌﻟاو ﻖــﻴﻠﻳ ﻻ ﺎــﻣ ﱃإ يدﺆــﻳو ﲎــﻌﳌا ﻞــﻴ ُﳛ .(22)«ﻲﻴﺤﺘــﺴﻳ :تﻼﻳوﺄﺗ ثﻼﺛ {ﻲِﻴْﺤَﺘْﺴَﻳ} :ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻟﻮﻗ ﰲ ﻞﻳوﺄﺘﻟا ﻞﻫﻷو :(ـــﻫ٠١٣ت) يﱪــﻄﻟا لﻮــﻘﻳ ،ﻰــﺸﳜ ﻻ يأ ﻲﺤﺘــﺴﻳ ﻻ ﻪــﻟﻮﻗ ﲎــﻌﻣ نأ :لوﻷا ﺔــﻐﻠﺑ ﺔــﻓﺮﻌﳌا ﱃإ ﲔﺑﻮــﺴﻨﳌا ﺾــﻌﺑ نﺈــﻓ ،{ﻲِﻴْﺤَﺘــْﺴَﻳ َﻻ َﻪــﱠﻠﻟا ﱠنِإ} :ﻪــﻟﻮﻗ ﻞــﻳوﺄﺗ ﺎــﻣأو» ﻼﺜﻣ بﺮﻀﻳ نأ ﻰــﺸﳜ ﻻ ﷲا نإ :{ﻲِﻴْﺤَﺘــْﺴَﻳ َﻻ َﻪﱠﻠﻟا ﱠنِإ} :ﲎﻌﻣ لوﺄﺘﻳ نﺎﻛ بﺮﻌﻟا ْنَأ ﱡﻖــَﺣَأ ُﻪــﱠﻠﻟاَو َسﺎــﱠﻨﻟا ﻰــَﺸْﺨَﺗَو} :ﱃﺎــﻌﺗ ﷲا لﻮــﻘﺑ ﻪــﻟﻮﻗ ﻦــﻣ ﻚــﻟذ ﻰــﻠﻋ ُﺪﻬــﺸﺘﺴﻳو نأ ﱡﻖــﺣأ ﷲاو َسﺎــﻨﻟا ﻲﺤﺘــﺴﺗو :ﻚــﻟذ ﲎــﻌﻣ نأ ﻢــﻋﺰﻳو ،[٧٣/باﺰــﺣﻷا] {ُﻩﺎــَﺸْﺨَﺗ.( 23)«ءﺎﻴﺤﺘــﺳﻻا ﲎــﻌﲟ ﺔﻴــﺸﳋاو ،ﺔﻴــﺸﳋا ﲎــﻌﲟ ءﺎﻴﺤﺘــﺳﻻا :لﻮــﻘﻴﻓ - ﻪﻴﺤﺘــﺴﺗ ﻻ :ﻪــﻟﻮﻗ ﲎــﻌﻣ» : (ـــﻫ٨٦٤ت) يﺪــﺣاﻮﻟا لﺎــﻗ ،كﱰــﻳ ﻻ ﺎــﻫﺎﻨﻌﻣ نأ :ﻲــﻧﺎﺜﻟا كﱰــﻳ ﻻ ﷲا نإ :ﻩﺎــﻨﻌﻣو ،ﻪــﻛﺮﺗ ءﻲــﺷ ﻦــﻣ ﻰﺤﺘــﺳا اذإ ﺎــﻧﺪﺣأ نﻷ ؛كﱰــﻳ ﻻ :ﻲﻴﺤﺘــﺴﻳ ﻦــﻣ ﻰــﻠﻋ ﺔــﺠﺣو ﱪــﺘﻋا ﻦــﳌ ةﱪــﻋ ِﻪــﻴِﻓ نأ ﻢــﻠﻋ اذإ ﺎــﻬﻗﻮﻓ ﺎــﻤﻓ ﺔــﺿﻮﻌﺒﺑ ﻞــﺜﳌا بﺮــﺿ .(24)«ﺪــﺤﺟ َﻪــﱠﻠﻟا ﱠنِإ}» :(25)( ـــﻫ١٦٨ت) يﺪﻨﻗﺮﻤــﺴﻟا لﺎــﻗ ،ﻊــﻨﺘﳝ ﻻ :ﺎــﻫﺎﻨﻌﻣ نأ :ﺚــﻟﺎﺜﻟا ﻊــﻨﺘﳝ ﻻ :ﲏــﻌﻳ .[٦٢/ةﺮــﻘﺒﻟا] {ﺎــَﻬَـﻗْﻮَـﻓ ﺎــَﻤَﻓ ًﺔــَﺿﻮُﻌَـﺑ ﺎــَﻣ ًﻼــَﺜَﻣ َبِﺮــْﻀَﻳ ْنَأ ﻲِﻴْﺤَﺘــْﺴَﻳ َﻻ .(26)«ﺎــﻬﻗﻮﻓ ﺎــﲟو ﺔــﺿﻮﻌﺒﻟا ﺮــﻛﺬﺑ ﻖــﳊا نﺎــﻴﺑو ﻞــﺜﳌا بﺮــﺿ ﻦــﻣ نﻮﻜﻴــﺳ ﺬــﺌﻨﻴﺣ ﲎــﻌﳌا ذإ ؛ﻲﻋﺮــﺷ رﻮــﻈﳏ ﻪــﻴﻓ ﺲــﻴﻟ لوﻷا ﻞــﻳوﺄﺘﻟا ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟاو ﻒــﻗو ﻮــﻬﻓ ﲔــﻴﻟﺎﺘﻟا ﲔــﻴﻨﻌﳌا ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﺎــﻣأ ،ﻚــﻟذ ﰲ لﺎﻜــﺷإ ﻻو ،ﻰــﺸﳜ ﻻ ﷲا نأ ﺺــﻗﺎﻧ مﺎــﺗ ﲑــﻏ مﻼﻜــﻟا نأ ﺔــﻬﺟ ﻦــﻣ ﺎــﳕإو ﲎــﻌﳌا ﺔــﻟﺎﺣإ ﺔــﻬﺟ ﻦــﻣ ﺲــﻴﻟ ﻪــﻨﻜﻟو ﺢــﻴﺒﻗ .ﻩﺪــﻌﺑ ﺎــﲟ ﻖــﻘﺤﺘﺗ ﱵــﻟا ةﺪــﺋﺎﻔﻠﻟ .(٩٢٢/١) ،يرﺰﳉا ﻦﺑﻻ ،ﺮﺸﻌﻟا تاءاﺮﻘﻟا ﰲ ﺮﺸﻨﻟا ٢٢ .(٢٠٤/١) ،يﱪﻄﻠﻟ ،نﺎﻴﺒﻟا ﻊﻣﺎﺟ ٢٣ ﺪــﺒﻋ ﺪــﲪأ لدﺎــﻋ ﺦﻴــﺸﻟا :ﻖــﻴﻠﻌﺗو ﻖــﻴﻘﲢ ،يرﻮﺑﺎــﺴﻴﻨﻟا يﺪــﺣاﻮﻟا ﺪــﲪأ ﻦــﺑ ﻲــﻠﻋ ﻦــﺴﳊا ﰊأ ﺮــﺴﻔﳌا مﺎــﻣﻺﻟ ،ﺪــﻴﻟﻤﺠا نآﺮــﻘﻟا ﲑــﺴﻔﺗ ﰲ ﻂﻴــﺳﻮﻟا ٢٤ ،ﺔــﻴﻤﻠﻌﻟا ﺐــﺘﻜﻟا راد ،ﺲــﻳﻮﻋ ﻦــﲪﺮﻟا ﺪــﺒﻋ/دو ،ﻞــﻤﳉا ﲏــﻐﻟا ﺪــﺒﻋ ﺪــﲪأ/دو ،ةﲑــﺻ ﺪــﻤﳏ ﺪــﲪأ/دو ،ضﻮــﻌﻣ ﺪــﻤﳏ ﻲــﻠﻋ ﺦﻴــﺸﻟاو ،دﻮــﺟﻮﳌا .(٨٠١/١) ،م٤٩٩١ ،ـــﻫ٥١٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،توﲑــﺑ ،ـــﻫ١٦٨ ﺔﻨــﺳ ﰲﻮــﺗ ،ﲑــﺴﻔﺘﻟا ءﺎــﻤﻠﻋ ﻦــﻣو ﺔــﻴﻔﻨﳊا ءﺎــﻬﻘﻓ ﻦــﻣ نﺎﻛ ،يرﺎــﺨﺒﻟا ﻦــﻳﺪﻟا ءﻼــﻋ ﺦﻴــﺸﻟا ﺔــﻣﻼﻌﻟا ﺬــﻴﻤﻠﺗ ،يﺪﻨﻗﺮﻤــﺴﻟا ﲕــﳛ ﻦــﺑ ﻲــﻠﻋ ٢٥ ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،ﺔﻳدﻮﻌــﺴﻟا ،ﻢــﻜﳊاو مﻮــﻠﻌﻟا ﺔــﺒﺘﻜﻣ ،ﱀﺎــﺻ ﻦــﺑ نﺎﻤﻴﻠــﺳ ﻖــﻴﻘﲢ ،يﻮــﻧردﻷا ،ﻦﻳﺮــﺴﻔﳌا تﺎــﻘﺒﻃ :ﺮــﻈﻨﻳ .ﲑــﺴﻔﺘﻟا ﰲ مﻮــﻠﻌﻟا ﺮــﲝ ﻪــﺗﺎﻔﻨﺼﻣ ﻦــﻣ .(٥٣٣ ص) ،م٧٩٩١ ،ـــﻫ٧١٤١ ،ﱃوﻷا .(٢٦/١) ،توﲑﺑ ،ﺮﻜﻔﻟا راد ،ﻲﺟﺮﻄﻣ دﻮﻤﳏ :ﻖﻴﻘﲢ ،ﻲﻔﻨﳊا ﱐﺎﻣﺮﻘﻟا يﺪﻨﻗﺮﻤﺴﻟا ﲕﳛ ﻦﺑ ﻲﻠﻋ ﻦﻳﺪﻟا ءﻼﻋ ﺦﻴﺸﻠﻟ ،مﻮﻠﻌﻟا ﺮﲝ ٢٦
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
ﻰــﻠﻋ ﻮــﻫ ﺎــﳕإ ﺔﻘﺑﺎــﺴﻟا تﻼــﻳوﺄﺘﻟا ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﻦــﻣ ﺎــﻨﻫ داﺮــﳌا ﺢــﺒﻘﻟا نﺈــﻓ ﻚــﻟﺬﻟو ﻞــﻴﻠﺧ ﺪــﻤﳏ/رﻮﺘﻛﺪﻟا لﻮــﻘﻳ ،ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﱃﻮــﻤﻠﻟ ءﺎــﻴﳊا ﺔــﻔﺻ تﺎــﺒﺛﺈﺑ لﻮــﻘﻟا ﲑــﻐﺗ ﻮــﻫ يﺬــﻟا ﲔــﻗﻮﻠﺨﳌا ءﺎــﻴﺤﻛ ﺲــﻴﻟ ﻪــﺑ ﻖــﻴﻠﻳ ﻒــﺻو ﱃﺎــﻌﺗ ﻩؤﺎــﻴﺣو» :ساﺮــﻫ ﺲــﻴﻟ ﺎــﻣ كﺮــﺗ ﻮــﻫ ﻞــﺑ ،مﺬــﻳ وأ بﺎــﻌﻳ ﺎــﻣ فﻮــﺧ ﺪــﻨﻋ ﺺﺨــﺸﻟا يﱰــﻌﻳ رﺎــﺴﻜﻧاو ﻩﺮــﻫﺎﳚ ﺪــﺒﻌﻟﺎﻓ ،ﻪــﻤﻠﺣو ﻩﻮــﻔﻋ ﻢــﻴﻈﻋو ﻪــﻣﺮﻛو ﻩدﻮــﺟ لﺎــﻤﻛو ﻪــﺘﲪر ﺔﻌــﺳ ﻊــﻣ ﺐــﺳﺎﻨﺘﻳ ،ﻪــﺘﻴﺼﻌﻣ ﻰــﻠﻋ ﻪــﻤﻌﻨﺑ ﲔﻌﺘــﺴﻳو ﻪــﻳﺪﻟ ﻪــﻔﻌﺿأو ،ﻪــﻴﻟإ ءﻲــﺷ ﺮــﻘﻓأ ﻪــﻧأ ﻊــﻣ ﺔــﻴﺼﻌﳌﺎﺑ ﻩﱰــﺳ ﻚــﺘﻫ ﻦــﻣ ﻲﺤﺘــﺴﻳ ﻪــﻴﻠﻋ ﻪــﺗرﺪﻗ مﺎــﲤو ﻩﺎــﻨﻏ لﺎــﻤﻛ ﻊــﻣ ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ بﺮــﻟا ﻦــﻜﻟو ،ﺮــﻔﻐﻳو ﻪــﻨﻋ ﻮــﻔﻌﻳ ﻚــﻟذ ﺪــﻌﺑ ﰒ ،ﱰــﺴﻟا بﺎﺒــﺳأ ﻦــﻣ ﻪــﻟ ﻪــﺌﻴﻬﻳ ﺎــﲟ ﻩﱰــﺴﻴﻓ ،ﻪــﺘﺤﻴﻀﻓو ﱐﺪــﻳ ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﻪــّﻠﻟا نإ» :(27)ﺎــﻤﻬﻨﻋ ﷲا ﻲــﺿر ﺮــﻤﻋ ﻦــﺑا ﺚــﻳﺪﺣ ﰲ ﺎــﻤﻛ ﱴــﺣ ؟اﺬــﻛ مﻮــﻳ اﺬــﻛ ﻞــﻌﻔﺗ ﱂ :ﻪــﻨﻴﺑو ﻪــﻨﻴﺑ ﺎــﻤﻴﻓ ﻪﻟﺄــﺴﻳ ﰒ ،ﻪــﻔﻨﻛ ﻪــﻴﻠﻋ ﻊــﻀﻴﻓ ﻦــﻣﺆﳌا ﻚــﻟ ﺎــﻫﺮﻔﻏأ ﺎــﻧأو ﺎــﻴﻧﺪﻟا ﰲ ﻚــﻴﻠﻋ ﺎﺗﻬﱰــﺳ ﻪــﻟ لﺎــﻗ ﻚــﻠﻫ ﺪــﻗ ﻪــﻧأ ﻦــﻘﻳأو ﻪــﺑﻮﻧﺬﺑ ﻩرﺮــﻗ اذإ ﻲﺤﺘــﺴﻳو ،ﻪــﺑﺬﻌﻳ نأ مﻼــﺳﻹا ﰲ ﺔﺒﻴــﺸﻟا يذ ﻦــﻣ ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﻲﺤﺘــﺴﻳ ﻚــﻟﺬﻛو .مﻮــﻴﻟا ﺐــﳛ ﲑﺘــﺳ ﻲــﻴﺣ ﻪــﻧأ ﻞــﺟأ ﻦــﻣ ﻮــﻫو ،ﲔــﺘﻴﻟﺎﺧ ﺎــﳘدﺮﻳ نأ ﻪــﻳﺪﻳ ﻪــﻴﻟإ ﺪــﳝو ﻩﻮــﻋﺪﻳ ﻦــﳑ .(28)«ﻩدﺎــﺒﻋ ﻦــﻣ ﱰــﺴﻟاو ءﺎــﻴﳊا ﻞــﻫأ ﷲ ﺔــﻔﺻ ﺐﻠــﺳ ﻦــﻣ ﻪــﻴﻀﺘﻘﻳ ﺎــﳌ ﺢــﺒﻗ ﻦــﻣ ﻒــﻗﻮﻟا اﺬــﻫ ﰲ ﺎــﻣ ﲔــﺒﺘﻳ ﻚــﻟذ ﻰــﻠﻋو .ﺔﻨــﺴﻟاو بﺎــﺘﻜﻟﺎﺑ ﺔــﺘﺑﺎﺛ ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﱡﻞــِﻀُﻳ ًﻼــَﺜَﻣ اَﺬــَﻬِﺑ ُﻪــﱠﻠﻟا َداَرَأ اَذﺎــَﻣ َنﻮــُﻟﻮُﻘَـﻴَـﻓ اوُﺮــَﻔَﻛ َﻦــﻳِﺬﱠﻟا ﺎــﱠﻣَأَو} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗ * * [٦٢ /ةﺮــﻘﺒﻟا] {اًﺮــﻴِﺜَﻛ ِﻪــِﺑ ﻦــﻣ اﺬــﻫ نأ ﻢــﻫﻮﻳ {اًﺮــﻴِﺜَﻛ ِﻪــِﺑ ﱡﻞــِﻀُﻳ} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﺔــﻳﻵا ﻩﺬــﻫ ﰲو ﲔــﻗﺎﻨﳌا نأو ،ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا لﻮــﻗ ﻦــﻣ ﻪــﻧأ ﺢــﻴﺤﺼﻟاو ،ﲔﻘــﺳﺎﻔﻟاو ﲔــﻘﻓﺎﻨﳌا لﻮــﻗ ﱡﻞــِﻀُﻳ} :ﱃﺎــﻌﺗ ﷲا ﻦــﻣ باﻮــﳉا نﺎﻜــﻓ {ًﻼــَﺜَﻣ اَﺬــَﻬِﺑ ُﻪــﱠﻠﻟا َداَرَأ اَذﺎــَﻣ} :اﻮــﻟﺎﻘﻓ اوﺮــﺴﻔﺘﺳا .اًﲑــﺜﻛ ﻪــﺑ يﺪــﻬﻳو ًاﲑــﺜﻛ ﻪــﺑ ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا ﻞــﻀﻳ ﻞــﺜﳌا اﺬــﻫ نأ :يأ {اًﺮــﻴِﺜَﻛ ِﻪــِﺑ ﷲا ﻦــﻣ ﺔــﻳاﺪﳍاو لﻼــﺿﻹا نأ ﰲ ﺔﻨــﺴﻟا ﻞــﻫأ ﺐــﻫﺬﳌ ﺎــًﻀﻳأ تﺎــﺒﺛإ اﺬــﻫ ﰲو ﻢــﻴﻫاﺮﺑإ ﻦــﺑ ﻞــﻴﻋﺎﲰإ ﻦــﺑ ﺪــﻤﳏ ﷲا ﺪــﺒﻋ ﰊأ ﻆــﻓﺎﳊا مﺎــﻣﻺﻟ ،ﻪــﻣﺎﻳأو ﻪﻨﻨــﺳو ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا لﻮــﺳر ﺚــﻳﺪﺣ ﻦــﻣ ﺪﻨــﺴﳌا ﺢــﻴﺤﺼﻟا ﻊــﻣﺎﳉا ٢٧ ﻪــﺒﺘﻛ ﻢــﻗر ،زﺎــﺑ ﻦــﺑ ﷲا ﺪــﺒﻋ ﻦــﺑ ﺰــﻳﺰﻌﻟا ﺪــﺒﻋ ﺦﻴــﺸﻟا :فاﺮــﺷإ ،ﱐﻼﻘــﺴﻌﻟا ﺮــﺠﺣ ﻦــﺑﻻ يرﺎــﺒﻟا ﺢــﺘﻓ :ﻊــﻣ عﻮــﺒﻄﻣ ،يرﺎــﺨﺒﻟا ﻲــﻔﻌﳉا ﻪــﺑزدﺮﺑ ﻦــﺑا ﺔــﻌﺒﻄﳌا ،ﺐــﻴﻄﳋا ﻦــﻳﺪﻟا ﺐــﳏ ﻲــﺼﻗ :ﻪــﻌﺟار ،ﺐــﻴﻄﳋا ﻦــﻳﺪﻟا ﺐــﳏ :ﻪــﻘﻴﻘﲢو ﻪــﺑرﺎﲡ ﺢــﻴﺤﺼﺘﺑ مﺎــﻗ ،ﻲــﻗﺎﺒﻟا ﺪــﺒﻋ داﺆــﻓ ﺪــﻤﳏ :ﻪــﺜﻳدﺎﺣأو ﻪــﺑاﻮﺑأو ﻢــﻗر ،[٨١/دﻮــﻫ] {َﲔــِﻤِﻟﺎﱠﻈﻟا ﻰــَﻠَﻋ ِﻪــﱠﻠﻟا ُﺔــَﻨْﻌَﻟ َﻻَأ} :ﱃﺎــﻌﺗ ﷲا لﻮــﻗ :بﺎــﺑ ،ﺐــﺼﻐﻟاو ﱂﺎــﻈﳌا :بﺎــﺘﻛ ،م٩٥٩١ ،ـــﻫ٩٧٣١ ،ةﺮــﻫﺎﻘﻟا ،ﺔﻴﻔﻠــﺴﻟا .(٨٦١/٣) ،(١٤٤٢) ﺚــﻳﺪﳊا .(٧٨/٢) ،ـﻫ٥١٤١ ،ﺔﻴﻧﺎﺜﻟا ﺔﻌﺒﻄﻟا ،توﲑﺑ ،ﺔﻴﻤﻠﻌﻟا ﺐﺘﻜﻟا راد ،ساﺮﻫ ﻞﻴﻠﺧ ﺪﻤﳏ/د :ﺎﻬﺣﺮﺷ ،ﻢﻴﻘﻟا ﻦﺑا مﺎﻣﻺﻟ ﺔﻴﻧﻮﻨﻟا ةﺪﻴﺼﻘﻟا حﺮﺷ ٢٨
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
ﻢــﻠﻌﻟا ﺔــﻳاﺪﳍﺎﺑ داﺮــﳌا نﺄــﺑ ﺔــﻳﻵا ﲎــﻌﻣ اﻮــﻟوﺄﺗ ﻢــﻧﻬﺈﻓ ،ﺔــﻟﺰﺘﻌﳌا فﻼــﲞ ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ .ﻪــﺑ ﻞــﻬﳉا ﻮــﻫ لﻼــﺿﻹاو ﻖــﺣ لﺎــﺜﳌا نﺄــﺑ يِﺪــْﻬَـﻳَو اًﺮــﻴِﺜَﻛ ِﻪــِﺑ ﱡﻞــِﻀُﻳ } :ﻪــﻟﻮﻗو» :(ـــﻫ٨٣٥ت) يﺮــﺸﳐﺰﻟا لﻮــﻘﻳ ﻚــﻟذ ﰲو ،«ﺎــﻣأ»ـﺑ ﲔــﺗرﺪﺼﳌا ﲔــﺘﻠﻤﺠﻠﻟ نﺎــﻴﺒﻟاو ﲑــﺴﻔﺘﻟا ىﺮــﳎ رﺎــﺟ [٦٢/ةﺮــﻘﺒﻟا] {اًﺮــﻴِﺜَﻛ ِﻪــِﺑ ،ةﺮــﺜﻜﻟﺎﺑ فﻮــﺻﻮﻣ ﺎــﳘﻼﻛ ﻪــﺑ ﲔﺋﺰﻬﺘــﺴﳌا ﲔــﻠﻫﺎﳉا ﻖــﻳﺮﻓو ﻖــﳊا ﻪــﻧﺄﺑ ﲔــﳌﺎﻌﻟا ﻖــﻳﺮﻓ نأو نأو ،ﻢــﻫرﻮﻧ ﱃإ ارﻮــﻧ نﻮــﻨﻣﺆﳌا ﻪــﺑ دادزا يﺬــﻟا ىﺪــﳍا بﺎــﺑ ﻦــﻣ ﺎــﻘﺣ ﻪــﻧﻮﻜﺑ ﻢــﻠﻌﻟا نأو .(29)«ﻢــﺗﻬﺎﻤﻠﻇ ﰲ ﺎــًﻄﺒﺧ ﺔــﻠﻬﳉا تداز ﱵــﻟا ﺔــﻟﻼﻀﻟا بﺎــﺑ ﻦــﻣ ﻩدرﻮــﻣ ﻦــﺴﲝ ﻞــﻬﳉا ﱃإ ﺔــﻘﻴﻘﺣ لﻼــﺿﻹاو ﺔــﻳاﺪﳍا تﺎــﺒﺛإ ﻮــﻫ ﺎــﻧﺮﻛذ ﺎــﻤﻛ ﺔﻨــﺴﻟا ﻞــﻫأ ﺐــﻫﺬﻣو ﻪــﻟﻮﻗ ﰲ ﺎــﻤﻛ نآﺮــﻘﻟا تﺎــﻳآ ﻦــﻣ ﺪــﻳﺪﻌﻟا ﻪــﻴﻠﻋ ﺖــﻟد ﺪــﻗو ،ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا ﱡﻞــِﻀُﻳَو} :ﻪــﻟﻮﻗو ، [٣/ﺮــﻣﺰﻟا] {ٌرﺎــﱠﻔَﻛ ٌبِذﺎَﻛ َﻮــُﻫ ْﻦــَﻣ يِﺪــْﻬَـﻳ َﻻ َﻪــﱠﻠﻟا ﱠنِإ} :ﱃﺎــﻌﺗ ٌفِﺮــْﺴُﻣ َﻮــُﻫ ْﻦــَﻣ ُﻪــﱠﻠﻟا ﱡﻞــِﻀُﻳ َﻚــِﻟَﺬَﻛ} :ﻪــﻟﻮﻗو ، [٧٢/ﻢــﻴﻫاﺮﺑإ] {َﻦــﻴِﻤِﻟﺎﱠﻈﻟا ُﻪــﱠﻠﻟا {ِمﻼــْﺳِﻺِﻟ ُﻩَرْﺪــَﺻ ْحَﺮــْﺸَﻳ ُﻪــَﻳِﺪْﻬَـﻳ ْنَأ ُﻪــﱠﻠﻟا ِدِﺮــُﻳ ْﻦــَﻤَﻓ} :ﻪــﻟﻮﻗو [٤٣/ﺮــﻓﺎﻏ] {ٌبﺎــَﺗْﺮُﻣ ءاﺪــﺘﻫﻻاو نﺎــﳝﻹا ﻖــﻠﺧ ﱃإ ﺔــﻌﺟار ﱐﺎــﻌﳌا ﻩﺬــﻫ ﻞﻛو ،ﲑــﺜﻛ ﺎــﻫﲑﻏو [٥٢١/مﺎــﻌﻧﻷا] ﺪــﺳﺎﻔﻟا ﻢــﻬﻠﺻأ ﻰــﻠﻋ ءﺎــﻨﺑ ﺔــﻟﺰﺘﻌﻤﻠﻟ ﺎــﻓﻼﺧ ﻩﺪــﺣو ﻖــﻟﺎﳋا ﻪــﻧأ ءﺎــﻨﺑ لﻼــﻀﻟاو ﺮــﻔﻜﻟاو بﺎــﻘﻌﻟاو مﺬــﻟاو باﻮــﺜﻟاو حﺪــﳌا ﻪــﻨﻣ ﺢــﺻ ﺎــﳌ لﻼــﻀﻟاو ىﺪــﳍا ﻢــﻬﻴﻓ ﻖــﻠﺧ ﻮــﻟ ﻪــﻧأ ﰲ دﺎــﺷرﻹا وأ ﺔــﻟدﻷا ﺐــﺼﻧو نﺎــﻴﺒﻟﺎﺑ ﻖــﳊا ﻖــﻳﺮﻃ ﱃإ دﺎــﺷرﻹا ﻰــﻠﻋ ﺔــﻳاﺪﳍا اﻮــﻠﻤﺤﻓ باﻮــﺼﻟا ﻞــﺑ ،ﺔﻴﻤــﺴﺘﻟا وأ ﺐــﻳﺬﻌﺘﻟاو كﻼــﻫﻹا ﻰــﻠﻋ لﻼــﺿﻹاو ﺔــﻨﳉا ﻖــﻳﺮﻃ ﱃإ ةﺮــﺧﻵا ﱃإ لوﺪــﻌﻟاو ﻻ مأ ﺔــﻠﺻﻮﻣ ﺖــﻧﺎﻛ ءاﻮــﺳ ﻞــﺻﻮﳌا ﻖــﻳﺮﻄﻟا ﻰــﻠﻋ ﺔــﻟﻻﺪﻟا ﻲــﻫ ﺔــﻳاﺪﳍا نأ ﱃﺎــﻌﺗ ﷲا مﻼﻛ ﻦــﻣ ﻊــﺿاﻮﳌا ﺾــﻌﺑو رﺬــﻌﺗ ﻻو ﺔــﻘﻴﻘﳊا رﺬــﻌﺗ ﺪــﻨﻋ ﺢــﺼﻳ ﺎــﳕإ زﺎــﻟﻤﺠا ﺔﻘﻴﻘﳊا ﻖﻳﺮﻄﺑ ﻻإ ﺖﺴﻴﻟ ﱃﺎﻌﺗ ﷲا ﱃإ لﻼﺿﻹاو ﺔﻳاﺪﳍا ﺔﻓﺎﺿإ نﺄﺑ ﻞﻣﺄﺘﻤﻠﻟ ﺪﻬﺸﻳ .(30)ﻪــﺴﻔﻧ ﻦــﻋ ﱪــﺧأ ﺎــﻤﻛ يدﺎــﳍا ﻮــﻫ ﷲاو ،ﲔــﻘﻓﺎﻨﳌا لﻮــﻗ ﻦــﻣ ﻮــﻫ {اًﺮــﻴِﺜَﻛ ِﻪــِﺑ ﱡﻞــِﻀُﻳ} :ﻪــﻟﻮﻗ نأ ﻦﻳﺮــﺴﻔﳌا ﺾــﻌﺑ ﺐــﻫذ ﺪــﻗو نوﺮــﻘﻳ ﻻ رﺎــﻔﻜﻟاو {اًﺮــﻴِﺜَﻛ ِﻪــِﺑ يِﺪــْﻬَـﻳَو} :اﻮــﻟﺎﻗ ﻢــﻧﻬأ ﻦــﻣ لﻮــﻘﻟا اﺬــﻫ ﻪــﻌﻨﳝ ﻦــﻜﻟو قزاﺮــﻟا ﺪــﺒﻋ :ﻖــﻴﻘﲢ ،ﻲــﻔﻨﳊا يﺮــﺸﳐﺰﻟا ﺮــﻤﻋ ﻦــﺑ دﻮــﻤﳏ ﷲا رﺎــﺟ ﺔــﻣﻼﻌﻠﻟ ،ﻞــﻳوﺄﺘﻟا ﻩﻮــﺟو ﰲ ﻞــﻳوﺎﻗﻷا نﻮــﻴﻋو ﻞــﻳﺰﻨﺘﻟا ﻖــﺋﺎﻘﺣ ﻦــﻋ فﺎــﺸﻜﻟا ٢٩ .(٦٤١/١) ، توﲑــﺑ ،ﰊﺮــﻌﻟا ثاﱰــﻟا ءﺎــﻴﺣإ راد ،يﺪــﻬﻣ ،ـﻫ٨٩٣١ ،توﲑﺑ ،ﺔﻓﺮﻌﳌا راد ،ﻲﻠﺒﻨﳊا ﺔﻳزﻮﳉا ﻢﻴﻗ ﻦﺑ ﺮﻜﺑ ﰊأ ﻦﺑ ﺪﻤﳏ مﺎﻣﻺﻟ ،ﻞﻴﻠﻌﺘﻟاو ﺔﻤﻜﳊاو رﺪﻘﻟاو ءﺎﻀﻘﻟا ﻞﺋﺎﺴﻣ ﰲ ﻞﻴﻠﻐﻟا ءﺎﻔﺷ ٣٠ ،ـــﻫ١٠٤١ ،نﺎﺘــﺴﻛﺎﭘ ،ﺔــﻴﻧﺎﻤﻌﻨﻟا فرﺎــﻌﳌا راد ،ﱐازﺎــﺘﻔﺘﻟا ﺮــﻤﻋ ﻦــﺑ دﻮﻌــﺴﻣ ﻦــﻳﺪﻟا ﺪﻌــﺳ ﺦﻴــﺸﻠﻟ ،ﺪــﺻﺎﻘﳌا حﺮــﺷو ،(٠٣ ص) ،م٨٧٩١ .(٩٥١/٢)
Bingöl Üniv
ersitesi İlahiy
at Fakültesi Dergisi (2015) Sayı: 6
.(31)ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا لﺎــﺜﻣأ ﰲ ﺔــﻳاﺪﳍﺎﺑ لآ] {ِﻢــْﻠِﻌﻟا ﻲــِﻓ َنﻮِﺨــِﺳاﱠﺮﻟاو ُﻪــﱠﻠﻟا ﱠﻻِإ ُﻪــَﻠﻳِوْﺄَﺗ ُﻢــَﻠْﻌَـﻳ ﺎــَﻣَو} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗ * * [٧/ناﺮــﻤﻋ {ِﻢــْﻠِﻌﻟا ﻲــِﻓ َنﻮِﺨــِﺳاﱠﺮﻟاو} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا ﰲ ءﺎــﻤﻠﻌﻟا ﻒــﻠﺘﺧا ﺪــﻗو ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲ مﻮــﻠﻌﻣ ﻞــﻳوﺄﺘﻟا ﻞــﻌﳚ ﻪــﻧﻷ ؛ﺢــﻴﺒﻘﻟا ﻒــﻗﻮﻟا ﻦــﻣ ﻩﺪــﻋ ﺾــﻌﺒﻟﺎﻓ ﻢــﻠﻌﺑ دﺮــﻔﻨﳌا ﻮــﻫ ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا نﻷ ﻊــﻨﺘﳑ اﺬــﻫو ،ﺎــًﻀﻳأ ﻢــﻠﻌﻟا ﰲ نﻮﺨــﺳاﺮﻟاو داﺮــﳌا ﻞــﻳوﺄﺘﻟا نﻷ ؛ﺎــﻨﻫ ﻒــﻗﻮﻟا زﺎــﺟأ ﺾــﻌﺒﻟاو ،ﻩﲑــﻏ ﻪــﻌﻣ كﱰــﺸﻳ ﻻ رﻮــﻣﻷا ﻖــﺋﺎﻘﺣ .ﻩﻮــﻤﻠﻌﻳ نأ ﻢــﻠﻌﻟا ﰲ ﲔﺨــﺳاﺮﻠﻟ زﻮــﳚ ﺎــﳑ ﺎــﻣ ﻮــﻫ ﺔــﻐﻠﻟا ﰲ ﻞــﻳوﺄﺘﻟاو ،ﺔــﻳﻵا ﰲ داﺮــﳌا ﻞــﻳوﺄﺘﻟا ﲎــﻌﻣ ﱃإ ﻊــﺟﺮﻳ ﻢــﻬﻓﻼﺘﺧاو .(32)ﻪــﻴﻟإ ﻊــﺟﺮﻳو ﲑــﺼﻳ ﺎــﻣ يأ ،ءﻲــﺸﻟا ﻪــﻴﻟإ لوﺆــﻳ لوﺆــﺗ ﺎــﻣو رﻮــﻣﻷا ﺔــﻘﻴﻘﺣ :ﻮــﻫ ﺾــﻌﺒﻟا ﺐــﻫذ ﺎــﻤﻛ ،ﺔــﻳﻵا ﰲ داﺮــﳌا ﻞــﻳوﺄﺘﻟا ﺎــﻣأ ،ﷲا ﻻإ ﺎــﻬﻤﻠﻌﻳ ﻻ ﱵــﻟا رﻮــﻣﻷا ﻖــﺋﺎﻘﺣ ﻦــﻣ ﻚــﻟذ ﲑــﻏو ﺚــﻌﺒﻟاو ﺔﻋﺎــﺴﻟا مﺎــﻴﻘﻛ ﻪــﻴﻟإ ُلﻮــُﻘَـﻳ ُﻪــُﻠﻳِوْﺄَﺗ ﻲــِﺗْﺄَﻳ َمْﻮــَـﻳ ُﻪــَﻠﻳِوْﺄَﺗ ﱠﻻِإ َنوُﺮــُﻈْﻨَـﻳ ْﻞــَﻫ} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻘﺑ ﻚــﻟذ ﻰــﻠﻋ اﻮﻟﺪﺘــﺳاو ْﻞــَﺑ} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗو ،[٣٥/فاﺮــﻋﻷا] {ﺎــَﻨﱢـﺑَر ُﻞــُﺳُر ْتَءﺎــَﺟ ْﺪــَﻗ ُﻞــْﺒَـﻗ ْﻦــِﻣ ُﻩﻮــُﺴَﻧ َﻦــﻳِﺬﱠﻟا ﰲ ﻞــﻳوﺄﺘﻟا ﲎــﻌﻣو [٩٣/ﺲــﻧﻮﻳ] {ُﻪــُﻠﻳِوْﺄَﺗ ْﻢــِﻬِﺗْﺄَﻳ ﺎــﱠﻤَﻟَو ِﻪــِﻤْﻠِﻌِﺑ اﻮــُﻄﻴِﺤُﻳ ْﻢــَﻟ ﺎــَﻤِﺑ اﻮــُﺑﱠﺬَﻛ .ﺔــﻣﺎﻴﻘﻟا مﻮــﻳ :ﺮــﻫﺎﻇ ﻮــﻫ ﺎــﻤﻛ ﲔــﺘﻳﻵا ﻦــﻣ ﲑــﺒﻛ ﻊــﲨو ،(ـــﻫ٨٦ ت) ﺎــﻤﻬﻨﻋ ﷲا ﻲــﺿر سﺎــﺒﻋ ﻦــﺑا لﻮــﻘﻟا اﺬــﺑﻬ لﺎــﻗ ﻦــﳑو .(33)ﻢــﻠﻌﻟا ﻞــﻫأو ﺔــﺑﺎﺤﺼﻟا ؛ﺢــﻴﺒﻗ ﻒــﻗو {ِﻢــْﻠِﻌﻟا ﻲــِﻓ َنﻮِﺨــِﺳاﱠﺮﻟاو} :ﱃﺎــﻌﺗ ﻪــﻟﻮﻗ ﻰــﻠﻋ ﻒــﻗﻮﻟا نﺈــﻓ ﻪــﻴﻠﻋو ﻪــﻧإ ﺚــﻴﺣ ،ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا ﻻإ ﻪــﻤﻠﻌﻳ نأ ﺪــﺣﻷ زﻮــﳚ ﻻ ﲎــﻌﳌا اﺬــﺑﻬ ﻞــﻳوﺄﺘﻟا نﻷ .ﺎــﻬﺘﻓﺮﻌﲟ ﷲا ﺮﺛﺄﺘــﺳا ﱵــﻟا تﺎــﻴﺒﻴﻐﻟا ﻦــﻣ ﻮــﻫو ،تﺎــﻳﻵا ﻦــﻣ ﻪﺑﺎــﺸﺘﳌا ﻢــﻠﻋ :ﻮــﻫ ﺎــﻨﻫ ﻞــﻳوﺄﺘﻟﺎﺑ داﺮــﳌا نأ ﱃإ ﺾــﻌﺒﻟا ﺐــﻫذو تﺎــﺳارﺪﻟاو ﺔﻌﻳﺮــﺸﻟا ﺔــﻴﻠﻛ ،ﺔﻨــﺴﻟاو بﺎــﺘﻜﻟا ثﻮــﲝ ﺔــﻋﻮﻤﳎ ،ﻲــﺴﻴﻘﻟا ﺐــﻟﺎﻃ ﰊأ ﻦــﺑ ﻲــﻜﻣ ﺪــﻤﳏ ﰊأ مﺎــﻣﻺﻟ ،ﺔــﻳﺎﻬﻨﻟا غﻮــﻠﺑ ﱃإ ﺔــﻳاﺪﳍا ٣١ .(٢٠٢/١) ،م٨٠٠٢ ،ـــﻫ٩٢٤١ ،ﱃوﻷا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،ﺔﻗرﺎــﺸﻟا ﺔــﻌﻣﺎﺟ ،ﺔﻴﻣﻼــﺳﻹا ،توﲑــﺑ ،ﲔــﻳﻼﻤﻠﻟ ﻢــﻠﻌﻟا راد ،رﺎــﻄﻋ رﻮــﻔﻐﻟا ﺪــﺒﻋ ﺪــﲪأ :ﻖــﻴﻘﲢ ،يﺮــﻫﻮﳉا دﺎــﲪ ﻦــﺑ ﻞــﻴﻋﺎﲰإ ﺮــﺼﻧ ﰊأ ﺔــﻣﻼﻌﻠﻟ ،ﺔــﻴﺑﺮﻌﻟا حﺎــﺤﺻو ﺔــﻐﻠﻟا جﺎــﺗ ٣٢ .(٧٢٦١/٤) ،م٧٨٩١ ،ـــﻫ٧٠٤١ ،ﺔــﻌﺑاﺮﻟا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ﰊأ ﺪــﻤﳏ ﻦــﺑ ﻦــﲪﺮﻟا ﺪــﺒﻋ ﺪــﻤﳏ ﰊأ ﻆــﻓﺎﳊا مﺎــﻣﻺﻟ ،ﲔــﻌﺑﺎﺘﻟاو ﺔــﺑﺎﺤﺼﻟاو ﱃﺎــﻌﺗو ﻪﻧﺎﺤﺒــﺳ ﷲا لﻮــﺳر ﻦــﻋ اًﺪﻨــﺴﻣ ﻢــﻴﻈﻌﻟا نآﺮــﻘﻟا ﲑــﺴﻔﺗ ٣٣ ،ﺔــﺜﻟﺎﺜﻟا ﺔــﻌﺒﻄﻟا ،ﺔــﻣﺮﻜﳌا ﺔــﻜﻣ ،زﺎــﺒﻟا ﻰــﻔﻄﺼﻣ راﺰــﻧ ﺔــﺒﺘﻜﻣ ،ﺐــﻴﻄﻟا ﺪــﻤﳏ ﺪﻌــﺳأ :ﻖــﻴﻘﲢ ،يزاﺮــﻟا ﻲــﻠﻈﻨﳊا ﻲــﻤﻴﻤﺘﻟا رﺬــﻨﳌا ﻦــﺑ ﺲــﻳردإ ﻦــﺑ ﰎﺎــﺣ .(٧٩٥/٢) ،م٩٩٩١ ،ـــﻫ٩١٤١
