T.C.
FIRAT ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
FARMAKOLOJİ ANABİLİM DALI
MİYOKARDİYAL İSKEMİ-REPERFÜZYON
HASARINDA FLUVASTATİN’İN ADMA, HSP
90, RHO KİNAZ VE NADPH OKSİDAZ
DÜZEYLERİNE ETKİLERİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Ecz. MERYEM ALTUNBAŞ
ii
TEŞEKKÜR
Yüksek lisans eğitimim ve tez hazırlığım süresin e il i ve ene imlerin en her zaman esteğini r üğüm sa ı eğer h am r r n in ahna a katkıların an la ı Uzman r li Onat a u ene lerin erçekleştirilmesin e ar ımları lan ç r Selçuk İlhan ve Yr ç r eniz Erol‘a, Çalışmamıza katkıların an la ı FÜBA a enim için hiç ir e akarlıktan kaçınma an anneme babama, kar eşimlerime ve eğerli eşime teşekkür e erim
İÇİNDEKİLER BAŞLIK SAYFASI i ONAY SAYFASI i TEŞEKKÜR ii ŞEKİL LİSTESİ iv 1. ÖZET 1 2. ABSTRACT 2 3. GİRİŞ 1 3.1. Genel Bilgiler 4
3 1 1 Mi kar i al I/R hasarının iz pat iz l ji 4
3 1 2 Nitrik Oksit Üretimi 4
3.1.3. Kaveolin- 1 6
3.1.4. HSP90 7
3.1.5. Asimetrik Dimetil Arginin 8
3.1.6. NADPH oksidaz 9
3.1.7. Rho kinaz 9
3.2. Statinler 10
3 2 1 Statinler ve etki mekanizmaları 11
3.2.2. Statinlerin pleotropik etkileri 11
3.2.3. Statinlerin endotel nksi nları üzerine etkileri 12
3.2.4. Fluvastatin 14
3 2 5 Kar i vasküler sistem ve luvastatin 14
3 2 6 İskemi ve reper üz n hasarı ve luvastatin 15
4.2.7 Çalışmanın Gerekçesi ve Ama ı 15
4. GEREÇ VE YÖNTEM 17
4 1 ene Ha vanları 17
4 2 ene lanı ve İlaç U ulamaları 17
4 3 Cerrahi u ulama: İskemi-reper üz n 18
4 3 1 RNA İz las nu 19
4.3.2. RNA Konsantrasyonunun Hesaplanması 20
iii
4.3.4. Real Time-PCR 20
4.4.ELISA 20
5. BULGULAR 21
5 1 Fluvastatin u ulamasının kave lin-1 üze lerine etkileri 21
5 2 Fluvastatin u ulamasının HS 90 üze lerine etkileri 21
5 3 Fluvastatin u ulamasının A MA üze lerine etkileri 22
5 5 Fluvastatin u ulamasının Rh kinaz üze lerine etkileri 24
6. TARTIŞMA 25
7. KAYNAKLAR 30
8. ÖZGEÇMİŞ 36
iv
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1. n tel hü releri tara ın an NO üretimi 5
Şekil 2. eNOS aktivitesinin üzenlenmesi 5
Şekil 3. Fluvastatinin kimyasal yapısı 14
Şekil 4. Fluvastatin u ulamasının kave lin-1 üze lerine etkileri 21
Şekil 5. Fluvastatin u ulamasının HS 90 üze lerine etkileri 22
Şekil 6. Fluvastatin u ulamasının A MA üze lerine etkileri 22
Şekil 7. Fluvastatin u ulamasının NA H ksi az üze lerine etkileri 23
v
KISALTMALAR LİSTESİ
AKS : Akut Koroner Sendrom
ATP : Adenozin trifosfat
ADMA : Asimetrik dimetil arginin
BH4 : Tetrahidrobioprotein
CaM : Kalmodulin
Cav-1 : Kaveolin-1
Cl- : Klor
CC : Korpus kavernozum
cGMP : Siklik Guanozin Monofosfat
COX : Siklooksijenaz
DDAH : Dimetil arginin aminohidrolaz
EPH : Endotel Progenit r Hü reler
eNOS : Endotelyal Nitrik Oksit Sentaz
GC : Guanilat Siklaz
GMP : Guanin Mono Fosfat
HmG CoA : 3-hidroksi-3-metilglutaril-koenzim A
HSP : Isı k r teini
H2O2 : Hidrojen Peroksit
LDL : üşük ansiliteli Lip pr tein
I/R : İskemi Reper üz n
MI : Mi kar İn arktüsü
Na+ : Sodyum
NADpH : Nik tinami A enin inükle tit F s at
NO : Nitrik Oksit
nNOS : N r nal Nitrik Oksit Sentaz
NOS : Nitrik Oksit Sentaz
PKC : Fosfokinaz C
ROCK Rho Kinaz
ROS : Reakti ksijen ürünleri
1
1.ÖZET
İskemi-reper üz n (I/R) hasarı; mi kar in arktüsü sere ral iskemi, inme, hem rajik ş k ve r an transplantas nu i i errahi irişimler ve tr m litik te avi e ağlı luşan pat iz l jinin temeli ir Fluvastatin HMG-K A re üktaz inhi it rü lup k lesterol üşürü ü etkileri anın a endotel disfonksiyonunu i ileştiri i anti ksi an antitr m tik antiater skler tik ve antien lamatuvar gibi ple tr pik etkilerinin e ulun uğunu ilinmekte ir Caveolin-1, HSP90, NADPH oxidase, rho kinaz ve ADMA, endotelyal nitrik oksit ve oksidatif stres lağı ile I/R hasarın a nemli m leküller ir
Bu çalışma a luvastatinin mi kar i al I/R hasarın a rho kinaz (ROCK), NADPH oksidaz, HSP90, kaveolin-1 (Cav-1) aktiviteleri ve asimetrik dimetil arginin (A MA) üze lerine etkilerinin in elenmesi amaçlan ı
27 rat kontrol, I/R ve 15 ün un a Fluvastatin (10 mg/kg) u ulaması ar ın an I/R lmak üzere 3 gruba a rıl ı. Anestezi altın a s l k r ner arter li atüre e ilerek 30 k iskemi 120 k reper üz n u ulan ı A MA ve Rh kinaz üze leri LİSA, HSP90, NADPH oksidaz ve Cav-1 üze leri ise RT- CR ile lçül ü
I/R ile kalp dokusunda HSP90, Rhokinaz ve ADMA üze leri artarken luvastatin u ulaması ile azal ı Cav-1 üze lerin e ruplar arasın a anlamlı arklılık rülme i NADPH oksidaz fluvastatin ru un a anlamlı larak azal ı.
Çalışmamızın ul uları ile I/R hasarın a A MA ve rho kinaz düze lerinin nemli r l na ığı, statinlerin nitrik oksit biyoyararlanımı ve ksi ati stres üzerine lan etkileri ile k ru u u r lünün la ile eği üşünüle ilir.
2
2.ABSTRACT
Effects of Fluvastatin on Caveolin-1, HSP90, NADPH Oksidaz, Rho-kinase and ADMA Levels in Myocardial Ischaemia-Reperfüsion Injury
Ischemia-reperfusion (I / R) injury is the basic pathophysiology of myocardial infarction, cerebral ischemia, stroke, hemorrhagic shock, organ transplantation and thrombolytic therapy. Fluvastatin is a HMG-CoA reductase inhibitor. In addition, endothelial dysfunction healing, antioxidant, antithrombotic, antiatherosclerotic and anti-inflammatory effects of fluvastatin are known. Caveolin-1, HSP90, NADPH oxidase, rho kinase and ADMA are effective molecules in I/R injury by oxidative stress and endothelial nitric oxide pathway.
The aim of this study is to investigate the effects of fluvastatin on caveolin-1, HSP90, NADPH Oksidaz, rho-kinase and ADMA levels after myocardial ischaemia-reper üsi n injur
For this aim, 27 rats were divided into 3 groups (control, I/R, fluvastatin (10 mg/kg) were administered for 15 days before ischaemia). The left coronary artery was ligated under anesthesia. After this, ischaemia was applied for 30 minute, reper üsi n r 120 minute A MA an rh -kinase levels were evaluated with ELISA and HSP90, NADPH oksidaz and caveolin-1 levels evaluated with reverse transcriptase polymerase chain reaction (RT-PCR).
HSP90, rho-kinase and ADMA levels increased with ischaemia-reper üsi n in heart tissue. HSP90, rho-kinase and ADMA levels were decreased with fluvastatin. No difference was observed between the groups for caveolin-1 levels. NADPH oxidase levels were decreased significantly in the fluvastatin group.
3
The findings of our study are I/R injury play an important role in the level of ADMA and rho-kinase. The protective effects of statins occur with NO bioavailability and oxidative stress.
3. GİRİŞ
İskemi-reper üz n (I/R) hasarı tr m litik te avi r an nakli k r ner
anji plasti ve kar i pulm ner pass i i çeşitli tı i ve errahi irişimler sırasın a rülen p tansi el larak nemli ir s run ur (1) Arteri el kan akımı azalmasına ağlı r an ve okuların ksijen en ksun kalması iskemi larak tanımlanır er üz n eterli lma ığın a, hü resel enerji ep larının şalır ve toksik metabolitlerin birikerek hü re lümüne neden olur. Hü renin rejeneras nu ve toksik meta litlerin temizlenmesi için iskemik dokuya eni en kan akımı lması gerekir. Fakat iskemik kunun reper üz nu ku a para ksal larak sa e e iskemi ile luşan hasara re ç k aha nemli ir hasara l açar (2) Hü resel apılar zar lipitleri pr teinler ve nükleik asit m lekülleri reper üz n hasarına en azla u arlı lan apılar ır (3).
Kalbin normal fonksiyonunu sür üre ilmesi için her aim ksijene ihti a ı var ır K r ner arter kanının mi kar an her eçişin e kal e sunulan ksijenin %75 i har anır Kal in u üksek tale in en türü ksijen sağlanmasın a me ana ele ek kısıtlamalara karşı u arlılığı ç k aha azla ır. Damar için e ulunan ve mi l ine ağlı hal eki ksijen alnız 2 ile 6 kalp vurumu için eterli la ilir İnsanlar a k r ner klüz nun an s nraki 10 Vurumda kalbin kontraktil nksi nun a azalma luşur (4) Bun an la ı iskeminin aşlan ı ın an iti aren irkaç sani e için e mi kar ın ksijen rezervi tüketilir ve ku ksijen asın ının üşmesi le ksi ati s rilas n elektr n transp rtu ve mitokondriyal adenozin tri s at (AT ) apımı urur B le e mit k n ri al aktivite azalır ve s nuç larak aerobik metabolizma yerine anaerobik glikolizis temel enerji ka nağı haline eçer Glikolizis, glikolitik ara maddelerin birikmesi ve nikotinamid adenin dinükleotid
2
(NA H) in azalmasına l açar Glik litik aktivitenin evam e e ilmesi için piruvat laktata in ir enerek NA Yİ luşturur. Bun an la ı mi kar hü relerin e laktik asit birikerek laşıma eçer Laktik asitin miyokardda birikmesi, glikolitik zincirin anahtar enzimlerinin inhi e lmasına ve ku pH ının üşmesine ve hü re içi asidozisin ğun ir şekil e meydana gelmesine neden lur Mem ran ütünlüğü zulması la hü re e p tas um (K+) ka ı ve hü re için e aşırı miktar a s um (Na+), klor (Cl-), kalsiyum (Ca+2) ve su birikimi luşur (5) Hü re içi Ca+2 miktarının artması ikin i mesaj ılara ve çeşitli enzimlere etki e er B le e n ü in lamatuar me iat rler artar, mem ranların işlev ve ütünlüğünü olumsuz etkilenir, a rı a hü re iskeletinin r anizasyonunun bozulur. Oluşan u eğişimler esnasın a kuların enerji ep ları tükenirken pr stasiklin ( GI2) nitrik ksit (NO) i i i l jik akti ajanların üretimi azalır ku için t ksik eni ileşiklerin luşum hızın a ükselme meydana gelir. A rı a, u süreçte a hez n m lekülleri sit kinlere ilişkin azı enlerin sentez hızı azalırken en telyal nitrik oksit sentaz (eNOS) ve trombomodulinin iskemik hü reler e sentezi artar (6). Reper üz n iskemik r anları aha azla hü resel nekr z riskine s karak fonksiyonun geri nmesini kısıtla a ilir I/R nemin e aktive lan tr m sitler hasarlı l e e ğru ç e erek ra a ğunlaşırlar Tr m sitler ve tr m sit ürünleri lan tr m ksan A2 (TxA2) ve ser t nin mikr sirkülatuar spazm mikr vasküler konjes n tr m zis ve k r ner akım a avaşlama i i etkileri le luştur ukları vasküler is nksiyonla I/R hasarını aha a arttıra ilirler (7). Oksijenden uzun va e e ksun kalınması ile membran potansi elinin eğiştiği i nların ağılımını boz uğu hü re içi v lumün arttığı mem ran akışkanlığının azal ığı ve endotel hü relerin hü re iskeleti r anizas nunun zııl uğu ilinmektedir (1).
3
Reper üz n hasarının aşlan ıç nemin e ağır en tel hü re is nksi nu ç k hızlı ir şekil e meydana gelmektedir. I/R s nrası arteri ller e en tel ağımlı NO ara ılı üz kas evşemesin e zulma me ana elir (8) Vasküler ataktaki en tel hü releri süper ksi (O2-) ve hi r jen per ksi (H2O2) ka nağı lan ksantin oksidaz enzimi l ukça azla ır İskemi sırasın aki hip ksantin irikimi reper üz n esnasın a kan amarına tekrar ksijen ir iğin e u enzim tara ın an O2- ve H2O2 üretimin e ciddi bir ükselme meydana getirir.
Kalpte, I/R hasarına ağlı larak mi kar i al sersemleme reper üz n aritmileri, miyositler e nekr z k r ner en tel al ve mikr vasküler is nksi n zlene ilir. Miyokardiyal sersemleme, I/R a ağlı larak eri nüşümsüz hasar lmamasına ve reper üz nun tam ve a tama akın ir şekil e sürmesine rağmen kalpte luşan uzamış mekanik nksi n zukluğu larak tanımlanır ve enellikle l al iskemik ataklar an s nra zlenir (9) Fakat bazen kısa süreli iskeminin s nrasın a ile mi kar i al sersemleme eklenme ik ere e e uzun süre ilir İskemik peri u takip e en reper üz n nemi lüm ül aritmilere zemin hazırla a ilir Meydana gelen aritmiler enellikle i i ventriküler ir ve en fazla ventriküler taşikar i ile i rilas n zlenir (10) Miyokardiyal hü relerin e nekr z elişimi I/R nemin e rta a çıkan mekanizmaların rtak s nu u ur (11) I/R s nrasında meydana gelen en tel al is nksi n tr m sitlerin l açtığı mikr vasküler tıkanıklık em ve ksi ati hasar mikr vasküler is nksi na neden olur (12).
4
3.1. Genel Bilgiler
3.1.1. Miyokardiyal I/R hasarının fizyopatofizyoloji
Reperfüz n hasarı eçi i ir iskemi nemin en s nra reper üz n esnasın a luşan nksi nel meta lik ve apısal eğişiklikleri içerir İskemi periyodunda meydana gelen zararlı eğişimlerin reper üz nla aha ğun hale gelmesi ile luşan u ta l hü re için e Ca+2 irikmesi irreversi l hasar rmüş mi sitlerin nekr zunun hızlanması mi kar i al em artışı intrami kar i al kanama, no-reflow fenomeni, aritmiler, sitotoksik serbest oksijen radikali (ROS) luşumu kan akımı ve ksijen miktarı n rmale nmesine rağmen oksijeni etkili kullanamama ile ken ini sterir (13). İskemik nem e meydana gelen hasar ile reper üz n nemin e luşan hasarın tam a rımının apılamaması reper üz n hasarının pat iz l jisini elirleme eki en nemli z rluktur Reper üz n hasarının lüm ül l uğunu steren en nemli kriter reper üz n süre ini m i i e etme e nelik irişimler ile hü re lümünü en elle iğinin rata a çıkarılması yani s nuçtan se e e i ilmesi ir (14)
3.1.2. Nitrik Oksit Üretimi
NO, endotelyal hü relerde eNOS aktivitesi ile prekürs rü olan L-Arjinin en üretilir eNOS hücre mem ranın a caveola içine erleşmiştir Kave lin 1 (Cav-1) isimli pr tein kalm uline (CaM) ağlanarak eNOS aktivitesini inhi e e er Kalsi umun kalm uline ağlanması Cav-1 in ayrılmasına se ep lur; bundan la ı eNOS aktive lur ve NO üretimi artar. A rı a k akt r lan tetrahidrobiopterin (BH4) ve NADPH, NO üretme e etkili lurlar ( ekil 1 ve 2) (15).
5
Şekil 1. n tel hücreleri tara ın an NO üretimi.
Yukarı aki reaksiyonda BH4 ve NADPH gibi kofaktorler kullanılarak NO üretimi sağlanır Vaz ilatat r a nist ve a shear strese anıt larak artan intraselluler kalsiyum ( Ca2+ ), Cav-1 i CaM en a ırır; yle e eNOS u arılmış lur NO vasküler üz kas hü relerine i üze olur ve guanilat siklaz ( GC ) enzimini aktive eder. Guanosin trifosfat (GTP) guanosin monofosfata ( GM ) nüşür ve evşeme erçekleşir ( ekil 1)
6
eNOS enzimi 2 a et l uler pr tein m ülün en luşur ( ksijenaz ve re uktaz ) Re uktaz l esi NO üretimi için ereken elektr nları re ükte olmuş NA H ı ehi r jenize e erek üretir. Elektr nlar aha s nra ksijenaz l esine eçerler Bu elektr n trans eri Ca2+ ağımlı CaM ağlanması ile aktive lur Oksijenaz l esi NO üretim yeridir ve hem, L-Arjinin BH4 ağlar eNOS un kave la ra erleşimi üz ün NO üretimi i in erekli ir Kave ların üzeyinde bol miktarda bulunan Cav-1 pr teini eNOS ile etkileşime irerek inhi e e er CaM eNOS un all sterik aktivat rü ür CaM in z ül yerine ağlanması eNOS un re utaz lümün en elektr n trans erini hızlan ırır eNOS aktivitesi serin artığı 1177 nin s rillenmesi ile k ntr l e ilir (Ser 1177 ) Bu aktive edici fosforilasyon Akt kinaza ve ısı ş k pr teini 90 (Heat Shock Protein 90=HSP90) a ihit aç sterir. Thre nin 495 eki s rilas n ise eNOS u inaktive e er L-Arjininin eNOS un katalitik merkezine ağlanması A MA tara ın an inhi e e ile ilir. BH4, NO sentezi i in k akt r olarak gereklidir. BH4 eksikliğin e eNOS a a rışma erçekleşir ve O2- luşur ( ekil 2) (15).
3.1.3. Kaveolin- 1
Kave ller lipi ığınlarının ir alt kümesi larak plazma mem ranların a çeşitli hü relerin içer iği en tel al üz kas epitel hü reler ve i r lastlar a ulunmuştur Kave ller transit z en sit z hü re ç ğalmasının üzenlenmesi diferansiyon ve apoptozis e nemli r l namakta ır (16).
Kave l pr teinin apı taşı lan kave linler 3 iz rm a ulunmakta ır Kaveolin-1 (Cav-1) irç k kas lma an hü re tiplerin e kave l luşumu için Cav-2 membran lokalizas nuna için erekli ir Cav-3 ise çiz ili (iskelet ve kar i ak) üz kas hü releri için e kave l luşumu için erekli ir (17).
7
Cav-1 in en tel al hü reler e en azla sevi e e l uğu üşünülmekte ir (18).
Cav-1 NH2 içeren iskele l esi, fosfokinaz C (PKC) ve eNOS gibi pr teinlerle etkileşime irer PKC, eNOS u inhibe eder le e en tel hü reler en salınan NO miktarı azalır Bun an la ı Cav-1 gibi PKC yi inhibe eden maddeler süper ksit üretimi inhi e etmek ve en tel hü relerin en NO salınımını artırmak eğilimin e ir (18).
3.1.4. HSP90
Fiz l jik k şullar a; HSP, pr teinlerin ç kmesini en ellemek eni sentezlenen pr teinlerin üçün ül apılarını kazanmasını sağlamak anlış katlanmış ve ç kmüş pr teinleri ir irin en a ırmak ve ğru katlanmasını sağlamak ri z m an rev ala ağı erlere taşımak revi ile ilinirler Hü re arklılaşmasın a nemli r l na ığı ve stres k şulların a sentezinin hızlan ığı bilinmektedir. Hü re içinde sitoplazma ve organellerde, hü re ışın a ve hü re mem ranların a ile bulunabilirler.
eNOS aktivasyonunda, HS nemli r l na an m leküler ir şaper n lup kar i vasküler hastalıklarda eNOS u re üle e i i lması nemini stermekte ir (19).
HS 90 nın kar i pr tekti l uğu ilinmekte ir (20). Yapılan çalışmalar kr nik hip ksinin NO üretimini arttıran NOS ile il ili HS 90 miktarını ve tavşan mi kar ın a luşan NOS ağımlı süper ksit üretimini sınırlan ırarak I/R hasarını azalttığı saptanılmıştır (21,22).
8
3.1.5. Asimetrik Dimetil Arginin
ADMA, arginine benzeyen a rı a plazmada, idrarda ve dokularda bulunan bir aminoasittir. r teinler eki ar inin kalıntılarının metillenmesi le ğal ir şekil e luşa ilmekte ir Aterosklerozun fizyopatolojisinde, damarlardaki askın NOS izoformu olan eNOS un k mpetiti inhi is nu ile nemli lan en telyal disfonksiyona ne en l uğu ilinmekte ir (23). ADMA, aha ç k nukleusta ulunan metilenmiş ar inin rezi üleri içeren p lipepti lerin ve a pr teinlerin kata lizmasına ağlı larak meydana gelir ve proteinlerin hidrolizi neticesinde ser estleşir (24).
Plazma A MA üze leri sağlıklı ire ler e 0.2-1 2 mm l/L arasın a ır (25). Kar i vasküler hastalıklar n e lmak üzere üksek plazma A MA üze leri iğer pek ç k hastalıkta saptanmıştır ADMA idrar ile günlük ortalama 60 mmol atıla ilmekte ir (25). İdrarla ADMA atılımının tamamen zulması plazma A MA üze lerin e ükselme e neden olur. r te liz artışı se e i le, dokulardan plazmaya ani A MA eçişi ve a A MA ser estleşmesinin hızlı artışı plazma A MA düze lerin e ani eğişikliklere neden olabilmektedir (26).
A MA nın enetik larak elimine e il iği areler ve ekz jen lar inin verilerek A MA nın kısmen rta an kal ırılması ile apılan ir çalışma a in lamas n elirteçleri ve I/R hasarı üzerine etkileri rülmüştür Bu çalışma a areler e I/R hasarın an s nra A MA üze lerinin anlamlı arttığı zlenmiştir (27). Benzer aşka ir çalışma a I/R hasarın an s nra A MA üze lerinin anlamlı arttığı zlenmiştir (28).
9
3.1.6. NADPH oksidaz
Kar i vasküler hastalıkların ç ğunun patofizyolojisiyle alakalı ROS un nemli ka nağı NA H ksi az enzimleridir Bu enzimlerin hü renin ü üme diferansiyasyon, migrasyon ve proliferasyon gibi işlevi ile ilişkili re ks u arlı sinyal yolunun modulasyonunda nemi ilinmekte ir. Redoks sinyali ve oksidatif stres; ater skler z hipertansi n ve kalp etmezliği i i kar i vasküler urumlar a nemli ir (29).
I/R hasarın a ve serbest radikallerin meydana gelmesinde nemli ir ka nak lan n tr iller azur ilik ranüllerin e ksi an etkili NADPH oksidaz, elastaz ve miyeloperoksidaz ezimlerini ihtiva ederler Bu enzimler ksi an ku hasarın a nemli r ller e rev alır; aktive n tr iller e ksantin- ksi az ın artması ile ROS un salınması “s lunum patlaması” la ını luşturur İskemi s nrası reper üz nun aşlaması ile irlikte ku a sunulan ksijenin aklaşık %70 i NA H- ağımlı ksi az ile süper ksit i nlarına ksitlenmekte ir Süper ksit i nu ç ğu zaman ğal ir şekil e ismutas nla hi r jen per ksi e nüşür Hi r jen per ksit ise miyeloperoksidaz enzimi ile kl rür i nlarının varlığın a, hipoklorik aside indirgenir. Hipoklorik asit irç k i l jik m lekülle k la a reaksi na ire ilen kuvvetli ir ksi an ır (30). NA H ksi azı askıla an urumlar ve ilaçlar rakti oksijen ra ikallerinin luşmasını azaltıp I/R hasarın an kuların k runmasını sağlar (31).
3.1.7. Rho kinaz
Rho proteinleri, n elikle hü re iskeleti k ntr lün en stres li lerinin apılanmasın an i r lastların apışmasın an ve üz kas kasılmasın a kalsiyuma
10
u arlılığın üzenlenmesin en s rumlu ur (32) Rh iz rmları arasın a vü utta çeşitli hü reler e varlığı sterilen ve üzerin e en azla çalışılan Rh A ır (33).
Rh kinaz üz kas kasılması aktin hü re iskeleti luşumu hü re apışması ve hareketliliği ç ğalması sit kinaz ve enetik il inin en en pr teine aktarılması i i kar i vaskuler hastalıkların pat jenezin e r l na an çeşitli hü re işlevlerine ara ılık etmekte ir (32) Rh kinazın amar üz kas hü relerinin kasılmasın a nemi daha n eki çalışmalar a ulunmuştur Bun an la ı Rh kinaz inhi it rlerinin koroner ve serebral vazospazm, hipertansiyon ve pulmoner hipertansiyon ile m kar ial iskemi reper üz n hasarı i i amar üz kas hü resi aşırı kasılmasının luştur uğu kar i vasküler hastalıkların te avisin e ararlı labileceklerini stermekte ir (33).
NO ve Rh kinaz lakları zellikle kar i vasküler (KVS) sistem e ir irine zıt çalışan iki mekanizma larak rülmekte ir Rh kinazın hipertansi n k r ner arter spazmı anjina ater skler z mi kar ial iskemi ve reper üz nun ne en l uğu ze elenme ve resten z i i üz kas hü relerinin aşırı kasılmasının eşlik ettiği çeşitli kar i vasküler hastalıkların pat enezin e nemli r l na ığı bilinmektedir.
3.2. Statinler
Statinler, koroner olay (stabil angina ve akut koroner sendromlar gibi) ve iğer ater skler tik amar hastalıkları riski taşı an kişiler e k r ner ve iğer kar i vasküler la ların elişmesini nlemek için primer pr ilaksi ama ı la kullanıl ığı i i miyokard in arktusu eçi i iskemik n et ve a hem rajik-olmayan inme eçirmiş hastlar a sek n er pr ilaksi için ararlı ırlar A rı a iğer
11
kar i vasküler hastalıklar için aşta elen risk akt rleri lması ne eni le hipertansi n te avisin e antihipertansi ilaçlarla irlikte sık kullanılırlar
3.2.1. Statinler ve etki mekanizmaları
Statinler HMG C A re üktaz enzimini reversi l larak inhi e e erek mevalonat yolu denilen kolesterol biyosentezini inhibe etmekte, bunun neticesinde plazma t tal k lester l üze i ve L L k lester l üze i azalmakta a rı a hepatik L L resept r aktivitesin eki artışla irlikte L L nin kara iğer tutulumu a artmakta ır (35) Statinler apı ve tip larak arklı zellikler sterirler l e e ilişlerine re ğal ve sentetik larak meta lizmalarına re e lip ilik ve hidrofilik olmak üzere ruplan ırılırlar (35). Oral l an alınırlar. Lipofilik statinler aha ç k pr r larak hi r ilik statinler akti şekil e arsak muk zasın an emilerek enterohepatik siklusa girerler. Plazma proteinlerine üksek ran a ağlanırlar Statinlerin kara iğer en ilk- eçiş temizlenmeleri üksek olup arı mürleri kısa ır milen miktarın %80-85 i sa ra ile eri kalan kısmı renal sistem en atılır (36).
3.2.2. Statinlerin pleotropik etkileri
Statinlerin, irç k primer ve sek n er k runma çalışmasın a kar i vasküler m r i ite ve m rtalite i azaltı ı etkileri sterilmiştir. Genellikle bu etkileri lipid üşürü ü etki le ilişkilen irilse e apılmış lan u çalışmaların alt rup analizlerinde lipi üşürü ü etkilerin en ağımsız lan irekt kardiyoprotektif etkileri l uğu üşünülmekte ir Statinlerin lip üşürü ü etkisi ışın aki etkilerine genel olarak pleotropik etki denilmektedir. Özetle u etkiler; endotel fonksiyonu üzerine lan lumlu etkileri, nitrik oksitin biy ararlanımın a artma ve anti ksi an
12
zellik tr m sit nksi nları üzerine pozitif etkiler, aterosklerotik plak stabilizasyonu ve vasküler in lamas nu azaltma şeklin e sıralana ilir (37,38)
3.2.3. Statinlerin endotel fonksiyonları üzerine etkileri
Vasküler t nusun elirlenmesi hem stazın akti larak k ntr l e ilmesi en tel eçir enli inin k ntr lü vasküler üz kas ü ümesinin k ntr lü antiinflamatuar ve anti trombotik etki endotelin temel nksi nel zelliklerin en ir Endotelin fonksiyonel zelliklerinin zulması en tel is nksi nu larak tanımlanmakta ır Bu enel i a enin anın a en tel is nksi nu aha ç k en tel ka naklı ilatas n aki zulma ı tasvir etmek için kullanılmakta ır n tel ka naklı nitrik ksit (NO) vasküler relaksas n sa la an nemli ir m lekül ür latelet a re as nu vasküler üz kas pr li erasyonu ve endotel- l k sit ilişkisinde ater jenitenin en ellenmesi i i çeşitli revler e r l alır Disfonksiyone en tel e NO salınımı zul uğu için NO in en tel üzerin eki etki ve k ntr lü ka lmakta ır Bu m lekül a nı zaman a amar aki in lamatuar aktivitenin nemli üzenle i isi ir (38 39) Endotel disfonksiyonunun ater skler z aki nemi ise ater skler tik süre in aslan ıç evresin e me ana elen ilk bozukluk lmasın an ka naklanmakta ır (40). Hiperkolesterolemi; NO i aktivitesini azaltır süper ksit üretimini ve en telin reaktivitesini artırarak vasküler h me staz a irç k eğisikli e ne en lur Ayrı a a ez n m leküllerin e artışa ve en tel a ımlı vaz ilatas n a azalma a ne en l uğu a sterilmistir . K lester l üksekliğinin sebep ol uğu en tel nksi n zukluğunda sadece LDL k nsantras nuna ağlı lma ığı L L oksidasyonuyla da alakalı l uğu üşünülmektedir . Statin tedavisi ise kardi vasküler riski azaltmakla irlikte endotel nksi nlarını üzelttiği pleotropik etkileri apılan çalışmalar a sterilmiştir.
13
Statinler HMG C A re üktaz inhi is nu ile k lester l sentezini en elle iği i i nemli iz pren i interme iat rlerin e sentezini inhibe etmektedir. Bu interme iat rler hü re içi çeşitli proteinlerin posttranslasyonel modifikasyonunu en elle erek NO sentazın en tel iz rmunun aktivitesini arttır ığı sterilmistir Bu şekil e statinler en tel en NO salınımını arttırarak en tel nksi nları üzerine lumlu etki apmakta ır (39 40)
A rı a en telin-1 seviyesini sentezini de azaltarak en tel nksi nlarını i ileştirmektedir. Yapılan ir çalışma a sta il hastalar a statin alımın an üç saat ibi kısa ir süre s nra akım ağımlı vazodilatasyon a artış l uğu saptanmıştır. Statinler a rı a kemik iliğin en en tel pr enit r hücrelerin (EPH) hareketini, laşım aki sa ılarını ve laşım aki kalış sürelerini artırarak endotelizasyonu hızlan ır ığı elirtilmekte ir
Statinlerin endotel nksi nunu üzelti i etkilerin e lası ir i er mekanizma, antioksidan etkileridir. Statinler, endotel-ka naklı vaz ilatas u süper ksit ve hi r ksil ra ikallerini inhi e e erek arttırmıştır A rı a lipi üşürü ü etkileri le e vasküler ksi ati stresi azaltmakta ırlar Statinlerin Ra -1 ara ılı NADH oksidaz aktivitesini inhibe ederek ve anjiotensin tip-1 resept r ekspres nunu azaltarak vasküler üz kasta anji tensin 2 ile in üklenen ser est ra ikal üretimini azalttığı sterilmiştir.
A rı a statinler C-reaktif protein seviyelerini üşürerek en tele a ımlı vaz ilatas nu artırıp en tel is nksi nunun i ileşmesine la lı larak etki edebilmektedirler (38).
14
3.2.4. Fluvastatin
Fluvastatin tamamen sentetik ir k lester l üşürü ü ajan lup, 3-hidroksi-3-metilglutaril-koenzim A (HMG-C A)' ı k lester l ahil ster llerin n maddesi olan meval nata nüştürmekten s rumlu HMG-C A re üktazın k mpetiti inhi it rü ür Fluvastatin aşlı a etkisini kara iğer üzerin e sterir ve iri farmakolojik aktiviteye sahip 2 eritr enanti mer en luşur üşük ğunluktaki lip pr tein (L L) resept rlerinin i sentezini u aran ve lelikle L L partiküllerinin tutulumunu arttıran k lester l sentezinin inhi is nu kara iğer hü relerin eki k lester lü azaltır Bu mekanizmaların nihai sonucu ise plazma k lester l üze inin azalması ır
Şekil 3. Fluvastatinin kim asal apısı
3.2.5. Kardiyovasküler sistem ve fluvastatin
Fluvastatin primer hiperkolesterolemili ve karma dislipidemili (Fredrickson Tip IIa ve IIb) hastalar a ükselmiş lan t tal k lester l L L-kolesterol, apo-B ve tri liserit (TG) üze lerinin üşürülmesin e ve H L-k lester lün artırılmasın a diyete destek olarak endikedir. A rı a k r ner kalp hastalığı ve ha i rmları a dahil primer hiperkolesterolemili hastalarda, koroner aterosklerozun ilerlemesini avaşlatmakta en ike ir
15
3.2.6. İskemi ve reperfüzyon hasarı ve fluvastatin
Fluvastatin üçlü ir anti ksi an lup arklı kim asal apısı ne eni le ser est ra ikal süpürü ü zelliği l uğu çalışmalarla sterilmiştir. Reper üz n un a ksijen ka naklı ra ikallerin ç ğu mit k n ri hü re uvarı ve l k sitler en salınır ve fluvastatinin antioksi an zelliği ile I/R hasarın an miyokard dokusunu korur (43)
Maj r kara iğer rezeksi nların an s nra I/R hasarı luştuğu ilinmekte ir Kara iğer rezeksi nun an n e preoperatif atorvastatin verilmesi ile hepatik hasarın azal ığı ve kara iğer enzim üze lerinin üşük se rettiği rülmekte ir (44).
Fluvastatin TLR4 sinyal yolunu engelleyerek ve inflamatuar anıtı askıla arak I/R hasarın an kuları k rur (45). A rı a luvastatin kemik iliğin en pr enit r hü relerin mi ras nunu artırarak anji enezisi artırır Anji enezisin artması I/R hasarının azalmasını sağlar (46).
Lipofilik statinler (atorvastatin, fluvastatin ve serivastatin) hidrofilik statinlere (pravastatin) re I/R e kalpte AT üze ini üşürerek kuların I/R hasarın an k runmasını sağlamakta ırlar (47).
3.2.7. Çalışmanın Gerekçesi ve Amacı
MI patofizyolojisinde oksidatif stes ve en tel al işlev zukluğunun nemli r l na ığı rülmekte ir Statinlerin k lester l üşürü ü etkilerine ek larak antiinflamatuar, antiproliferatif, antitrombotik, antiaterojenik ve antihipertansif etkleri l uğu ilinmekte ir Statinlerin reakti ksijen üretimini azaltarak en tel al is nksi nu i ileştir iği ve eNOS ekspres onunu arttır ığı sterilmiştir Vasküler is nksi nun nlenmesin e ROS ların luştur uğu ksi ati stres ve in lamas n a luvastatinin ararlı etkileri ilinmekte ir
16
Fluvastatinin I/R hasarını en tel al is nksi n ve ksi ati stres ile ilişkili ADMA, NADPH oksidaz, rhokinaz, kaveolin-1 ve HS 90 nı etkile erek azalttığı rülmüştür Vazospastik anginası olan hastalar a A MA üze lerinin üksel iği ve nitrik ksit sevi elerinin üştüğü rülmüştür A rı a I/R hasarın a n tr illerin plazma zarın a pro- ksi ati NA H ksi azın arttığı saptanılmıştır eNOS ile Cav-1 ve HSP90 nın etkileşimi ulunmakta ır HS 90 NO üretiminin artmasını sağlamakta ır Rh kinaz vasküler üz kas t nusunun üzenlenmesin e etkili ir ve I/R de rh kinaz lağının inhi is nunu he e le en ilaçlar I/R nin sınırlanmasını sağla a aktır Fluvastatinin kar i ak I/R hasarın a Cav-1, HSP90, ADMA, NADPH oksidaz ve rho kinaz seviyelerine etkisi bilinmemektedir. Bu çalışma a; MI an k runma a r l alan en jen m leküler mekanizmaların k ruyucu etkilerinde luvastatinin r lü lup lma ığının saptanılması amaçlanmıştır.
17
4. GEREÇ VE YÖNTEM 4.1. Deney Hayvanları
ene ler e Fırat Üniversitesi ene sel Araştırmalar Merkezin e üretilen Sprague Dawley cinsi, 200-250 r ağırlığın a 27 a et işi sıçan kullanıl ı Sıçanlara 12 saat ün ışığı/12 saat karanlık siklusta havalan ırmalı sa it ısılı (21±1 C°) alar a ve zel ka esler e stan artlara u un larak akıl ı Beslenmeleri 8mm lik stan art sıçan pelet emi ve musluk su u ile a li i um larak sağlan ı
4.2. Deney Planı ve İlaç Uygulamaları
Çalışma k ntr l iskemi-reper üz n luvastatin ve iskemi-reper üz n lmak üzere 3 rup üzerin en planlan ı
Deney grupları:
K ntr l ru u (n=7): Her ha vana anestezi altın a ju uler vene erleştirilen kanül ar ımı ile in üz n p mpası kullanılarak %0 9 iz t nik NaCl 2ml/dk olarak u ulan ı
İskemi/reper üz n ru u (I/R grubu) (n=10): Anestezi altın a her ha vana miyokardiyal I/R apıl ı İskemi en n e üretan (i.p) olarak % 0.9 izotonik NaCl ve iskemi sırasın a ju uler vene erleştirilen kanül ar ımı ile in üz n p mpası kullanılarak % 0.9 izotonik NaCl 2ml/ k larak u ulan ı
İskemi/reper üz n+ Fluvastatin (I/R+Fluvastatin grubu) (n=10): Anestezi altın a her ha vana mi kar i al I/R apıl ı İskemi en n e 15 ün boyunca, i.p. larak 10 m /k / ün fluvastatin ve iskemi sırasın a ju uler vene erleştirilen kanül ar ımı ile in üz n p mpası kullanılarak 10 m /k z a Fluvastatin u ulan ı
18
4.3. Cerrahi uygulama: İskemi-reperfüzyon
Sıçanlar üretan (i p ) ile enel anestezi e alın ı Yapa s lunum için trakea kanülas nu apıl ı ve sıçanlar s lunum p mpasına ağlan ı Kar ti artere erleştirilen ir kanül en trans üser ve ir ka e i i ar ımı ile kan asın ı kalp hızı ve KG az ırıl ı İlaç u ulamaları için ju uler ven kanüle e ilerek kanülün iğer u u in üz n p mpasına ağlan ı G ğsün s l tara ına 1-1 5 m uzunluğun a ir insiz n apıl ıktan s nra ilt altı kuları ve ğüs kasları eçil i sternumun hemen s lun a r ün ü kosta kesilerek s l t rak t mi apıl ı T raks açıl ığı an a içeri eki ne ati asın ın rta an kalkması ne eni le s lunumun evamı ve pCO2 pO2 ve pH eğerlerini k rumak ama ı ile ventilas n ihazı (Harvar Animal R ent Ventilat r) ile 1 5 ml/100 r lık ha im ve 60 atım/ akika lık hızla a havası verilerek p ziti asınçlı s lunum u ulan ı erikar i umun sı rılmasının ar ın an ğsün sağ tara ına ha i çe asılarak kalp ışarı çıkarılıp ve 10 mm lik uvarlak uçlu iğne ile 6/0 ipek iplik s l ana k r ner arterin altın an mi kar kusunu a ha i çe içine ala ak şekil e hızla eçil i aha s nra kalp eni en ğüs içine erleştirilerek sta ilizas n için 20 akika eklen i Sta ilizas n nemi aşlan ı ın a in üz n p mpası kullanılarak ruplara ilaç u ulamasına aşlan ı ve iskemi süresin e e ilaç u ulamasına evam e il i K nulmuş lan ipliğin uçları 1 mm çap ve 1 cm boyda u ak ir plastik tüp için en eçirilerek ve 20 akikalık sta ilizas n peri u s nun a amarın altın an eçirilmiş lan ip plastik tüp ve ir klemp ar ımı ile sıkıştırılarak amarın klüz nu sağlan ı 30 akikalık iskemi s nun a klemp açılarak tüp için en eçen iplik evşetil i ve le e eni en kanlanma ani reper üz n sağlan ı Reper üz n süresi 120 akika larak u ulan ı ene e son
19
verilme en n e heparin u ulan ı ve ha van kar ti arter en kanatılarak sakri i e edildi.
Genetik analizler
ene ler s nun a hızlı a çıkarılıp serum iz l jik ile ıkanan kalpler en 2 mm kalınlığın a alınan kular RNA later s lüs nu içeren 1 5 ml lik epen r tüplere alın ı +4°C e 1 e e ekletil ikten s nra RNA iz las nu apılın a a kadar -80°C erin n uru u a saklan ı
4.3.1. RNA İzolasyonu
1 Yaklaşık larak 50-100 m lan kular RNA later s lüs nu içerisin en çıkartılarak kurutma kağı ı arasına alınıp ha i çe astırılarak RNA later s lüs nu uzaklaştırıl ıktan s nra 1 ml Triz l reakti i içeren 1 5 ml lik epen r tüplere alın ı ve steril çelik il eler kullanılarak h m jenizas n ihazın a h m jenize e il i
2 H m jenize e ilmiş rnekler a sı aklığın a 5 akika inkü e e il i Santri üj e 12000x e 2 akika santri üj e il i ve süpernatant kısım eni tüpe transfer edildi.
3 Üzerine 0 2 ml kl r rm ilave e ilerek v rtekslen i ve 2-3 dakika oda sı aklığın a inkü e e il i
4 Örnekler 15 akika ve +4°C e 12000x e santri üj e il i
5 Üst az eni ir tüpe trans er e il i ve üzerine 0 5 ml iz pr pil alk l eklen i Örnekler 10 akika 15-30°C e inkü e e il i ve +4°C e 10 akika 12000x e santri üj e il i
6 Süpernatant kısım tamamen uzaklaştırıl ı RNA pelleti ilk larak 1 ml %75 lik etan l ile ıkan ı +4°C e 5 akika için 7500x e santri üj e il i Bu ıkama işlemi tekrarlan ı ve kalan tüm etan l uzaklaştırıl ı
20
7. RNA pelleti 5-10 akika hava a kurutma işlemine ta i tutuldu.
8 Nase/RNase içerme en su ile sulan ırıl ı ve NA el e e ilin e e ka ar -80°C e saklan ı
4.3.2. RNA Konsantrasyonunun Hesaplanması
İz las nu apılan RNA ların miktarı Qu it ihazı (Invitr en Carls a CA) kullanılarak lçül ü K IR IRF ve lmak üzere luşturulan 3 rup için Qu it ile lçülen eğerlere re eşitleme apılarak 3 RNA havuzu luşturul u
4.3.3. cDNA Sentezi
RNA rneklerin en NA sentezi Hi h Capa it NA sentez kiti kullanılarak t plam ha im 20 μl la ak şekil e erçekleştirildi.
4.3.4. Real Time-PCR
l e e ilen NA lar GAPDH (Housekeeping gen) HSP90 ve CAV-1 gen ekspres nlarını araştırmak için Ta Man kspres n Assa leri(Invitr en Carls a CA) kullanılarak ABI rism 7500 Fast Real Time CR(Applie Biosystems, Foster Cit CA) ihazın a çalışıl ı 3 ruptaki il ili 4 enin ekspres nları 2-ΔΔCT eğerleri kullanılarak karşılaştırıl ı
4.4.ELISA
Doku ADMA Rh kinaz ve NA H ksi az üze lerine LISA ntemi ile akıl ı Sıçanlar an el e e ilen ku rneklerin e A MA, Rhokinaz ve NADPH oksidaz ELISA kitleri ile ticari firmaca (Eastbiopharma, Cat No: CK-E90206- Ref: E20121120049- Lot: 20121120; Sunred, Cat No:45 201110081-
21
5. BULGULAR
5.1. Fluvastatin uygulamasının kaveolin-1 düzeylerine etkileri
Kaveolin-1 mRNA üze i I/R hasarın a 1 1 kat artarken luvastatin ile 0 8 e üştü. Kaveolin-1 üze leri açısın an ruplar arasın a anlamlı ir ark saptanma ı ( ekil 4)
KONTROL I/R FLUVASTATIN
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 C av eo li n -1 m R N A k at a rt is i
Şekil 4. Fluvastatin u ulamasının kave lin-1 üze lerine etkileri 5.2. Fluvastatin uygulamasının HSP90 düzeylerine etkileri
HSP90 üze i IR ile 1 4 kat ükselirken fluvastatin ile 1.2 e üştü (% 66). An ak u eğişimler istatistiksel larak anlamlılığa ulaşma ı ( ekil 5)
22
KONTROL I/R FLUVASTATIN
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 H S P 9 0 m R N A k at a rt is i
Şekil 5. Fluvastatin u ulamasının HS 90 üze lerine etkileri 5.3. Fluvastatin uygulamasının ADMA düzeylerine etkileri
ADMA üze i IR ile 8200 e ükselirken fluvastatin ile 7600 e üştü. I/R hasarı A MA üze lerini anlamlı artır ı Fakat ruplar arasın a istatistiksel larak anlamlı ir ark saptanma ı ( ekil 6)
KONTROL I/R FLUVASTATIN
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 * A D M A s ev iy es i
23
5.4. Fluvastatin uygulamasının NADPH oksidaz düzeylerine etkileri
NA H ksi az üze i I/R hasarın a 4911 e ükselirken luvastatin ile 2858 e üştü I/R ru un a NA H ksi az üze leri anlamlı arttı Fluvastatin ru u I/R ile kı aslan ığın a NA H ksi az üze leri istatistiksel larak anlamlı azal ı ( ekil 7)
KONTROL I/R FLUVASTATIN
0 1000 2000 3000 4000 5000 b a N A D P H o k si d az
Şekil 7. Fluvastatin u ulamasının NA H ksi az üze lerine etkileri
24
5.5. Fluvastatin uygulamasının Rhokinaz düzeylerine etkileri
Rho-kinaz üze i I/R hasarın a 138 e ükselirken luvastatin ile 119 a üştü. Rh kinaz üze leri açısın an ruplar arasın a anlamlı ir ark saptanma ı ( ekil 8)
KONTROL I/R FLUVASTATIN
0 20 40 60 80 100 120 140 160 R h o k in az s ev iy es i
25
6. TARTIŞMA
Çalışmamız a I/R ile üze leri artan Cav-1, HSP90, ADMA, NADPH
ksi az ve rh kinazın luvastatin u ulaması ile üze lerinin üştüğü rül ü Fakat fluvastatinin Cav-1 ve A MA üze lerini üşürmesine rağmen u üşüş istatistiksel larak anlamlı eğil i.
Cav-1 üze i I/R hasarın a kuları k rumak için artmakta ır (48). Pelat ve ark. (49) tara ın an kar iak hasar luşturulmuş farelerde Cav-1 üze lerininin üştüğünü akat k ntr l ru una re istatistiksel larak anlamlı ir ark lma ığını saptamışlar ır. Sığır a rtu la apılan ir çalışma a; at rvastatinin Cav-1 üze ini üşür üğünü eNOS aktivitesini de azalttığını saptamışlar ır (50) Başka bir çalışma a in viv simvastatin u ulamasının en tel al Cav-1 üze ini üşür üğü zlenmiştir (51). Çalışmamız a a iğer literatür çalışmalarına enzer şekil e I/R hasarı s nu u Cav-1 üze i arttı. Fluvastatin uygulanan grupta Cav-1 üze i k ntr l ru una re azalmıştır
HS 90 nın ater skler z ve iğer kalp amar hastalıkları pat enezin e koru u u r l al ığı tahmin e ili r Statinlerin çeşitli literatür çalışmaların a en tel ve iğer hü reler e zellikle HS 70 ve HS 90 üze lerini üşür üğü bilinmektedir (52,53). Fu ve ark. (52) tara ın an insan um likal ven endotel ve koroner arter en tel hü releri le apılan ir çalışma a; statinlerin (atorvastatin, pravastatin, simvastatin) HS 90 üze lerini üşür üğü saptanmıştır. Yapılan ir çalışma a rek I/R hasarın a HS 90 inhi it rlerinin kullanılmasının n r rekleri k ru uğu üşünülmekte ir (53). Bizim çalışmamız a a HS 90 nın I/R hasarın a arttığı luvastatin kullanımı la HS 90 nın üştüğü saptan ı.
26
ADMA en telin vasküler t n ve apısının sür ürülmesin e ç k nemli ir r lü l uğuna air ç k azla sa ı a kanıt mev uttur (54,55). eNOS inaktivat rü nun en jen inhi it rü lan A MA nın üksek plazma eğerleri ile ilişkili ir (56). Sung Won Bae ve ark. (57-59) aptığı çalışmalarda plazma ADMA konsantrasyonunun akut koroner sendromlar(AKS) a üksek ulmuşlar ır . Başka ir çalışma a ise metabolik sendrom tanısı k nan hastalara luvastatin te avisi verilmiş ve u hastalarda serum A MA üze lerin e azalma l uğu saptanmıştır (60). iğer bir çalışma a da statinlerin enel larak A MA üze lerini anlamlı ere e e azalttığı saptanmıştır (61). Bizim çalışmamız a a iğer literatür çalışmalarına enzer şekil e I/R hasarın a A MA üze inin artığı saptan ı Statinlerin endotel koruyucu etkisi ne eni le luvastatin alan ratlar a A MA üze inin üştüğü saptan ı.
Birç k çalışma a kalp dokusunun I/R hasarına ağlı ze elenmesinde n tr illerin ku üze in e ve sistemik larak arttığı sterilmiştir (62,63). Statinlerin NA H ksi az üze lerini üşürerek en tel al is nksi nu azalttığı bilinmektedir (64). Ihori ve ark. (65) hipertansi ratlar a süper ksit ra ikallerinin miyokardiyal fibrozise etkilerini araştırmış Fluvastatinin NAD H ksi az üze ini üşürerek süper ksit luşumunu azalttığını ve unun mi kar i al i r zisi azalta ile eğini saptamışlar. Bizim çalışmamız a I/R hasarın a NADPH oksidaz enziminin ROS artışı ne eni le arttığı üşünül ü
Fluvastatin in lamas nu askıla ı ı etkisi ne eni le e verilen ratlarda NADPH oksidaz enziminin I/R hasarına re aha üşük l uğu üşünülmekte ir.
Statinler pleiotropik etkilerini ROCK enzim ara ığı ile stermekte ir (66). Kaplan ve ark. (67) aptığı ir çalışma a r suvastatinin arelerin t rasik a rtasın a p tas um kl rüre verilen kasılma anıtların a ir azalma a ne en l uğunu ve u
27
u ulamanın ku aki ROCK enziminin selekti inhi it rü lan Y-27632 e verilen evşeme anıtlarını arttır ığını stermiştir. ROCK enzimini hedefleyen tedavilerin mi kar i r zisini ve hipertr isini azalta ile eği literatür çalışmaların a belirtilmektedir (68). Bizim çalışmamız a a rhokinazın iğer literatür çalışmalarına enzer şekil e iskemi reper üz n hasarın a üze i arttığı saptan ı Statin u ulanması la rhokinaz üze inin üştüğü rülmekte ir ve u lla in lamas nun azalmasına katkı a ulunup kal i k ru ukları anlaşıla ilir
I/R hasarın a lip ilik (fluvastatin, simvastatin, atorvastatin, serivastatin) ve hidrofilik (pravastatin) HMG C A re üktaz enzim inhi it rlerini karşılaştıran ir çalışma a, fluvastatinin k pek kal in e k ntraktil is nksi nu azalttığı rülmüştür Fakat a nı etki pravastatin e rülmemiştir Fluvastatinin kalpte ATP üze ini üşürerek u etki i sağla ığı saptanmıştır (69).
K r ner arter hastalığı lan hastalara luvastatin verilmesi le miyokardiyal kan akımın a artış lup lma ığının Tal um-201 S CT ile in elen iği ir çalışma a luvastatinin e zersiz ile era er 12 ve 24 ün ü ha talar a kalpte kan akışını artır ığı rülmüştür (70). Anti-iskemik terapi (statin hastalık m i i e e i i ilaç) mi kar per üz nunu etkilemesi s nu u s n ünler e eni tedavi aklaşımları arasın a ır (71).
Statinlerin akut etkileri arasın a I/R hasarını azaltma var ır Bunu mi kar i al ku a pat enetik süreçleri etkile erek aparlar S l k r ner arteri ligate edilen farelere fluvastatin verilmesiyle NO üretiminin arttığı ve n tr il aktivitesinin de askılan ığı rülmektedir (72). Benzer ir çalışma a luvastatinin NO lağı ara ılığı la I/R hasarını azalttığı rülmüştür (73). İ/R hasarı s nrası üze leri artan TLR4 TNF-α ve NF-κB nin luvastatin verilmesi le üze lerinin
28
azal ığı saptanmıştır (74). K lester l üzeyi normal farelere I/R hasarı s nrası akut elişen ventriküler taşikar iler luvastatin u ulanması la azal ığı rülmekte ir (75). Ventriküler i rilas nlar a statin u ulanması la azalmakta ır (76).
Statinlerin kısa nem etkileri arasın a I/R hasarını azaltığı ilinmekte ir Uzun nem etkilerin en lan s l ventrikül rem elin ve kalp etmezliği ise pek bilinmemektedir. Sol koroner arteri ligate edilen farelere 4 hafta boyunca fluvastatin verilmesi le mi kar i al hipertr i ve i r zisin azal ığı rülmüştür A ı a I/R hasarın a üze leri artan matrix metall pr teinaz-2 ve 13 ün luvastatin u ulanan areler e azal ığı saptanılmıştır Fluvastatinin ukarı aki etkileri sonucunda I/R hasarı s nrası elişen kalp etmezliği ranını azaltmakta ır (77).
B rek transplant hastaların a I/R hasarı s nu u rek re i elişe ilmekte ir Sikl sp rin ile irlikte luvastatin verilmesi le rekteki ser est k lester l içeriği azaltmakta ır Bunun I/R hasarını nle ip re reaksi n ranını azalttığı kanısına varılmıştır (78).
Statinler str mal hü re erive akt r 1 (S F-1) ile birlikte iskemik dokuda pr enit r hü re mi ras nunu artırıp en tel al pr enit r hü re ( C) ap pit zisini azaltır A rı a NO lağı aktive e er ve MM -2, MMP-9 üze lerini arttırırlar Tüm unların s nu un a iskemik ku a anji enezis artar ve I/R hasarı azalır (79).
S nuç larak
Rhokinaz, NADPH oksidaz, ADMA, kaveolin-1 ve HS 90 I/R hasarın a etkili irler ve u m leküller he e alınarak I/R hasarına karşı eni te avi aklaşımları elirlenebilir.
29
Fluvastatin I/R hasarını en tel al is nksi n ve ksi ati stres ile ilişkili parametreleri etkile erek azalta ilir aha üksek z a a uzun süre kullanım ile anlamlı s nuçlara ulaşıla ile eği üşünüle ilir Çalışmamızın eksik nü nekr z üze lerinin lçülmemiş lması ve aha üksek z ve uzun süre kullanımının apılmamış lması ır İleri çalışmalar a eğerlen irile ilir
Bu s nuçlar ile
Fluvastatin HS 90 üze lerini etkile erek eNOS aktivas nu apa ile eğini ve u lla amar evşeti i etkisinin la ile eği
Fluvastatinin rh kinaz ekspres nunu azaltması vaskuler üz kas kasılmasın a etkili lan u lağın inhi is nu la amar evşeti i n e etkiler stere ile eği
Reakti ksijen üretimin e etkili ir enzim lan NA H ksi az ın luvastatin te avisi s nu un a azalması luvastatinin en tel e ROS ka naklı ksi ati stresi nle erek kar i vaskuler hastalıklar a k ru u u r l ala ile eği eNOS inhi it rü lan ve ksi ati stres ile artan A MA nın luvastatin ile azalması luvastatinin ksi ati strese karşı k runma a ve en tel al is nksi nunu i ileştiri i etkilere katkı sağla a ile eği üşünüle ilir
30
7. KAYNAKLAR
1. Grace PA, Mathie RT. Ischemia-reperfusion Injury. London, Blackwell Science, 1999.
2. Zimmerman BJ, Granger DN. Reperfusion injury. Surg Clin North Am 1992; 72: 65-83.
3. Wilhelm J. Metabolic aspects of membrane lipid peroxidation. Acta Univ Carol Med Monogr 1990; 137:1-53.
4. Brover RW, Meij S, Serruys PW. A model of asynchronous left ventricular relaxation predict- ing the bi-experimental pressure decay. Cardia- vasc Res 1983; 17:482.
5. Katz A M, Reuter H: Cellular calcium and cardi- ac cell death. Am J Cardiol 1979; 44:188.
6. Carden DL, Granger DN. Pathophysiology of ischemia-reperfusion injury. J Pathol, 2000; 190: 255–266.
7. Xiao CY, Hara A, Yuhki K, et al. Roles of prostaglandin I(2) and thromboxane A(2) in cardiac ischemia–reperfusion injury: a study using mice lacking their respective receptors. Circulation 2001; 104: 2210-2215.
8. Banda MA, Lefer DJ, Granger DN. Postischemic endothelium-dependent vascular reactivity is preserved in adhesion molecule deficient mice. Am J Physiol 1997; 273: 2721-5.
9. Kloner RA, Arimie RB, Kay GL, et al. Evidence for stunned myocardium in humans: a 2001 update. Coron Artery Dis 2001; 12: 349- 356.
10. Kaeffer N, Richard V, Francois A, et al. Preconditioning prevents chronic perfusion- induced coronary endothelial dysfunction in rats. Am J Physiol 1996; 271: H842– H849.
11. Piper HM, Meuter K, MD, Schafer C. Cellular Mechanisms of Ischemia-Reperfusion Injury. Ann Thorac Surg 2003; 75: 644-648.
12. Kloner RA, Rude RE, Carlson N, et al. Ultrastructural evidence of microvascular damage and myocardial cell injury after coronary artery occlusion: which comes first? Circulation 1980; 62: 945-952.
13. Patel B, Seroudi OM, Bolli R: Pathogenesis of is- chemic myocardial injury and methods for myo- cardial protection. The science and practice of pediatric cardiology. Ed, Gerson A, Bricker TS, McNamara DG. Lca & Febiger, Philadelphia/London 1990; 226-279.
14. Ambrosio G, Tritto I. Reperfusion injury: experimental evidence and clinical implications. Am Heart J 1999; 138: 69-75.
15. Davignon J, Ganz P. Role of Endothelial Dysfuction in Atherosclerosis. Circulation. 2004;109[suppl III]:III-27–III-32.
31
16. Drab M, Verkade P, Elger M, Kasper M, Lohn M, Lauterbach B, Menne J, Lindschau C, Mende F, Luft FC, Schedl A, Haller H, Kurzchalia TV 2001. Loss of caveolae, vascular dysfunction, and pulmonary defects in caveolin-1 gene- disrupted mice. Science 2001; 293: 2449-2452.
17. Zager RA, Johnson A, Hanson S, et al. Altered cholesterol localization and caveolin expression during the evolution of acute renal failure. Kidney Int 2002; 61:1674– 1683.
18. Young LH, Ikeda Y, Lefer A Department of Physiology, Jefferson Medical College, Thomas Jefferson University, Philadelphia, Pennsylvania 19107 Received 10 October 2000; accepted in final form 23 January 2001.
19. Garcia-Cardena G, Fan R, Shah V, Sorrentino R, Cirino G, Papapetropoulos A, Sessa WC 1998. Dynamic activation of endothelial nitric oxide synthase by Hsp90. Nature 392: 821-824.
20. Zhong G, Tu R, Zeng Z, Li Q, He Y, Li S, He Y, Xiao F. Novel functional role of heat shock protein 90 in protein kinase C-mediated ischemic postconditioning. J Surg Res. 2014 Jun 15;189(2):198-206.
21. Shi Y, Pritchard Jr. K, Holman P, Rafiee P, Griffith O, Kalyanaraman B, et al. Chronic myocardial hypoxia increases nitric oxide synthase and decreases caveolin-3. Free Radic Biol Med 2000;29: 695–70caveolin-3.
22. ShiY, Baker JE, Zhang C, Tweddell JS, Su J, Pritchard Jr. KA. Chronic hypoxia increases endothelial nitric oxide synthase generation of nitric oxide by increasing heat shock protein 90 association and serine phosphorylation. Circ Res 2002;91(4):300–6.
23. Tran CT, Leiper JM, Vallance P. The DDAH/ADMA/NOS pathway. Atheroscler Suppl 2003; 4: 33-40.
24. Boger RH. Asymmetric dimethylarginine, an endogenous inhibitor of nitric oxide synthase, explains the "L-arginine paradox" and acts as a novel cardiovascular risk factor. J Nutr 2004; 134: 2842-28.
25. Boger RH, Ron ES. L-Arginine improves vascular function by overcoming deleterious effects of ADMA, a novel cardiovascular risk factor. Altern Med Rev 2005; 10: 14-23.
26. r ıl KK Y Yaman H Cakır Ak ul O Ca ı T Meta lism as mmetri
dimethylarginine and its clinical significance. Turk J Biochem 2012; 37: 99-105.
27. Markus C Stühlin er lisa etta C n i Bernhar J Hau ner va-Maria Stocker ,
Julia Schwaighofer , Asymmetric Dimethyl L-Arginine (ADMA) is a critical regulator ofmyocardial reperfusion injury. 2007.
28. C skun C Av ı B Yalçın M Yermezler A Yılmaz M Sav ı V r te tive e e t
CDP-choline on ischemia-reperfusion-induced myocardial tissue injury in rats. Ir J Med Sci. 2014 Dec;183(4):539-48.
32
29. Lee MY, Griendling KK. Redox signaling, vascular function, and hypertension. Antioxid Redox Signal 2008; 10: 1045-1059.
30. Korthuis RJ, Granger DN. Reactive oxygen metabolites, neutrophils, and the pathogenesis of ischemic-tissue/reperfusion. Clin Cardiol. 1993; 16(4 Suppl 1): I19-26.
31. Matsushima S, Tsutsui H, Sadoshima J. Physiological and pathological functions of NADPH oxidases during myocardial ischemia-reperfusion. Trends Cardiovasc Med. 2014 Jul;24(5):202-5.
32. Shi J, Wei L. Rho kinase in the regulation of cell death and survival. Arch Immunol Ther Exp (Warsz). 2007; 55: 61-75.
33. Rikitake Y, Liao JK. ROCKs as therapeutic targets in cardiovascular diseases. Expert Rev Cardiovasc Ther 2005; 3: 441-51.
34. Wettschureck N, Offermanns S. Rho/Rho-kinase mediated signaling in physiology and pathophysiology. J Mol Med (Berl) 2002; 80: 629-638.
35. Corsini A, Maggi FM, Catapano AL. Pharmacology of competitive inhibitors of Hmg coA reductase. Pharmacological research 31;(1):9-27, 1995.
36. Jones P, Kafonek S, Laurora I. Comparative dose efficacy study of atorvastatin versus simvastatin, pravastatin, lovastatin and fluvastatin in patients with hypercholesterolemia. The curves study. Am J Cardiol 81:582-7, 1998.
37. Wu N, Li W, Lv Y, Shu W, Jia D. Cardioprotective effects of low-dose combination therapy with rosuvastatin and fasudil in the isolated rat heart. Pharmazie. 2014 Sep;69(9):704-8.
38. emirtas S Vatan MB Cakar MA is L Gün üz H Sakar a itim ve Arastırma
Hastanesi, Kardiyoloji Klinigi, 54100 Sakarya-2010.
39. Khrbanda RK, Deanfield J. Functions of the healthy endothelium. Coron Arter Disease 2001; 12: 485–91.
40. Perticone F, Ceravolo R Maio R, et al. Effects of atorvastatin and vitamin C on endothelial function of hypercholesterolemic patients. Atherosclerosis 2000; 152:511-8.
41. Zhou Q, Liao JK. Pleiotropic Effects of Statins. Basic Research and Clinical Perspectives . Circ J 2010; 74: 818–826.
42. Matsuki A, Igawa A, Nozawa T, Nakadate T, Igarashi N. Early Administration of Fluvastatin, but not at the Onset of Ischemia or Reperfusion, Attenuates Myocardial Ischemia-Reperfusion Injury Through the Nitric Oxide Pathway Rather Than Its Antioxidant Property. Circ J 2006; 70: 1643–1649.
43. Tinkel J, Hassanain H, Khouri SJ. Cardiovascular antioxidant therapy: a review of supplements, pharmacotherapies, and mechanisms. Cardiol Rev. 2012 Mar-Apr;20(2):77-83.
33
44. Sarin S, Kaman L, Dahiya D, Behera A, Medhi B, Chawla Y. Effects of preoperative statin on liver reperfusion injury in major hepatic resection. Updates Surg. 2016 May 10.
45. Yang J, Zhang X, Yang J, Ding J, Liu ZQ, Li S et al. The cardioprotective effect of fluvastatin on ischemic injury via down-regulation of toll-like receptor 4.Mol Biol Rep. 2011 Jun;38(5):3037-44.
46. Shao H, Tan Y, Eton D, Yang Z, Uberti M, Li S et al. Statin and stromal cell-derived factor-1 additively promote angiogenesis by enhancement of progenitor cells incorporation into new vessels. Stem Cells. 2008 May;26(5):1376-84.
47. Satoh K, Ichihara K. Lipophilic HMG-CoA reductase inhibitors increase myocardial stunning in dogs. J Cardiovasc Pharmacol. 2000 Feb;35(2):256-62.
48. Chaudhary K, Cho W, Yang F, Samokhvalov V, El-Sikhry H, Daniel E, Seubert J. Effect of ischemia reperfusion injury and epoxyeicosatrienoic acids on caveolin expression in mouse myocardium. J Cardiovasc Pharmacol. 2013 Mar;61(3):258-63.
49. Pelat M , Dessy C, Massion P, Desager J, Feron O, Balligand J. Rosuvastatin Decreases Caveolin-1 and Improves Nitric Oxide–Dependent Heart Rate and Blood Pressure Variability in Apolipoprotein E_/_ Mice In Vivo. Circulation. 2003;107:2480-2486.
50. Feron O, Dessy C, Desager J, Balligand J. Hydroxy-Methylglutaryl–Coenzyme A Reductase Inhibition Promotes Endothelial Nitric Oxide Synthase Activation Through a Decrease in Caveolin Abundance. Circulation. 2001;103:113-118.
51. Arora R, Hare D, Zulli A. Simvastatin reduces endothelial NOS: caveolin-1 ratio but not the phosphorylation status of eNOS in vivo. J Atheroscler Thromb. 2012;19(8):705-11.
52. Fu Q Wan J B erma M Ber ée M Qiu X Fink L Hauer-Jensen M. Circulation
Research. 2008 August 15; 103(4): 369–377.
53. Neill S, Ross J, Wigmore S, Harrison E. Expert Opinion Investigational Drugs. 2012 Oct;21(10):1535-48.
54. Hsu C, Zhao J, Lin S, Shyue S, Guo B, Lu T et al. Asymmetric Dimethylarginine Limits the Efficacy of Simvastatin Activating Endothelial Nitric Oxide Synthase. J Am Heart Assoc. 2016 Apr 18;5(4).
55. Staniszewska A, Rajagopalan S, Al-Shaheen A, Thies F, Brittenden J. Increased levels of symmetric dimethyl-arginine are associated with all-cause mortality in patients with symptomatic peripheral arterial disease.J Vasc Surg. 2015 May;61(5):1292-8.
56. Kurowska EM. Nitric Oxide Therapies in Vascular Diseases. Current Pharmaceutical Design. 2002;8:155- 156.
57. Valkonen VP, Paiva H, Salonen JT. Risk of coronary events and serum concentration of asymmetrical dimethylarginine. Lancet 2001; 358:2127-28.
34
58. Miyazaki H, Matsuoka H, Cooke JP. Endogenous nitric oxide synthase inhibitor. A novel marker of atherosclerosis. Circulation 1999;99:1141-1146.
59. Cooke JP. Does ADMA cause endothelial dysfunction? Arterioscler Thromb Vasc Biol 2000;20:2032-2037.
60. Oguz A, Uzunlulu M. Short term fluvastatin treatment lowers serum asymmetric dimethylarginine levels in patients with metabolic syndrome. Int Heart J. 2008;49:303-31.
61. Serban C, Sahebkar A, Ursoniu S, Mikhailidis D, Rizzo M, Lip GY et al. A systematic review and meta-analysis of the effect of statins on plasma asymmetric dimethylarginine concentrations. Sci Rep. 2015 May 13;5:9902.
62. Hanss n RO J nss n O Lun stam S etters n S S hersten T Wal enstr m J
Effects of free radical scavengers on renal circulation after ischemia in the rabbit. Clin Sci 1983;65:605-10. de Perrot M, Liu M, Waddell TK, Keshavjee S. Ischemia-reperfusion-induced lung injury. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine 2003;167, 490-511.
63. Serracino-Inglott F, Habib NA, and Mathie RT. Hepatic ischemia-reperfusion injury. Am J Surg 2001;181:160–6.
64. Margaritis M, Channon K, Antoniades C. Statins as regulators of redox state in the vascular endothelium: beyond lipid lowering. Antioxid Redox Signal. 2014 Mar 10;20(8):1198-215.
65. Sarı A (2010) Seçi i Rh -Kinaz İnhi it rü Y-27632'nin Periferik
İskemi/Reper üz na Bağlı He e Ora an İskelet Kası ve Uzak r an B rek Hasarı Üzerine tkisi (Yüksek lisans tezi) Mersin Üniversitesi/Sağlık Bilimleri nstitüsü Mersin. apbs.mersin.edu.tr/files/a.nihalsari/Theses_001.pdf.
66. Bedi O, Dhawan V, Sharma P, Kumar P. Pleiotropic effects of statins: new therapeutic targets in drug design. Naunyn Schmiedebergs Arch Pharmacol. 2016 Jul;389(7):695-712.
67. Kaplan H. (2007). Statin Uygulanan Farelerin Aorta ve Korpus Kavernozum kuların a Rh -Kinaz Enziminin kspres nu ve Aktivitesinin İn elenmesi (Yüksek lisans tezi) Çukur va Üniversitesi/Sağlık Bilimleri nstitüsü A ana library.cu.edu.tr/tezler/6567.pdf.
68. Shimizu T, Liao J. Rho Kinases and Cardiac Remodeling. Circ J. 2016 Jun 1.
69. Ichihara K, Satoh K, et al. Are all HMG-CoA reductase inhibitors protective against ischemic heart disease? Nihon Yakurigaku Zasshi. 1999 Oct;114 Suppl 1:142P-149P.
70. i hstä t H A letshauser C St rk T Wei in er G Bene i ial e e ts luvastatin
on myocardial blood flow at two time-points in hypercholesterolemic patients with coronary artery disease. J Cardiovasc Pharmacol. 2000 May;35(5):735-40.
71. Svistov A, Sukhov V, Makiev R, Alanichev A.Voen Med Zh. 2012 Oct;333(10):27-36.
35
72. Tiefenbacher C, Kapitza J, Dietz V, Lee CH, Niroomand F. Reduction of myocardial infarct size by fluvastatin. Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2003 Jul;285(1):H59-64. Epub 2003 Mar 6.
73. Matsuki A, Igawa A, Nozawa T, Nakadate T, Igarashi N, Nonomura M, Inoue H. Early administration of fluvastatin, but not at the onset of ischemia orreperfusion, attenuates myocardial ischemia-reperfusion injury through the nitric oxide pathway rather than its antioxidant property.Circ J. 2006 Dec;70(12):1643-9.
74. Yang J, Zhang X, Yang J, Ding J, Liu Z, Li S, Yang R. The cardioprotective effect of fluvastatin on ischemic injury via down-regulation of toll-like receptor 4. Mol Biol Rep. 2011 Jun;38(5):3037-44. doi: 10.1007/s11033-010-9970-z.
75. Chen J, Nagasawa Y, Zhu B, Ohmori M, Harada K, Fujimura A, Hashimoto K. Pravastatin prevents arrhythmias induced by coronary arteryischemia/reperfusion in anesthetized normocholesterolemicrats. J Pharmacol Sci. 2003 Sep;93(1):87-94.
76. Chen J, Shen H, Nagasawa Y, Mitsui K, Tsurugi K, Hashimoto K. Pravastatin inhibits arrhythmias induced by coronary artery ischemia in anesthetized rats. J Pharmacol Sci. 2007 Mar;103(3):317-22. Epub 2007 Mar 7.
77. Hayashidani S, Tsutsui H, Shiomi T, et al. Fluvastatin, a 3-hydroxy-3-methylglutaryl coenzyme a reductase inhibitor, attenuates left ventricular remodeling and failure after experimental myocardial infarction. Circulation. 2002 Feb 19;105(7):868-73.
78. Shihab F, Bennett W, Andoh T. Role of cellular cholesterol in pharmacologic preconditioning with cyclosporine in experimental kidney transplantation. Am J Nephrol. 2010;31(2):134-40.
79. Shao H, Tan Y, et al. Statin and stromal cell-derived factor-1 additively promote angiogenesis by enhancement of progenitor cells incorporation into new vessels. Stem Cells. 2008 May;26(5):1376-84.
36
8.ÖZGEÇMİŞ
1985 ılın a Batman a ğ um İlk ve rta ğrenimimi lazığ a tamamla ım 2008 ılın a İn nü Üniversitesi za ılık Fakültesi n en mezun l um 2008 ılın a Siirt te İl Sağlık Mü ürlüğü n e ir ıl rev aptım ve 2009 ılın a isti a e ip lazığ a ser est e za ılığa aşla ım
