Makale: Yapısal Yapıştırıcıların Mekanik Özelliklerinin Belirlendiği Deneysel Yöntemler

makale

YAPISAL YAPIÞTIRICILARIN MEKANÝK ÖZELLÝKLERÝNÝN

BELÝRLENDÝÐÝ DENEYSEL YÖNTEMLER

H

GÝRÝÞ

avacýlýk endüstrisinin öncülüðünde 1940'lardan günümüze hafif ve yüksek dayanýmlý malzemelerde hýzlý geliþmeler meydana gelmiþtir. Kompozit malzemeler ve onlarýn üretim yöntemlerinde özellikle son 15 yýlda önemli atýlýmlar gerçekleþtirilmiþtir. Bu durum hava taþýtlarýnýn birçok parçasýnda polimer matris kompozitlerin yeni uygulama alaný bulmasýna sebep olmuþtur [1]. Kompozit malzemelerde meydana gelen bu hýzlý geliþim, yapýsal elemanlarýn birleþtirme yöntemlerinde etkili ve güvenilir ilerlemelerin ortaya çýkmasýný, dolayýsýyla mekanik birleþtirme yöntemlerinden uzaklaþýlmasýný zorunlu hale getirmiþtir [2]. Farklý malzeme, kompozit ve plastiklerin birleþtirilmesinde tercih edildiklerinden birleþtirme yöntemi olarak yapýþtýrýcýlarýn kullanýmý hýzlý bir þekilde artmaktadýr. Yapýþtýrma; kaynak, lehim, perçin vs. yanýnda endüstriyel bir birleþtirme yöntemi olarak kullanýlmaya baþlandýðýndan beri, baþarýlý bir yapýþtýrma için en önemli parametreleri bulmak amacýyla birçok araþtýrma, geliþtirme ve mühendislik çalýþmasý yapýlmýþtýr [3].

Yapýþtýrma baðlantýlarýnýn son derece yaygýn bir kullaným alaný (havacýlýk ve uzay sanayi, otomotiv ve inþaat sektörleri, elektrik-elektronik, deniz taþýtlarý, bio-medikal alan, spor ekipmanlarý vb.) sunmasýna karþýn, yapýsal yapýþtýrýcýnýn mekanik özelliklerinin belirlenmesi, güvenilirliði ve tekrarlanabilirliðinde yaþanan zorluklar, bu teknolojinin benimsenmesinde güçlüklerle karþýlaþýlmasýna sebep olmaktadýr. Bu durum, araþtýrmacýlarýn dizayn amaçlarýna uygun mekanik özelliklerin tespiti üzerine yoðunlaþmalarýna sebep olmuþtur.

Yapýsal yapýþtýrýcýlarýn mekanik özelliklerinin (çekme ve kayma modülleri, Poisson oraný, akma ve çekme dayanýmý vb.) doðru olarak belirlenmesi, yapýþtýrma baðlantýsýnýn tasarýmýnda materyal seçimi, hasar kriterlerini belirleme, yüklü baðlantýdaki gerilme daðýlýmlarýný hesaplayabilme ve kalite kontrol gibi parametrelerden dolayý oldukça önemlidir. Bu ayýrt edici mekanik özellikler aþaðýda verilen iki yöntemle belirlenebilir [4, 5].

• Bulk yapýþtýrýcý numunelerinden,

• Yapýþtýrýcý tabakasýnda üniform ve tek eksenli gerilme durumunu Murat Demir AYDIN *,

Þemsettin TEMÝZ **, Adnan ÖZEL**

Bu çalýþmanýn amacý; tasarým için gerekli yapýsal yapýþtýrýcýlarýn mekanik özelliklerinin belirlenmesinde kullanýlan deneysel yöntemleri deðerlendirmektir. Tüm uygulamalara yönelik tek bir deneysel yöntemin olmadýðý açýktýr ve en uygun yöntemin seçimi; yapýþtýrýcýlarýn mekanik özelliklerine, uygun boyutlarda bulk numunelerin ve aparatlarýn elde edilebilirliðine baðlýdýr. Genelde, ölçümlerde en yüksek hassasiyetin burulma deneyleriyle baþarýldýðýný söylemek doðrudur. Numune hazýrlanamamasý veya burulma deney düzeneðinin olmamasý gibi sebeplerden bu deney mümkün deðilse, daha sünek yapýþtýrýcýlar için Arcan numune testi tatmin edicidir. Þekil deðiþiminin %20 den fazla olduðu yerlerde ise, TAST (Thick Adherend Shear Test) tavsiye edilir.

Anahtar sözcükler : Yapýþtýrýcý, deneysel yöntemler, çekme, kayma, burulma

The purpose of this work is to evaluate test methods used for determining mechanical properties of structural adhesives need for design. It is clear that no single method is superior for all application, and the choice of the most appropriate method depends on the mechanical properties of the adhesives, on the availability of bulk specimens of suitable dimensions and on the availability of suitable apparatus. As a broad generalization, it is fair to say that the highest precision in measurements is achieved with torsion test. If this test is not possible, perhaps because samples can not be prepared, or a torsion machine is not available, the Arcan specimen test is satisfactory for more ductile materials. Where behaviour above 20 % strain of interest, the TAST (Thick Adherend Shear Test) are favoured.

Keywords : Adhesive, experimental methods, tension, shear, torsion

* _{Atatürk Üni. Müh. Fak. ÜSÝGEM} ** _{Atatürk Üni. Müh. Fak. Makina Bölümü}

makale

yapýþtýrma baðlantý numunelerinden.

Bu çalýþmada yapýsal yapýþtýrýcýlarýn mekanik özelliklerinin tespitinde kullanýlan numunelerin nasýl hazýrlanacaðý, hangi deneysel yöntemlerin kullanýlabileceði ve mekanik özelliklerin belirlenmesinde dikkate alýnmasý gereken faktörler üzerinde durulmuþtur.

YAPIÞTIRICILARIN TEMEL MEKANÝK ÖZELLÝKLERÝNÝN BELÝRLENMESÝ Bir yapýþtýrýcýnýn mekanik özellikleri tespit edilirken yukarýda bahsedildiði gibi bulk formda veya baðlantý formunda numuneler kullanýlýr. Baðlantý formundaki numunelerin kullanýlmasý uygulama yerindeki orijinal yükleme tipini tam temsil etmesine karþýn, önemli iki dezavantajý da beraberinde getirir.

• Bu tipteki numunelerle yapýþtýrýcý herhangi bir mekanik özelliðinden çok, yapýþtýrýlan malzemenin yapýþabilmesi test edilir.

• Yapýþtýrýlan malzeme yapýþtýrýcý tabakasýnýn sebep olduðu gerçek gerilme durumundan etkilenir ve yapýþtýrma baðlantý numunesi sadece kayma yüküne maruz kalsa bile çekme yükü veya çekme- kayma yüklerinin kombinasyonundan dolayý hasar oluþabilir. Baðlantý formundaki numunelerin bu dezavantajlarý bulk numunelerin kullanýlmasýyla giderilebilir. Ancak bulk numuneler hazýrlanýrken bazý zorluklarla karþýlaþýlýr.

Bulk Numunelerin Hazýrlanmasý

Uygun boyutlu bulk numunelerin elde edilebilirliði

farklý yükleme ve çevre þartlarýnda mühendislik plastikleri için geliþtirilen ve standartlaþtýrýlan yöntemleri kullanarak mekanik özelliklerin belirlenmesine olanak saðlayacaktýr. Bu durum hem daha doðru hem de daha ucuzdur. Bulk numunelerin hazýrlanmasý üzerine az sayýda çalýþma yapýlmýþtýr. Ayný zamanda bu çalýþmalar numune üretimi hakkýnda çok az bilgi verir [8, 9]. Bulk numunelerin üretimi üzerine hazýrlanmýþ standartlarda, yapýþtýrýcý bir kalýp içerisine dökülür (Þekil 1). Daha sonra, kalýp üzerindeki bir levha yardýmýyla basýnç uygulanýr. Yapýþtýrýcý iç çerçevede yer alýr. Kullanýlan yapýþtýrýcýnýn hacmi iç çerçevenin sýnýrladýðýndan daha fazladýr. Bu fazlalýk basýnç uygulamasýyla dýþ ve silikon çerçeveler arasýna akar. Daha sonra, gerekli kürleþme þartlarý uygulanarak numunelerin üretimi gerçekleþtirilir [6, 7]. Bununla birlikte, bulk numuneler hazýrlanýrken [10];

• Ýki bileþenli yapýþtýrýcýlarda uniform karýþým temin edilmeli,

• Hava boþluklarý ve yabancý maddelerin oluþturduðu inkülüzyonlar minimize edilmeli,

• Yapýþtýrýcýnýn normalde kürleþmesi için gerekenin ötesinde sýcaklýk artýþý minimize edilmelidir.

Ýlk iki madde vakum altýnda karýþtýrma ve yapýþtýrýcýnýn uygulanmasýnda özel düzeneklerin kullanýlmasýyla, sýcaklýk artýmý ise; bir bileþenli yapýþtýrýcýlar için daha düþük kürleþme sýcaklýðý ve daha uzun kürleþme zamaný uygulayarak, daha kalýn numunelerin tam kürleþmesi için ön kürleþme sýcaklýðý uygulayarak ve kalýpta kalýn metal levhalarýn (6 mm veya daha kalýn) kullanýlmasýyla minimize edilebilir.

Bulk Numunelerden Yapýþtýrýcýlarýn Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi

Genellikle mekanik davranýþ, yük altýnda malzemelerin bünyesinde meydana gelen gerilme-þekil deðiþtirme arasýndaki iliþkiyi açýklayan en genel kavramdýr.

Yapý þt ýrý cý Silikon Çerçeve Metalik Dýþ Çerçeve Yapýþtýrýcý

makale

Yapýþtýrýcýlarýn mekanik özellikleri temelde iki farklý yükleme (çekme ve kayma) þartýnda tespit edilir.

A. Çekme Deneyi

Yapýsal yapýþtýrýcýlarýn mekanik özellikleri, plastikler için geliþtirilmiþ standartlara uygun olarak hazýrlanmýþ numunelerin (Þekil 2) çekme cihazýna baðlanýp tek eksenli gerilme uygulanmasý ile belirlenebilir.

Çekme deneyinden elde edilecek yapýþtýrýcýlarýn mekanik özelliklerinin güvenilirliði, uygulanan kuvvet altýnda oluþan yer deðiþtirmelerin doðru tespitini gerektirir. Bu seçilen ölçüm sistemi kadar yapýþtýrýcýnýn doðasýna da baðlýdýr. Genelde, uygulanan kuvvetin ölçülmesinde nadiren problemlerle karþýlaþýlmasýna raðmen, yer deðiþtirmelerin ölçülmesinde çok büyük güçlüklerle karþýlaþýlýr. Bu yüzden, çekme deneylerinde; þekil deðiþiminin belirlendiði ölçüm tekniði, deneylerde kullanýlan þekil deðiþtirme oraný ve miktarý, numunelerin kalýnlýðý dikkate alýnmasý gereken önemli noktalardýr.

Sert (elastik modülü 1-4 GPa arasýnda) ve esnek (elastik modülü 0.01-1 GPa) yapýsal yapýþtýrýcýlar için þekil deðiþimini ölçen sistemler temelde iki kategoriye ayrýlýr [12]:

1- Numuneyle temas halinde olanlar (Þekil 3),

• LVDT veya strain gauge ile ölçüm temeline dayanan extensometreler,

• Çekme þekil deðiþimini bileþenlerinin ölçümü için numuneler üzerine yerleþtirilen extensometreler. 2- Numuneyle temas halinde olmayanlar,

• Çene pozisyonuna göre, • Video ve lazer Extensometreler

Þekil 3. Yukarýda Numuneye Göre 90o _{ve 180}o _{de Yerleþtirilen}

Extensometreler Görülmektedir. Bu Konumla Yerleþtirilmiþ Extensometrelerden Hem Yanal Hemde Boyuna Þekil Deðiþimleri Ölçülebilir. Numune Tipi A B l3 ³150(1) ³ 75 l2 106-120 58±2 l1 60±0.5 30±0.5 b2 20±0.2 10±0.5 b1 10±0.2 5±0.5 h 4±0.2 ³2±0.2 l0 50±0.5 25±0.5 l 115±1 58±1

(1) Bu deðer bazen test cihazýna baðlanan numunenin kaymasýný engellemek için artýrýlabilir (tüm boyutlar mm). (2)

(

) (

)

(

)

Þekil 2. Standart Çekme Deney Numunesi [11].

LVDT Býçak Uç

Destek Çerçevesi NUMUNE

makale

ölçülmesinde kullanýldýðýnda strain gauge'lerin önemli hatalar verdiði görülür. Ýþçilik ve maliyetleri de dikkate alýndýðýnda diðer yöntemlerin kullanýlamayacaðý durumlar dýþýnda tavsiye edilmezler [12].

Numuneyle temas halindeki extensometreler % 10'nun altýndaki þekil deðiþimlerinin tespitinde tekrarlanabilir sonuçlar üretir ve oldukça doðru ve uygun sistemlerdir [12]. Bununla birlikte yüksek doðruluk oranýnýn saðlanabilmesi için numunenin her iki yüzeyine de extensometre yerleþtirilerek þekil deðiþtirmelerin ortalamasý alýnmalýdýr (Þekil 3). Diðer taraftan sert ve gevrek yapýþtýrýcýlar için extensometrenin temas noktalarý erken hasar oluþumuna neden olabilir.

Hasar anýna kadar yüksek þekil deðiþimine uðrayan (esnek) yapýþtýrýcýlar için temas halinde olmayan ölçüm sistemlerinin kullanýlmasý daha doðru sonuç vermektedir. Bunun ana nedeni, esnek materyallerin vizko-elastik davranýþ sergilemeleri ve extensometre aðýrlýðýnýn burkulmaya neden oluþudur. Bu yüzden temas halinde olmayan extensometrelerin esnek yapýþtýrýcý numunelerinde kullanýlmasý büyük avantajlar saðlamaktadýr. Ancak, % 2 'nin altýndaki þekil deðiþtirmelerin tespitinde bu cihazlar doðru sonuçlar vermezler [13].

B. Kayma Deneyleri

Plastikler için kayma deneyleri, çekme deneyleri kadar geliþmemiþ ve yapýþtýrýcýlarýn bulk kayma deneyleri için sýnýrlý efor sarf edilmiþtir. Bu yüzden bulk numunelerden kayma özelliklerin tespit edildiði standart bir deney yöntemi bulunmamaktadýr [4]. Ancak, aþaðýda bahsedilen yöntemler yapýþtýrýcýlarýn kayma yükü altýndaki mekanik davranýþlarýnýn belirlenmesinde kullanýlabilir [14]. • Burulma yöntemi: Bu yöntemde silindirik bulk

numuneler kullanýlýr (Þekil 4). Numuneye bir burulma

momenti (Mb) uygulanýr ve bilinen ölçüm

uzunluðunda açýsal dönmesi (q) tespit edilir. Ancak, bu tip deneysel yöntemler özel cihazlarýn kullanýmýný gerektirir. Üstelik, deneylerde kullanýlacak bulk numuneler bazý yapýþtýrýcýlar için üretilemez ve yöntem özellikle küçük þekil deðiþtirmeler için doðrudur. Ayrýca numunenin kesiti boyunca düzgün olmayan kayma gerilmeleri oluþtuðuna ve plastik þekil deðiþtirmelerin oluþtuðu bölgede ölçülen gerilme-þekil deðiþtirme davranýþýnda düzeltmelerin yapýlmasý gerektiðine dikkat edilmelidir [15].

• Çentikli kiriþ (Iosipescu) yöntemi: Bu yöntemde Þekil 5a 'da gösterilen çentikli bulk numuneler kullanýlýr ve çentikler arasýndaki bölgede kayma gerilmesi üretecek þekilde yük uygulanýr. Þekil deðiþtirmeler çentikli bölge üzerine yerleþtirilen strain gauge 'ler yardýmýyla belirlenebilir. Bu tip numunelerin kullanýlmasýnda karþýlaþýlan en büyük problem çentik bölgesinde büyük lokal gerilme yýðýlmalarýdýr. Merkezi bölgede kayma yüküyle hasar oluþumu öncesi, bu gerilme yýðýlmalarý gevrek malzemelerde erken hasar oluþturabilir. Bu yüzden kayma gerilmesi-þekil deðiþtirme davranýþý belirlenemez [16].

• Çentikli levha (Arcan) yöntemi: Arcan [17] tarafýndan geliþtirilen bu yöntem; hem yapýþtýrýcýlar ve kompozit malzemelerin mekanik özelliklerinin tespitine hem de daha ince bulk numunelerin kullanýmýna imkan saðlamaktadýr (Þekil 5b). Ayrýca, strain gauge kullanýlmasýndan kaynaklanan problemler, bu yöntem için geliþtirilmiþ özel tipteki

M

Silindirik bulk

è

Þekil 4. Burulma Momentine Maruz Bulk Numune.

makale

extensometrelerin kullanýlmasýyla giderilebilir. Bu yöntem %10’nun altýnda kayma þekil deðiþtirmesi gösteren yapýsal yapýþtýrýcýlar için oldukça doðru sonuçlar verebilmektedir [16].

Baðlantý Numunelerinden Yapýþtýrýcýlarýn Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi

Bu durumda, yapýþtýrýcýnýn ayýrt edici mekanik özelliklerini belirleyebilmek için, yapýþtýrýcý tabakasýnda uniform ve tek eksenli gerilme ve kohozif hasar oluþturacak numunelerin kullanýlmasý gereklidir. Ayrýca, aþaðýda bahsedilen baðlantý numunelerinin kullanýldýðý tüm deneysel yöntemlerden elde edilen mekanik özelliklerin, yapýþtýrýcý tabakasýndaki þekil deðiþim oranýna baðýmlýlýk göstermesi potansiyel problem olarak karþýmýza çýkar ve yapýþtýrýcýnýn akma dayanýmý civarýndaki gerilme seviyelerinde son derece artar. Bu yüzden; bulk ve baðlantý numunelerinden elde edilen kayma verileri karþýlaþtýrýlýrken, bu gerçek dikkate alýnmalýdýr [5, 18]. • Burulma deneyi: Deney sistemi, yukarýda bulk

numuneler için tanýmlanan yöntemdeki gibi yapýþtýrýcý ile birleþtirilmiþ silindirik alýn baðlantý numuneleri üzerine burulma momenti uygulayarak, burulma momenti ve açýsal dönmelerin tespiti üzerine kurulmuþtur. Uygulanan burulma momenti bir yük

hücresi kullanýlarak kolayca ölçülebilir. Ancak, yapýþtýrýcý tabakasýnda (genellikle 0.5 mm kalýnlýkta) oluþan kayma þekil deðiþimlerinin belirlenmesi, çok küçük açýsal yer deðiþtirmelerin ölçülmesini gerektirdiðinden, daha karýþýktýr. Bu yüzden, Þekil 6'da görüldüðü gibi, burulma cihazý için özel extensometreler dizayn edilmektedir. Bu extensometreler yardýmýyla ölçüm uzunluðu bilinen numunelerden açýsal dönmeler belirlenmektedir. Bununla birlikte ölçülen açýsal dönmeler sadece yapýþtýrýcý tabakasýndaki deðil yapýþtýrýlan malzemelerde oluþan dönmeyi de içereceðinden düzeltme yapýlmalýdýr. Burulma deneyi, özellikle küçük þekil deðiþtirme oranlarýnda kayma gerilmesi-þekil deðiþtirme davranýþýnýn belirlenmesinde oldukça uygun metotlardan birisidir [15].

(a) (b)

Þekil 5. Iosipescu ve Arcan Test Numuneleri [16].

LV D Ts

Þekil 6. Burulma Cihazý Ýçin Dizayn Edilmiþ Extensometre [15]. Strain Gauge

Terminal

Tab

75 mm 20 mm

V çentikli test numunesi (losipescu Metodu Arcan test numunesi Strain Gauge Terminal Tab Yük Deliði 50 mm 40 mm Çentik Çapý 1.5 mm LVDTs

makale

amaçlarýna uygun olarak yapýþtýrýcýlarýn kayma gerilmesi-þekil deðiþiminin tespitinde kullanýlan diðer alternatif yöntemde TAST yöntemidir. Bu yöntemde, þekil deðiþtirmelerin doðru ölçülmesi son derece önemlidir ve özel extensometrelerin kullanýlmasýný gerektirir (Þekil 7). Eðilme momentinin etkisinin minimize edildiði kalýn ve rijit malzemelerin yapýþtýrýlmasýyla üretilen tek tesirli bindirme baðlantýlarýndan elde edilen mekanik özellikler,

burulma yöntemine göre daha ucuz ve kolaydýr. Burulma deneyinin kullanýlma imkaný yoksa ve %20'nin üzerinde kayma þekil deðiþimi göstereceði umulan yapýþtýrýcýlarda TAST yöntemi tercih edilebilir [14].

• Arcan baðlantý yöntemi: Bu yöntemde, çentikli levha yöntemindeki bulk numuneler ile ayný geometri metal malzemelerin yapýþtýrýcý kullanýlarak birleþtirilmesi ile elde edilir ve deneyler bu numuneler üzerinde yapýlýr. Benzer þekilde bu yöntemde de özel tasarlanmýþ extensometre kullanýlýr ve yapýþtýrýlan malzemelerde oluþan deformasyonlar dikkate alýnarak bir düzeltmenin yapýlmasý gereklidir. Bu yöntemin en büyük dezavantajý, özellikle sert yapýþtýrýcýlarda ölçülen þekil deðiþtirmelerin çok doðru

sonuçlar vermemesidir [16]. Bu yüzden sert yapýþtýrýcýlarda bulk numunelerin kullanýmý daha fazla tercih edilir.

SONUÇ

Herhangi bir materyalle yapýlacak tasarým için en önemli gereksinimlerden biri tek eksenli çeki yükü altýnda hasar anýna kadar malzemenin göstereceði gerilme-þekil deðiþtirme davranýþýnýn belirlenebilmesidir. Yapýþtýrýcýlardan bulk numuneler üretilebiliyorsa, bu verilerin elde edilebilirliði kolaylaþacaktýr. Ancak, bulk numuneler hazýrlanýrken; iki bileþenli yapýþtýrýcýlarda uniform karýþým temin edilmeli, hava boþluklarý ve yabancý maddelerin oluþturduðu inkülüzyonlar minimize edilmeli ve yapýþtýrýcýnýn normalde kürleþmesi için gerekenden fazla sýcaklýk artýþý engellenmelidir. Diðer taraftan, çekme deneyinden elde edilecek yapýþtýrýcýlarýn mekanik özelliklerinin güvenilirliði, uygulanan kuvvet altýnda oluþan yer deðiþtirmelerin doðru tespitini gerektirir. Bu seçilen ölçüm sistemi kadar yapýþtýrýcýnýn doðasýna da baðlýdýr. Genelde, uygulanan kuvvetin ölçülmesinde nadiren problemlerle karþýlaþýlmasýna raðmen, yer deðiþtirmelerin ölçülmesinde çok büyük güçlüklerle karþýlaþýlýr. Bu yüzden, çekme deneylerinde; þekil deðiþiminin belirlendiði ölçüm tekniði, deneylerde kullanýlan þekil deðiþtirme oraný ve miktarý, numunelerin kalýnlýðý dikkate alýnmasý gereken önemli noktalardýr.

Çekme deneyleri tasarým verilerinin belirlenmesinde önemli bir basamak olmasýna karþýn, farklý gerilme durumlarý altýnda ek verilerin tespit edilmesi gereklidir. Yapýþtýrýcýlar için kayma deneyleri bu ek verilerin belirlenmesinde oldukça önemli yer teþkil eder. Uygun önlemlerle, bulk numuneler üzerinde yapýlan burulma ve Arcan deneyleri, ayrýca silindirik alýn baðlantý numuneleri üzerinde burulma deneyi ve TAST yöntemlerinin her biri kayma gerilmesi-þekil deðiþimi verilerinin ölçülmesinde oldukça doðru sonuçlar Þekil 7. TAST Yönteminde Extensometrenin Numune Üzerine

makale

Bulk Adhesive Testpieces. NPL Report DMM(B) 398, National Physical Laboratory, Teddington, Middlesex, UK 1994. 13. Dean, G.D. and Duncan, B.C., Tensile Behaviour of Bulk

Specimens of Adhesives. NPL Report DMM(B) 448, National Physical Laboratory, Teddington, Middlesex, UK 1995. 14. Dean, G.D., Duncan, B.C., Adams, R.D., Thomas, R. and

Vaughn, L., Comparison of Bulk and Joint Specimen Tests for Determining the Shear Properties of Adhesives. NPL Report CMMT(B) 51, National Physical Laboratory, Teddington, Middlesex, UK 1996.

15. Thomas, R. and Adams, R.D., The Torsion Method for Bulk and Joint Test Specimens. MTS Adhesives Project 1, Report No 7, National Physical Laboratory, Teddington, Middlesex, UK 1996.

16. Duncan, B.C and Dean, G.D., Notched-Beam Shear (Iosipescu) and Notched-Plate Shear (Arcan) Methods for Bulk and Joint Test Specimens. NPL Report CMMT(B) 56, National Physical Laboratory, Teddington, Middlesex, UK 1996. 17. Arcan, M., Hashin, Z. and Voloshin, A., A Method to

Produce Uniform Plane-Stress States With Applications To Fibre Reinforced Materials. Experimental Mechanics 1978, 141-146.

18. Crocombe, A.D., Modelling and Predicting the Effects of Test Speed on the Strength of Joints Made with FM 73 adhesive. Int.J.Adhesion and Adhesives 1995, 15(1), 21-27. 19. ASTM D5656, 1995. Standart Test Method for

Thick-Adherend Metal Lap-Shear Joints of the Stress-Strain Behaviour of Adhesives in Shear by Tension Loading. verebilmektedir. Sonuç olarak, bir yapýþtýrýcýnýn kayma

verileri tespit edilirken uygun yöntemin seçimi o yapýþtýrýcýnýn þekil deðiþtirme oraný, uygun numunelerin elde edilebilirliðine ve ölçümde kullanýlan aparatlara baðýmlýdýr.

KAYNAKÇA

1. Tomblin, J.S., Yang, C. and Harter, P., Investigation of Thick Bond Line Adhesive Joint. Final Report, DOT/FAA/ AR-01/33, U.S. Department of Transportation, Washington, DC, 2001.

2. Van Rijn, L.P., Towards the Fastenerless Composite Design. Composites Part A 1996, 27A, 915-920.

3. Vinson, J.K., Adhesive Bonding of Polymer Composites. Polymer Engineering and Science 1989, 29(19), 1325-1331. 4. Jeandrau, J.P., Analysis and Design Data for Adhesively Bonded

Joints. Int.J.Adhesion and Adhesives 1991, 11(2), 71-79. 5. Aydýn, M.D., Yapýþtýrýcý ile Birleþtirilmiþ Tek Tesirli Bindirme

Baðlantýsýnýn Mekanik Özelliklerinin Deneysel ve Teorik Ýncelenmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 2003. 6. ISO 15166-1: 1998. Adhesives-Methods of Preparing Bulk

Specimens-Part 1: Two-Part Systems.

7. ISO 15166-2: 2000. Adhesives-Methods of Preparing Bulk Specimens-Part 1: Elevated Temperature One-Part Systems. 8. Sharon, G., Dodiuk, H. and Kenig, S., HygroThermal

Properties of Epoxy Film Adhesives. Journal of Adhesion 1989, 30, 87-104.

9. Dodiuk, H., Sharon, G. and Kenig, S., Hygrothermal Properties of Adhesively Bonded Joints and Their Correlation With Bulk Adhesive Properties. J. Adhesion 1990, 33, 45-61. 10. Duncan, B.C., Girardi, M.A. and Read, B.E., The Preparation of Bulk Adhesive Samples for Mechanical Testing. NPL Report DMM(B) 339, National Physical Laboratory, Teddington, Middlesex, UK 1994.

11. ISO 527-2: 1993. Plastics- Determination of Tensile Properties, Part 2: Test Conditions for Moulding and Extrusion Plastics.