Menemencioğulları

Mil! î •IlEtTC î OĞULLARI

Çufctrr-yr »da v a r l ı k l a r ı iiç a s ı r öne t Binden b e ri b ilin e n Men cnenci okul­ l a r ı o r t a uaya k ök en li Türkmen boylarından g e lm iş ie r u ir . Osm’ l ı l a r m d edesi büleyraan Şah’ ım a ş i r e t i y l e b i r l i k t e g e l d i k l e r i , h a y v a n c ılık la u ğraş t ı k l a r ı i ç i n bu y ö re y i beğenerek y e r l e ş t i k l e r i ooılaşılm aktad ı r « İ lk ç a d ı r l a r ı m Kusun d en ilen sem tte (g ö ğ e re a ) d en ilen tepede kur­ d u k la rı ¡saman orada eskiden b e ri oturm akta ou unan b i r . ixsefcin y a ş­ l ı l a r ı n dru olan b ii’ ağa» kendi adam larına s

“t u n l a r (gö ğeren ) de ç a d ı l l a r ı n ı kurdularJL buraya y e r l e ş i r l e r , f i l i z v e r e r e k b i r g ö ğ e r ir le r a e , kim se o n la r la başa çıkam az*demiştir.

jsu söz hal; güneyde I lenemeneile l e i l g i l i o la ra k s ö y le n ir du- dur*] en em an cio ğu lların ın son r e i s i olan Ahmet Bey b e lle ğ in e güvenerek a ş i r e t i n i n t a r ih in e d a i r b i r (vukuatname) y azd ırm ışsa da b a z ı b ölü m leri resm i a r ş i v k a y ı t l a r ı n a dayanmadığından y a n l ı ş l ı k l a r ı ve h a t a l a r ı

işemektedir«»Ahmet B ey*in oğlu Mehmet Tovfik paçaya anlatmak s u r e ti y ­ l e y a z d ırd ığ ı bu a i l e t a r i h i n i n b i r b i r i n i tu «uyan üç n ü sh asın ı bulun-maJvtadır'bBunlnrın k a r ş ı l a ş t i n i m e s ı y a p ıld ığ ın d a gerçek o la n ı , t a r i h ­

ç i P i r i Zadenin » a r ş i v k a y ı t l a r ı n a göre düze itmiş olduğu n ü sh ad ır. Oysa, bu ta rih çe d e n y a ra rla n arak hu üna keder y ap ıla n tüm y a y ın la r noksan olan nüshalardan a k ta rılm ış t i r 6©

Menemene i oğlu l a n hakkında bu yazma e se rle rd e n g : y r i B o r, Kiğde ve B bı. a l i a r ş i v i y l e Adana ve Tarsus s i c i l d e fte rle r in d e h a y li

i a i d e l i b i l g i l e r bulunm aktadır.

i p s y ılın d a Adana’ n ın saygın b ir sim ası o la ra k 8?. yaşın da ölen Adana id a d is in in i l k öğretm enlerinden ve Adana Mersin demiryolunu? ±şx33E±±5dba in ş a a tın ın i l t l,ürk mühendisi olan 1‘ab i koca da bulunan yazma ( t a r i h ç e - i a ş a y i r ) e göre M enem encioğullan o r ta Asya’ dan Menemen, d en ilen ovadan, göçmen o la ra k Anadoluya g e lm işle rd ir*H e r ne

k ad ar o yörede d u varcı u s t a l a r ı n a meslek au ı o la ra k , Menemen denilmek­ te y s e de b un ların tamamen, h a y v a n c ılık la u ğ raşm aları n ed en iyle bu mes­ le k le i l g i l e r i bulunmamaktadır.

ö te yandan, Menemenci sözcüğüyle , b i r nevi y mek adı olan

menemen jin uzaktan yakından b i r b a ğ la n tıs ı yoktur.M enem encioğullarının güneyde adı/çeçeljfe^olan ke'yü meı-kez yaparak k ış ın burada o tu rd u k la rı y a z l a n k ız ıld a -, i l e ITiğde t a r a f l a r ı n d a h a y v a n c ılıa e l- e r i ş i i y a y la ­ la r d a y a ş a d ık la r ı b ilin m ek ted ir «Bu a ş i r e t s o n r a la r ı güçlenerek

ferm an lı b e y le r a ra s ın d a y e r a l m ı ş t ı r .1 7 . a s ı r d a, ve 18 s ı r b a ş la r in ­ de k e n d isin i h i s s e t t i r e n Menemenci a ş i r e t i n i n s o m a l a r ı e Icin lik L e rin i »Ju B o r, I / “den ve u lu şk işla d a n başlaşm yarak Aaa n a , T a r s u s k a d a r , h a t ta

bugünkü M e rsin 'in K r.zanlı, i l ç e s i n e kadar uzandı ı b il irm ekte d i r 0

Komşu a ş ir e t l e r d e n fo ro ğ lu ,K lin o ğ lu ^ , i l e y a p t ı k la r ı sav aşlard an T arsus T-V hakim o ld u k la r ı, daha son ra b urayı M ü tesellin o la ra k y ı l l a r c a y ö n e t t i k l e r i Tarsus arşiv in d en o n la şıİm a l:ta û ır0

M enemencioğulları cen k çi b i r a ş i r e t o la ra k bu bölgede gelenek h a lin e g e ld iğ i ü zere komşu oym aklarla sık s ık c e n k le ş m iş lc rd ir.

Bunliir a ra sın d a Kozanoglu, Haşan P aşa o ğ lu , k a rc ıo ğ lu .P e tta h o ğ lu , ve B a h r i l i a ş i r e t l e r i bulunmaktadır •

^ s* ^

-M enem encioğullarının t u e e n k ç iliğ i z;man zaman d e v le t

o t o r i t e B in i ürem iş ve |» e y le r in in idamı i ç i n ferm an lar g ö n d e rild iğ i olrruştur*Bu a ş i r e t i * . tü y le rin d e n olan ve Criirboy &eyx ; d ıy la tan ın an Ahmet Bey, yöred ek i TxLr a ş i r e t sav aşın d a y a ra la n a ra k l'prsu s*u n g ü çlü derebeyi îo r o ğ lu ta ra fın d a n 1 7 5 6 * da idam edilm iş tir.AyraDgadk Bunun y e rin e ş i r e t Şeyi olan^osSosman^da komşu a ş i r e t l e r i n t e ş v ik iy le

Ad. ne. v a l i s i Ç elik Mehmet Paşa ta ra fın d a n 1776 da idem olunmuştur* Ifenem enciogulları ü z e r i ene Adana v a l i s i jSfettal paşanın gönderdiği a s k e r i b i r l i k l e r i n bozguna u ğ r a tılm a s ı, a r e t r e i s i n i n Ahmet beyin idamı i ç i n ferman gönderilm esine neden olmuş tu r* Ancak, o dönemin

d e ğ iş ik yönetim uygulamasından y a ra rla n a n Ahmet Mey kendini u f f e t i r -m esini b il-m iş tir*M ene-m eneiogu lları güneyin he-men he-men e n $ iç lü derebeyi erinden olduğu i ç i n b zen ce z a la n d irılm ıy a ra k okşanmak s u r e t i y l e idareT'm a-SLahatla konunun g e ç i ş t i r i l m e s i öngörülmüştür* Ahmet B ey’ in ö y le sin e güçlü olduğu 1793 y ılın d a üç bin k i ş i l i k a s k e r iy le ItJtcsus'u z a p t e t t i ğ i / d e v le t a rş iv in d e y e r c i m a k ta d ır*

(B aşb , a r ş i v i H * 1 2 o 8 /n o s 7 9 l)

M enenencioğulları çevred ek i d iğ e r b e y le rle y a p tığ ı s a v a ş la r yanında Adana v a l i l e r i y l e de ç a tı ş ı ı ş t ı r . 1 7 9 7 ’ de Cabbarzr.de Süleyman işeyin döneminde ^ en emen c io ğ u lVait a ş i r e t 4 İ &&&&i b i r s u i k a s t l a öldürülmüş, a ş i r e t i n Osmjr r. - k a r ş ı ^ k b e r k ı z ı } a d ıy la s ö ş h e rt bulfin^oşi ti rafın d an k a r ş ı konulmuştur**

D iğer b i r belgeye göre hakkında idam k a r a r ı v e r ile n 1-enemene!oğlu mm üç y ı l Medine ve A s ı r d a d o l a ş t ı ğ ı , sonunda üç yüz a s k e riy le L’iemet Emin kauf P; ş a ’ n ın emrine g ire re k a f f a u ğ ra d ığ ı lrş ılm a k

-ta d ır * (D e v le t a r ş i v i , H .12 3 7 /n o *8 8 8 2 )

1 8 1 5 * de zade tarik im e g ö re , a ş i r e t roj si. 'i r ti ■ b^b $ey olduğu , lBocyLerde de a ş i r e t r e i s i bulunan viabi t?ey h o to n d a b ir soruşturm a a ç ı l d ı ğ ı b ilin m e k te d ir» ö te yandan, Menemen io ğ lu Habib Beyin h a lk ı b aşın a to p lay arak b i r ayaklanma g ö s te r is in d e bulunduğa, bu tutumuyla i l e . de b i r b a ş b e la s ı o la c a ğ ı ve k a rd e şi Ahmet B yirfde fe sa d a e ğ i l i m l i b i r k i ş i olduğu B a b ıa li ’ ye Adana V a lis i île’n a e t Muhsin P aça ta ra fın d a n ih b a r e d ild iğ i de yin e d e v le t a r ş iv le r in d e n an laşılm ak tad il*. (D evlet a r ş i v i , H *124l/n o t3l44?-D )V e bunu iz le y e n 34447*2 n olu b e lg e le r )

f in e başbakanlık a rş iv in d e karaman v a l i s i A li P aşa i l e Adana V l i s i E s a t Paşaya "Vnemenc i oğlu Habib Bey aleyh in e B a b ıa liy e ^nri'EvTbr g ö n d e rild iğ i b ilin m e k te d ir. (Başbakanlık a rş * k arto n no 107* deki a rz t e z k e r e l e r i ve Lultoaa Mahmut 2*n in ferm an ı)

M ısırdan s e le n İbrahim P aşa kamanda s ındalcl :iemet A li P aşaiif^ k erleT İ Ç ukurova'yı zap ted ip Gül ek B o in z m ı anarak

İ ç anadoluya i l e r l e d i ğ i zam aıyM enem ene!oğullarının g e n e llik le durumu id arey e ç a l ı ş t ı k l a r ı » b i r kısm ının İbrahim P aşa*ya

hizm et ..ederken, b i r bölümünün Oamanlı ordusu t a r a f ı n a g e ç t i k l e r i bilinmde t o d i r .M ı e ı r l ı İbrahim Paşaya hizı e t eden son a ş i r e t

r e i s i Ahmet Bey 1865 y ılın d a (/ukurovadaki d e r e b e y lik le r e , son vermek ilzere gön d erilen F ı r k a - i İ s la h iy e k a r a r ı y l a İû. tanbul _

sürgün ed ilm iş t i r .Ahmet Bey ömrünün sonuna kadar bn sürgün ün k e n d ile rin e ıçrsulanm asının k e n d ile rin e uygulanması.'¿m do ,ru

olmayac ğ ı n ı dtiştindü.Oğulu Mehmet ü evfik P aşa ü sk ü p 'te kaymakafc^ iken oartya^'öu konudş* çok nazile b i r d ile k çe i l e başouim ış uur* ^ Bu uzun d ile k ç e i l e Esnem encioğullarının, halisiz y e re İ s t : n b u l'^

g ö n d e rild ik le rin e do d e ğ in ilm e k te d ir.* (E- şkbk. a r ş i v i , m e c lis i cifdısus» B ,1 2 8 2 /v e 1 2 5 6 —3o n oiu b elge*

İ s ta n b u l'd a ölen son ker.emencioğulu a ş i r e t i n i n r e i s i Ahmet Bey (1 7 9 9 -1 8 7 3 ) i n , i k i eşinden on çocuğu olmuştur* Bunlardan i. hmet ib v fik P a ş a , B acı ünbib Bey, Abdullah ney ve r i f a t B e y ,^ > v ^ S t d e v le t h izm etlerin d e b ulu nm uşlard ır, m küçül: oğlu olan P d fa t B ey, OsmanlI imp. nun son dönem

sen? t o başkenlarındandl • Aynı zamanda e s k i m aliye n en in i arın d an olan K if a t Bey, Namık K em al'in damadıydı .

A tatürk döneminde uzun y ı l l a r Anado» A je n s ın ın ın ^ n e l ^üdürİJJ^yapm ış olan Muaf fa k Men: en cioğu lu i l e ünlü diplom atım ız

-j t nra£q*»4r-0.uş^turmaktaki büyjik -A ^ fc ^ y le J^ m n a n pejcas büyükelçi kümen Menemene i oğlu , K if a t -Bey' in

/ '' . srV cf}jj,İP JJ'û* ,'jJi vj> ^ J ^ «A--? W2 *a> r ,.7 -v / ■ ir-? [> ' ) P

n

p

í í í ' ¿

> / j r

J }

Taha Toros Arşivi