YAŞIYOR
HÂLÂ..
&
OKTAY AKBAL
Evet
Hayır
«Bedreddin yaşıyor mu bâlâ»Çelebi Mehmet böyle soruyor kendi kenedine, ya da lala rına, yani veziriazamına. Şair böyle düşlemiş. Koskoca padişah korkusunu yenememiş, halkın bilinçlenmesinde, iyiyi kötüyü, doğruyu yanlışı anlamasında güçlü bîr ışık yakmış adamın ölüp gittiğine inanamıyor. Belki de sezgiyle biliyor, büsbütün yok olamaz böyleleri. İster as, ister kes, ister doğra, ister bin lerce parçaya böl. Çoğalırlar, çoğalırlar, binlere, on binlere, milyonlara dağılırlar....
Hilmi Yavuz bir süredir Simavna Kadısı Şeyh Bedred- din’i şiirleştiriyor. Bedreddin, Börklüce Mustafa, Torlak Ke mal, Celebi Mehmet sırayla konuşuyorlar bu dizelerde: «Biz ki sevdamızı, alaca -kıl bir heybe gibi sunduk- aba terlikle de nizi yürüyenlere- gölgemiz dağlara vurunca.» Aba terlikle de nizi yürüyenler devrilmiştir birbiri ardınca. Şeyh Bedreddin yakalanıp Serez çarşısında asılmıştır. Nazım Hikmet’in yaz dığı gibi «Yağmur çiseliyor - Serez çarşısı dilsiz - Serez çarşı sı kör - Havada konuşmamanın görmemenin kahrolası hüznü - Ve Serez çarşısı kapatmış elleriyle yüzünü - Yağmur çiseli yor.»
Evet, hepiniz bilirsiniz, yıllar yıllar önce Nazım Hikmet, Simavna Kadısı Şeyh Bedrettin Destam’nı yazmıştı. En güçlü yapıtlarından biridir bu. Belleklerde yaşar dizelerin ço ğu: «Hep bir ağızdan türkü söyleyip - Hep beraber sulardan çekmek ağı - demiri oya gibi işleyip hep beraber - hep beraber sürebilmek toprağı - ballı incirleri hep beraber yiyebilmek - ya rin dudağından gayri her şeyde - her yerde - hep beraber - di yebilmek için - on binler verdi sekiz binini - yenildiler.»
Nazım'dan sonra bu konuyu yeniden işlemeye yürek ister. Bir konu bir kişi tarafından işlenmez, özellikle şiir alanında. Ama Nazım Hikmet’in Şeyh Bedreddin’in serüvenim anlatan dizelerinden sonra bu konuyu bir kez daha yazmak pek çok kişinin yanaşmayacağı tehlikeli bir denemedir. Yavuz, bu işi yapmıştır. Hem de kendi kişiliğini, yeteneğini göstererek... «Ye ni A» dergisinin son sayılarında birbiri ardına yayınlanan bu şiirler topluca okunduğunda Yavuz'un ince duyarlığiyle top lumcu tutumunun birleşmesinden etkileyici bir güzelliğin or taya çıktığı görülecektir.
Yavuz, neden gerek görmüş Şeyh Bedrettin üzerine bir kez daha eğilmeye, bu ünlü düşünürümüzü şiirlerinde yaşat maya? Bedrettin’in felsefesinin ayrıntılarına inmek bir kısa cık yazıda olacak iş değil. Ama özetlemek gerekirse Bedrettin’e göre madde ile ruh bir gerçeğin iki yüzüdür, madde ile ruhun kökü birdir! «Varlığın bütün mertebeleri cisimler âleminde ortaya çıkar. Öyle ki cisimler âlemi hepten ortadan kalkıp yok olduğu takdirde ruhlar ve soyut gerçekler de ortadan kal kıp yok olur». Varlıkların eti kusursuzu insandır, en karşıt güç ler insanda toplanır, iyilikle kötülük sürekli bir savaş halin dedir, bilge kişi iyilikle kötülüğün savaşından iyiliğin zaferiy le çıkandır.
Görülüyor ki 14. yüzyıl sonu ile 15. yüzyılın başmda yaşa mış Şeyh Bedrettin hem düşünceleri, hem de yaşamıyle, ay rıca bu fikirlerini uygulamada gösterdiği eylemiyle de ilginç bir kişidir. Osmanlıya karşı ayaklanan yoksul halkın bağlandığı bir lider olmuş, bunun karşılığında da ipe çekilmiştir. Bir dü şünür asılmakla yok olmaz elbet. Kurşuna dizmek, kellesini uçurmak, hapiste yıllar yılı çürütmek o düşüncenin yayılmasını önlemez. Nitekim Bedrettin’in fikirleri de ölümünden sonra Anadolu’da yaygınlaşmış, benimsenmiştir.
Hilmi Yavuz Birinci Mehmet’i konuşturuyor:
«Bedrettin yaşıyor mu hâlâ», sorusu içini kemirmektedir balkm isyanını kanla boğan padişahın... Veziriazamına soru yor: «Dersin ki onun mülhidlerini - ormandan ayırmak olası değil - saçları taflandır, ve çağla - ve alm ak ketende yaban çiçeği - gibi dağılan onlardı, laia.»
Bakıyor, düşünüyor, okuyor, sonra anlıyor: «Kuşlarla akan ipeği - Göllerde uçan çiniyi - ve sevdayı, umarsız kına çiçeği - gibi bölüşen onlardı, lala - Bedreddin yaşıyor hâlâ.»
Bedreddin yaşar, Bedreddin’ler ölmezler. Yüzyıllar sonra dizeler yazılır onlar için. Simgeleşirler, doğaya karışır, yeryü zünün bütün insanlarında yer ederler.
Evet, «Bedreddin yaşıyor hâlâ.»
