DOSTLUK DERNE⁄‹ BÜYÜKELÇ‹L‹⁄‹ STRATEJ‹K ARAfiTIRMALAR MERKEZ‹
SEMPOZYUM
Ç‹N HALK CUMHUR‹YET‹’N‹N EKONOM‹K
KALKINMASI, Ç‹N-TÜRK‹YE ARASINDA ‹KT‹SAD‹
ALANDA ‹fiB‹RL‹⁄‹ VE FIRSATLAR
YAYINA HAZIRLAYAN Dr. Ahmet Zeki Bulunç
ISBN-978-975-8571-42-0
15 Aral›k 2009
AÇILIfi KONUfiMALARI Kemal Baytafl
Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i Baflkan› Prof. Dr. Korkut Ersoy
Baflkent Üniversitesi Rektör Vekili
KONUfiMACILAR Li Wuwei
Çin Halk Siyasi ‹stiflare Konferans› Baflkan Yard›mc›s› Ma Zhengang
Çin Uluslararas› Araflt›rma Enstitüsü Baflkan› Tolga Bermek
T. C. D›fliflleri Bakanl›¤› Genel ve ‹kili Ekonomik ‹liflkiler Dairesi Baflkan› Yao Kuangyi
Çin Halk Cumhuriyeti Eski Türkiye Büyükelçisi Alper Maçkan
TÜRSAB 19. Dönem Yönetim Kurulu Üyesi Yrd. Doç. Dr. K. Ali Akkemik
Baflkent Üniversitesi ‹‹BF ‹ktisat Bölümü Ö¤retim Üyesi Gong Xiaosheng
Çin Halk Cumhuriyeti Türkiye Büyükelçisi
Tarih: 15 Aral›k 2009 Saat:15.00
Yer: Baflkent Üniversitesi Ba¤l›ca Kampusü Prof. Dr. ‹hsan Do¤ramac› Konferans Salonu Eskiflehir Yolu 20. Km/ANKARA
Tel:0312-234 10 10/1201-1207 Faks: 0312- 234 15 46 http://sam.baskent.edu.tr, e-posta:sam@baskent.edu.tr
SUNUCU- De¤erli kat›l›mc›lar; Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i, Çin Halk Cumhuriyeti Büyükelçili¤i ve Baflkent Üniversitesi Stratejik Araflt›rmalar Merkezi taraf›ndan haz›rlanan “Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ekonomik Kalk›nmas›, Çin-Türkiye Aras›nda ‹ktisadi Alanda ‹flbirli¤i ve F›rsatlar” Sempozyumuna hofl geldiniz.
Aç›l›fl konuflmas›n› yapmak üzere, Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i Baflkan› Kemal Baytafl’› davet ediyorum.
KEMAL BAYTAfi (Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i Baflkan›)- De¤erli konuklar; Türkiye-Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i ile Çin Halk Cumhuriyeti Uluslararas› Dostluk Derne¤i, geçti¤imiz 19 y›ld›r iki ülke aras›nda her alanda dostluk iliflkilerinin daha da gelifltirilmesi için u¤rafl veriyor, muhtelif etkinliklerde bulunuyor. Bu ba¤lamda, bugüne kadar parlamenterler, üst düzey bürokratlar, yarg› mensuplar›, bilim, ifladamlar› ve gazetecilerden oluflan 30’u aflk›n de¤iflik heyetler teati edildi, kültürel ve sanatsal etkinlikler gerçeklefltiriliyor. Bu kez derne¤imiz, Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçili¤i ve Baflkent Üniversitesi iflbirli¤iyle bugünkü sempozyum düzenleniyor. Bununla Türkiye ve Çin aras›ndaki, özellikle ekonomik iliflkileri daha da güçlendirmek amaçlan›yor.
Çin, büyük bir dünya devi olarak her geçen y›l yörüngesine oturuyor. Türkiye de enerji yollar›, stratejik, ekonomik de¤er ve imkânlar›yla büyük bir bölgesel potansiyel ülke konumundad›r. Bu nedenle, iliflkilerimiz daha büyük bir önem kazan›yor.
Bugün dünya nüfusunun 1/4’ü Çin’de yafl›yor. Böyle bir ülkenin kalk›nmada büyük zorluklarla karfl›laflaca¤› kuflkusuzdur. Ama Çin, özellikle 1979’da Baflkan Deng fiaoping, Çin için devrim say›lacak d›fla aç›lma, at›l›m politikalar›yla bunu büyük ölçüde baflar›yor. Bundan 15-20 y›l önce baflta Pekin, fianghay olmak üzere, Çin’i ziyaret edenler, bugün ayn› yerlere gittiklerinde hayret ve takdirle bambaflka bir görüntüyle karfl›lafl›rlar. Özellikle 1997’de Hong Kong’un Çin’e geçmesiyle Çin, ak›lc› ve kendilerine özgü “Siyasette komünizm, ekonomide liberalizm” diye adland›r›lan bir model oluflturuyor. “Hong Kong’un statüsüne dokunmayaca¤›z” dediler, sözlerinde durdular. Bu politika hem Hong Kong, hem de Çin’e büyük bir sayg›nl›k ve güvence sa¤l›yor. Bugün dünyadaki en büyük 500 flirketin 425’i Çin’de faaliyette bulunuyor. 640 bin proje için yat›r›m yap›l›yor. Çin’e geçen y›l itibariyle y›lda 111 milyar dolar yabanc› sermaye giriyor. Geçti¤imiz 30 y›l içinde Çin’e giren yabanc› sermaye miktar› 900 milyar dolar› afl›yor. Bunda da en büyük etken, yabanc› sermayeye verilen güvence ve teflvikler oluyor. Çin’in özellikle Dünya Ticaret Borsas›’na dâhil olmas›, dünya piyasas›nda olay
yarat›yor, Türkiye dâhil tüm ülkeler bundan etkileniyor, ama kimse rekabet için k›l›n› k›p›rdatm›yor. Baflta maliyet düflürücü gerekli imkân, teflvik ve önlemler al›n›yor. Dünyan›n en pahal› elektri¤i, yak›t›, altyap› giderleri Türkiye'de bulunuyor.
Türkiye ile Çin aras›ndaki ticaret hacmi, Türkiye aleyhine bir durum arz ediyor. Türkiye, Çin’e y›lda 1.9 milyar dolarl›k ihracat yap›yor, buna karfl›n Çin’den 12.6 milyar dolarl›k mal ve ürün ithal ediyor. Türkiye, art›k yüzünün yar›s›n› da Orta Asya ve Uzakdo¤u’ya çevirmek ve bu anlay›flla gerekli giriflimi yapmak, önlemleri ciddiyetle ve yo¤un bir flekilde anlatmak zorundad›r. Turizm konusunda da ayn› olumsuzluklar yaflan›yor. Bugün Çin’den Türkiye'ye gelen turist say›s› 60 bini geçmiyor. Oysa Çin’in nüfusunun binde 1’i bile Türkiye'ye gelmifl olsa, 1,5 milyon turist eder. Turizm ve Kültür Bakanl›¤›’n›n bu ülkede Türkiye’yi gere¤i gibi tan›tabildi¤i söylenemez. Bu konuda daha etkin, profesyonel yöntemlerle tan›t›m yap›lmas› gerekiyor. Bakanl›k, turizm bürosunu kifli bafl›na düflen milli gelirin daha fazla oldu¤u, daha kalk›nm›fl bir bölge olan fianghay’da açmas› daha uygun olabilir. Turizm ve Kültür Bakanl›¤›’n›n bu ülkeye daha fazla ödenek ve deneyimli tan›t›m elemanlar› göndermesi gerekiyor.
Bu toplant›n›n iliflkilerimize olumlu katk›lar sa¤layaca¤›na inan›yorum. Bu sempozyumun gerçeklefltirilmesinde de¤erli iflbirli¤i için Çin Halk Cumhuriye-ti Ankara Büyükelçili¤i ve Baflkent Üniversitesi Rektörlü¤ü’ne teflekkürlerimi sunuyorum.
Sayg›lar›mla.
SUNUCU- Aç›l›fl konuflmas› için Baflkent Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Korkut Ersoy’u kürsüye davet ediyorum.
Prof. Dr. KORKUT ERSOY (Baflkent Üniversitesi Rektör Vekili)- Say›n Ekselanslar› Gong Xiaosheng Çin Halk Cumhuriyeti Büyükelçisi, Li Wuwei, Ma Zhengang, Yao Kuangyi, Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i Baflkan› Say›n Kemal Baytafl, Türkiye Cumhuriyeti D›fliflleri Bakanl›¤› Yetkilisi, say›n konuflmac›lar, konuklar ve sevgili ö¤renciler;
Baflkent Üniversitesi kurucusu ve Rektörümüz Prof. Dr. Mehmet Haberal ad›na sizlere hofl geldiniz diyorum.
Çin Halk Cumhuriyeti, ekonomik kalk›nmas› ve dünya ekonomisi üzerine etkisi, beraberinde birçok f›rsatlar› ve riskleri getirmifltir. Biz üniversite olarak, Türkiye Cumhuriyeti ve Çin Halk Cumhuriyeti aras›nda ekonomik ve ticari paylafl›mlar›n yan›nda, e¤itim alan›nda da iflbirli¤i olanaklar›n›n
yarat›lmas›n› amaçl›yoruz.
Üniversitemizde aç›lan foto¤raf sergisi, Baflkent Üniversitesi Stratejik Araflt›rmalar Merkezi’nin düzenledi¤i bu toplant› ve benzeri iflbirli¤i gayretleri, dünyaya örnek olmufl ba¤›ms›zl›k mücadelelerinden geçmifl olan Türkiye ve Çin halk›n›n birbirlerini daha iyi tan›mas›n› sa¤layacakt›r.
Büyük gayretleri için Türk ve Çin Halk Cumhuriyeti D›fliflleri Bakanl›¤› temsilcilerine, Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i Baflkan›na ve Çin Halk Cumhuriyeti Türkiye Büyükelçisine teflekkürlerimi sunar›m. Sayg›lar›mla.
SUNUCU- Sempozyumun ilk konuflmac›s› olarak Çin Halk Siyasi ‹stiflare Konferans› Baflkan Yard›mc›s› Li Wuwei’yi davet ediyorum.
L‹ WUWE‹ (Çin Halk Siyasi ‹stiflare Konferans› Baflkan Yard›mc›s›)- Türkiye Büyük Millet Meclisi Türk-Çin Parlamenterler Aras› Dostluk Grubu Baflkan› Say›n ‹hsan Arslan, Baflkent Üniversitesi Rektör Yard›mc›s› Say›n Korkut Ersoy, Han›mefendiler, Beyefendiler, Arkadafllar;
‹lk önce Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i Baflkan› Say›n Kemal Baytafl’a beni bu seminere davet etti¤i için teflekkür ederim.
Burada Çin’in geliflmesi ve Çin-Türkiye iliflkilerinin geliflme f›rsatlar› konular›nda Çin-Türkiye dostlu¤unu destekleyen arkadafllarla iflbirli¤i yapmaktan büyük bir mutluluk duymaktay›m. Güzel ülkenizi ilk defa ziyaret ediyorum. Türkiye'nin uzun tarihi ve zengin kültürleriyle karfl›laflmaktan, Türkiye'nin ekonomik ve toplumsal geliflmede yakalad›¤› baflar›lara tan›k olmaktan ve iki ülke halklar› aras›ndaki derin duygular› ve dostlu¤u duymaktan son derece onurland›m. Bu vesileyle Çin halk›n›n içten selamlar›n› ve güzel dileklerini Türk halk›na iletmek istiyorum.
K›sa süre önce Yeni Çin’in kuruluflunun 60. y›ldönümünü coflkuyla kutlad›k. 60 seneden beri, özellikle reform ve d›fla aç›lma uygulamalar›n›n hayata geçirildi¤i son 30 y›lda, Çin’de yaflayan bütün etnik gruplardan halk›m›z, Çin Komünist Partisinin liderli¤inde gönül birli¤i içinde zorlu bir mücadele vermifl, reform ve d›fla aç›lma sürecini ve modernleflme inflas›n› kararl›l›kla ilerletmifl, dünyan›n dikkatini çeken baflar›lara imza atm›flt›r. Çin’in Gayrisafi Yurtiçi Has›las› (GDP’si), devletin yeni kuruldu¤u döneme göre 77 kat art›rm›fl, kifli bafl›na düflen milli gelir (GDP) ise 100 dolar›n alt›nda iken 3 bin 200 dolar›n üzerine ç›km›fl, halk›n yaflam seviyesi yoksulluktan orta halli refah toplumu aflamas›na ulaflm›fl, k›rsal bölgelerdeki yoksul nüfus 250 milyondan 10 milyona düflmüfltür.
Altm›fl seneye geri dönüp bak›ld›¤›nda elde etti¤imiz önemli deneyimler flunlar: Çin’in gerçeklerinden hareket etmenin ›srar edilmesi, Çin’e özgü sosyalizm yolunun kararl›l›kla izlenmesi, ekonominin gayretle gelifltirilmesi, halk›n yaflam›n›n sürekli iyilefltirilmesi ve toplumsal istikrar›n korunmas›d›r. Ekonomi, bir ülkenin kendi gücüne dayanarak güçlenmesinin temelidir. Geliflme ise tüm sorunlar›n anahtar›d›r. Geliflme olmaks›z›n toplum ilerleyemez. Reform geliflmenin itici gücüdür. ‹stikrar geliflmenin ön flart›d›r. ‹stikrar olmadan hiçbir fley olam›yor. Halk›n yaflam›n› sürekli iyilefltirmeyi reform, geliflme ve istikrar aras› iliflkileri düzenlemenin önemli bir kaynaflma noktas› olarak kabul ediyoruz. Toplumsal istikrarda reform ve geliflmeyi ilerletiyoruz; reform ve geliflme ile toplumsal istikrar› sa¤l›yoruz.
Altm›fl senede elde etti¤i büyük baflar›lara ra¤men Çin hâlâ geliflmekte olan bir ülke. Kifli bafl›na düflen milli gelir (GDP) bak›m›ndan dünyan›n 104. s›ras›nda bulunuyor. Modernleflmeyi ve tüm halk›n ortaklafla zenginleflmesini gerçeklefltirmeliyiz. Önümüzde daha uzun bir yol var. Çin halk›, reform ve d›fla aç›lmay› kararl›l›kla ilerletecek, orta halli refah toplumunu kapsaml› bir flekilde infla edip sosyalist modernleflme sürecini h›zland›rmak için mücadele edecek.
Geçen sene ortaya ç›kan küresel finans krizi, Çin ekonomisine yeni meydan okuma oluflturdu. Bu dolay› Çin hükümeti, makro ekonomik politikalar› zaman›nda düzeltip, ekonominin istikrar›n› ve nispeten h›zl› geliflmesini kurmay› ekonomik çal›flmalar›n öncelikli görevi olarak kabul etmifl, etkin mali politika ve uygun esnek para politikas›n› uygulam›flt›r. Ayr›ca iç talebi geniflletme, sektörel yap›y› düzenleme, ekonomik büyümeyi h›zland›rma ve halk›n yaflam›n› iyilefltirme gibi bir dizi önlemler al›nm›flt›r. Bugün söz konusu önlemler olumlu sonuçlar vermeye bafllad›. Çin’in ekonomisi istikrara kavuflarak iyilefliyor. Ortaya konan yüzde 8’lik ekonomik büyüme h›z› hedefi hayata geçirilebilecek. Ama ülkemizin ekonomik geliflmesinin önünde pek çok zorluk ve meydan okuma bulunuyor. Ekonomideki canlanma henüz istikrarl›, sa¤lam ve dengeli de¤il. Çin, ekonomik yap›y› düzeltmeyi bafll›ca görev olarak yürütecek, iç talebi, özellikle tüketimi teflvik etmekle ekonomik büyümeyi h›zland›rmaya daha büyük önem verecek. Etkin mali politika ve uygun esnek para politikas›n› uygulamaya devam edecek, küresel finans kriziyle mücadeleye yönelik plan paketini bir bütün olarak hayata geçirecek, ekonomik toparlanman›n temelini sa¤lamlaflt›racak, halk›n yaflam›n› güvence alt›na al›p iyilefltirecek, yap›sal düzenlemeyi ve kendi gücüne dayanarak yarat›c›l›k yapmay› h›zland›racak, ekonomiye katk› yapabilecek yeni alanlar› gelifltirecek, ekonomik toparlanmay› h›zland›racak, ulusal ekonominin istikrarl› ve nispeten h›zl› bir flekilde geliflmesini gerçeklefltirmeye çal›flaca¤›z.
Arkadafllar,
Çin, çok milliyetli, çok dinli bir ülkedir. Altm›fl senedir tüm etnik gruplar uyum içinde yaflayarak ülke ve toplumun geliflmesini ortaklafla ilerletmifltir. Çin’in geliflmesi bütün etnik gruplara mensup halk›n ortak çabalar›ndan ayr›lmaz. Bunun yan› s›ra, Çin hükümeti, bölgesel etnik özerklik sistemini kararl›l›kla izleyip iyilefltirmifl, etnik gruplar aras›nda eflitlik sa¤lam›fl, az›nl›k etnik gruplar›n ve onlar›n toplu halde yaflad›klar› bölgenin ekonomik ve kültürel geliflmesini h›zland›rm›flt›r.
Çin’de yaflayan 20 milyonu aflk›n Müslüman’›n dini inançlar›na, geleneksel kültürlerine ve yaflam al›flkanl›klar›na kapsaml› flekilde sayg› gösterilmifltir. 1955 y›l›nda kurulmufl olan Sincan (Xinjiang) -Uygun Özerk Bölgesi, Çin’in yüzölçümü en büyük olan eyalet düzeyinde idari bölgesi, 47 etnik gruba sahiptir. Yeni Çin’in kurulmas›ndan bu yana geçen 60 senede Çin’in tüm etnik gruplar›ndan halk›n büyük yard›m› ve deste¤iyle, Sincan (Xinjiang)’daki çeflitli etnik gruplara mensup vatandafllar çetin bir mücadele vererek yaflam seviyesini gözle görülür flekilde yükseltip, ekonomiyi h›zla gelifltirmifltir. 1949 y›l›ndan 2008 y›l›na kadar Sincan (Xinjiang) bölgesi gayri safi yurt içi hâs›la birkaç yüz milyon Yuan’dan 420.3 milyar Yuan’a ç›km›flt›r. Kifli bafl›na düflen milli gelir (GDP) üzerinden 19 bin Yuan’a ulaflt›. Bununla birlikte, Sincan’da bütün toplumsal davalar sürekli gelifltirilmifl, etnik kültürler koruma alt›na al›nm›fl, etnik gruplar aras›nda eflitlik ve dayan›flma sa¤lanm›fl, tüm etnik gruplar dini özgürlük hakk›na sahip olmufltur. Bugün Sincan, tarihinde en iyi olan geliflme dönemine girmifltir. Sincan’›n yar›nlar›n›n daha güzel olaca¤›na inan›yoruz.
Arkadafllar,
Çin’in geliflmesi dünyadan ayr›lmaz, ‹slam ülkelerinin deste¤i ve yard›m›ndan da ayr›lmaz. Uzun süredir Çin ile ‹slam ülkeleri, kendi ilgilendi¤i önemli konularda birbirini destekleyip, kendi ülkelerinin inflas›nda karfl›l›kl› yard›mlaflarak derin dostlu¤u kurmufltur. Dünya uygarl›klar› çeflitlilik özelli¤i tafl›yor. ‹nsano¤lu uygarl›¤›n›n hazineleri olan Çin Uygarl›¤› ve ‹slam Uygarl›¤›, insanl›k toplumunun ilerlemesi ve geliflmesinde silinmez katk›larda bulunmufltur. Çin, ‹slam ülkelerinin dini ve kültürel özelliklerine sayg› duyup, ‹slam ülkeleriyle iflbirli¤ini güçlendirip ortak geliflmeyi h›zland›rmay›, kal›c› bar›fl ve ortak refaha dayal› uyumlu dünyay› infla etmeyi arzu ediyor. Türkiye, önemli ‹slam ülkelerinden biridir. Antik medeni ülkeler olan Çin ve Türkiye aras›ndaki dostane temaslar çok eskiye dayan›yor. 1971 y›l›nda iki ülkenin diplomatik iliflkilerini kurmas›ndan itibaren, özellikle son y›llarda üst
düzeyli karfl›l›kl› ziyaretler sürdürülmüfl, ekonomik ve ticari iflbirli¤i günden güne geniflletilmifl, siyaset, kültür ve teknoloji gibi alanlardaki dostane iflbirli¤i sürekli gelifltirilerek büyük mesafe kaydedilmifltir. Türkiye hükümetinin uzun süredir Çin halk›n›n devlet egemenli¤i ve toprak bütünlü¤ünü korumas›na verdi¤i anlay›fl ve destekleri takdirle izliyoruz. Türkiye'nin ilgili taraflar›na Çin’in depremle mücadelesi ve Pekin (Beijing) Olimpiyat Oyunlar›’na yard›m sa¤lad›¤› için teflekkür ediyoruz.
Çin ile Türkiye, ekonomiyi gelifltirme ve halk›n yaflam›n› iyilefltirme gibi ortak görevleriyle karfl› karfl›ya bulunuyor; dünya bar›fl›n› koruma, uygarl›klar aras› diyalogu ilerletme ve ortak geliflmeyi gerçeklefltirme konular›nda ayn› fikirleri paylafl›yor. Bu nedenle, iki ülkenin karfl›l›kl› sayg›, eflitlik ve karfl›l›kl› yarar temelindeki iliflkilerinin daha da gelifltirilmesi, iki ülke halklar›n›n esas ç›karlar›na oldu¤u gibi, bölgenin, hatta dünyan›n bar›fl ve geliflmesine de hizmet edecek.
Halihaz›rda uluslararas› bölgesel geliflmelerde büyük de¤iflim ve düzenleme dönemi yaflan›yor. Küresel finans krizinin meydana ç›kmas› ve yeni uluslararas› ekonomi yönetim sisteminin kurulma sürecinin h›zland›r›lmas›yla Çin ile Türkiye'nin ortak ç›karlar› giderek art›yor. Türkiye taraf›yla ortak çaba sarf ederek, ikili siyasi iliflkilerinin daha da derinlefltirip, iki ülkenin ç›karlar›n› ilgilendiren en önemli sorunlarda birbirini anlay›p desteklemek istiyoruz. Bununla birlikte, ekonomi, ticaret, kültür ve turizm gibi alanlarda karfl›l›kl› yarar ve ortak kazanç temelinde iflbirli¤imizi geniflletip, ortak refah› gerçeklefltirmeyi arzu ediyoruz. Çin hükümeti ve halk›, iki taraf›n uzun vadeli karfl›l›kl› temaslarda kurdu¤u dostlu¤a büyük de¤er veriyor. Stratejik seviyede Türkiye ile iflbirli¤ine önem verip güçlendirmeye devam edecek. Arkadafllar,
Türk-Çin Dostluk Derne¤i ve buradaki arkadafllar, uzun süredir Çin ile Türkiye'nin ve iki ülke halklar›n›n dostlu¤unu derinlefltirmek için büyük çaba sarf etmifllerdir. Bu vesileyle hepinize içten teflekkür ediyorum. Bu sefer Çin halk›n›n Bar›fl ve Silahs›zlanma Derne¤i heyetine baflkanl›k edip Türkiye’yi ziyarete geldim. Sivil toplum örgütleri aras›ndaki temas, ülkeler aras› iliflkileri gelifltirmesinin önemli bir yoludur. Çin halk›n›n Bar›fl ve Silahs›zlanma Derne¤i, ulusal bir sivil bar›flç› toplulu¤u olarak, Çin ile Türkiye halklar›n›n dostane temaslar› ve karfl›l›kl› anlay›fl›n› ilerletmek, iki ülkenin uzun vadeli dostlu¤unun toplumsal temelini sa¤lamlaflt›rmak amac›yla çaba sarf edecek. Çin ile Türkiye'nin ve iki ülke halklar›n›n dostane iliflkilerinde daha güzel, daha parlak yar›nlar›n olaca¤›na inan›yorum. Teflekkürler.
SUNUCU- Çin Uluslararas› Araflt›rma Enstitüsü Baflkan› Ma Zhengang’› davet ediyorum.
MA ZHENGANG (Çin Uluslararas› Araflt›rma Enstitüsü Baflkan›)- Say›n konuklar sizlere kat›l›m›n›z için ve bu paneli düzenleyenlere teflekkür ediyorum.
Konuflmamda “Çin D›fl Politikalar› ve Çin ile Türkiye Aras›ndaki ‹liflkiler’den söz edece¤im,
Bu y›l, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluflunun 60. y›ldönümüdür. Bu 60 y›l içerisinde Çin’de çok büyük de¤iflimler yafland›. Çeflitli alanlarda ola¤anüstü baflar›lar kazan›ld› ve özellikle d›fl iliflkiler alan›nda yaflanan geliflmeler çok dikkat çekicidir. Yeni Çin’in kuruluflunun ilk dönemlerinde Çin ile diplomatik iliflkileri bulunan ülke say›s› 18 idi ve uluslararas› toplumda hemen hemen hiçbir hakl› konuma sahip de¤ildi. Bugün Çin’in 171 ülke ile diplomatik iliflkisi vard›r ve en kapsaml› flekilde uluslararas› iliflkilerde yerini almaktad›r; dünya bar›fl›n› korumak, dünya ekonomisinin istikrar›na katk›da bulunmak ve küresel sorunlar› çözmek aç›s›ndan gittikçe daha önemli roller oynamaktad›r. Çin flu anda bütün dünyayla bar›flç›l iflbirli¤i içindedir ve geliflmekte olan yap›c› bir ülke imaj› sergilemektedir.
Çin’in d›fl iliflkilerindeki baflar›lar›n›n temelinde, Çin ekonomisinin h›zl› gelifliminden kaynaklanan devlet gücünün devaml› olarak artmas› bulunmaktad›r. Ve tabii ki, Çin d›fl politikalar› da her zaman do¤ru bir yol izlemektedir. Çin d›fl politikalar› hem devaml›l›¤› hem de uluslararas› senaryolar›n de¤iflimine göre evrimleflme niteli¤ine sahiptir.
Çin 60 y›l içinde her zaman ba¤›ms›z, özgürlükçü ve bar›flç›l d›fl politikalar izlemifltir. Her zaman bar›fl› ana merkeze koyan Çin d›fl politikalar›n›n temel noktas› ve nihai amac› dünya bar›fl›n› korumak ve iflgallere, savafllara karfl› olmakt›r. Ba¤›ms›zl›k ve özgürlük Çin d›fl politikalar›n›n ayr› bir özelli¤idir. Çin herhangi bir ülke veya gruba ba¤l› olmay›p, kendi ilkelerine ve tutumlar›na göre uluslararas› konular› de¤erlendirme, kendi tutum ve hareketine göre karar vermeyi savunmaktad›r. 1954 y›l›nda, Çin ve Hindistan, Myanmar ile birlikte karfl›l›kl› egemenli¤e ve toprak bütünlü¤üne sayg›, karfl›l›kl› içifllerine kar›flmama, karfl›l›kl› sald›rmama, eflitlik, karfl›l›kl› ç›kar ve bar›fl içinde bir arada yaflama befl ilkesini ortaya koydular. Yar›m yüzy›ldan beri bu befl ilke Çin’in uluslararas› sorunlar›n çözümünde ve di¤er ülkelerle iliflkilerini gelifltirme sürecinde en temel göstergeleri olmaktad›r.
1978 y›l› sonundan itibaren Çin reform ve d›fla aç›lma politikalar›n› uygulama-ya bafllam›flt›r ve böylece yurtiçi ifllerin ekseni ekonominin geliflmesine
kayd›-r›larak, modernleflme kalk›nmas› en önemli stratejik amaç haline gelmifltir. Çin’in içinde bulundu¤u uluslararas› statüko çok büyük de¤iflimler geçirmifl-tir; kutuplaflma ve ekonomik küreselleflme h›zl› bir flekilde yay›larak, bar›fl ve geliflme bu ça¤›n en önemli iki unsuru haline gelmifltir. Söz konusu yeni geliflmelere dayanarak, Çin d›fl politikalar›nda da devrim niteli¤inde birçok ciddi düzenleme yaflanm›flt›r. Pek çok yeni politika ve anlay›fl ortaya ç›km›flt›r. Çin dünyadaki çeflitlili¤i vurgulamakta ve çok tarafl› olmay› savunmaktad›r. Çin ülkeler aras› eflitlik ve karfl›l›kl› ç›kar temelinde iflbirli¤ine önem vermek-te, güney-güney ve güney-kuzey iflbirli¤inin pekifltirilmesi, yeni güvenlik kav-ram›, uluslararas› iliflkilerin demokratiklefltirilmesi, d›fl ülkelerle iflbirli¤inin kazan-kazan sistemine dayanmas›, dünyan›n bütün medeniyetlerinin birbir-lerinin üstünlü¤ünden yararlanmas› ve uzun süreli bar›fl›n hep birlikte tesisi, bar›fl ve refah›n birlikte sa¤lanmas› ve uyumlu bir dünyan›n kurulmas› konu-lar›nda tavsiyelerde bulunmaktad›r. Bütün bunlar dünya bar›fl›, geliflmesi ve iflbirli¤ine aktif bir flekilde katk›da bulunmaktad›r. Çin dünyadaki büyük ülkeler ile iliflkilerini iyilefltirme ve gelifltirmektedir. Kendi komflu ülkeleriyle dostça iflbirli¤ini derinlefltirip güçlendirerek, bütün geliflmekte olan ülkelerle dayan›flma içinde bulunarak, geliflmekte olan ülkelerin hakl› ç›karlar›n› savun-maktad›r. Çok tarafl› diplomasi aç›s›ndan Çin aktif rol oynayarak uluslararas› sistemin önemli bir kat›l›mc›s›, koruyucusu ve yap›c›s› olmufltur. Çin, kendi halk›n›n dünya halklar› ile karfl›l›kl› güven temelinde dostça temaslarda bulunmas›n› tavsiye etmektedir. Çin d›fl politikalar› ve pratikleri dünya çap›nda pek çok övgüyle karfl›lanmaktad›r.
Köklü tarih ve uygarl›ktan kaynaklanan Çin d›fl politikalar›, hem belli bir ça¤ özelli¤ine sahip olan birkaç neslin de¤erlendirme ve pratiklerinden faydalanan ve gittikçe tamamlanan bir teori sistemi, hem de uluslararas› de¤iflim trendlerine uygun gerekli bir alternatiftir. Genel olarak bak›ld›¤›nda Çin d›fl politika anlay›fl›n›n flu özellikleri bulunmaktad›r:
1. Bar›flç›l kalk›nma yolu izleme Çin d›fl politika anlay›fl›n›n en temel özelli¤idir. Ve afla¤›daki hususlar› içermektedir:
-Çin’in kalk›nmas›n›n nihai amac› Çin’in refah›n›, kültürünü ve yaflam seviyesini iyilefltirme ve yükseltmektir. Gelecek uzun bir dönem içerisinde Çin bütün akl›n› ve oda¤›n› kalk›nmaya, Çin halk›n›n hayat›n› zenginlefltirmeye ve çeflitlendirmeye verecektir. Uzun zamand›r hegemonyac›l›¤›n ma¤duru olan Çin kesinlikle ona karfl› ç›kmaktad›r.“Kendi istemedi¤in bir fleyi baflkas›na da yapma.” Hegemonyac›l›¤a her zaman karfl› ç›kan Çin, hiçbir zaman kendi hegemonyas›n› pekifltirme amac›nda olmam›flt›r ve uluslararas› alanda liderlik konumu talep etmemektedir.
faydalanarak, dünya ülkeleri ile karfl›l›kl› iflbirli¤ini aktif bir flekilde gerçeklefltirerek, kazan kazan ya da çoklu kazan sistemiyle gerçeklefltirmeye çal›fl›yor. Birlikte kalk›nmay› ve birlikte refaha ulaflmay› savunan Çin, d›fla yay›lma ve zora hiçbir zaman baflvurmadan kendi kalk›nmas›n›n baflka ülkenin ç›karlar›na zarar vermesine izin vermemektedir.
-Çin’in gelece¤i dünyan›n gelece¤i ile s›k› ba¤lant›lar içerisindedir. Çin halk›n›n güvenli¤i ve refah› uzun süreli dünya bar›fl›, güvenli¤i ve refah› ön flartlar›na ba¤l›d›r. Çin’in her zaman bar›flç›l ve istikrarl› bir uluslararas› çevreye ihtiyac› vard›r. Uluslararas› ifllerin aktif iflbirli¤i sa¤lay›c›s› ve yap›c›s› olarak Çin, uluslararas› düzenin ve sistemin bozulmas›n› istememektedir. Çin kendisinin eksen oldu¤u bir uluslararas› düzeni kurmak arzusunda de¤ildir. Aktif ve yap›c› çabalarla uluslararas› toplum ile beraber dünya halklar›n›n ortak menfaatlerini korumaya ve gelifltirmeye haz›rd›r.
-Çin flu anda geleneksel büyük ülkelerin kalk›nmas› ile tamamen farkl› olan bir bar›flç›l kalk›nma yolu izlemektedir. Bu yolun ruhu bar›flç›l bir uluslararas› çevre içinde kendisini gelifltirmek ve ayn› zamanda da kendi kalk›nmas›yla dünya bar›fl›na katk›da bulunmakt›r.
2. Karfl›l›kl› ç›karlar ve ortak kazan›m anlay›fl›, Çin’in kendine özgü koflullar›na göre ortaya ç›kard›¤› bir ç›kar ve iflbirli¤i anlay›fl›d›r. Küreselleflme sürecinde dünya ülkeleri aras›ndaki ç›karlar›n birleflmesi ve birbirlerine ba¤›ml›l›¤› sürekli derinleflmektedir. “S›f›r ve savafl” bu iki anlay›fl gittikçe pazar›n› kaybediyor. “‹flbirli¤i ve ortak kazanç” gittikçe kapsaml› bir mutabakat sa¤l›yor. Karfl›l›kl› ç›kar ve ortak kazanç anlay›fl› içinde, hem ç›kar hem dostluk, hem ilkeler hem de özel durumlar mevcuttur. Bu anlay›fl, “ç›kar ortaya ç›k›nca dostluk unutulur”, “her fleyi ç›kar için yapmak”, “kendi ç›kar› için baflkas›na zarar vermek” anlay›fllar›n›n tamamen tersidir. Çin’in d›fla aç›lma ve uluslararas› iflbirli¤i sürecinde karfl›l›kl› ç›kar ve ortak kazanç ilkesini izlemesi, Çin’in ortakl›k ve iflbirli¤i anlay›fl›n›n, tüm ülke halk›n›n temel ç›karlar›na ve uluslararas› trendlere uyumlu oldu¤unu göstermektedir. Kan›t çok aç›k: Çin’in kalk›nmas› sadece Çin halk›na yarar getirmekle kalmay›p bütün dünyaya pek çok imkân sa¤lamaktad›r. 2008 y›l›nda Çin ekonomisinin dünya ekonomisinin art›fl›na katk›da bulunma pay› %20’dir. Ve uluslararas› ticaret art›fl›na katk› pay› ise % 19’dur. Küresel mali krizin ortaya ç›kmas›ndan sonra Çin pek çok gerekli tedbiri alarak, iç pazar›n› geniflleterek ekonomisini istikrarl› ve h›zl› bir flekilde ilerleme seviyesini muhafaza etmifltir, bu y›l›n gayri safi yurtiçi has›las›n›n art›fl›n›n % 8 olmas› bekleniyor. Söz konusu tedbirler bölgesel ve küresel ekonomiyi çok olumlu etkilemektedir. Ayn› zamanda Çin, küresel mali krize yönelik uluslararas› iflbirli¤ine aktif bir flekilde kat›larak, üç kez G-20 zirvesinde sorumlu ülke rolü üstlendi¤inden
dolay› uluslararas› toplumun ciddi önem ve takdirlerini kazanm›flt›r.
Çin Asya bölgesi ile iflbirli¤i yapmay› çok önemsemektedir. 1997 y›l›ndaki Asya mali krizdeyken Çin Renminbi’nin de¤er kayb›na izin vermemekle birlikte krizdeki ülkelere elinden gelen yard›m› yapm›flt›r. Bugün Çin yine Asya’daki komflu ülkeleriyle beraber küresel mali krize meydan okumaktad›r. Çin birçok Asya ülkesi ve bölgesiyle iki tafral› veya çok tarafl› serbest ticaret anlaflmalar› ve baz› ülkeler ve bölgelerle toplam hacmi 23 milyar 500 milyon dolar olan 6 adet iki taraf› para de¤ifltirme anlaflmas›, toplam hacmi 650 milyar 100 milyon Yuan olan iki tarafl› ana para ile de¤ifltirme anlaflmas› imzalam›flt›r. Ve bölgesel sermaye, yard›m sistemi mekanizmas›n›n görevini iyice güçlendirmifltir. 2010 y›l›nda 1.9 milyar nüfusa sahip olacak ve gayri safi yurt içi has›las› miktar› 6 trilyon dolara ulaflacak olan Çin ile Do¤u ve Güney Asya Ülkeleri Birli¤i serbest ticaret bölgesi kurulmas› tümüyle tamamlanacakt›r. Söz konusu hususlar tamamen Çin’in karfl›l›kl› ç›kar ve ortak kazanç anlay›fl›n›n göstergesidir. Tabi ki bu anlay›fl sadece ticaret iflbirli¤i ile s›n›rl› de¤ildir ayn› zamanda da salg›n hastal›klar›n kontrolü ve uluslararas› do¤al afetlere yönelik yard›mlara ve benzeri birçok alana da uygulanabilir.
3. Uyumlu bir dünya kurma anlay›fl›, Çin’in kendine özgü koflullardan ç›kard›¤› bir dünya düzeni bak›fl›n› yans›tmaktad›r. 2005 y›l›nda Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Baflkan› Say›n HU Jintao, Birleflmifl Milletler’in kuruluflunun 60. y›ldönümü için düzenlenen liderler zirvesinde ebedi bar›fl, ortak refah ve uyumlu bir dünya oluflturma tavsiyesinde bulunmufltur. Ve bu tavsiye üç unsuru içermektedir.
a. Bar›fl ve güvenlik: ‹nsanl›k tarihi boyunca bütün ülke halklar›n›n gelece¤inin ve ç›karlar›n›n bugünkü gibi, bu kadar s›k› bir flekilde birbirine ba¤l› oldu¤u görülmemiflti. Dünya bar›fl› ve güvenli¤i olmazsa hiçbir ülke kendi güvenli¤ini ve istikrar›n› sa¤layamaz ve gelifltiremez. Dünya savafl› ya da kapsaml› bir çat›flma olas›l›¤›n›n gittikçe zay›flamas›na ra¤men, geleneksel güvenlik sorunlar› hala devam etmekte ve her geçen gün yeni güvenlik sorunlar› ortaya ç›kmaktad›r. Çin karfl›l›kl› güven ve karfl›l›kl› ç›karlar›n eflit oldu¤u ve iflbirli¤i eksenli yeni güvenlik anlay›fl›n› savunmaktad›r. So¤uk savafl düflüncelerinden vazgeçilerek uluslararas› toplumun iflbirli¤i arac›l›¤› ile ortak güvenli¤inin sa¤lanmas› gerekti¤ini vurgulamaktad›r. fiiddete baflvurma veya fliddetle tehdit etme yerine, bar›flç› yöntemlerle uluslararas› çat›flmalar›n ve ülkeler aras› anlaflmazl›klar›n çözülmesini savunmaktad›r.
b. ‹flbirli¤i ve geliflme: ‹nsan hayat› ve gelece¤iyle iliflkili olan geliflme bütün ülkelerin ortak iste¤idir. Bütün ülkelerin geliflmeleri birbirlerine ba¤l›d›r. Geliflmekte olan ülkeler ilerleyemezse dünyan›n dengeli, kapsaml›,
sürdürülebilir kalk›nma gerçeklefltirmesi beklenemez. Geliflmifl olan ülkeler, Birleflmifl Milletlerin “yüzy›l geliflme hedefi”nin gerçeklefltirilmesi ve geliflmekte olan ülkelere, özellikle en yoksul ülkelere yard›m edilmesinin sa¤lamas› bak›m›ndan büyük bir sorumluluk üstlenmektedir. ‹flbirli¤i bütün küresel sorunlar›n çözümü aç›s›ndan en yararl› yoldur. ‹flbirli¤i eflit olmal›d›r, bütün ülkelerin egemenlik haklar›na sayg› göstermelidir ve küresel yönetim gerekçesi ile içifllerine kar›flma politikas›n›n terk edilmesi gerekmektedir. ‹flbirli¤i kapsaml› olmal›d›r, çeflitli güçlerin kat›l›m›n› çekerek kendi avantaj ve özelliklerini katmal›d›r. ‹flbirli¤i çeflitli olmal›d›r, siyasi, ekonomik, teknik, kültürel tüm alanlarda gerçek sonuçlara dayal› olarak yap›lmal›d›r. ‹flbirli¤i karfl›l›kl› ç›kara dayanmal›d›r. Tüm taraflar›n ç›karlar ve isteklerine sayg› gösterilerek dostça iflbirli¤i içinde ortak kazan›m gerçeklefltirilmelidir. c. Sayg› ve cömertlik: Bu dünyan›n temel özelli¤i olarak medeniyetlerin çeflitlili¤i, insan toplumunun geliflmesi sürecinde nesnel bir gerçekliktir. Bütün medeniyetler farkl› geçmiflleri, de¤er yarg›lar› ve geliflme derecelerine ra¤men sayg› ve konum aç›s›ndan eflittir. Bütün medeniyetler birbirlerinden karfl›l›kl› faydalanmal›, farkl›l›klar› bir kenara b›rak›p ortak noktalarda buluflarak rekabet içinde birlikte geliflmelidir. Çin’e göre dünyada her ülke ve bölgeye uyacak tek bir geliflme yolu ve modeli yoktur. Bütün ülkelerin kendi özgül koflullar›na ve ça¤›n gereklerine uygun geliflme yolunu ve modelini seçmesi, ülkelerin geliflmesinin gerçekleflmesi aç›s›ndan çok önemlidir. Çin her zaman farkl› ülkelerin kendi geliflme yolunu seçme hakk›n› savunmufl, baflkalar›n›n içifllerine kar›flma ve kendi iradesini zorla kabul ettirmeye yönelik tutuma kesinlikle karfl› olmufltur.
Uluslararas› statükonun de¤iflimi, uyumlu bir dünyan›n kurulmas›n›n yaln›zca Çin’in propagandas› ya da bir ütopya olmad›¤›n› ve bütün dünya halklar›n›n ortak ç›karlar›na uygun olan uluslararas› sistemin temel kavram› oldu¤unu göstermektedir. Çin için uyumlu bir dünya kurma ideali düflünce ile s›n›rl› de¤il, ayn› zamanda da bu düflüncenin gerçekleflmesini pratik faaliyetlerle de desteklemektedir.
Türkiye Çin’in çok iyi dostudur. Çin ile Türkiye aras›nda diplomatik iliflkilerin kurulmas›ndan beri iki ülke siyasi, ekonomik, kültürel ve askeri alanlardaki dostça iflbirli¤i iliflkilerini devaml› ve istikrarl› bir flekilde ilerletmektedir. 2008 y›l›nda Çin ile Türkiye ikili ticaret hacmi 12 milyar 568 milyon dolara ulaflm›flt›r. ‹ki ülke aras›ndaki ekonomik ve teknolojik iflbirli¤i de çok genifl ve ayd›nl›k bir gelece¤e sahip olmaktad›r.
Çin, Türkiye’nin uluslararas› ve bölgesel konularda daha önemli bir rol oynamas›na da büyük destek vermektedir. ‹ki ülke “üç ak›m gücü darbe vurma”, sürdürülebilir kalk›nma ve küresel meydan okumalarla birlikte
karfl›laflmakta ve bu konularda sürekli birbirlerine destek olmakta ve yard›mlaflmaktad›rlar. ‹ki ülke kendi ana menfaatlerine dair önemli konularda her zaman birbirlerine anlay›fl göstermekte ve ortakl›klar›n› daha aktif bir yöne ilerletmektedirler. Çin ve Türkiye ayn› zamanda G-20’nin üyesidir. Ve bu platform temelinde ikili iflbirli¤i iliflkilerini s›k›laflt›rarak, bu mali krizin atlat›lmas› ve uluslararas› finansal sistemde yap›lmas› gereken reformunun gerçeklefltirilmesi aç›s›ndan da daha çok katk›larda bulunabilirler.
Türk-Çin Dostluk Derne¤i uzun y›llard›r ikili iliflkileri gelifltirmek için çok önemli çal›flmalar yapmaktad›r. Bu vesile ile uzun süredir Çin ile Türkiye aras›ndaki dostlu¤un geliflmesi ve güçlenmesi için çal›flan herkese en derin teflekkürlerimi ve sayg›lar›m› sunmak istiyorum.
SUNUCU- Ma Zhengang’a teflekkür ediyoruz.
D›fliflleri Bakanl›¤› Genel ve ‹kili Ekonomik ‹liflkiler Dairesi Baflkan› Say›n Tolga Bermek’i davet ediyoruz.
TOLGA BERMEK (D›fliflleri Bakanl›¤› Genel ve ‹kili Ekonomik ‹liflkiler Dairesi Baflkan›)- Sayg›de¤er konuklar, de¤erli kat›l›mc›lar, Baflkent Üniversitesi’nin de¤erli mensuplar›; köklü medeniyetlerin mirasç›s› Türkiye ile Çin aras›nda ekonomik iliflkilerin tart›fl›ld›¤› böyle bir etkinli¤e kat›lmaktan büyük memnuniyet duyuyorum. Bu vesileyle, sempozyumun düzenlenme-sinde eme¤i geçenlere teflekkür ediyor, Çin’den gelen de¤erli misafirlerimizi sayg›yla selaml›yorum.
De¤erli kat›l›mc›lar,
Sahip oldu¤u köklü tarihi, zengin kültürel miras›, engin co¤rafyas› ve büyük ekonomik gücüyle Çin Halk Cumhuriyeti, Türkiye'nin önem atfetti¤i bir ülkedir. Ülkelerimiz aras›ndaki co¤rafi mesafe uzak olsa da, iliflkilerimizdeki yak›nl›k, halklar›m›z aras›ndaki dostluk hiçbir zaman eksilmemifltir. ‹kili iliflki-lerimizde her zaman eflitlik, ba¤›ms›zl›k, toprak bütünlü¤ü ve egemenli¤e karfl›l›kl› sayg›, içifllerine kar›flmama ve ortak yarar ilkeleri gözetilmifltir. Ülkelerimiz aras›ndaki dostluk ve iflbirli¤inin daha da gelifltirilmesi, bölgesel ve küresel bar›fla kuflkusuz katk› sa¤lamaktad›r. Türkiye'nin 2009-2010 dönemi için Birleflmifl Milletler Güvenlik Konseyi geçici üyeli¤ine seçilmesinde Çin Halk Cumhuriyeti ilk destek veren ülkelerden biri olmufltur. Bu aktif deste¤e müteflekkiriz.
Güvenlik Konseyi gündemindeki sorunlara iliflkin temel yaklafl›mlar›m›z›n örtüflmesi, aram›zda çok say›da potansiyel iflbirli¤i alan› oldu¤unu
göstermektedir. Bu çerçevede, iflbirli¤imizin ayn› istek ve kararl›l›kla devam etmesini arzu ediyoruz.
Sayg›de¤er konuklar,
Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti aras›nda çok iyi düzeyde olan siyasi iliflkiler tablosunun baflta ticari ve ekonomik iflbirli¤imiz olmak üzere di¤er alanlara da yans›mas›n› sa¤lamal›y›z. Zira bugün Ortado¤u’daki en büyük ticari orta¤›m›z olan Çin’le olan ekonomik iliflkilerimiz gerçek potansiyelin bir hayli alt›ndad›r. Bugün dünyan›n dördüncü büyük ekonomisi olan Çin’in büyük nüfusu, do¤al kaynaklar›, bilim ve teknolojiden araflt›rma ve gelifltirmeye kadar birçok alanda yapt›¤› yat›r›mlar sayesinde ekonomik büyüklük bak›m›ndan daha üst s›ralara, dünyada ilk s›ralara ç›kmas› beklenmektedir. Çin’in küresel krize ra¤men y›ll›k büyüme oran›n› yüzde 9 seviyelerinde korumas› ve ihracat potansiyelini muhafaza etmesi ilgiyle takip edilmektedir. Türkiye de bölgesindeki en büyük ekonomi olarak, y›ll›k 750 milyar dolara ulaflan milli geliri, 330 milyar dolar›n üzerinde d›fl ticaret hacmi, y›ll›k 24 milyar dolar tutar›nda proje üstlenilen yurtd›fl› müteahhitlik hizmetleri ve 22 milyar dolarl›k turizm geliriyle Avrupa’n›n 6’nc›, dünyan›n ise 15’nci büyük ekonomisi durumundad›r. Bölgesel lojistik üs olma yönünde mükemmel bir konuma sahip olan Türkiye, üç saatlik uçuflla 52 ülkeye eriflim sa¤layabilecek ender ülkelerden biri konumundad›r. Dolay›s›yla ülkemizin piyasas›, Türkiye nüfusunun da ötesinde, çok daha genifl bir co¤rafyaya hitap etmektedir. Halen üyelik müzakereleri sürdürdü¤ümüz AB ile aram›zda 15 y›ld›r gümrük birli¤i içinde bulunmam›z da ekonomimizin temel dinamiklerinden birini oluflturmaktad›r. Dünyan›n en büyük inflaat flirketleri listesinde Türkiye ve Çin, sahip olduklar› firma say›s› bak›m›ndan ilk iki s›ray› paylaflmaktad›r. De¤erli misafirler,
Her iki ülkenin yukar›da özetlemeye çal›flt›¤›m özelliklerini göz önünde bulundurdu¤umuzda, ticari ve ekonomik iliflkilerimizin arzu edilen düzeyin uza¤›nda oldu¤unu söylemek yanl›fl olmayacakt›r. Küresel krizin etkilerine ra¤men, Çin ile aram›zda ticaret hacmi, bizdeki rakamlara göre 2008 y›l›nda 17 milyar dolar› bulmufltur. Bunun büyük bir k›sm›n›, 15.6 milyar dolar›n› Çin’in ülkemize yapt›¤› ihracat oluflturmaktad›r. Ticaretimizdeki bu dengesiz-li¤in özellikle Çin’in ülkemizde gerçeklefltirece¤i do¤rudan yat›r›mlarla bir ölçüde giderilebilece¤i düflüncesindeyiz. ‹kili ekonomik ve ticari iliflkilerimizin sürdürülebilir bir zemine kayd›r›labilmesi için, ekonomik iliflkilerimizin ve ticaretimize konu olan mallar›n çeflitlendirilmesi, karfl›l›kl› yat›r›m ve finans ba¤lar›n›n güçlendirilmesi gerekmektedir.
Esasen karfl›l›kl› yat›r›mlar›m›z›n cüzi düzeylerde olmas›, ifladamlar›m›z›n ve yat›r›mc›lar›m›z›n birbirlerini yetirince tan›mad›¤›n› göstermektedir.
Türkiye'nin Çin’deki yat›r›mlar› 100 milyon dolar seviyesindeyken, Çin firmalar›n›n Türkiye'de sadece 60 milyon dolar civar›nda do¤rudan yat›r›m› bulunmaktad›r. Çin’in dünyan›n di¤er bölgelerindeki yat›r›mlar›yla k›yasland›-¤›nda, bu rakam kuflkusuz son derecede cüzi miktard›r. Oysa son dönemde gerçeklefltirilen köklü yasal düzenlemeler ve kapsaml› reformlar sayesinde Türkiye, yabanc› yat›r›mlar için oldukça elveriflli bir ifl ortam› sunmaktad›r. Küresel kriz nedeniyle do¤rudan yabanc› yat›r›m hareketlerinde dünya genelinde büyük bir düflüfl yaflan›rken, Türkiye'nin 2008 y›l›nda 18.8 milyar dolarl›k do¤rudan yabanc› yat›r›m cezp edebilmeyi baflarabilmesi, Türkiye'ye duyulan güvenin göstergesidir. Bu itibarla, Çinli flirket ve ifladamlar›n› sürekli büyüyen ve yat›r›mc›lara büyük f›rsatlar sa¤layan, co¤rafi bak›mdan eflsiz avantajlar sunan Türkiye pazar›nda daha fazla görmeyi arzu ediyoruz. De¤erli kat›l›mc›lar, sayg›de¤er konuklar,
Ekonomik ve ticari iliflkilerimizin gelifltirilmesinde yapt›¤› olumlu etkinin yan› s›ra, iki ülke halklar›n›n birbirlerini daha yak›ndan tan›yabilmelerine imkân sa¤layan turizm iliflkilerimizin gelifltirilmesi de büyük önem tafl›maktad›r. Geçen y›l ülkemize 26 milyon civar›nda turist gelirken, Çin’den gelen turistlerin say›s› yaklafl›k 60 binde kalm›flt›r. Çinli turistlerin bir ülkeye sadece deniz ve günefl için gelmediklerini, kültür turizmine ve medeniyet turizmine büyük önem atfettiklerini biliyoruz. Türkiye de son y›llarda kültür turizmi alan›nda önemli mesafeler kat etmifltir. Türk ve Çin halklar› aras›ndaki temaslarda turizm pay›n›n artmas›, iki ülke aras›ndaki iliflkilere çok büyük katk› sa¤layacakt›r. Bu itibarla, Çin makamlar›n›n do¤rudan uçak seferlerinin art›r›lmas› ve Çinli turistlerin Türkiye'ye yönlendirilmesi noktas›nda etkin olaca¤›n› beklemekteyiz.
De¤erli kat›l›mc›lar,
Sözlerime son verirken, iki ülke aras›nda ekonomik ve ticari iliflkilerin önümüzdeki dönemde daha güçlü olmas›n› ve dengeli flekilde geliflmesini temenni ediyor, hepinizi sayg›yla selaml›yorum.
SUNUCU- Kürsüye Çin Halk Cumhuriyeti Eski Türkiye Büyükelçisi Yao Kuangyi’yi davet ediyoruz.
YAO KUANGY‹ (Çin Halk Cumhuriyeti Eski Türkiye Büyükelçisi)- Say›n Baflkan, Bayanlar, Baylar, Arkadafllar,
Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Dostluk Derne¤i taraf›ndan düzenlenen “Çin’in Geliflmesi ve Çin-Türkiye Aras›nda ‹ktisadi Alanda ‹flbirli¤i ve F›rsatlar” adl› sempozyuma kat›lmaktan büyük mutluluk duyuyorum. Uzun zamandan
beri Çin-Türk dostlu¤unda eme¤i geçen eski ve yeni arkadafllarla bir araya gelerek Çin-Türk iliflkilerinin geçmifli ve gelece¤ini birlikte de¤erlendirebiliriz ve bu vesileyle iki ülkenin her alandaki iflbirli¤inin geniflletilmesi ve derinlefltirilmesi için yeni yollar da açabiliriz.
Say›n Baflkan›n ve Türk-Çin Dostluk Derne¤i’nin sempozyuma harcad›klar› çabalar ve yapt›klar› eksiksiz düzenlemelerden dolay› herkese içtenlikle sayg›lar›m› ve teflekkürlerimi sunmak istiyorum. Bu sempozyum sayesinde halklar aras›ndaki temaslar›n yo¤unlaflaca¤›na, halklar›n birbirini daha iyi tan›yaca¤›na ve Çin-Türk dostluk iliflkilerinin de geliflece¤ine inan›yorum. Türkiye'de y›llard›r yaflayan bir Çinli diplomat olarak, güzel ülkenize ve s›cakkanl› insan›n›za karfl› derin ve çok derin hislerim, duygular›m da vard›r. Sadece Türkiye'de bulundu¤um sürede de¤il, burada görevi tamamlay›p Çin’e döndükten sonra bile Türkiye'nin ve Çin-Türk iliflkilerinin geliflmesini hep yak›ndan takip ediyorum. Söyleyebilirim ki, buras› benim ikinci memleke-timdir. Bu sefer Kemal A¤abeyin daveti üzerine tekrar Türkiye'ye döndüm. Gerçekten çok heyecanl›yd›m. Sevinçle gördüm ki, çal›flkan, cesur ve ak›ll› Türk halk›, ekonominin kalk›nmas›, toplumun geliflmesi ve yeniden canlanmas› yolunda büyük ad›mlar atarak önemli baflar›lar elde etmifl. Çin ve Türkiye'nin her alandaki pratik iflbirli¤inde ciddi ilerleme sa¤lanm›fl. Çin-Türk dostlu¤u, halklar›n gönüllerinde kökleflmifl ve iki ülkenin iliflkileriyle s›klaflm›fl. Bu geliflmelerden çok etkilendim, kendimi enerji dolu hissediyorum ve Çin-Türk dostlu¤unun daha derinleflmesi için gayret sarf etmeyi ümit ediyorum. Bilindi¤i gibi, Çin ve Türkiye, iki halk›n aras›nda dostluk çok eskiye dayan›r. Ta bir- iki bin y›l önce, dünyaca ünlü eski ‹pek Yolu ülkemizi birbirine s›k› bir flekilde ba¤lam›flt›. Atalar›m›z bu yol ile kapsaml› temaslar› yürütmüfltü, hem ticari alanda hem kültürel alanda de¤iflim yapm›flt›, insano¤lu uygarl›¤›n›n ilerlemesine büyük katk›da bulunmufltu. Bu da iki ülke ve halklar›n dostlu¤unun geliflmesine önemli temel haz›rlanm›flt›.
Diplomatik iliflkilerin kurulmas›ndan bu yana geçen 38 senelik süre içinde liderlerimiz hep stratejik ve uzun vadeli bak›mdan iliflkileri de¤erlendiriyor. Her iki taraf›n ortak ç›karlar› sayesinde karfl›l›kl› yarara dayanan iflbirli¤i sürekli gelifliyor, iflbirli¤inin kapsad›¤› alan geniflletiliyor ve içeri¤i de zenginlefliyor. Siyasi aç›dan, üst düzeydeki karfl›l›kl› ziyaretler yo¤un bir flekilde gerçeklefliyor, özellikle Haziran ay›n›n sonunda Say›n Cumhurbaflkan› Gül’ün Çin ziyareti iki ülkenin iliflkilerine güçlü bir ivme kazanm›flt›r. Ekonomik ve ticari iflbirli¤i seviyesi durmaks›z›n yükseliyor; ticaret, ulafl›m, elektronik, telekomünikasyon gibi alanlardaki iflbirli¤inde büyük ilerlemeler kaydedilmifl-tir. Ankara-‹stanbul h›zl› tren projesi, yeni dönemdeki iflbirli¤inin kilometre tafl› haline gelmifltir. Kültür, e¤itim vesaire alan›ndaki temaslar da yo¤unlafl›yor. Halklar aras›ndaki dostluk köprüleri oluflmufltur.
Bayanlar, Baylar, Arkadafllar,
Çin-Türk iliflkilerinin tarihine bakarsak, bu dostlu¤un temelinin ne kadar sa¤lam oldu¤unu fark edebiliriz. Gelece¤e bakarsak, yeni dönemde her alandaki iflbirli¤inin devaml› gelifltirilmesi ve derinlefltirilmesi, dostlu¤un nesilden nesile aktar›lmas›n›n halklar›n ortak iradesi ve tarihi e¤ilimi oldu¤unu hissedebiliriz.
Birincisi, bu e¤ilim iki ülkenin benzer kültüründen kaynaklan›yor. Gerek Çin, gerekse Türkiye, binlerce y›ll›k tarihe sahiptir; kültürlerinde pek çok benzer özellikleri vard›r. Çin Uygarl›¤›nda eskiden zaten “en de¤erli olan bar›fl”, “farkl›l›klardan uyum arama” gibi teorisi (ideolojisi) vard›r. Çeflitli medeniyetlerin kar›fll›kl› hoflgörüyü göstermesi ve birlikte geliflmesi ileri sürüldü. Bugünkü Çin hükümeti ise, kal›c› bar›fl ve ortak refah olan uyumlu bir dünya hedefine ulaflmak için, gayret sarf ediyor. Hükümetimizin ortaya koydu¤u bar›fl, kalk›nma, iflbirli¤i, kazan-kazan ve hoflgörü düflünceleri, zaten Çin’in geleneksel kültüründen kaynaklan›yor.
Türkiye, önemli bir Müslüman ülkedir. ‹slam Uygarl›¤› bar›fla da büyük de¤er veriyor. Osmanl› ‹mparatorlu¤u çeflitli dinlere karfl› hoflgörü politikas›n› uygulad›¤›ndan dolay›, göçmenler Türkiye'de yaflamay› tercih etmiflti. Çeflitli milletler, dinler ve kültürler çok iyi entegre olup parlak bir medeniyet yaratm›flt›. Türkiye'nin iki k›tay› ba¤layan özel konumu, kendisinin Bat› ve Do¤u kültürlerinin birleflti¤i nokta olmas›na neden olmufltu. Bundan sonra da Türkiye, yine çeflitli medeniyetlerin entegrasyon sürecinde önemli bir rol oynayacakt›r. Fazla konuflmak gerekmiyor. Kültürel aç›dan iki ülke zaten farkl›l›klardan uyumu, de¤iflimlerden geliflmeyi ve iflbirli¤inden kazan-kazan aramaktad›r. Geliflme yollar› farkl› olmas›na ra¤men, sahip oldu¤u ayn› düflüncelerden dolay› iki ülke, mutlaka tüm geliflmekte olan ülkelerin güzel gelece¤i için yola ç›kacakt›r.
‹kincisi, bu e¤ilim, önümüzdeki ortak geliflme görevlerinden kaynaklan›yor. K›sa zaman önce yeni Çin’in kuruluflunun 60. y›ldönümü için görkemli kutlama töreni düzenlenmiflti. Bu 60 y›ll›k sürecinde, özellikle reform ve d›fla aç›lma politikas› uygulamalar›yla, Çin’de çok ciddi de¤ifliklik yaflanm›flt›r. Ancak büyük bir ülke, fazla nüfusa sahip olmam›z ve ekonomimizin altyap›s›n›n zay›f olmas› nedeniyle modernlefltirmeyi gerçeklefltirmek için uzun mesafe kaydetmemiz gerekti¤inin tam bilincindeyiz.
Çin, dünyan›n üçüncü büyük ekonomisi olmas›na ra¤men, kifli bafl›na düflen gayri safi yurtiçi hâs›las› ise dünyan›n ilk 100’ü içinde bile de¤ildir. fiu anda, Çin’de yoksul insan say›s› 40 milyon civar›nda, kentler ve köylerde asgari ücretle geçinen 68 milyon insan var, her sene 24 milyon yeni iflgücü art›yor ve 80 milyondan fazla özürlü insan var. Bu kadar çok insanlara istihdam
yaratmak ve yaflam ayarlamak gerçekten çetin bir görevdir. Geliflme sürecinde karfl›laflt›¤›m›z sorunlar çok büyük ve karmafl›kt›r, bunlar bütün dünyada bile efline az rastlan›r. Çin için bafll›ca görev istikrar, büyüme ve halk›n yaflama seviyesini korunmas›d›r. Türkiye canl›l›kla dolu bir ülkedir. Türkiye, t›pk› Çin’de oldu¤u gibi, ekonomide küreselleflme ve küresel mali krize karfl› bugünkü durumu de¤erlendirerek, ülkenin ekonomisini yeniden yap›lanmas›n› tamamlama, ekonomik büyümesini sa¤lama ve halk›n yaflam seviyesini yükseltme gibi görevleri üstlenmektedir. ‹flte bu ortak hedefler, iki ülkenin her alandaki iflbirli¤inin geliflmesinde iyi f›rsatlar ve genifl alanlar yaratacakt›r.
Üçüncüsü, bu e¤ilim önümüzdeki ortak meydan okumalardan kaynaklan›yor. Günümüzde dünya, büyük bir geliflme, de¤iflme ve yeniden yap›lanma döneminden geçiyor; kutuplaflma ve ekonomik küreselleflme gitgide derinlefliyor. Küresel mali kriz, flimdi uluslararas› finans sistemi ve ekonomik yönetim yap›lar›n› ciddi bir flekilde sarsm›flt›r. Küresel ekonomik iyileflme yavafl ve dolambaçl› olacakt›r. Ayn› zamanda geleneksel tehditler ve geleneksel olmayan tehditler birbirine kar›fl›yor. ‹klim de¤iflikli¤i, g›da, enerji güvenli¤i, bulafl›c› hastal›klar gibi küresel sorunlar daha belirgin hale geldi. ‹flte bütün zorluklar›n üstesinden gelmek ve ortak sorunlara karfl› el ele mücadele etmek, ça¤›m›z›n gere¤idir.
Çin ve Türkiye, hem önemli geliflmekte olan ülkeler, hem G-20 üyesidir. Küresel mali kriz, iklim de¤iflikli¤i, Dünya Ticaret Örgütü’nün Doha görüflmeleri gibi önemli uluslararas› konulara karfl› ayn› veya benzer ç›karlara sahiptir. ‹ki ülke, Birleflmifl Milletler Güvenlik Konseyi ve G-20 gibi çok tarafl› kurulufllarda birbirine destek veriyor, koordinasyon yap›yor. Bu da iki taraf›n uluslararas› etkinli¤inin art›rmas›na neden oldu. Kar›fl›k zorluklar ve kapsaml› ortak ç›karlar›m›za karfl› Çin ve Türk iliflkilerini gelifltirmemek ve tarihi f›rsat› yakalamamak için hiçbir sebep yoktur.
Bayanlar, Baylar, Arkadafllar,
Çin ve Türkiye'nin her alandaki dostane iflbirli¤inin derinleflmesi, hakikaten halklar›na gerçek yararlar getirebilir, ortak menfaatlerine uygundur; bölge, hatta dünyan›n bar›fl› ve kalk›nmas›na uygundur, ayn› zamanda halklar›n ortak iradesi ve tarihi e¤ilimidir. Bu iliflkilerin gelece¤ine karfl› güvenimiz tamd›r.
‹ki seneden k›sa bir süre içinde Çin ve Türkiye resmi diplomatik iliflkilerinin kurulmas›n›n 40. y›ldönümü olacakt›r. Tarihi e¤ilime uyal›m, zaman kaybetmeden Çin- Türk iliflkilerinin geliflmesi için tüm gücümüzle çal›flarak 40. y›ldönümüne birlikte büyük bir hediye sunal›m. fiuna inan›yorum ki, baz›
kötü niyetli insanlar mutlaka bar›fl, iflbirli¤i ve geliflme ak›mlar›ndan temizlenecek, Çin-Türk iliflkileri de bütün zorluklar›n üstesinden gelerek daha üst düzeye ç›kacakt›r.
Hepinize teflekkür ediyorum.
SUNUCU- Yao Kuangyi’ye teflekkür ediyoruz. TÜRSAB 19. Dönem Yönetim Kurulu Üyesi Alper Maçkan’› davet ediyoruz.
ALPER MAÇKAN (TÜRSAB 19. Dönem Yönetim Kurulu Üyesi)- Say›n Büyükelçi, Çinli dostlar›m›z, Say›n Rektör Vekilim, de¤erli kat›l›mc›lar, bayanlar, baylar ve de¤erli ö¤renciler. Hepsinizi sayg›yla selaml›yorum. Asl›nda bu sempozyuma 19. Genel Kurulu’muzun bitiminden sonra Genel Baflkan›m›z Say›n Baflaran Ulusoy kat›lacakt›. Ama yo¤unlaflan ifller ve görüfl-meler nedeniyle ben, size TÜRSAB’›n mesaj›n› iletece¤im. Bu arada TÜR-SAB’›n kat›lmas›n›n benim için ayr› bir önemi var. Çünkü ben geçti¤imiz ay Guanzo’dayd›m, Hong Kong’dayd›m ve Çinli dostlar›m›z›n konukseverli¤ine, kültür ve turizm festivalinde ne kadar baflar›l› bir organizasyon yapt›klar›na tan›k oldum ve onlar› tekrar karfl›mda görmekten de son derece mutluyum. Öncelikle son derece büyük önem verdi¤imiz, mesafeler uzak olsa da asl›nda gönüller yak›n, kendimize hep yak›n hissetti¤im Çinli dostlar›m›zla ve Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye aras›ndaki ekonomik iliflkilerin ele al›naca¤› bu sempozyuma kat›lmaktan, Çinli dostlar›m›zla bir araya gelmekten büyük memnuniyet duydu¤umu, mutlu oldu¤umu belirtirken, hem Baflkan›m ad›na, hem de Yönetim Kurulumuz ad›na sevgi ve sayg›lar›m›z› iletiyoruz. Dünyada 1.33 milyar civar›ndaki nüfusu, her y›l yüzde 8-10’lara varan istikrarl› ekonomik büyümesiyle 21. Yüzy›l›n en önemli güçlerinden biri olarak kabul etti¤imiz Çin ile süregelen ticari iliflkilere, kendi çal›flma alan›m›z olan turizm sektörüne yönelik baz› bilgiler vererek de¤inmek istiyorum.
Karfl›l›kl› turizm iliflkilerine geçmeden önce Türkiye turizminin bulundu¤u noktadan birkaç cümleyle bahsetmekte yarar görüyorum:
Türkiye, 2008 y›l›nda en fazla turist çeken ülkeler s›ralamas›nda, hepinizin bas›ndan ve televizyonlardan da izledi¤i gibi, 26.3 milyon ziyaretçi say›s›yla 8. s›raya yükselmifl bulunuyor. Küresel kriz nedeniyle tüm dünyada turizm sektöründe bir düflüfl yaflan›yorken, Türkiye bu y›l›n son 10 ayl›k dönemini, yani ekim sonlar›nda yap›lan istatistiklere göre yüzde 2 civar›nda bir oranla art›fl yakalayan nadir ülkelerden biri oldu. Bu da Türkiye için turizm alan›nda çok önemli bir baflar›d›r.
Önümüzdeki birkaç y›l içinde Türkiye’nin dünya ziyaretçi say›s› s›ralamas›nda, 5. s›ralara kadar yükselmesini bekliyoruz.
Türkiye'de bugün 5 bin 234’ü “incoming”, yani yurtd›fl›ndan gelen turistlere organizasyon yapan ve “outgoing” yani yurt d›fl›na tur düzenleme yetkisine sahip 5 bin 738 seyahat acentesi bulunuyor. Bu, güzel Türkiye'nin her bir yerine hizmet veren, turizmi götüren, canl›l›¤› yaflayan 5 bin 738 say›s›yla dev bir ordu.
Yine Türkiye'de bugün 932 bin yatak kapasitesine sahip oldukça modern ve nitelikli konaklama iflletmelerimiz var. Bu nitelikteki yatak kapasitemizi düflünürsek ve Akdeniz fleridinde 800 kilometrelik bir alan› düflünürsek, 1 milyona yaklaflan yatak kapasitesiyle Türkiye, oldukça modern ve nitelikli konaklama iflletmeleriyle dünya s›ralamas›nda çok önemli ülkelerden biridir. Türkiye, 50 milyon yolcu kapasitesine sahip 48 adet havaalan›na sahip ve milli havayolumuz Türk Hava Yollar›’n›n geçti¤imiz son aylar da dâhil edilmek üzere, tam 128 yolcu uça¤› ile Avrupa’n›n en geç filolar›ndan birine sahiptir. Ben, son al›nan uçaklarla Hong Kong, Guanzo seferini o muhteflem uçaklarla yapm›flt›m. Yani, uzun menzilli uçaklar›m›zla da art›k sorunsuz bir flekilde her yere ulaflabiliyoruz.
Turizm, Türkiye'nin ödemeler dengesine 2007 y›l› itibariyle 18,5 milyar dolar katk›da bulunmufl ve 2008 y›l›nda Türkiye'nin d›fl ticaret a盤›n› yüzde 31.3 oran›nda kapatm›flt›r. Onun için de gerçekten turizmin ne kadar önemli bir sektör oldu¤unu da burada rakamlarla vurgulam›fl bulunuyorum.
De¤erli kat›l›mc›lar,
Türkiye turizmi gibi dünya turizmi de büyümeye devam ediyor. Turizmin özellikle ekonomik, sosyal ve istihdam yaratan etkisinden yararlanmak amac›yla dünyada turizm sektörüne verilen önem art›yor. Yeni yeni destinasyonlar ortaya ç›k›yor ve rekabet k›z›fl›yor. Turizm seyahat acentecili¤i mesle¤inin, alt sektörde 48 ayr› sektörü besledi¤ini düflünürsek, turizm seyahat acentecili¤i mesle¤inin ne kadar önemli oldu¤unu burada ayr›ca belirtmek istiyorum.
Bu nedenle, biz turizmciler, komflu ve yak›n destinasyonlar yan›nda uzak destinasyonlardan gelen yabanc› ziyaretçilerimizi de gerçekten çok önemsiyoruz. Bu misafirlerimizin ve konukseverli¤imizin turizm çeflitlili¤imize önemli de¤erler katt›¤›na da çok inan›yoruz.
2002 y›l›nda Çin hükümeti taraf›ndan Türkiye'nin gidilebilir destinasyon olarak kabulünden sonra, Türkiye-Çin turizm iliflkilerinde olumlu bir art›fl
yaflanmaya baflland›. 2001 y›l›nda 25 bin civar›nda Çin vatandafl›n› a¤›rl›yorken, 2008 y›l›nda bu rakam 62 binlere ulaflt›. Demek ki bu y›ll›n ilk dokuz ayl›k döneminde yüzde 12.50 oran›nda bir art›fl söz konusu.
Türkiye'den Çin Halk Cumhuriyeti’ne giden Türkiye Cumhuriyeti vatandafl› say›s›nda da bir art›fl dikkat çekiyor. Dünya Turizm Örgütü’nden al›nan bilgi-ye göre, 2000 y›l›nda Çin’e giden Türk vatandafllar›n›n say›s› 20 civar›nda iken, 2007 y›l›nda bu rakam 74 binlere ulaflm›fl bulunuyor. Ancak, bizce hâlâ iki ülkenin turizm iliflkilerinin bizleri tatmin edecek düzeyde olmad›¤›n› da Çinli dostlar›m›za özellikle vurgulamak istiyorum.Çünkü Çin çok büyük bir turizm ülkesi.
Dünya Turizm Örgütü’nün verilerine göre 2006 y›l›nda 25 milyondan fazla Çin vatandafl› seyahat etmifl. Dünya Turizm Örgütü’nün öngörülerine göre 2020 y›l›nda Çin, 100 milyon turisti d›flar›ya yollayacak. Türkiye de bu pastadan pay almal› diye düflünüyorum. Gene Dünya Turizm Örgütü’nün öngörülerine göre Çin turizm endüstrisi, önümüzdeki y›llar içinde patlama yaflayacak ve 2020 y›l›na kadar Amerika Birleflik Devletleri, Fransa ve ‹spanya ile yar›fl›r hale gelerek 130 milyon turisti a¤›rlayarak dünyan›n en büyük turizm destinasyonu olacak. Böyle dev rakamlardan konuflulurken, ülkemizde 60 bin Çin vatandafl›n› a¤›rl›yor olmak ya da 75 bin vatandafl›m›z› Çin’e gönderiyor olmak çok da tatmin edici seviyeler olmad›¤›n› görüyoruz.
TÜRSAB olarak, Çin’den Türkiye'ye gelen turist say›s›n›n 500 bine rahatl›kla ulaflabilece¤ini düflünüyoruz ve her iki ülke birbirlerine ola¤anüstü cazibeler sunuyor. Gidenler, seyahat edenler, Çin’i gezenler bilir, ben de gerçekten birbirimize çok yak›n oldu¤umuzu orada gezerken kan›tlad›k.
Bin y›llar›n uygarl›k miras›, kültür birikimi, ola¤anüstü do¤as› ve ça¤›m›z›n en h›zl› büyüyen ekonomisiyle Çin, Türk turistleri için keflfedilmesi gereken bafll› bafl›na bir dünya. Öte yandan Türkiye ise, sahip oldu¤u uygarl›klar miras›, kültür zenginlikleri, do¤al cazibeleri, gelenekselle modernin sentezini veren bir ülke olarak her Çinli turisti cezbedecek sonsuz özelliklere sahiptir. Ancak, baz› sorunlar› da burada ifade etmekte yarar görüyoruz. Bunlardan en önemlisi uçufl say›lar›n›n azl›¤›. Üyelerimizin her iki ülke aras›ndaki turizmin gelifltirilmesi yolunda gördükleri en büyük engel budur. TÜRSAB’da kendi aram›zda “outgoing” departman› ya da komitesiyle yapt›¤›m›z toplant›larda, Çin’e ne kadar daha fazla turist gider, Uzakdo¤u’ya ne kadar daha fazla turist gider dedi¤imizde, ayn› sorun bu ifli çözümsüz b›rakt›r›yor. Yani, iki ülke aras›nda uçak say›lar›n›n art›r›lmas› laz›m. En büyük engeli de TÜRSAB olarak böyle görüyoruz. Onun için de daha ileriki y›llarda inan›yorum
ki turizm iliflkilerimiz, bu sorun çözüldü¤ünde daha da çok artacakt›r. De¤iflik noktalardan uçufl kapasitesinin art›r›lmas› durumunda turizm iliflkilerimizin çok daha ileri seviyelere tafl›nmas› mümkün olacakt›r.
Bu arada bizler de Çinli turistlerin gittikleri ülkelerde arad›klar› baz› özelliklerin bulundu¤unu ya da bulmak isteyip de hemen orac›kta bulamad›klar›n› da biliyoruz. Ama profesyonel rehber arkadafllar›m›z da hiç kuflkusuz buna katk›da bulunuyorlar.
Çinli konuklar›m›z, örne¤in gezdikleri yerlerde tüm Türk mutfa¤› veya enternasyonal mutfaklar›n yan›nda Çin mutfa¤›n›n da olmas›n› istiyorlar; Çin mutfa¤›n› da arad›klar›n› biliyoruz. Ama Türkiye'de yaflayanlar›n bildi¤i gibi, özellikle büyük kentlerde, Ankara, ‹stanbul, ‹zmir, Antalya’da art›k fazla miktarda Çin mutfaklar›n›, Çin restoranlar›n› görebiliyoruz. Türkiye’de bu konuda cazip imkanlar var. Gitgide de gelifliyor. Ancak, Çin büyük bir ülke, Türkiye'nin Çin vatandafllar› taraf›ndan yeterince tan›nmad›¤›n› düflünüyoruz. Bu nedenle workshop, info gezileri, tan›t›m günleri gibi karfl›l›kl› gerçeklefltirilecek çeflitli etkinliklerle turizm iliflkilerimizin çok daha ileri boyutlara tafl›nabilece¤ini umuyoruz.
Demin sözünü etmifltim, Guanzo’dayd›k diye. Guanzo kültür ve turizm festivali, ‹stanbul’un kardefl flehri, onu da buradan belirtmifl olay›m. Guanzo’nun eyalet valisi taraf›ndan davet edildik ve oraya ben de TÜRSAB’› temsilen gitmifltim. Gerçekten de Çin’in büyüleyici atmosferinden döndükten sonra, acentelerimizin gazetelerde ve televizyonlarda ve di¤er yay›n organlar›nda, internette yapt›¤› Çin seyahatleri de bunun bir kan›t›.
‹ki ülke aras›ndaki turizm iliflkileri, ekonomik ve ticari iliflkilerin çok daha ötesinde özel bir anlam tafl›r. Çünkü turizm, iki ülke insanlar›n›n birbirlerini, kültürlerini daha iyi tan›malar›na imkân sa¤layarak, ülkelerimiz aras›nda var olan yak›nl›¤› çok daha pekifltirecektir.
Beni dinledi¤iniz için çok teflekkür ediyorum. Çinli dostlar›m›zla bir arada olmaktan bir kez daha mutlu oldu¤umu, büyük memnuniyetle belirtiyorum. Yine bu sunumun sonunda De¤erli Baflkan›m Baflaran Ulusoy’un da size sevgi ve sayg›lar›n› bir kez daha iletiyorum.
SUNUCU- fiimdi de Baflkent Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi ‹ktisat Bölümü Ö¤retim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ali Akkemik’i davet ediyorum. Yrd. Doç. Dr. AL‹ AKKEM‹K (Baflkent Üniversitesi ‹‹BF ‹ktisat Bölümü Ö¤retim Üyesi)- De¤erli konuklar, de¤erli hocalar›m ve üniversitemizin
de¤erli ö¤rencileri; konuflmama bafllamadan önce, Çinli dostlar›m›z›n bize yapt›¤› jeste karfl›l›k ben de onlara bir jest yapmak isterim, onlar› Çince selamlamak isterim. Dört y›l önce ald›¤›m Çince derslerinden ancak bu kadar›n› hat›rlayabiliyorum.
Bu kadar sunumun ard›ndan benim sunumum asl›nda biraz akademik olacak, o yüzden s›k›lmadan dinleyece¤inizi umuyorum. Ben Türkiye ve Çin ihracat› üzerine yapm›fl oldu¤um baz› gözlemlerden buldu¤umuz ilginç sonuçlar›, de¤erli arkadafl›m Koray Göksal ile beraber yapt›¤›m›z “Türkiye ve Çin ‹hracat› Üzerine Gözlemler” bafll›kl› çal›flmam›zda buldu¤umuz ilginç sonuçlar› size aktarmak istiyorum.
1. Girifl
Dünya ekonomisinde üretim ve ticaretteki artan a¤›rl›¤› nedeniyle Çin giderek daha önemli bir konuma sahip olmaktad›r. 1978 y›l›nda Deng fiaoping ile beraber ekonomik reformlar›n bafllamas›ndan bu yana, Çin h›zla büyüdü. 1978’den beri reel Gayri Safi Yurtiçi Hasila (GSY‹H) y›ll›k ortalama % 9.7 büyürken, bu büyüme performans›na en olumlu (önemli) katk›y› y›ll›k ortalama % 15,9 oran›nda büyüyen ihracat yapm›flt›r. Türkiye de Çin gibi yüksek ihracat büyüme h›zlar› kaydetmesine ra¤men, Çin’in toplam ihracat› genellikle Türkiye’nin toplam ihracat›ndan daha h›zl› büyümüfltür (fiekil 1). Çin'in ekonomik yükselifli ve dünya ihraç pazarlar›nda h›zl› yükselifli ile birlikte özellikle Türkiye gibi geliflmekte olan ülkelerin ihracatlar›n›n geliflmifl ülke pazarlar›nda Çin mallar› ile rekabet edip edemeyece¤i konusunda çeflitli en-difleler ortaya ç›km›flt›r. Çin’in ihracat yap›s›n›n hafif sanayi (imal) mallar›ndan daha sermaye-yo¤un makine/teçhizat ihracat›na dönüflmesi bu endifleleri daha da art›rm›flt›r. Çin’in ihracat yap›s›n›n belirtilen bu evrimi göz önüne al›nd›¤›nda, bu ürünlerin büyük bir ihracatç› olarak Çin'in yükseliflinin di¤er geliflmekte olan Türkiye gibi ülkelerin ihracat› üzerinde en az›ndan negatif bir etkisinin olmas› gerekti¤i düflünülebilir. Bu durum, Çin’in bu tür etkisi alt›nda geliflmekte olan ülkelerin ihracat›n›n sürdürülebilirli¤i konusunda da birtak›m sorular› akla getirdi. Çin’in faktör donan›m›, bizim gibi geliflmekte olan eko-nomilerin ço¤una benzeyen emek ve sermaye donan›m›na benzemektedir. Çeflitli çal›flmalarda Çin’in ihracat›n›n geliflmekte olan özellikle Asya ve Latin Amerika ülkelerinin Amerika ve Avrupa pazarlar›ndaki ihracat›n› d›fllad›¤› bulunmufltur ve geliflmekte olan ülkelerin ihracat› aras›nda farkl› yönlerde iliflki bulunmufltur. Bize benzeyen bu yap›lar› dolay›s›yla Çin mallar›n›n Türk mallar›n› yabanc› pazarlarda, d›fl pazarlarda d›fllay›p d›fllamad›¤› asl›nda önemli bir konu. Biz de bu konuda birtak›m istatistiksel çal›flmalar yapt›k. Türkiye'nin kalk›nma düzeyinin afla¤› yukar› Çin ile benzer bir konumda
oldu¤unu söylemek çok da abart› olmayacakt›r. E¤er Türkiye'nin hâlihaz›rda bir ihracata dönük büyüme stratejisi izledi¤ini göz önüne al›rsak, Çin ile rekabet asl›nda önemli bir gündem noktas›d›r.
Barry Eichengreen ve David Greenaway Çin’in ihracat›n›n dünya pazarlar›nda di¤er geliflmekte olan Do¤u Asya ülkelerinin ihracat›n› yerinden eden bir etkiye sahip oldu¤unu bulmufltur.
Faktör donan›m› Çin’e benzedi¤i için Türkiye için de buna benzer bir iddiada bulunulabilir ve Çin’in ihracat›n›n olas› olumsuz etkileri hakk›nda endifleler olabilir. Türkiye’nin kalk›nma düzeyinin Çin ile afla¤› yukar› ayn› oldu¤unu iddia etmek de çok abart›l› olmayacakt›r. Türkiye’nin halen haz›rda ihracata dönük bir büyüme stratejisi izlemeye devam etti¤ini göz önüne al›rsak, Çin ile rekabet önemli bir gündem noktas› olmaktad›r. Zaman zaman yerli bas›nda Çin mallar›n›n olumsuz etkilerinden bahseden yorumlara rastlamak mümkündür. Türk ihracatç›lar› da s›k s›k di¤er ülke pazarlar›nda Çin’in düflük maliyetli iflgücünden kaynaklanan avantaj› konusunda flikâyetler belirtmektedirler. Bütün bunlardan elde edilebilecek bir ç›kar›m Çin mallar›n›n Türk mallar›n› d›fllad›¤› ya da d›fllam›fl olmas› gerekti¤i olacakt›r. Baflkent Üniversitesi’nden de¤erli meslektafl›m Koray Göksal ile birlikte ista-tistiksel bir tak›m analizler yoluyla bu iddialar› test ettik ve 1990-2006 y›llar› aras› için toplad›¤›m›z ticaret verilerini kullanarak, farkl› bölgesel pazarlarda ve farkl› genifl mal gruplar› için Çin ihracat›n›n Türk ihracat›n› d›fllay›p d›fllamad›¤›n› araflt›rd›k. Analizlerimiz sonucunda çarp›c› bulgulara ulaflt›k. Türkiye ve Çin’in ‹hracatlar›nda Trendler
Türk ve Çin ihracatlar› zaman içinde önemli yap›sal de¤ifliklikler geçirmifltir (Tablo 1). Her iki ülkede de ihracat yap›s› emek-yo¤un geleneksel ürünlerden makine ve teçhizata do¤ru bir evrim geçirmifltir.
Türk ihracat›n›n yap›s› sanayi ürünleri lehine ve tar›m ürünleri ile geleneksel hafif sanayilerin (g›da ve giyim gibi) aleyhine geliflmifltir. G›da ve tar›m ürünlerinin birleflik pay› 1990-2006 aras›nda % 25’ten % 10’a düflmüfltür. Makineler (özellikle elektrikli olmayan makineler) ve ulafl›m araçlar›n›n pay› ise % 5 ve % 1’den % 17 ve % 14’e yükselmifltir. Paylar› zaman içinde azalmas›na ra¤men tekstil ve giyim % 10,2 ve % 17,8’lik paylar›yla hala önemli ihraç mallar› konumundad›r.
Çin’in ihracat yap›s›nda da Türkiye’de oldu¤u gibi, daha sermaye-yo¤un mallara yönelik bir evrim gözlemlenmektedir. Tar›m ve g›da ihracat›n›n toplam pay› 1990 y›l›ndan 2006 y›l›na % 17’den % 4’e geriledi. Emek-yo¤un
tekstil ve giyim ihracat› 1990 y›l›nda Çin’in en önemli ihracatlar› aras›ndayd›. Giyim ihracat›n›n pay› belirtilen süre içinde % 10 üzerinde yani hala yüksek bir seviyede seyretti fakat tekstil ürünlerinin pay› % 12’den yaklafl›k % 5’e kadar düfltü. Di¤er taraftan, elektrikli makineler zaman içinde Çin'in ana ihraç ürünleri haline geldi ve 2000 y›l›ndan bu yana Çin ihracat›n›n % 25-30’unu oluflturdu. Özetle, ihracatta ana büyüme kaynaklar›n›n Çin için elektrikli makineler, Türkiye için ise ulafl›m araçlar› ve elektrikli olmayan makineler oldu¤u görülmektedir.
Tablo 1- Türk ve Çin ‹hracat›n›n Yap›s› (1990-2006)
% 1990 1995 2000 2002 2003 2004 2005 2006 Türkiye Tar›m 3.0 1.5 1.1 0.8 0.8 0.7 0.5 0.8 Madencilik 6.8 4.6 3.6 3.9 4.1 4.4 6.1 7.4 G›da 22.4 19.5 12.7 10.0 10.0 9.3 10.5 9.3 Tekstil 11.1 11.7 13.2 11.8 11.1 10.2 9.6 8.9 Giyim 25.7 28.3 23.5 22.3 21.1 17.7 16.1 14.1 Demir-çelik 11.5 9.1 6.6 7.7 7.1 9.5 7.9 8.5 Kimya sanayi 5.8 4.1 3.8 3.8 3.7 3.7 3.8 4.6 Elektrikli olmayan makineler 3.4 7.0 11.3 10.6 11.6 11.5 12.1 13.4 Elektrikli ve elektronik makineler, teçhizat 2.0 1.2 3.6 4.4 4.2 4.6 4.4 3.7 Ulafl›m ekipman› 1.2 3.0 5.5 8.8 10.4 12.8 12.8 13.7 Di¤er imalat 7.1 9.9 12.7 13.6 14.3 14.2 14.6 14.3 Çin Tar›m 3.5 1.1 1.1 0.8 0.7 0.6 0.5 0.5 Madencilik 10.6 3.4 5.0 4.2 4.1 4.3 4.1 4.0 G›da 12.7 4.9 5.5 5.0 4.4 3.5 3.2 2.9 Tekstil 11.6 5.6 6.5 6.3 6.1 5.6 5.4 5.0 Giyim 16.1 9.6 14.5 12.7 11.9 10.4 9.7 9.9 Demir-çelik 2.1 2.1 1.8 1.0 1.1 2.3 2.5 3.4 Kimya sanayi 6.1 3.7 4.9 4.7 4.5 4.5 4.7 4.6 Elektrikli olmayan makineler 4.3 3.4 4.4 4.9 4.2 4.5 6.0 6.1 Elektrikli ve elektronik makineler, teçhizat 6.4 6.7 24.9 30.6 26.9 29.0 29.7 29.7 Ulafl›m ekipman› 6.9 1.7 3.8 3.4 3.7 3.7 3.9 4.2 Di¤er imalat 19.5 57.8 27.8 26.4 32.4 31.5 30.2 29.9
Kaynak: Statistical Yearbook of Turkey, WTO online statistics database, Asian Development Bank, Key Indicators for Asia and the Pacific
