Kad›nlar›n gebelik esnas›nda cep telefonu kullan›m›
bebeklerde iflitme sorunlar›na sebep oluyor mu?
Ön gözlem
Hava Bektafl1 , Süleyman Daflda¤2 , Mehmet Selçuk Bektafl3 1
Van Yüzüncü Y›l Üniversitesi T›p Fakültesi, Biyofizik Anabilim Dal›, Van 2
‹stanbul Medeniyet Üniversitesi T›p Fakültesi, Biyofizik Anabilim Dal›, ‹stanbul 3
Lokman Hekim Hastanesi, Pediyatri Klini¤i, Neonatoloji Bölümü, Van
İD İD
İD
Girifl
Son y›llarda cep telefonlar›, oyun konsollar›, ‹nter-net hizmeti sa¤lay›c›lar› vb. gibi kablosuz cihazlardan yay›lan radyofrekans radyasyonuna (RFR) maruziyet, bu
cihazlar›n yayg›n kullan›m› nedeniyle önemli ölçüde artm›flt›r. Bu konuyla iliflkili çeflitli çal›flmalar, RFR ma-ruziyetinin nörogeliflim, kan-beyin bariyeri, demiyelini-zasyon, nörotransmitter sal›n›m› üzerinde etkisi
olabile-Özet
Amaç:Baz› çal›flmalarda, cep telefonlar› ile uzun süreli görüflme yapman›n iflitme kayb›na neden olabilece¤i ileri sürülmektedir. Ancak gebelik esnas›nda cep telefonu kullan›m›n›n anne karn›nda-ki bebeklerin iflitme yetileri üzerinde etkarn›nda-kileri olup olmad›¤› araflt›-r›lmam›flt›r. Bu nedenle, insan popülasyonu üzerindeki bu çal›flma-m›zdaki amac›m›z cep telefonlar›ndan yay›lan intrauterin radyof-rekans radyasyonuna (RFR) maruz kalman›n yenido¤anlar›n iflit-me yetileri üzerindeki etkilerini araflt›rmakt›.
Yöntem:Çal›flma popülasyonu 149 yenido¤andan oluflmaktad›r. Çal›flmadaki gebeler, RFR maruziyet süresine göre 4 gruba ayr›l-m›fl olup bunlar, RFR’ye maruz kalmama, RFR’ye 2–15 daki-ka/gün maruziyet, RFR’ye 15–60 dakidaki-ka/gün maruziyet ve RFR’ye 60 dakika/gün’den fazla maruziyet gruplar›d›r. Yenido¤anlarda ge-çici uyar›lm›fl otoakustik emisyon ve oto-iflitsel beyin sap› yan›t› fleklinde gerçeklefltirilen iflitme taramas› analizlerinin sonuçlar› retrospektif olarak araflt›r›lm›flt›r.
Bulgular:Bulgular, gebelik esnas›nda 900 ve 1800 MHz RFR ma-ruziyetinin yenido¤anlarda iflitme kayb›na yol açmad›¤›n› göster-mifltir.
Sonuç:Sonuç olarak, yenido¤anlarda iflitme hassasiyetinin ve çev-re sesi alg›s›n›n intrauterin dönemde cep telefonlar›n›n yayd›¤› RFR maruziyetinden etkilenmedi¤ini gözlemledik. Konuyu aç›kl›-¤a kavuflturmak için ek çal›flmalar yap›lmal›d›r.
Anahtar sözcükler:Radyofrekans radyasyonu, cep telefonu, ge-beler, bebek, iflitme kayb›.
Yaz›flma adresi:Dr. Süleyman Daflda¤. ‹stanbul Medeniyet Üniversitesi T›p Fakültesi, Biyofizik Anabilim Dal›, ‹stanbul.
e-posta:sdasdag@gmail.com / Gelifl tarihi:1 May›s 2020; Kabul tarihi:14 Haziran 2020
Bu yaz›n›n at›f künyesi:Bektafl H, Daflda¤ S, Bektafl MS. Does mobile phone use of women during pregnancy cause hearing problems in infants? Preliminary observation. Perinatal Journal 2020;28(2):101–107. doi:10.2399/prn.20.0282013
Perinatoloji Dergisi 2020;28(2):101–107 Perinatal Journal 2020;28(2):101–107 künyeli yaz›n›n Türkçe sürümüdür.
©2020 Perinatal T›p Vakf›
R Ü N
A TO L O J Ü DE R
GÜ S
Abstract:Does mobile phone use of women during
pregnancy cause hearing problems in infants? Preliminary observation
Objective:Some studies have claimed that long-term conversa-tion with mobile phones can cause hearing loss. However, it has not been investigated whether exposure to mobile phones during pregnancy affects the hearing of babies in the womb. Therefore, the aim of this human study was to investigate the effects of intrauterine radiofrequency radiation (RFR) exposure emitted from mobile phones on the hearing of newborns.
Methods: The study population comprised 149 newborns. Pregnant women in this study were divided into 4 groups according to RFR exposure duration, such as non-exposure to RFR, exposure to RFR for 2–15 min/day, exposure to RFR for 15–60 min/day, and exposure to RFR for more than 60 min/day. The results of the hear-ing screenhear-ing analyses of the newborns, which were performed using transiently evoked otoacoustic emission and auto auditory brainstem response, were investigated retrospectively.
Results:The results of this study indicated that 900 and 1800 MHz RFR exposure during pregnancy did not cause hearing loss in newborns.
Conclusion:In conclusion, we observed that the hearing sensitiv-ity and peripheral sound perception of newborns were not affect-ed by RFR exposure emittaffect-ed from mobile phones during the intrauterine period. Further studies should be performed to illu-minate the subject.
Keywords: Radio frequency radiation, mobile phone, pregnant women, infant, hearing loss.
ce¤ini, hücre döngüsü regülasyonunda de¤iflimlere yol açabilece¤ini ve intrasellüler ve baz› moleküler yolaklar› de¤ifltirebilece¤ini, merkezi sinir sisteminde de¤ifliklik-lere sebep olabilece¤ini bildirmifltir.[1]
Elektromanyetik alan (EMF) maruziyetinin etkileyebilece¤i, sa¤l›k sorun-lar› yönünden en önemli gruplar gebeler ve çocuklard›r. ‹stanbul’da Dünya Sa¤l›k Örgütünün düzenledi¤i bir çal›fltayda çocuklar›n EMF’lere karfl› hassasiyeti tart›fl›l-m›flt›r ve bu alandaki çal›flma say›s›n›n art›r›lmas› gerek-ti¤i vurgulanm›flt›r.[2]
Yap›lan çal›flmalar, RFR’nin erken gebelik dönemin-de, proteinler, lipidler ve DNA gibi biyomoleküllerin ya-p›s›n› bozabilece¤ini[3–6]
ve gen ekspresyonunu de¤ifltire-bilece¤ini[7]
ve oksidatif stres ile sonuçlanabilece¤ini gös-termifltir. Vücudun absorbe etti¤i RFR miktar›, vücutta-ki su miktar›nda de¤ifliklikler nedeniyle gebelik döne-mindeki de¤iflimleri göstermektedir.[8]
Bir bebe¤in sinir sistemi prenatal dönemde h›zl› flekilde oluflmaktad›r ve beyin dokular›, kendi yüksek su içeri¤i sayesinde yüksek iletkenli¤e sahiptir.[9]
Maskey ve ark.,[10]
iflitsel beyin sap› bölgesinin, merkezi iflitsel sistem fonksiyonunu etkileye-bilecek kronik RFR maruziyetine [835 MHz, 4.0 W/kg spesifik absorpsiyon oran› (SAR)] karfl› hassas oldu¤unu bildirmifltir. Ayr›ca, RFR’ye maruz b›rak›lan s›çanlardaki ABR testlerinin sonuçlar›, iflitsel disfonksiyondan kay-naklanm›fl olabilecek anlaml› bir eflik de¤er art›fl› sergile-mifltir.[10]
‹flitme duyusunun k›smen veya tamamen kaybedilme-si olan iflitme kayb›, d›fl veya iç kulaktaki baz› defektler-den kaynaklanmaktad›r. Bu defektler, ses dalgalar›n›n ak-tar›lmas›n› yavafllatabilir ve hatta tamamen engelleyebilir. Bir di¤er iflitme kayb› türü ise, iç kulaktaki iflitme tüy hüc-relerinin hasar görmesinden kaynaklanmaktad›r. ‹flitme sinirindeki veya beyin yolaklar›ndaki hasar, merkezi me kayb›na neden olabilir. Canl› do¤an bebeklerde iflit-me kayb› insidans› 1–6/1000 bebek olarak bildirilmifltir ve bu oran, riskli gruplardaki yenido¤anlarda 10/1000’e kadar ç›kmaktad›r.[11]
Konjenital iflitme kay›plar›n›n yak-lafl›k %50–60’› kal›tsald›r. Konjenital iflitme kay›plar›n›n %40–50’sinin intrauterin enfeksiyonlar, hipoksi, hiperbi-lirubinemi, prematürite, düflük do¤um a¤›rl›¤›, ototoksik ilaç kullan›m›, hipotiroidi, sepsis, menenjit ve persistan pulmoner hipertansiyon gibi bozukluklardan kaynaklan-d›¤› bildirilmifltir.[12]
Bu risk faktörleri kokleay› olumsuz etkilemektedir.
Geçici uyar›lm›fl otoakustik emisyonlar (TEOAE) ve iflitsel beyin sap› yan›t› (ABR) testleri, erken
dönem-de bebeklerdönem-deki iflitme kayb›n› tespit etmekte kullan›-lan analizlerdir. Bu testler non-invaziftir ve objektif ve fizyolojik ölçümler sunar.[13]
Sekizinci sinir ve iflitsel be-yin sap› disfonksiyonu TEOAE testiyle tespit edilemez. Bu patoloji türlerinde iflitme kayb›na ra¤men normal bir TEOAE yan›t› al›nabilir. Bu nedenle, nörolojik iflit-me kayb› risk faktörüne sahip bebeklerde TEOAE ye-terli bir tarama testi de¤ildir. ABR testi, 8. sinirden be-yin sap›na kadar olan bölümdeki iflitme fonksiyonunu de¤erlendiren elektrofizyolojik bir ölçüm olarak y›llar-d›r kullan›lmaktay›llar-d›r. ABR testinde beyin sap›n›n iflitsel yolu ve iflitme sinirinin elektriksel yan›tlar›, hastan›n al›n, mastoid ve boyun bölgelerine yerlefltirilen elek-trodlarla verilen t›klama uyaran›na karfl› de¤erlendiri-lir. Günümüzde TEOAE ve ABR testleri genellikle, iflitme kayb› taramas› için yenido¤an kliniklerinde bir-likte kullan›lmaktad›r. Yenido¤an TEOAE testinden en az iki kez geçemedi¤inde, ABR testinin 3 ay sonra uygulanmas› gerekir. Ancak yenido¤anda bir veya daha fazla iflitme kayb› risk faktörü mevcutsa, ABR testini beklemeden yapt›rmak uygundur.
Cep telefonlar›ndan yay›lan RFR’nin fetüs ve yeni-do¤anlar›n iflitme sistemleri üzerindeki etkilerini arafl-t›ran çal›flmalar oldukça k›s›tl›d›r. Bu hususla ilgili ola-rak ço¤unlu¤u hayvanlar üzerinde gerçeklefltirilen in-celemeler, deneysel ortamlar, teknikler ve SAR’lar gibi parametreler bak›m›ndan farkl›l›klara sahiptir. Deney-sel ortamlardaki farkl›l›klar ve çal›flma sonuçlar›ndaki tutars›zl›klar, çeliflkilere yol açm›flt›r. Daha önceki ça-l›flmalar›n baz›lar›, RFR’nin hem insanlarda hem de hayvanlarda iflitme kayb›na yol açabildi¤ini göstermifl-tir.[1,10,14–22]
Mevcut çal›flman›n amac›, anne karn›ndaki bebeklerin iflitme sistemi geliflimlerinin gebelik esna-s›nda annelerinin cep telefonu kullan›m›ndan etkilenip etkilenmedi¤ini ortaya koymakt›. Bu çal›flmadaki gebe-lerin kulland›klar› cep telefonlar› ak›ll› telefonlardan (SAR de¤erleri 0.57–0.65 W/kg aras›nda) oluflmakta-d›r. Bu çal›flman›n yap›ld›¤› tarihlerde Türkiye’de 3G teknolojisi kullan›lmaktayd›. Dijital olarak güçlendiril-mifl kablosuz iletiflim gebeler taraf›ndan kullan›lmam›fl-t›r. Bu çal›flma için daha önce belirlenmifl kabul kriter-lerini karfl›layan bebeklerde yap›lan TEOAE ve ABR testlerinin sonuçlar› kullan›lm›flt›r.
Yöntem
Çal›flma, Helsinki Bildirgesine uygun olarak ger-çeklefltirilmifltir ve çal›flma protokolü Van Yüzüncü Y›l
Üniversitesi T›p Fakültesi Etik Kurulu taraf›ndan onaylanm›flt›r (Rapor No: 2019/14-04). Öncelikle, ça-l›flmaya kabul edilen gebeler; herhangi bir t›bbi tedavi görmüfl, kronik sistemik hastal›¤›, çoklu gebeli¤i, aile-de iflitme kayb› hikayesi ve akraba evlili¤i olan kad›nlar çal›flma d›fl› b›rak›larak tespit edilmifltir. Çal›flmaya, 18–40 yafl aras›nda 149 gönüllü gebe dahil edilmifltir. Çal›flmaya bafllamadan önce tüm gebelerden ayd›nlat›l-m›fl onam al›nayd›nlat›l-m›flt›r. Gebeler, günlük cep telefonu kul-lan›mlar›na göre 4 gruba ayr›lm›flt›r. Kontrol Grubu: gebelik esnas›nda cep telefonu kullanmayanlar (n=37); Grup 1: günde 2–15 dakika cep telefonu kullananlar (n=39); Grup 2: günde 15–60 dakika cep telefonu kul-lananlar (n=37) ve Grup 3: günde 60 dakikadan fazla cep telefonu kullananlar (n=36). Gebelerin günlük cep telefonu kullan›mlar›, GSM hizmet sa¤lay›c›lar›ndan al›nan faturalarla do¤rulanm›flt›r.
Bebekler taburcu edilmeden önce, kullan›lan ilk iflitme testleri olan TEOAE testleri (TEOAE1 ve TE-OAE2) uygulanm›flt›r. Testler <45 dB’de kendinden gürültülü bir test ortam›nda Ero-scan (Madsen Accus-creen, Natus Medical Denmark ApS., Taastrup, Dani-marka) cihaz›yla gerçeklefltirilmifltir. Prob, kalibrasyon için hastalar›n d›fl kulak yoluna yerlefltirilmifl ve ard›n-dan test bafllam›flt›r. TEOAE’de verilen uyar›c› yo¤un-lu¤u 26–36 dB’dir. Tarama sonuçlar›, geçti/geçemedi kriterleriyle Ero-scan cihaz› taraf›ndan otomatik olarak belirlenmifltir. Geçti sonucu görüntülendi¤inde, iflitme taramas› geçti olarak kaydedilmifltir. Bu çal›flmada, iflit-me kayb›na neden olacak risk faktörlerine sahip bebek-ler (ailede iflitme kayb› ve akraba evlili¤i, do¤um de-fektleri ve toksoplazma, k›zam›k veya herpes vb. gibi enfeksiyonlar) çal›flma d›fl› b›rak›lm›flt›r.
ABR testi, ses geçirmez bir odada iflitsel uyaranl› potansiyel analizör (EP25, Interacoustics, Middelfart, Danimarka) kullan›larak gerçeklefltirilmifltir. Olgular do¤al uykudayken veya %10 kloral hidrat verildikten sonra hipnoz alt›ndayken ipsilateral mastoid ve al›n bölgesine referans elektrotu ve kay›t edici elektrot yer-lefltirilmifl ve ≤5KΩ elektrotlar aras› direnç ve 100–3000 Hz filtreleme bant geniflli¤i ile dalgal› t›kla-ma uyaran› uygulanm›flt›r. Tarat›kla-ma 10 ms boyunca ya-p›lm›flt›r. Yenido¤anlarda TEOAE ve ABR testleri uy-gulanarak gerçeklefltirilen iflitme tarama analizinin so-nuçlar›na arfliv taramas›yla ulafl›lm›flt›r.
Maternal ve paternal yafl, baban›n yafl›, gebelik esna-s›nda annenin ald›¤› kilo, gebelikte doktor ziyareti say›s›,
telefon SAR de¤eri, do¤um türü, fetal distres, mekon-yum varl›¤›, toksoplazmoz, rubella, sitomegalovirüs, çoklu gebelik, ölü do¤um, demir, D vitamini ve folik asit içeren gestasyonel vitamin kullan›m›, radyasyona maruz kalma, idrar yolu enfeksiyonlar›, vajinit, koryoamniyonit, sigara ve içki kullan›m›, içilen günlük sigara miktar›, ya-k›n çevrede baz istasyonu varl›¤› vb. kar›flt›r›c› faktörlerin etkili olup olmad›¤› kovaryans analizi ile belirlendi. p>0.05 oldu¤u için gruplar üzerinde kar›flt›r›c› faktörle-rin etkin olmad›¤› saptand›.
Sürekli de¤iflkenler için betimleyici istatistikler orta-lama, standart sapma ve minimum ve maksimum de¤er-ler olarak sunulurken, kategorik de¤iflkende¤er-ler için say› ve yüzdeler kullan›ld›. Kategorik de¤iflkenler aras›ndaki li-neer iliflkilerin belirlenmesi için ki kare testi uyguland›. p<0.05 de¤eri istatistiksel olarak anlaml› kabul edildi ve istatistiksel hesaplamalar›n tümü için Social Sciences (SPSS) v.13 (SPSS Inc., Chicago, IL, ABD) program› kullan›ld›. Ayr›ca, Yorganc›lar ve ark.[14] taraf›ndan
ger-çeklefltirilen daha önceki bir çal›flman›n sonuçlar›nda iflitme testlerinin (p) %75 ile %95 aras›nda de¤iflen bir baflar› oran›na sahip olmas› nedeniyle, çal›flmam›zda ba-flar› oran› %85 olarak kabul edildi. Bunlara ek olarak, 0.05 tip I hata oran› için Z de¤eri ve etki boyutu s›ras›y-la 1.96 ve %6 os›ras›y-larak kabul edildi. Bu bilgiler temelinde gerekli örneklem boyutu, örneklem boyutu hesaplamas› denklemine [n=Z2 (p×q)/d2] göre en az 136 olgu olarak belirlendi. Bir di¤er deyiflle, mevcut çal›flman›n istatis-tiksel gücü (örneklem boyutu) do¤ru idi.
Bulgular
Bu çal›flmada, kontrol grubundaki yenido¤anlar›n %91.9’u, Grup 1’deki yenido¤anlar›n %89.7’si, Grup 2’deki yenido¤anlar›n %97.3’ü ve Grup 3’teki yenido-¤anlar›n %80.6’s› TEOAE1 testini geçti (Tablo 1). p>0.05 de¤eri nedeniyle TEOAE1 testinin sonuçlar› konuflma gruplar›yla istatistiksel olarak iliflkili de¤ildi. Çal›flmam›zda, kontrol grubundaki yenido¤anlar›n %80.0’›, Grup 1’deki yenido¤anlar›n %50.0’›, Grup 2’deki yenido¤anlar›n %100.0’› ve Grup 3’teki yenido-¤anlar›n %65.0’› TEOAE2 testini geçti (Tablo 2). Gruplar aras›nda TEOAE2 testinin sonuçlar› karfl›lafl-t›r›ld›¤›nda anlaml› farkl›l›k saptanmad› (p=0.280). Da-ha önceki 2 testten (TEOAE1 ve TEOAE2) geçtikleri için çal›flmaya dahil edilen bebeklerin sadece 58’ine ABR testi uyguland› ve bu olgular nihai olarak tüm testlerden geçtiler.
Tart›flma
Yenido¤anlar TEOAE ve ABR testlerinden baflar›l› flekilde geçmifltir. Gebelerin kulland›¤› cep telefonlar›, GSM hizmet sa¤lay›c›lardan al›nan bilgiye göre 900 ile 1800 MHz aras›nda RFR yaymaktayd›. ‹flitme testlerinin sonuçlar›na göre konuflma gruplar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› hiçbir fark bulunmad›. Elde edilen sonuç-lar, 900 ile 1800 MHz aras›nda RFR’ye maruz kalman›n intrauterin dönem boyunca yenido¤anlar›n iflitme du-rumlar› üzerinde hiçbir etkiye sahip olmad›¤›n› göster-mifltir. Ayr›ca, prenatal dönem boyunca bebeklerin RFR’ye maruz kalma sürelerinin de herhangi bir etkisi-nin olmad›¤› bulunmufltur.
RFR maruziyetinin fetüs ve yenido¤anlar üzerindeki etkileri halen tam olarak bilinmemektedir. Birçok çal›fl-ma, Uluslararas› ‹yonlaflt›r›c› Olmayan Radyasyondan Koruma Kurulunun güvenlik standartlar› alt›ndaki RFR maruziyetinin bile insan sa¤l›¤› üzerinde zararl› etkilere sahip oldu¤unu bildirmifltir.[23]
Fetüsler, fetal nöral sistem oluflumundan sorumlu olan çok say›da kök hücreye sahiptir.[24]Kök hücreler
tok-sinlere ve RFR’ye karfl› çok duyarl›d›r. Bu nedenle fetü-sün EMF’lere maruziyeti advers sa¤l›k sonuçlar› riskini
art›rmaktad›r.[25] Birçok çal›flma, insan kök hücresinde
RFR maruziyeti ile iliflkili zararl› etkiler bildirmifltir.[26,27]
Danimarka Ulusal Do¤um Kohortunda gerçeklefltirilen bir çal›flmada, gebelik esnas›nda annelerin cep telefonu kullan›m› ile çocuklar›n›n davran›fl sorunlar› aras›nda olumlu ve doza ba¤l› bir iliflki bildirmifltir.[28–30]
Ayr›ca, be-yin geliflimi prenatal dönemde RFR maruziyetine karfl› oldukça hassast›r.[23]Hardell ve Sage,[31]RFR
maruziyeti-nin beyinde ve nöral sistem fonksiyonlar›nda baz› de¤i-flikliklere yol açabilece¤ini ve çocuklar›n uzun süreli RFR maruziyetinin bilinmeyen biyolojik komplikasyonlar›na karfl› uyar›lmalar› gerekti¤ini belirtmifltir. Bunlara ek olarak, maruziyet seviyeleri birçok ülkede kabul edilen yasal s›n›rlar içerisinde olsa bile gebelik esnas›nda RFR maruziyetinin fetüslerde advers sa¤l›k etkilerine sebep olabilece¤i belirtilmifltir.[23]
Baz› çal›flmalar, RFR’ye ma-ruz kalman›n gebelik esnas›nda gen ekspresyonunu de-¤ifltirebilece¤ini bildirmifltir.[7,32]
Ancak gerçeklefltirilen az say›da epidemiyolojik çal›flma, geliflimsel sonuçlar ile prenatal RFR maruziyeti aras›nda potansiyel bir iliflkiyi ortaya koymada yetersizdi.[33,34]
RFR’nin merkezi veya periferik iflitme sistemi üze-rindeki etkilerini birçek çal›flmada araflt›r›lm›flt›r. Baz›
Tablo 1.TEOAE1 testinin sonuçlar›.
TEOAE1
Konuflma Geçti Baflar›s›z (çift tarafl›) Baflar›s›z (tek tarafl›) Toplam
Kontrol Say› 34 2 1 37 Konuflurken % %91.9 %5.4 %2.7 %100.0 TEOAE1’de % %25.4 %20.0 %20.0 %24.8 Toplam % %22.8 %1.3 %0.7 %24.8 2–15 dk/gün (Grup 1) Say› 35 3 1 39 Konuflurken % %89.7 %7.7 %2.6 %100.0 TEOAE1’de % %26.1 %30.0 %20.0 %26.2 Toplam % %23.5 %2.0 %0.7 %26.2 15–60 dk/gün (Grup 2) Say› 36 0 1 37 Konuflurken % %97.3 %0.0 %2.7 %100.0 TEOAE1’de % %26.9 %0.0 %20.0 %24.8 Toplam % %24.2 %0.0 %0.7 %24.8 >60 dk/gün (Goup 3) Say› 29 5 2 36 Konuflurken % %80.6 %13.9 %5.6 %100.0 TEOAE1’de % %21.6 %50.0 %40.0 %24.2 Toplam % %19.5 %3.4 %1.3 %24.2 Toplam Say› 134 10 5 149 Konuflurken % %89.9 %6.7 %3.4 %100.0 TEOAE1’de % %100.0 %100.0 %100.0 %100.0 Toplam % %89.9 %6.7 %3.4 %100.0
araflt›rmac›lar, ABR testini veya potansiyel olarak iliflkili iflitsel olaylar› kullanarak RFR maruziyetinin merkezi iflitme sistemi üzerindeki etkilerini araflt›rm›flt›r, ancak hiçbir etki tespit edilememifltir. Benzer flekilde otoakus-tik emisyonlar› kullanarak birçok çal›flma gerçeklefltiril-mifltir, ancak RFR maruziyetinin iç kulakta herhangi bir etkiye sebep olmad›¤› bildirilmifltir.[16–19] 900 MHz cep
telefonu RFR’sinin s›çanlar›n koklear fonksiyonu üze-rindeki etkileri incelendi¤inde, DPOAE de¤erlerinde hiçbir varyasyon tespit edilmemifltir.[20] Benzer flekilde
bir baflka çal›flmada, maksimum güçte (900 MHz’de 2 W veya 1800 MHz’de 1 W) 10 dakikal›k RFR maruzi-yetinin DPOAE de¤erlerinde hiçbir de¤iflikli¤e yol aç-mad›¤› bildirilmifltir.[21]
Öte yandan, 2.4 GHz RFR’ye 24 saat/günlük uzun süreli maruziyetin DPOAE de¤erleri-ni önemli ölçüde etkiledi¤i ve yetiflkin Wistar s›çanlar›-n›n iflitme yetisinde bozuklu¤a neden olabilece¤i bildi-rilmifltir.[14]
Postnatal dönemde fareler üzerinde yap›lan yak›n tarihli bir çal›flmada, 1850 MHz RFR’ye maruzi-yet sonras›nda ABR testinin iflitme eflik de¤erinde hiçbir anlaml› de¤ifliklik gözlemlenmemifltir. RFR’nin beyin sap› iflitsel devrelerini do¤rudan etkileyebilece¤i, fakat genel ses alg›s›nda bir de¤iflikli¤e neden olmayaca¤›
bil-dirilmifltir.[1]Bir baflka çal›flmada, cep telefonlar›ndan
ya-y›lan 900 ve 1800 MHz aras›ndaki RFR’ye maruziyet sonras›nda 30 olgunun TEOAE sonuçlar›nda hiçbir an-laml› etki gözlemlenmemifltir.[22]
Bu çeliflkili sonuçlar, RFR kaynaklar›n›n benzer olmayan tasar›mlar›ndan kaynaklanm›fl olabilir.[35,36]
‹ntrauterin ve ekstrauterin dönemlerde RFR’ye maruz kalan yavru tavflanlar›n kok-lear fonksiyonlar›na iliflkin bir çal›flmada, intrauterin dö-nemde GSM benzeri RFR’nin ekstrauterin döneme k›-yasla daha az zararl› oldu¤u bildirilmifltir. Bu durum, or-ta ve iç kulakor-taki s›v› içeri¤inin ve intrauterin dönemde-ki amniyotik s›v›n›n koruyucu bir role sahip olmas› ne-deniyledir.[37]
Mevcut çal›flma sonuçlar›n›n olas› bir aç›klamas› da, maternal östrojen ve kortikosteroidlerin koruyucu etkile-ri olabilir. Maternal östrojenin gebelik esnas›nda artt›¤› iyi bilinmektedir. ‹flitme sisteminde beyin kaynakl› nö-rotrofik faktör içeren β-arac›l› nöro-koruyucu etkinli¤e sahip östrojen reseptörü, iç kula¤›n fonksiyonlar›n› koru-maktad›r.[37] Ayr›ca, prenatal dönemde artan maternal
kortikosteroidler iflitme sistemini korumakta ve kula¤› cep telefonlar›ndan yay›lan RFR’nin zarar verici etkile-rinden korumaktad›r.[37]
Tablo 2.TEOAE2 testinin sonuçlar›.
TEOAE2
Konuflma Geçti Baflar›s›z (çift tarafl›) Baflar›s›z (tek tarafl›) Toplam
Kontrol Say› 12 2 1 15 Konuflurken % %80.0 %13.3 %6.7 %100.0 TEOAE2’de % %30.0 %20.0 %25.0 %27.8 Toplam % %22.2 %3.7 %1.9 %27.8 2–15 dk/gün (Grup 1) Say› 4 3 1 8 Konuflurken % %50.0 %37.5 %12.5 %100.0 TEOAE2’de % %10.0 %30.0 %25.0 %14.8 Toplam % %7.4 %5.6 %1.9 %14.8 15–60 dk/gün (Grup 2) Say› 11 0 0 11 Konuflurken % %100.0 %0.0 %0.0 %100.0 TEOAE2’de % %27.5 %0.0 %0.0 %20.4 Toplam % %20.4 %0.0 %0.0 %20.4 >60 dk/gün (Grup 3) Say› 13 5 2 20 Konuflurken % %65.0 %25.0 %10.0 %100.0 TEOAE2’de % %32.5 %50.0 %50.0 %37.0 Toplam % %24.1 %9.3 %3.7 %37.0 Toplam Say› 40 10 4 54 Konuflurken % %74.1 %18.5 %7.4 %100.0 TEOAE2’de % %100.0 %100.0 %100.0 %100.0 Toplam % %74.1 %18.5 %7.4 %100.0
Sonuç
Sonuç olarak bu çal›flmada sunulan veriler, yenido-¤anlar›n iflitme hassasiyetinin ve çevresel ses alg›s›n›n in-trauterin dönemde cep telefonlar›ndan yay›lan RFR ma-ruziyetinden etkilenmedi¤ini göstermektedir. Ancak RFR maruziyetinin, ses alg›s› fonksiyonlar›n› etkileme-den prenatal dönemde iflitsel sinir sisteminde devre de¤i-flikliklerine yol açabilece¤i belirtilmelidir. Bildi¤imiz ka-dar›yla çal›flmam›z, prenatal dönemde annelerin cep te-lefonu kullan›m›n›n yenido¤anlar›n iflitme duyusu üze-rindeki etkilerini araflt›ran ilk insanl› çal›flmad›r. Bugüne kadar bu konuda yap›lan çal›flmalar aras›nda deneysel pa-rametreler ve araflt›rma sonuçlar› bak›m›ndan herhangi bir tutarl›l›k yoktur. Bu nedenle RFR maruziyetinin özelliklerinin belirlenmesi, ileride aksiyon EMF’lerin mekanizmalar›n› araflt›rmada önemli olabilir.
Ç›kar Çak›flmas›: Ç›kar çak›flmas› bulunmad›¤› belirtilmifltir.
Kaynaklar
1. Kim JH, Huh YH, Lee JH, Jung JY, Ahn SC, Kim HR. Early exposure to radiofrequency electromagnetic fields at 1850 MHz affects auditory circuits in early postnatal mice. Sci Rep 2019;9:377. [PubMed] [CrossRef]
2. Kheifets L, Repacholi M, Saunders R, van Deventer E. The sensitivity of children to electromagnetic fields. Pediatrics 2005;116:e303–13. [PubMed] [CrossRef]
3. Lai H, Singh NP. Single- and double-strand DNA breaks in rat brain cells after acute exposure to radiofrequency electromag-netic radiation. Int J Radiat Biol 1996;69:513–21. [PubMed] [CrossRef]
4. Dasdag S, Akdag MZ, Aksen F, Bashan M, Buyukbayram H. Does 900 MHz GSM mobile phone exposure affect rat brain? Electromagn Biol Med 2004;23:201–14. [CrossRef]
5. Dasdag S, Akdag MZ, Ulukaya E, Uzunlar AK, Ocak AR. Effect of mobile phone exposure on apoptotic glial cells and status of oxidative stress in rat brain. Electromagn Biol Med 2009;28:342–54. [PubMed] [CrossRef]
6. Dasdag S, Akdag MZ, Kizil G, Kizil M, Cakir DU, Yokus B. Effect of 900 MHz Radio frequency radiation on beta amyloid protein, protein carbonyl, and malondialdehyde in the brain. Electromagn Biol Med 2012;31:67–74. [PubMed] [CrossRef] 7. Pyrpasopoulou A, Kotoula V, Cheva A, Hytiroglou P,
Nikolakaki E, Magras IN, et al. Bone morphogenetic protein expression in newborn rat kidneys after prenatal exposure to radiofrequency radiation. Bioelectromagnetics 2004;25:216– 27. [PubMed] [CrossRef]
8. Keshvari J, Keshvari R, Lang S. The effect of increase in dielectric values on specific absorption rate (SAR) in eye and head tissues following 900, 1800 and 2450 MHz radio fre-quency (RF) exposure. Phys Med Biol 2006;51:1463–77. [PubMed] [CrossRef]
9. Otto M, von Mühlendahl KE. Electromagnetic fields (EMF): do they play a role in children’s environmental health (CEH)? Int J Hyg Environ Health 2007;210:635–44. [PubMed] [CrossRef]
10. Maskey D, Kim HG, Suh MW, Roh GS, Kim MJ. Alteration of glycine receptor immunoreactivity in the auditory brain-stem of mice following three months of exposure to radiofre-quency radiation at SAR 4.0 W/kg. Int J Mol Med 2014;34: 409–19. [PubMed] [CrossRef]
11. European Consensus Statement on Neonatal Hearing Screening Finalized at the European Consensus Development Conference on Neonatal Hearing Screening. Milan, 15–16 May 1998. Acta Paediatr 1999;88:107–8. [PubMed] [CrossRef] 12. Cunningham M, Cox EO; Committee on Practice and Ambulatory Medicine and the Section on Otolaryngology and Bronchoesophagology. Hearing assessment in infants and chil-dren: recommendations beyond neonatal screening. Pediatrics 2003;111:436–40. [PubMed] [CrossRef]
13. Markides A. Age at fitting of hearing aids and speech intelligi-bility. Br J Audiol 1986;20:165–7. [PubMed] [CrossRef] 14. Yorgancilar E, Dasdag S, Akdag MZ, Akkus Z, Akdag M,
Topcu I. Does all-day and long-term exposure to radiofre-quency radiation emitted from Wi-Fi affect hearing? Biotechnol Biotechnol Equip 2017;31:1204–9. [CrossRef] 15. Oktay MF, Dasdag S. Effects of intensive and moderate
cellu-lar phone use on hearing function. Electromagn Biol Med 2006;25:13–21. [PubMed] [CrossRef]
16. Mora R, Crippa B, Mora F, Dellepiane M. A study of the effects of cellular telephone microwave radiation on the auditory system in healthy men. Ear Nose Throat J 2006;85: 160–3. [PubMed]
17. Ozturan O, Erdem T, Miman MC, Kalcioglu MT, Oncel S. Effects of the electromagnetic field of mobile telephones on hear-ing. Acta Otolaryngol 2002;122:289–93. [PubMed] [CrossRef] 18. Monnery PM, Srouji EI, Bartlett J. Is cochlear outer hair cell
function affected by mobile telephone radiation? Clin Otolaryngol Allied Sci 2004;29:747–9. [PubMed] [CrossRef] 19. Janssen T, Boege P, von Mikusch-Buchberg J, Raczek J.
Investigation of potential effects of cellular phones on human auditory function by means of distortion product otoacoustic emissions. J Acoust Soc Am 2005;117:1241–7. [PubMed] [CrossRef]
20. Galloni P, Lovisolo GA, Mancini S, Parazzini M, Pinto R, Piscitelli M, et al. Effects of 900 MHz electromagnetic fields exposure on cochlear cells’ functionality in rats: evaluation of distortion product otoacoustic emissions. Bioelectromagnetics 2005;26:536–47. [PubMed] [CrossRef]
21. Parazzini M, Bell S, Thuroczy G, Molnar F, Tognola G, Lutman ME, et al. Influence on the mechanisms of generation of distortion product otoacoustic emissions of mobile phone exposure. Hear Res 2005;208:68–78. [PubMed] [CrossRef] 22. Uloziene I, Uloza V, Gradauskiene E, Saferis V. Assessment of
potential effects of electromagnetic fields of mobile phones on hearing. BMC Public Health 2005;5:39. [PubMed] [CrossRef]
23. Bektas H, Dasdag S. Effects of radiofrequencies emitted from mobile phones and Wi-Fi on pregnancy. Journal of International Dental and Medical Research 2017;10:1084– 95.
24. Franco SJ, Gil-Sanz C, Martínez-Garay I, Espinosa A, Harkins-Perry SR, Ramos C, et al. Fate-restricted neural progenitors in the mammalian cerebral cortex. Science 2012; 337:746–9. [PubMed] [CrossRef]
25. Kheifets L, Repacholi M, Saunders R, van Deventer E. The sensitivity of children to electromagnetic fields. Pediatrics 2005;116:e303–33. [PubMed] [CrossRef]
26. Czyz J, Guan K, Zeng Q, Nikolova T, Meister A, Schönborn F, et al. High frequency electromagnetic fields (GSM sig-nals) affect gene expression levels in tumor suppressor p53-deficient embryonic stem cells. Bioelectromagnetics 2004; 25:296–307. [PubMed] [CrossRef]
27. Belyaev IY. Dependence of non-thermal biological effects of microwaves on physical and biological variables: implications for reproducibility and safety standards. In: Giliani I, Soffritti M, editors. Non-thermal effects and mechanisms of interaci-ton between electromagnetic fields and living matter. An ICEMS monograph. Eur J Oncol Library Vol. 5. Bologna: National Institute for the Study and Control of Cancer and Environmental Diseases “Bernardino Ramazzini”; 2010. p. 187–211.
28. Divan HA, Kheifets L, Obel C, Olsen, J. Prenatal and postna-tal exposure to cell phone use and behavioral problems in chil-dren. Epidemiology 2008;19:523–9. [PubMed] [CrossRef] 29. Divan HA, Kheifets L, Obel C, Olsen J. Prenatal cell phone
use and developmental milestone delays among infants. Scand J Work Environ Health 2011:37:341–8. [PubMed] [CrossRef]
30. Sudan M, Kheifet L, Arah OA, Olsen J. On the association of cell phone exposure with childhood behaviour. J Epidemiol Community Health 2013;67:979. [PubMed] [CrossRef] 31. Hardell L, Sage C. Biological effects form electromagnetic field
exposure and public exposure standards. Biomed Pharmacother 2007;62:104–9. [PubMed] [CrossRef]
32. Zhao R, Zhang S, Xu Z, Ju L, Lu D, Yao G. Studying gene expression profile of rat neuron exposed to 1800 MHz radiofre-quency electromagnetic fields with cDNA microassay. Toxicology 2007;235:167–75. [PubMed] [CrossRef]
33. Krewski D, Byus CV, Glickman BW, Lotz WG, Mandeville R, McBride ML, et al. Potential health risks of radiofrequency fields from wireless telecommunication devices. J Toxicol Environ Health B Crit Rev 2001;4:1–143. [PubMed] [CrossRef] 34. Krewski D, Byus CV, Glickman BW, Lotz WG, Mandeville R, McBride ML, et al. Recent advances in research on radiofrequency fields and health. J Toxicol Environ Health B Crit Rev 2001;4:145–59. [PubMed] [CrossRef]
35. Kellenyi L, Thuroczy G, Faludy B, Lenard L. Effects of mobile GSM radiotelephone exposure on the auditory brain-stem response (ABR). Neurobiology (Bp) 1999;7:79–81. [PubMed]
36. Hamblin DL, Wood AW, Croft RJ, Stough C. Examining the effects of electromagnetic fields emitted by GSM mobile phones on human event-related potentials and performance during an auditory task. Clin Neurophysiol 2004;115:171– 8. [PubMed] [CrossRef]
37. Budak GG, Muluk NB, Budak B, Öztürk GG, Apan A, Seyhan N. Effects of intrauterine and extrauterine exposure to GSM-like radiofrequency on distortion product otoacoustic emis-sions in infant male rabbits. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2009;73:391–9. [PubMed] [CrossRef]
Bu makalenin kullan›m izni Creative Commons Attribution-NoCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) lisans› arac›l›¤›yla bedelsiz sunulmaktad›r. / This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/ or send a letter to Creative Commons, PO Box 1866, Mountain View, CA 94042, USA.
