Ahmet Hamdi Tanpınar:Divan ve Tanzimat Edebiyatlarını yakından tanıyor ve biliyor, fakat halk şiirimize pek iltifat etmiyordu

(1)

SAHİFE DÖRT

_{17 Ocak 1968 CUMHTTRtYET}

Divan ve Tanzimat Edebiyatlarını

yakından tanıyor ve biliyor, takat

halk şiirimize pek iltiiat etmiyordu

AHMET HAMDi

T AN PINAR

E s k id e n B e y o ğ lu ’n d a «Mosko v a P a sta n es i» d iy e b i r y e r v a r dı. T ü n e l d e k i M a r k i z v e Löbon P a s t a n e l e r i n d e n s o n r a ed ip ve ş a i r le r in ö z ellik le a k ş a m ü stleri, g e ce le ri v e gece y a r ıs ın d a n so n r a to p la n d ı k la r ı, k o n u ş u p t a r t ı ş t ı k l a r ı b u ç a y h a n ı s a b a h çı idi. 1937 ş u b a t ın d a sisli p u s l u b ir h a v a d a a k ş a m ü s t ü B e y o g lu ’n d a n g e ç e r k e n b i r çay i ç m e k ü z e r e M o s k o v a ’y a d a ld ım . B eyaz R u s k a d ı n l a r ı n ı n i d a r e ettiğ i b u loş f a k a t çok te m iz b i r ev içi gibi s ıcak v e sam im î y e r d e h e r k e s k e n d i n i r a h a t h is s e d e r, k a r n ın ı d o y u r u r , ç a y ı m k a h v e s in i içer, k i t a b ı n ı o k u r , yazısını y a za rd ı. T ıp k ı P a r i s k a h v e l e r i gibi. O a k ş a m içeri g irip p e n c e r e n in y a n ı n d a k i m a s a l a r d a n b i r in d e sı c a k çay ım ı y u d u m l a r k e n a r k a t a r a f t a k i k ö ş e d e n â şin â se sler d u y m a y a b a ş la d ım . B a k tı m C a h i t S ıtk ı ile A h m e t M u h ip m ü n a k a ş a e d iy o r l a r d ı . A y n ı m as a d a o n l a r l a b e r a b e r o t u r a n birisi v a r d ı . O k u m a k t a o ld u ğ u N o u v e lle L i t t é r a i r e ga zete si ni ç a rş a f gibi açtığı iç in y ü z ü n ü göremi- y o r d u m . C a h id ’in d a v e t i ü z e r i n e m a s a l a r ı n a g ittim . M ü n a k a ş a y a k a r ı ş m a d a n ga ze te sin e d a l m ı ş olan u f a k ya pıl ı, k ı r k y a ş l a r ı n d a g ö s te ren a d am ı C ah it , di zin e d o k u n a r a k , b a n a t a n ı t t ı : — A h m e t H a m d i. . C a h id ’in de, M u h ib 'i n de k e n d isin e y a r ı hoca, y a n a r k a d a ş a- r a s ı h is s e d ilir b i r sa y g ıla rı v a r dı. A h m e t H a m d i b e n im le faz

la ilg ilen m ed i. N e z a k e tl e bir-iki s u a l sordu, o k a d a r . . F a k a t b i r a r a C a h it 't e n A n t a ly a l I o l d u ğ u m u ö ğ re n in c e «Ya ö y le mi?» di ye y a n ım a s o k u ld u . Ç ü n k ü g e n ç lik v e ö ğ r e n c ilik y ı l l a r ın ı n b i r kısm ı A n t a l y a ’da geçm işt i. Bu so ğ u k kış g ü n ü n d e b i r d e n b i r e A n t a l y a ’yı h a tı r l a d ı . S ıc ak p o r t a k a l b a h ç e le r i, ç a ğ l a y a n l a r , gü v e r c in m a ğ a r a s ı, m a s m a v i d a ğ l a r v e d eniz ler...

— Ah! dedi. Ş im d i A n t a l y a ’da olsa ydık . V e b e n im y a ş ım 17 ol sa ydı.. . D e r h a l m e k t e p t e n k a çar, sah ile g id er, b i r k a y a n ı n ü- zerin e o t u r u r , s e v d iğ im kızı d ü ş ü n ü r d ü m . M e lte m r ü z g â r l a r ı n a k a r ş ı g ö z le rim in yaşı k u r u r d u .

H a m d i ’yi b i r d e n b i r e b i r G ü n e y sıcaklığı iç inde s e v d im . G a m lı y ü z ü n d e k i h a t l a r h e m e n değiş ti. O n u güz el b i r te s a d ü f ü n he m e n k a r ş ı m a çık a rd ığ ı b i r h e m şe hri, b i r a ğ a b e y gibi k u c a k l a m a k is ted im . İ k im iz de g a r ip b i r h a s s a s iy e tin içine g ir m iş tik . Ona b i r z a m a n l a r , A n k a r a ’d a hoca i k e n p e k y a k ış ık lı o lm adığı ve ü s t ü n e b a şın a da p e k b a k m a dığı için « K ırtip il H a m d i» d e m e l e ri n i h a tı r l a d ı m . Ş im d i k a r ş ım d a k i a d a m hiç de ç ir k in d e ğil, b ilâ k is k ı v r ı k k i r p ik l e r i, m a nalı ağzı, t a r a n m a m ı ş d alg alı saç l a r ıy la güzel bile sa y ılırd ı. Bo yu kısa, h afif çe k a m b u r u v a r d ı. V e y a h u t öne d o ğ r u e ğ ik y ü r ü y o r d u . Bu i lk ta n ı ş m a ve b u l u ş m a d a n s o n r a A h m e t H a m d i ile - a r am ız d a k i b i r h a y li y aş f a r k ı n a rağ m e n - a r k a d a ş o l d u k . O z a m a n l a r Güz el S a n a t l a r A k a d e m i s i ’-n d e E s t e t i k hocas ı idi. Y a b e n a r a sıra A k a d e m i ’ye g id iy o rd u m , y a h u t C u m h u r i y e t G a ze tes in e o geliy or , z a m a n z a m a n da Y a h y a K e m a l 'i n m ec lis in d e b u l u ş u y o r d u k . K o l t u ğ u n u n a lt ı n d a daim a k i ta p ta ş ır d ı. O k u d u ğ u k ita bı h e r k e s g ö r m e s in v e y a h u t göst e riş y a p tı ğ ı n ı s a n m a s ın l a r diye cil tle ri b i r g a ze te n in a r a s ı n a kor. k o l t u ğ u n u n a lt ı n a öyle y e r le ş t i rird i. Ç o ğ u n lu k la R i m b a u d , S té p h a n e M a lla rm é, P a u l V a lé r y ve B g u d l a i r e ’i y a n ı n d a n a y ırm azdı. Bu ş a i r le r i çok iyi b iliy o r, b a zen d a k ik a l a r c a e zb e re o n lard a n ş i i r le r o k u y a b il i y o r d u . E d eb iy at h o c alığ ın d a n geldiği için Divan. T a n z im a t E d e b i y a t l a r ı n ı da y a k ın d a n t a n ı y o r v e biliyor, fakat h a lk şiirim ize p e k o k a d a r ilt i f a t e tm i y o r d u . A n cak Y u n u s Em- r e ’ye a y rı b i r k ı y m e t v e r iy o r d u Z aten A h m e t H a m d i ’nin zevki fo lk lo r ’a açık değ il di. Y a h y a K e m a l ’in, ç o ğ u n lu k l a y u k a r d a ad ların ı say d ığ ım F r a n s ı z ş a i r le r i nin h is s e d ilir d e r e c e d e etk isin d e k ald ığ ı için A h m e t K u d s ı gibi, Necip F azıl gibi f o l k lo r a la n ı n a d a lm ıy o r , b e lk i de h a l k o z an la rımızı o k u y u p se v m eğ e v a k i t b u lam ı y o r d u . A m a b u k o n u d a b e nim k a n ım o d u r ki, H a m d i folk- l o r ’u s e v m iy o r d u . K ı r çiç ekle r i n d e n ziy ad e i m b i k l e r d e n geç m iş ş e h ir e s a n s l a r ı m k o k l a m a y ı seviyor, şi irde s e r e s e r p e l ik v e r i ne disiplin i v e özel b i r istifi a- r ı y o r d u . Ş iir le r in e d i k k a t e d ile c ek o l u r s a ç o ğ u n lu k l a k u l la n ı la n v e z in le r d e n k açm ış, b u n l a r ı kul- . lan s a bile b a m b a ş k a b i r a h e n k

BİZİM KU

_Mİ

Yazan: BAKİ S Ü H A ED İB O Ğ LU

ağac ıdır. Hiç şü phesi z şi irin in ayrı b i r tadı, b i r k o k u s u v a rd ır. K elim ecidir. Çok sevdiği bazı ke lim ele ri sık sık k u l l a n ı r ve bu y ü zden ş iirle ri b i r b ir i n e çok b e n zer. Y a h y a K e m a l ’i çok s e v d iğ in den olac ak , he ce y e Bir a r û z in zibatı g e tir m iş tir , ö z e l l i k l e «Bur- s a ’da Z am an » şiiri bu d ü ş ü n c e mizi is p a tl a y a n k u v v e tl i b i r ö r nekti r.

Ne ya zık ki H am d i, b ü y ü k bir şa ir o l m a k is terd i. T ıp k ı o da A h m e t Ha şim gibi çok k u v v e tli b ir n â s i r o l d u ğ u n u n f a r k ı n d a d e ğildi. V e y a h u t ne sr i hafif g ö r d ü ğü için şii rin kapıs ın ı z o rlu y o r, k endis in e ş a ir değil de n â s i r d e n m es in d e n k o r k u y o r d u . Ç ü n k ü Ham di, gü zel s a n a t d a ll a r ı a r a sın da eski Y u n a n 'd a n b e ri en b ü y ü k , en ö lü m s ü z ve en güç s a n a tın «şiir» o ld u ğ u k a n ıs ın d a idi. U z u n y ı ll a r o k u y u c u s u n a kesin b i r bi lg i v e r m e m e k amacı ile şi ir k ita b ı y a y ın l a m a d ı. F a k a t ö l ü m ü n d e n b i r k a ç yıl önce

düz y azıya d a h a çok e m e k ve z am an a y ır ı p pek s e y rek şiir yazdığı ve b elk i de bu a la n d a k i g ü c ü n ü n z a m a n l a tü k en d iğ in i hissettiği için «Şiirler» ad lı b i r şi ir k ita b ı y a y ın la d ı.

A h m e t H a m d i, e t r a f ı n d a geniş b ir do st, öğ renci ve h a y r a n çev resi b u l u n m a s ı n a r a ğ m e n yalnız adam dı. Hiç e v le n m e m iş ti . Dai m a sıc ak b i r y u v a n ın h a s r e tin i ç ek er, sık sı k â ş ık ol ur. Âşık ol d u ğ u h a n ı m l a r a u z u n u zun m ek t u p l a r y a za r, b u n l a r ı n pek ço ğ u n u âşık o ld u ğ u h a n ım l a r a gön d e r m e k c e s a r e tin i k e n d in d e b u lamaz, ba ze n de b i r d elik a n lı a- taklığı için d e k a h r a m a n l a ş ı r , h e m en p o s ta n e y e koşa rdı. B ir k a ç ı nı b a n a o k u d u ğ u bu m e k t u p l a r cidden ç o k gü zel şe y lerd i.

H a m d i ’de ne z am an b a şladığı nı b ile m e d iğ im b i r T ü r k S a n a t Müziği sevg isi v a r d ı. K lâ sik m u si kim izin b ü t ü n u s t a la r ı n ı ta n ı yor, e s e r l e r in i z e v k le d i n liy o r du. H a m a m i z a d e îs m ail Dede

AHMET HAMDİ TANPINAR

ve e d a y a r a t m a s ı n ı b ilm iştir. S ı r f b u y ü z d e n şiirin disi pli nine g ir m e y e n d ü ş ü n c e ve d u y g u l a r ı nı cfüz y a zıy a d ö k m ü ş ve böyle y a p m a k l a da T ü r k n e s r i n e b ü y ü k b i r h i z m e tt e b u l u n m u ş B a tıl ı a n la m d a re n k li, zen gin ve

b ü t ü n f i k i r m e n s u r l a r ı p ırıl pı rıl y a n a n y e n i b i r T ü r k nesri y a r a t m ı ş tı r . S ağ lığ ın d a y ü z ü n e v e y a a r k a s ı n d a n sö y le m e ğ e ce s a r e t ed em ed iğ im k es in le ş m iş bir k a n ım ı şim di söyliyeceğim için ü z g ü n ü m : Ulu b i r ç ın a r a b e n zey en n â s ir A h m e t H a m d i ’nin y a n ın d a şa ir A h m e t H a m d i nefis k o k u l u f a k a t k ü ç ü k b i r ley lâk

için ve Ü çüncü Se lim için ik i a y rı e tü d y a p m ı ş t ı r . Z a m a n za m a n R a d y o ev in e ge li r, I trî, Za- h a r y a , Dede ve Hacı A r if Be yi d in le m e k için s a a tlerc e d is k o tek o d a la r ın d a v e y a s t ü d y o l a r d a b e k lerdi. Son z a m a n l a r d a Z a h a r y a için ha zırla y a ca ğ ı b i r m a k a l e y e ilh a m ve m alz em e t o p la m a k ü- zere b u b ü y ü k b estecin in b ü t ü n e s e rle rin i b i r k a ç de fa b a ş ın d an so n u n a k a d a r sa b ırla d in le d iğ i ni b ili rim . H am di o n ları d i n l e r ken t a r i h iç inde sa nki dü şs el b i r geziye çık ıy o r, Os m anlı t a r i h i nin iniş ve ç ık ışla rın ı, z a fe r ve yen ilg ile rin i, o ç a ğ l a r için d e k i u y g a rlığ ım ızın şiirde, m im a r îd e , h a t ve t e z y i n a t ta k i p a r a l e l l e r i ni b i r b i r o b e s te le r d e , o n a ğ m e l erd e b u l u y o r , n o t la r alıyo r, tah -. lil ler y a p ıy o r , b ir gerçeği y a k a lay ıp se z er gibi oldu m u b i r ço c u k gibi s e v in iy o r, f a k a t s ı r l a r ı nı s a k l a y a n eski g a r ip b i r sim- y a g e r gibi, h içb ir şey s ö y l e m e d e n geldiği gibi sessizce stü d y o lar ı t e r k e d iy o r d u .

V ,n

---CAHİT SITKI

TARANCI

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi