Türkiye’nin Bat›s›nda Yaflayan Halk›n Ruhsal Hastal›¤a
ve Hastalara Yönelik ‹nanç ve Tutumlar›n›n Belirlenmesi
ARAfiTIRMA
Olcay Çam*, Ayflegül Bilge**
* Prof. Dr. Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Psikiyatri Hemflireli¤i A.D.
** Ö¤r. Gör. Dr. Ege Üniversitesi ‹zmir Atatürk Sa¤l›k Yüksekokulu
Yaz›flma adresi: Ö¤r. Gör. Dr. Ayflegül Bilge Ege Üniversitesi ‹zmir Atatürk Sa¤l›k Yüksekokulu Bornova/‹zmir Faks: +902323247975
E-posta: aysegul.bilge@ege.edu.tr
ÖZET
Amaç: Araflt›rma Türkiye’nin bat›s›nda yaflayan halk›n ruhsal hasta ve hastal›¤a yönelik inanç ve tutumlar›n› belirlemek için tan›mlay›c› tipte plânlanm›flt›r.
Yöntem: Kat›l›mc›lar küme örneklem yöntemi ile belirlenmifl bölgelerden basit tesadüfî örneklem yöntemi ile seçilmifltir. Bireylerin ruhsal hastal›¤a yönelik inançlar›n› belirlemek için Bilge (2006) ta-raf›ndan Türkiye için geçerlilik ve güvenilirlik çal›flmalar› yap›lm›fl olan Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i (RHIÖ) ve ruhsal hastalara yönelik tutumlar› belirlemek için Ba¤ (2003) taraf›ndan Türkiye için geçerlilik ve güvenilirlik çal›flmalar› yap›lm›fl olan Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yö-nelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i (RSTTÖ) kullan›lm›flt›r. Kat›l›mc›lara ev ziyareti yap›larak veriler top-lanm›flt›r.
Bulgular: Araflt›rma bulgular›na göre; bireylerin %50.8’i erkek ve %39’u orta ekonomik düzeyde-dir. Yafl ortalamalar› 39.7?10.3’dür. Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i’ne verilen yan›tlar in-celendi¤inde; toplumun ruhsal hastal›¤› tehlikeli gördü¤ü ve çaresizlik hissettikleri saptanm›flt›r. Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i’ne verdikleri yan›tlar›n da¤›l›m› incelendi¤inde; ruhsal sorunlu bireylerin toplumun bir parças› olmas›, hayat alanlar›nda ruh sa¤l›-¤› hizmetlerinin verilmesi ve bu durumun ise tehlike içermedi¤i yönünde bir tutumlar› oldu¤u sap-tanm›flt›r.
Tart›flma: Kat›l›mc›lar›n ruhsal hasta ve hastal›¤a yönelik inanç ve tutumlar›n›n cinsiyetlerine göre farkl›l›k göstermedi¤i, alt ekonomik düzeyi olanlar›n bu hastal›klar› daha çâresizce karfl›layarak, tehlikeli gördükleri ve olumsuz inanca sahip olduklar› belirlenmifltir. Orta ekonomik düzeyin ruh sa¤l›¤›na yönelik toplumsal yaklafl›mlar›n›n yüksek ve daha iyi niyetli oldu¤u, üst ekonomik düze-yin ise bu hastalardan korktu¤u ve d›fllad›¤› saptanm›flt›r.
Sonuç: Toplum ruhsal hastalara yönelik olumsuz inanç hayatta ve gelifltirdi¤i tutumla ise bu duru-mu onarmaya çal›flmaktad›r.
Anahtar Kelimeler: ruhsal hastal›k, inanç, tutum, Türkiye’nin Bat›s› ABSTRACT
DETERMINATION OF BELIEFS AND ATTITUDES TOWARD MENTAL ILLNESS AND PATIENTS OF PUBLIC WHO LIVE IN WESTERN PART OF TURKEY
Objective: This descriptive type research was planned to determine beliefs and attitudes towards mental illness and patients of public who live in the Western part of Turkey.
Method: Participants were determined by cluster sampling method from regions determined by simple random sampling method to determine beliefs of individuals’ about mental illness Beliefs toward Mental Illness Scale (BMI) by Bilge (it’s validity and reliability for Turkey was realized in 2006) was used; and to determine attitudes towards mental illness, Scale of The Community Atti-tudes Towards The Mentally Illness (validity and reliability for Turkey was realized in 2003 by Ba¤) was used. Data was collected by home visits to participants.
Findings: According to research findings; 50.8% of sample are men and 39% are middle econo-mical level. Their average age is between 39.7?10.3. When the answers of Beliefs toward Mental
G‹R‹fi
‹kinci Dünya Savafl›’nda ruhsal hastal›klardaki ar-t›fl, savafl sonras›nda yap›lan araflt›rmalarda çevre, sosyal durum ve hastal›k aras›ndaki iliflkilerin ortaya ç›kar›lmas› hasta ve hastal›klar›n de¤erlendirilmesin-de sosyal etkenlere daha fazla a¤›rl›k verilmesine ne-den olmufltur. Düflünce alt yap›s› Pinel’e kadar uza-nan sosyal psikiyatri II. Dünya Savafl› sonras›nda ruh-sal hastalara yaklafl›mdaki inançlarla ilgisini sürdür-müfltür (Aptekin 2005).
‹nsanlar belirli inanç ve tutumlarla do¤mamakta, inanç ve tutumlar›n› gözlem, biliflsel ö¤renme olarak say›labilecek farkl› yollarla edinmekte ve sosyal dene-yimlerle de flekillendirmektedir. Bu do¤rultuda tutu-mun biliflsel bilefleni olan inançlar yavafl olmakla bir-likte yeni bilgi ve deneyimlerle de¤iflebilmektedir. Sa¤l›¤a yönelik inanç ve tutumlar koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyon süreçlerinde bireyleri etkile-mektedir. Ruhsal hasta ve hastal›klar ise damgalan-maya daha çok mâruz kalmaktad›r.
Ruhsal hastal›¤a yönelik toplumsal inanç ve tu-tumlar, 1940’lar›n son y›llar›ndan bu yana çal›flmalara konu olmufltur (Allport 1967). Bu çal›flmalar sonucun-da ruhsal sorunlu bireylere karfl› toplumun ayn› ansonucun-da hem olumlu, hem de olumsuz bir inanç ve tutuma sâ-hip oldu¤una yönelik farkl› bulgular ortaya ç›km›flt›r (Malla, Shaw 1987, Ting 1997). Türkiye’de “ruhsal hasta ve hastal›¤a yönelik tutumlarla” ilgili 1971 y›l›n-dan 2004 y›l›na kadar 100’ü aflk›n araflt›rma yürütül-müfltür (Taflk›n ve Özmen 2004). Bu araflt›rmalar›n bâ-z›lar›nda ruhsal hastal›¤a yönelik tutum ölçekleri kul-lan›larak bireylerin veya toplumun inançlar› belirlen-meye çal›fl›lm›flt›r.
Ülkemizde ruhsal hastalara yönelik toplum tu-tumlar› ile ilgili olarak yap›lan, ilk çal›flma Savafl›r (1971) taraf›ndan yap›lm›flt›r. Bu çal›flmada köy ve kent âilelerinin tutumlar›nda fark olmad›¤› belirlen-mifltir. Benzer flekilde ise kad›n ve erkekler aras›nda ruhsal hastalara yönelik tutumlar ile ilgili bir fark›n
olmad›¤› ancak, kad›nlar›n daha fazla do¤aüstü güç-lerin etkisi alt›nda oldu¤u saptanm›flt›r. Literatüre ge-çen son çal›flmalardan birisi ise, Özmen ve arkadaflla-r› (2004) taraf›ndan yap›lm›fl olan “Hangi Etiket Daha Damgalay›c›: Ruhsal Hastal›k m›? Ak›l Hastal›¤› m›?” konulu çal›flmad›r. Bu çal›flmada; halk›n ruhsal hasta-l›klar ile ilgili inanç ve tutumlar›n›n genelde olumsuz oldu¤u ve bu durumun günlük uygulamalar›nda çe-flitli zorluklar yaratt›¤› belirtilmifltir.
Di¤er ülkelerde ruhsal hastal›¤a yönelik inançlar ve tutumlar ile ilgili çal›flmalar 1955’li y›llara dayan-maktad›r. Sosyal psikiyatrinin ve epidemiyolojik arafl-t›rmalar›n öncülerinden olan, Star’›n (1955) 3000’nin üzerinde Amerikan vatandafl› ile yapt›¤› araflt›rmas›-n›n sonuçlar›na göre; halk tan›mlanan ruhsal hastal›k olgular›n› çok düflük oranda belirleyebilmekte ve ruh-sal hastal›klar tehdit içeren, korku veren, mant›kl› dü-flünceyi ve özgür idareyi kald›ran durumlar olarak görülmektedir. Bu çal›flmada ruhsal bozuklu¤un en çok paranoid flizofreni tan›mlar› için belirtildi¤i (%75), bunu basit flizofreni (%34), alkolizm (%29) ve anksiye-te bozuklu¤unun (%18) izledi¤i anksiye-tesbit edilmifltir.
Greene-Shortridge, Britt ve Castro (2007) taraf›n-dan yap›lan çal›flmada askerî personelin ruhsal hasta-l›klara iliflkin görüfller araflt›r›lm›fl, askerlerin ruhsal hastal›¤a yönelik olumsuz inançlar› oldu¤u saptan-m›flt›r. Dünya üzerinde ruhsal hastal›¤a yönelik inançlar genellikle olumsuzdur. Bu nedenle ço¤u has-ta hashas-tal›¤›n› saklar (Ziyalar 1995).
Türkiye’de yap›lan bâz› araflt›rmalar›n sonucunda, toplumda ruhsal hastal›klara yönelik yayg›n olumsuz inançlar ve tutumlar flu flekilde s›ralanmaktad›r: Ruh-sal hastal›klar kalb hastal›klar› gibi gerçek bir hastal›k de¤ildir, ruhsal hastalar kurumlarda kilitli tutulmal›-d›r, ruhsal hasta birey asla normal hayat›na dönemez, ruhsal hastalar tehlikelidir, ruhsal hastalar düflük ge-lirli ifllerde çal›flabilir (Ba¤ 2003, Sa¤duyu ve ark. 2003, Ziyalar 1995).
‹nsan bedensel, ruhsal ve sosyal bir varl›k olarak
yo-Illness Scale investigated; it is found that society think mental illness is dangerous and they feel despair about it. Investigation of the distribution of The Community Attitudes toward the Men-tally Illness answers it is found that they have the attitude that mental patients should be mem-bers of society, they should get psychological services and they are not dangerous.
Discussion: Participants’ beliefs and attitudes have no differences according to their sex, and low income level see these illnesses as dangerous, and have negative belief. Attitudes of medium soci-oeconomic status-group to mental illness is determined as more high and well-intentioned, but high socioeconomic level afraid of these people.
Conclusion: Society has a negative belief about mental illness and tries to fix this with attitude they generate.
rumland›¤›nda, inanç ve tutumlar›n bu üç boyutta birey sa¤l›¤›n› etkiledi¤i bir gerçektir. Bu nedenle bu makale-nin amac› Türkiye’makale-nin Bat› k›y›s›ndaki halk›n ruhsal has-ta ve hashas-tal›¤a yönelik inançlar›n› ve tutumlar›n› belirle-mek ve okuyucunun bak›fl aç›s›n› gelifltirbelirle-mektir.
YÖNTEM
Araflt›rma toplumun ruhsal hasta ve hastal›¤a yöne-lik inanç ve tutumlar›n› belirlemek amac› ile planlanm›fl tan›mlay›c› tipte bir araflt›rmad›r. Araflt›rman›n örnekle-mini Türkiye’nin Bat›s› olan ‹zmir ilinde üç farkl› (alt, üst, orta) ekonomik duruma göre küme örneklem yön-temi ile belirlenmifl olan 262 birey oluflturmufltur. Arafl-t›rma için ilgili kurumlardan yaz›l› izin al›nm›flt›r. Ör-neklem grubundan ise sözlü izin al›nm›flt›r. Araflt›rma-ya kat›lan bireylerin %50.8’i erkek, %39’u orta ekono-mik düzeyde ve yafl ortalamalar› 39.7±10.3’dür.
Araflt›rmada veri toplama arac› olarak Tan›t›c› Bil-gi Formu, Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i ve Ruhsal Sorunlu Bireylere Yönelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i kullan›lm›flt›r. Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nanç-lar Ölçe¤i (RHIÖ) (Beliefs Toward Mental Illness Sca-le); Hirai ve Clum (2000) taraf›ndan Amerika’da gelifl-tirilmifl, Türkiye versiyonu ise Bilge (2006) taraf›ndan yap›lm›fl, Cronbach Alpha de¤eri .82 olarak bulun-mufltur. Çaresizlik ve Kiflileraras› ‹liflkilerde Bozulma, Tehlikeli ve Utanma alt ölçe¤i bulunmaktad›r. RHIÖ; Tamamen kat›lm›yorum:0, Tamamen kat›l›yorum:5 fleklinde puanlanmaktad›r. Toplam puan ve alt ölçek puanlar› üzerinden yorumlanmakta olup, al›nan yük-sek puan olumsuz inanc› ifade etmektedir. Ruhsal So-runlu Bireylere Yönelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i; Ba¤ (2003) taraf›ndan aktar›ld›¤› üzere; ilk olarak 1979 y›-l›nda, Taylor ve Dear (1981) taraf›ndan gelifltirilmifltir. Ölçe¤in Türkiye için geçerlilik ve güvenirlik çal›flmas› ise Ba¤ (2003) taraf›ndan yap›lm›flt›r. Ölçek 21 madde ve üç alt ölçekten oluflmakta, Cronbach Alpha de¤eri 0.72’dir. ‹yi Niyet, Toplum Ruh Sa¤l›¤› ‹deolojisi alt öl-çe¤inden al›nan toplam puan›n yüksekli¤i olumlu tu-tumu ifade etmektedir. Korku/D›fllama alt ölçe¤inden al›nan toplam puan›n yüksekli¤i olumsuz tutumu ifa-de etmektedir. Ölçek Tamamen kat›l›yorum:1, Kesin-likle kat›lm›yorum:5 fleklinde puanlanmaktad›r.
Araflt›rmadan elde edilen verilerin analizi için (SPSS) 14.0 paket program› kullan›lm›fl, say›, yüzde da¤›l›mlar›, madde korelasyonu, ANOVA analizleri gerçeklefltirilmifltir.
BULGULAR
Araflt›rma örnekleminin Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i maddelerine kat›l›mlar› ve bu
madde-lerin toplam korelasyonla iliflkileri incelendi¤inde, 6. (%37, r=.60), 8. (%36.3, r=.57), 9. (%23.3, r=.56), 13. (%21.4, r=.55), 17. (%35.9, r=56) ve 21. (%24.8, r=59) maddelerin toplam korelasyonu etkiledi¤i saptanm›fl-t›r. Toplumun madde 6 ve 13’e verdikleri yan›tlar›, ruhsal sorunlu bireylerin suç iflleme olas›l›¤›n›n nispe-ten yüksek olmas› ve bu do¤rultuda da ruhsal hastal›-¤› tehlikeli görmesi anlam›ndad›r. Di¤er yandan kat›-l›mc›lar›n bu hastal›klar›n bireylerde çaresizlik yaflat-t›¤› ve iletiflimi bozdu¤u yönünde bir kanaatleri oldu-¤u saptanm›flt›r (8., 9., 17. ve 21. maddeler). Bu do¤rul-tuda ruhsal sorunlar›n ifl yaflant›s›nda ve sosyal çevre-de sorunlar yaflataca¤›, hayat boyu sürece¤i, bu birey-lerin tek bafl›na yaflayamayaca¤› ve yapt›klar› ifllere güvenilmemesi ve gözden geçirilmesi gerekti¤i yö-nünde bir inançlar› oldu¤u saptanm›flt›r. Tüm bu maddelerin ölçek toplam korelasyonu ile anlaml› bir iliflkisi oldu¤u belirlenmifltir (Tablo 1).
Bireylerin Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i maddelerine kat›l›mlar› ve bu maddelerin toplam korelasyonla iliflkileri incelendi-¤inde, 3. (%55, r=.60), 9. (%53.8,r=55), 12. (%46.2, r=55), 15. (%35.1, r=57) ve 16. (%45.4, r=.56) maddelerin ölçek toplam korelasyonunu etkiledi¤i saptanm›flt›r. Toplu-mun madde 9 ve 16’ya verdikleri yan›tlar›; ruhsal so-runlu bireylere yönelik olumsuz görüflleri oldu¤u, ruh-sal sorunlar›n tedavisi için daha fazla ödenek ayr›lma-s›na gerek olmad›¤› yönündedir. Di¤er yandan ise top-lum içinde otop-lumlu bir yaklafl›m›n olmas› gerekti¤i dü-flünülmektedir (3., 12. ve 15. maddeler). Bu do¤rultuda ruhsal sorunlu bireylerin toplumun bir parças› olmas›, hayat alanlar›nda ruh sa¤l›¤› hizmetlerinin verilmesi ve bu durumun ise tehlike içermedi¤i yönünde bir tu-tumlar› oldu¤u saptanm›flt›r. Madde 1 ve 6 d›fl›nda tüm maddelerin ölçek toplam korelasyonu ile anlaml› bir iliflkisi oldu¤u saptanm›flt›r (Tablo 2).
Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i ve Ruh-sal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutumla-r› Ölçe¤i toplam puan ve alt ölçek puan ortalamalaTutumla-r› ile bireylerin cinsiyetleri aras›nda anlaml› bir fark ol-mad›¤› görülmüfltür (Tablo 3).
Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i ve Ruh-sal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutumla-r› Ölçe¤i toplam puan ve alt ölçek puan ortalamalaTutumla-r› ile bireylerin ekonomik düzeyleri karfl›laflt›r›lm›flt›r. Bu do¤rultuda Çaresizlik ve Kifliler Aras› ‹liflkilerde Bozulma alt ölçe¤i, Tehlikeli alt ölçe¤i ve ölçek toplam puan› ile üst ekonomik düzey ve alt ekonomik düzeyi olan bireylerin puan ortalamalar› aras›nda anlaml› fark bulunurken, Utanma alt ölçe¤i puan ortalamalar› ile ekonomik düzeyler aras›nda fark saptanmam›flt›r.
Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tu- tumlar› Ölçe¤i alt ölçek ve toplam puanlar›
de¤erlen-Tablo 1. Kat›l›mc›lar›n Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i Maddelerine V
e
rdikleri Y
an›tlar›n Da¤›l›m› ve Maddelerin T
otal Puan ‹le Kor elasyonu MADDELER Tamamen Ço¤unlukla K›smen K›smen Ço¤unlukla Tamamen kat›lm›yor kat›lm›yor kat›lm›yor kat›l›yor kat›l›yor kat›l›yor r P N% N % N % N % N % N %
1. Ruhsal hastal›¤› olan bir bireyin baflkalar›na zarar verme olas›l›¤›, sa¤l›kl› bir bireye göre daha fazlad›r
. 26 9.9 16 6.1 23 8.8 62 23.7 29 11.1 106 40.5 .43 .000** 2.Ruhsal hastal›klar , fiziksel hastal›klara
göre, daha uzun bir iyileflme süreci gerektirir
. 5 1.9 13 5.0 15 5.7 43 16.4 41 15.6 145 55.3 .33 .000**
3.Davran›fllar› tehlikeli olmas› nedeniyle, ruhsal hastal›¤› olan bireylerden uzak durmak iyi bir fikirdir
. 29 11.1 42 16.0 36 13.7 66 25.2 32 12.2 57 21.8 .52 .000**
4.“Ruhsal hastal›k” ifadesi beni rahats›z eder
. 70 26.7 33 12.6 26 9.9 48 18.3 27 10.3 58 22.1 .40 .000**
5.Ruhsal hastal›¤› olan bir bireyin, sorumlulu¤u az olan bir iflte çal›flmas› gerekir
. 24 9.2 11 4.2 15 5.7 58 22.1 26 9.9 128 48.9 .30 .000**
6.Ruhsal hastal›¤› olan bireylerin suç iflleme olas›l›¤› daha fazlad›r
. 25 9.5 17 6.5 26 9.9 57 21.8 40 15.3 97 37.0 .60 .000**
7.Ruhsal hastal›klar tekrarlay›c›d›r
. 29 11.1 19 7.3 30 11.5 61 23.3 46 17.6 77 29.4 .51 .000**
8.Ruhsal hastal›k teflhisi al›rsam; patronumun, arkadafllar›m›n ve baflkalar›n›n, hakk›mda düflünecekleri fleyler beni endiflelendirir
. 44 16.8 19 7.3 26 9.9 44 16.8 34 13.0 95 36.3 .57 .000**
9.Ruhsal hastal›k teflhisi konmufl bireyler
,
hastal›klar›n›n olumsuzluklar›n› ömür boyu yaflayacaklard›r
. 51 19.5 20 7.6 31 11.8 68 26.0 31 11.8 61 23.3 .56 .000**
10.Bir kez ruhsal hastal›k tedavisi alan bireyler
, gelecekte tekrar tedaviye
gereksinim duyma e¤ilimindedirler
. 22 8.4 25 9.5 28 10.7 78 29.8 40 15.3 69 26.3 .54 .000**
11.Ruhsal hastal›¤› olan bireylerin dakik olma veya sözünde durma gibi toplumsal kurallara uymas› zordur
. 17 6.5 19 7.3 45 17.2 58 22.1 36 13.7 87 33.2 .49 .000**
12.‹nsanlar daha önce ruhsal hastal›k tedavisi alan bir birey ile yak›n arkadafll›k kurdu¤umu bilseydi, utan›rd›m.
164 6.5 32 7.3 18 17.2 30 22.1 10 13.7 8 33.2 .20 000**
13.Bana zarar verebilece¤i nedeniyle, ruhsal hastal›¤› olan bireyden korkar›m.
60 22.9 26 9.9 47 17.9 58 22.1 15 5.7 56 21.4 .55 .000**
14.Ruhsal hastal›¤› olan bir bireyin iyi anne- baba olma olas›l›¤› daha düflüktür
. 27 10.3 18 6.9 35 13.4 52 19.8 40 15.3 90 34.4 .51 .000**
15.Ailemden bir bireyin ruhsal hastal›¤› olsa, utan›r›m
177 67.6 33 12.6 14 5.3 13 5.0 15 5.7 10 3.8 .12 .040*
dirildi¤inde ise tüm ölçek toplam puanlar› ile ekonomik düzeyler aras›nda fark tesbit edilmifl-tir (Tablo 4).
Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i ve Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Top-lum Tutumlar› Ölçe¤i toplam puan ve alt ölçek puan ortalamalar› ile bireylerin ruhsal hastal›-¤›n ana nedenlerine yönelik görüflleri karfl›laflt›-r›ld›¤›nda Tehlikeli alt ölçe¤i puan ortalamalar› ve ölçek toplam puan ortalamalar› ile ruhsal hastal›¤›n ana nedenleri aras›nda anlaml›l›k bu-lunurken, Tutum ölçe¤i ve alt ölçekleri aras›nda fark tesbit edilmemifltir.
TARTIfiMA
Çal›flmaya kat›lan grubun yafl ortalamas› 39.7±10.3’dür. Literatüre göre bir insandaki inanç ve tutum geliflimi 30’lu yafllarda belirginleflmek-tedir (Morgan 1991, Tavflanc›l 2005). Araflt›rma grubunun yafl ortalamas›n›n uygunlu¤u verilerin yönlenmeden uzak, kendi alg›lar›n› içeren yan›t-lar oldu¤unu düflündürmektedir.
Kat›l›mc›lar›n Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i maddelerine iliflkin görüflleri incelendi¤inde, toplumun madde 6 ve 13’e ver-dikleri yan›tlara dayanarak ruhsal sorunlu bi-reylerin suç iflleme olas›l›¤›n› yüksek gördü¤ü ve bu do¤rultuda da ruhsal hastal›¤› tehlikeli alg›lad›¤› görülmektedir. Di¤er yandan kat›l›m-c›lar›n bu hastal›klar›n bireylerde çaresizlik ya-flatt›¤› ve iletiflimi bozdu¤u yönünde görüflleri oldu¤u tesbit edilmifltir (8., 9., 17. ve 21. madde-ler). Bu do¤rultuda ruhsal sorunlar›n ifl yaflant›-s›nda ve sosyal çevrede sorunlar yaflataca¤›, ha-yat boyu sürece¤i, bu bireylerin tek bafl›na yafla-yamayaca¤› ve yapt›klar› ifllere güvenilmemesi ve gözden geçirilmesi gerekti¤i yönünde bir inançlar› oldu¤u saptanm›flt›r (Tablo 1). Bu ifâ-deler kat›l›mc›lar›n ruhsal hasta ve hastal›¤a yö-nelik önyarg› tafl›d›klar›n› göstermektedir. Üç sosyokültürel grubun (alt, orta, üst) verileri ola-rak de¤erlendirildi¤inde iletiflim ve tehlikelilik alanlar›nda sorunlar›n olmas› dikkat çekicidir.
Almanya’da yap›lan bir çal›flmada Türk psi-kiyatri hastalar›n›n Alman hastalara göre daha uzun zamanda tedavi edildi¤i ve Türk hastala-r›n hastal›¤a karfl› daha olumsuz bir inanca sâ-hip oldu¤u vurgulanm›flt›r (Franz ve ark. 2007). Bireylerin Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i maddelerine iliflkin verilere dayanarak toplumun madde 9 ve
Tablo 1. Kat›l›mc›lar›n Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i Maddelerine V
e
rdikleri Y
an›tlar›n Da¤›l›m› ve Maddelerin T
otal Puan ‹le Kor elasyonu (devam›) MADDELER Tamamen Ço¤unlukla K›smen K›smen Ço¤unlukla Tamamen kat›lm›yor kat›lm›yor kat›lm›yor kat›l›yor kat›l›yor kat›l›yor r P N% N % N % N % N % N %
16.Ruhsal hastal›¤›n tamamen iyileflebilece¤ine inanm›yorum.
65 24.8 3 6 13.7 32 12.2 59 22.5 29 11.1 4 1 15.6 .47 .000**
17.Sorumluluk alamad›klar› için ruhsal hastal›¤› olan bireylerin kendi bafllar›na yaflayabilmeleri çok uygun de¤ildir
. 28 10.7 2 7 10.3 26 9.9 56 21.4 31 11.8 9 4 35.9 .56 .000**
18.Ço¤u birey ruhsal hastal›¤› olan bir bireyle, bile bile arkadafll›k kurmaz.
31 11.8 3 2 12.2 32 12.2 54 20.6 47 17.9 6 6 25.2 .45 .000**
19.Ruhsal hastal›¤› olan bireylerin davran›fllar› önceden tahmin edilemez.
20 7.6 23 8.8 32 12.2 55 21.0 40 15.3 9 2 35.1 .48 .000**
20.Ne kadar tedavi edilirse edilsin, ruhsal hastal›¤›n iyileflmesi mümkün de¤ildir
. 81 30.9 3 9 14.9 31 11.8 59 22.5 23 8.8 29 11.1 .51 .000**
21.Çal›flma ekibimdeki ruhsal hastal›¤› olan bir bireyin yapt›¤› ifle güvenemem.
34 13.0 3 1 11.8 51 19.5 59 22.5 22 8.4 65 24.8 .59 .000** *P<0.05 **P<0.01
Tablo 2. Kat›l›mc›lar›n Ruhsal Sorunlar› Olan Bir
eyler
e Yönelik T
oplum T
utumlar› Ölçe¤i Maddelerine V
e
rdikleri Y
an›tlar›n Da¤›l
›m› ve Maddelerin
Total Puan ‹le Kor
elasyonu MADDELER Tamamen Kat›l›yor Karars›z Kat›lm›yor Kesinlikle kat›l›yor kat›lm›yor r P N% N % N % N % N % N %
1.Birisi, bir ruh hastal›¤› belirtisi gösterdi¤inde hemen hastaneye yat›r›lmal›d›r
. 103 39.3 51 19.5 35 13.4 54 20.6 19 7.3.0 -.02 .811
2.Sa¤l›¤a ayr›lan bütçeden ruh hastal›klar›n›n tedavisine daha fazla kaynak ayr›lmal›d›r
. 122 46.6 73 27.9 36 13.7 19 7.3.0 12 4.6 .47 .000**
3.Ruhsal bozuklu¤u olan bireylerin birço¤u için en iyi tedavi toplumun bir parças› olmakt›r
. 144 55.0 68 26.0 32 12.2 9 3.4 9 3.4 .60 .000**
4.Ruhsal bozuklu¤u olan bireyler toplum için bir yüktür
. 8 4 32.1 86 32.8 35 13.4 24 9.2 33 12.6 .37 .000**
5.Bir semte ruh sa¤l›¤› hizmetleri veren bir kurumun aç›lmas› o semtin de¤erini azalt›r
. 141 53.8 60 22.9 22 8.4 16 6.1 23 8.8 .46 .000**
6.Ruhsal bozukluklar› olan bireyler uzun zamandan beri alay konusu olmaktad›r
. 5 1 19.5 70 26.7 40 15.3 46 17.6 55 21.0 .20 .093
7.Ruh sa¤l›¤› hizmetleri bugünkünden daha çok topluma yönelmelidir
. 149 56.9 59 22.5 29 11.1 12 4.6 13 5.0 .52 .000**
8.Halk› ruhsal bozukluklar› olan bireylerden koruma daha az gündemde tutulmal›d›r
. 3 8 14.5 45 17.2 65 24.8 71 27.1 43 16.4 .23 .000**
9.Ruh sa¤l›¤› hizmetlerine ayr›lan harcamalardaki art›fl, vergilerin bofla gitmesi anlam›na gelir
. 141 53.8 64 24.4 37 14.1 7 2.7 13 5.0 .55 .000**
10.Ruhsal bozukluklar› olan hastalar›n di¤er insanlarla birlikte ayn› semtte hayatas› tedavileri için iyi olabilir… Ama orada yaflayanlar için büyük bir risk vard›r
. 4 2 16.0 66 25.2 62 23.7 47 17.9 45 17.2 .41 .000** 11.T
oplumumuzda ruhsal sorunlu bireylere karfl› daha
fazla hoflgörülü bir tutuma ihtiyaç vard›r
. 136 51.9 85 32.4 16 6.1 14 5.3 11 4.2 .48 .000**
12.Bir semtte yaflayanlar
, gereksinimlerini karfl›lamak için o
semtte ruh sa¤l›¤› hizmetlerinin verilmesini kabul etmelidirler
. 121 46.2 74 28.2 40 15.3 13 5.0 14 5.3 .55 .000**
13.Ruhsal bozukluklar› olan bireylere verilen hizmet yeterlidir
. 7 3 27.9 81 30.9 68 26.0 20 7.6 20 7.6 .40 .000**
14.‹nsanlar›n, semtlerinde ruh sa¤l›¤› hizmeti veren kurumlar›n aç›lmas›na karfl› direnmelerinde hakl› nedenleri vard›r
. 5 8 22.1 59 22.5 74 28.2 34 13.0 37 14.1 .40 .000**
15. Bir semtte ruh sa¤l›¤› hizmeti veren kurumlar›n aç›lmas› orada yaflayan insanlar için herhangi bir tehlike içermez.
92 35.1 86 32.8 41 15.6 25 9.5 18 6.9 .57 .000**
16.Ruhsal bozukluklar› olan bireyler sempatimize lay›k de¤illerdir
. 119 45.4 77 29.4 38 14.5 14 5.3 14 5.3 .56 .000**
17.Ruh sa¤l›¤› kurumlar› yerleflim yerlerinden uzak tutulmal›d›r
. 7 3 27.9 57 21.8 70 26.7 33 12.6 29 11.1 .52 .000**
18.Ruhsal bozukluklar› olan bireyler için mümkün olan en iyi bak›m sa¤lamakla yükümlüyüz.
143 54.6 65 24.8 25 9.5 9 3.4 20 7.6 .53 .000**
16’ya verdikleri yan›tlar› ile ruhsal sorunlu bireylere yönelik olumsuz görüflleri oldu¤u, ruhsal sorunlar›n tedavisi için daha fazla ödenek ayr›lmas›na gerek ol-mad›¤› yönündedir. Di¤er yandan ise toplum içinde olumlu bir yaklafl›m›n olmas› gerekti¤i de düflünül-mektedir (3., 12. ve 15. maddeler). Bu do¤rultuda ruh-sal sorunlu bireylerin toplumun bir parças› olmas›, hayat alanlar›nda ruh sa¤l›¤› hizmetlerinin verilmesi ve bu durumun ise tehlike içermedi¤i yönünde bir tu-tumlar› oldu¤u saptanm›flt›r.
Kat›l›mc›lar›n inanç ölçe¤i maddelerine ri yan›tlar, bireylerin kendilik duygular› ile verdikle-ri tekil ifadeler fleklindeyken, tutum ölçe¤ine verdik-leri yan›tlar ise daha çok ço¤ul ifadeverdik-leri göstermekte-dir. Bu ay›r›m›n inanç ve tutum kavramlar› ile ilgili oldu¤u düflünülmektedir. ‹nanç ölçe¤i maddelerine kat›l›m ve iliflki düzeyleri daha çok bu hastal›klara yönelik bireylerin iç çat›flmalar›n› (tehlike-korku-çâ-resizlik-iletiflimsizlik fleklinde) gösterirken, tutum öl-çe¤inde ise bu duruma bir çözüm oluflturma çabas› içerisinde, toplumsal düzenlemelerle tehlikenin gi-derilebilece¤ini göstermektedir. Özetle, mevcut olan bireysel inançlar ve toplumsal tutumlar birbirine ne-den sonuç iliflkisi ile ba¤l›d›r.
Bu çal›flmada ruhsal hasta ve hastal›¤a yönelik inanç ve tutumlar ile ilgili önemli bir veri de cinsiyet-ler aras›nda anlaml› bir fark saptanmamas›d›r. An-cak bununla birlikte, kad›nlar›n erkeklere göre bu hastal›klar› daha tehlikeli ve daha çâresiz b›rakan bir süreç oldu¤unu belirtmesi, erkeklerin ise daha iyi ni-yetli düflünüp, ruh sa¤l›¤›na yönelik olumlu görüfl tafl›d›klar› görülmüfltür (Tablo 3).
Benzer flekilde, Ba¤ (2003) taraf›ndan yap›lan ça-l›flmada da ayn› sonuç bulunmufltur. Petrus ve Kai-fong (2000) taraf›ndan 2223 lise ö¤rencisi üzerinde yap›lan çal›flmada ise bu çal›flmalar›n aksine; k›zlar›n erkeklerden daha fazla ruhsal hastal›¤› olan bireyle-re karfl› koruyucu bir tutum gösterdikleri, buna kar-fl›l›k erkeklerin de k›zlara oranla daha damgalay›c› bir tutum içinde olduklar›n› bulmufllard›r.
Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i toplam puan ve alt ölçek puan› ile ekonomik düzey aras›nda-ki fark karfl›laflt›r›ld›¤›nda, Çaresizlik ve Kifliler Aras› ‹liflkilerde Bozulma alt ölçe¤i, Tehlikelilik alt ölçe¤i ve ölçek toplam puan› ile üst, orta ve alt ekonomik dü-zey olan bireylerin puan ortalamalar› aras›nda an-laml› farkl›l›klar bulunurken, Utanma alt ölçe¤i puan ortalamalar› ile ekonomik durum aras›nda fark tesbit edilmemifltir. Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yöne-lik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i alt ölçek ve toplam anlar› de¤erlendirildi¤inde ise tüm ölçek toplam
pu-Tablo 2. Kat›l›mc›lar›n Ruhsal Sorunlar› Olan Bir
eyler
e Yönelik T
oplum T
utumlar› Ölçe¤i Maddelerine V
e
rdikleri Y
an›tlar›n Da¤›l
›m› ve Maddelerin
Total Puan ‹le Kor
elasyonu (devam›) MADDELER Tamamen Kat›l›yor Karars›z Kat›lm›yor Kesinlikle kat›l›yor kat›lm›yor r P N% N % N % N % N % N %
19.Oturduklar› semtte ruh sa¤l›¤› hizmeti almak için gelmifl olan insanlardan semt sakinlerinin hiçbir flekilde korkmas›na gerek yoktur
. 113 43.1 73 27.9 48 18.3 14 5.3 14 5.3 .44 .000**
20.Ruhsal bozukluklar› olan bir bireyden sak›nmak en iyi yap›lmas› gereken fleydir
. 3 7 14.1 38 14.5 57 21.8 70 26.7 60 22.9 -.20 .000**
21.Bir yerleflim bölgesinde ruhsal bozukluklar› olan bireylerin hayatakta oldu¤unu düflünmek ürkütücüdür
. 7 9 30.2 73 27.9 43 16.4 38 14.5 29 11.1 .33 .000** **P<0.01
anlar› ile ekonomik düzeyler aras›nda fark saptanm›fl-t›r (Tablo 4). Alt ekonomik düzeyi olan bireylerin di-¤erlerine göre daha olumsuz inanca sâhip olduklar›, bu hastalar› daha tehlikeli, çâresiz ve iletiflime girilir-ken dikkatli olunmas› geregirilir-ken bireyler olarak gördük-leri belirlenmifltir. Di¤er yandan üst ekonomik düzey-deki bireylerin bu hastalardan daha çok korktu¤u, or-ta ekonomik düzeyin ise daha iyi niyetli oldu¤u söyle-nebilir. ‹nanç ve tutum gibi sübjektif araflt›rmalarda kültürleraras› farkl›l›klar beklendik bir durumdur. Vi-cente ve arkadafllar› (1993) taraf›ndan ruh sa¤l›¤›na yö-nelik görüflleri de¤erlendirmek için yap›lan araflt›rma-da araflt›rma-da benzer durum söz konusudur. Bu çal›flman›n so-nucuna göre ‹talyan profesyonellerin ruh sa¤l›¤›na yö-nelik daha az geleneksel bir inanç ve tutum
uygulad›k-lar› belirlenmifltir. Ran ve arkadafluygulad›k-lar› (2003) taraf›ndan Çin’deki k›rsal bir bölgede flizofreni hastas› olan 326 hasta yak›n› üzerinde yap›lan bir araflt›rmada da, psi-koe¤itim gruplar›na al›nan âilelerin hastal›kla ilgili bil-gi, inanç ve tutumlar›n›n olumlu yönde geliflti¤i, flizof-reni hastas› âilelerinin e¤itim program›na kat›lmas›n›n, tedaviye uyumu artt›rd›¤› ve relaps oranlar›n› yar› ya-r›ya düflürdü¤ü belirlenmifltir.
Araflt›rmada Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Öl-çe¤i ve Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Top-lum Tutumlar› Ölçe¤i toplam puan ve alt ölçek puan ortalamalar› ile bireylerin ruhsal hastal›¤›n nedenleri-ne yönedenleri-nelik görüflleri karfl›laflt›r›ld›¤›nda, Tehlikelilik alt ölçe¤i puan ortalamalar› ve ‹nanç Ölçe¤i toplam puan ortalamalar› ile ruhsal hastal›¤›n ana nedenleri
aras›n-Tablo 3. Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i ve Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutum-lar› Ölçe¤i Toplam Puan ve Alt Ölçek Puan OrtalamaTutum-lar›n›n Bireylerin Cinsiyet DurumTutum-lar› ile Karfl›laflt›r›lmas›
ÖLÇEKLER KADIN ERKEK t P
χ SS χ SS
Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i ve Alt ölçekleri
Çâresizlik ve Kifliler Aras› ‹liflkilerde Bozulma Alt Ölçe¤i 32.2 11.6 31.8 10.4 .311 .756
Tehlikeli Alt Ölçe¤i 26.2 7.6 24.3 7.6 1.965 .051
Utanma Alt Ölçe¤i 1.6 2.4 1.8 2.6 -.628 .531
‹nanç Ölçek Toplam 60.0 16.5 58.0 16.0 1.025 .306
Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i ve Alt ölçekleri
‹yi Niyet Alt Ölçe¤i 20.2 4.2 20.4 5.0 -.385 .701
Toplum Ruh Sa¤l›¤› ‹deolojisi Alt Ölçe¤i 21.7 6.1 23.1 6.6 -1.830 .608
Korku/D›fllama Alt Ölçe¤i 1.2 2.0 1.3 2.3 -.340 .735
Tutum Ölçek Toplam 47.3 9.0 49.0 10.3 -1.412 -.159
Tablo 4. Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i ve Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i Toplam Puan ve Alt Ölçek Puan Ortalamalar›n›n Bireylerin Ekonomik Düzeylerine ile Karfl›laflt›r›lmas›
ÖLÇEKLER Üst Ekonomik Orta Ekonomik Alt Ekonomik F P
Düzey Düzey Düzey
χ SS χ SS χ SS
Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i ve Alt ölçekleri
Çaresizlik ve Kifliler Aras› 27.3 9.7 32.9 10.3 36.3 10.6 15.903 .000**
‹liflkilerde Bozulma
Tehlikeli 22.7 7.4 26.0 7.1 27.2 7.8 8.263 .000**
Utanma 1.6 2.5 1.8 2.4 1.8 2.6 .205 .815
‹nanç Ölçek Toplam 51.6 15.3 60.7 14.9 65.2 16.1 16.701 .000**
Ruhsal Sorunlar› Olan Bireylere Yönelik Toplum Tutumlar› Ölçe¤i ve Alt ölçekleri
‹yi Niyet Alt Ölçe¤i 19.8 4.4 21.3 4.2 19.6 5.2 3.663 .027*
Toplum Ruh Sa¤l›¤› ‹deolojisi Alt Ölçe¤i 19.9 6.7 24.0 5.1 23.1 6.8 10.904 .000**
Korku/D›fllama Alt Ölçe¤i 6.0 1.8 5.6 1.6 4.9 1.7 7.229 .001**
Tutum Ölçek Toplam 45.6 9.9 50.8 8.1 47.6 10.7 6.986 .001**
da anlaml› bir fark oldu¤u saptanm›flt›r. Analiz sonu-cunda bu anlaml›l›¤›n, hastal›¤›n ana nedeninin büyü olabilece¤ini düflünenlerden kaynakland›¤› belirlen-mifltir. Tutum ölçe¤i ve alt ölçekleri aras›nda ise anlam-l› bir farkanlam-l›anlam-l›k bulunmazken, daha iyi niyetli bir tutum sergileyenlerin büyüye, korkanlar›n ise dinsel bir ne-dene ba¤lamas› dikkat çekicidir. Büyüyü düflünenler durumun gelip, geçici olabilece¤i alg›s›nda olabilir. Al-manya’da 1990 y›l›nda 3000’i aflk›n yetiflkin üzerinde yap›lan bir toplum taramas›nda, halk›n ruhsal hastal›-¤› dinî faktörlere ya da do¤aüstü güçlere ba¤layanlar›-n›n oran› daha düflüktür (%5) (Angermeyer 1994). Ül-kelerin geliflmifllik düzeyi ile ilgili olan bu durum, di-nin korkuyu artt›r›c› etki yapmas› ile ilgili olabilir.
Link ve arkadafllar› (1997) taraf›ndan aktar›ld›¤› üzere, 1996 y›l› Genel Sosyal Toplum Taramas› çal›fl-mas›nda, halk›n %88’i tan›mlanan flizofreni olgusu-nun bir ruhsal rahats›zl›¤› gösterdi¤ini belirtmifl, %91’i hastal›¤›n stresli hayat flartlar›ndan, %85’i be-yindeki kimyasal düzensizlikten, %67’si genetik et-kenlerden, %45’i ailenin yetifltirme yanl›fllar›ndan, %33’ü kiflilik bozuklu¤undan kaynakland›¤›n› ifâde etmifltir. Allah’›n takdiri oldu¤unu düflünenler ise %17 oran›nda kalm›flt›r.
Ba¤ (2003) taraf›ndan yap›lan çal›flmada ruhsal has-tal›klar›n ana nedeni nedir sorusuna bireylerin %69.7 gibi büyük bir ço¤unlu¤u çocuklukta yaflanm›fl olaylar yan›t›n› verirken, olgular›n %55.7’si genetik ve kal›tsal durum derken, %20.9’u gibi önemli bir yüzdesi de bü-yü ve dinî sorunlarla ilgili oldu¤unu söylemifllerdir.
Sunman ve Savafl›r’›n (1970) Türkiye’de yapt›¤› bir çal›flmada, vak’a öyküleri anlat›larak halk›n tutum ve inançlar› tesbit edilmifltir. Çal›flmada ruhsal hastal›kla-r›n nedenlerinin do¤aüstü güçlerle aç›kland›¤› bildi-rilmifltir. Araflt›rman›n bulgular› bu çal›flmalar›n bul-gular› ile paralellik göstermektedir.
Küey ve arkadafllar›n›n (1989) Türkiye’nin Bat› k›-y›s›nda yapt›klar› çal›flmada depresyon geçiren bire-yin hastal›¤› tevekkül ile kabûl etti¤i ve kendili¤inden geçmesini bekledi¤i, ayr›ca halk›n depresyona yönelik t›bbî inançlar›n› abartma ve dinî inançlar›n› da gizle-me e¤iliminde oldu¤u görülmüfltür.
Bütün bu çal›flmalardan ulafl›labilecek ortak görüfl, ülkemizin Bat› k›y›s›nda ve di¤er ülkelerde ruhsal hasta ve hastal›klar›n tedavi edilmesi ve yard›m edil-mesinin isteniledil-mesinin yan›nda, bireylerin olumsuz inanç ve tutumlara sâhip olduklar› ve bu durumlar› stigmatize ettikleri yönündedir. Ayr›ca ruhsal hastal›-¤›n nedenleri ve bireylerin inanç ve tutumlar› ülkeler aras›nda ve hâttâ ayn› ülkenin bölgeleri aras›nda da farkl›l›klar göstermektedir. Bu durum ruhsal hastal›k
kavram›n›n her kültürde ve her co¤rafyada farkl› alg›-lanmas›ndan kaynaklanmaktad›r.
SONUÇ
Türkiye’nin Bat› k›y›s›ndaki bireylerin ruhsal has-ta ve hashas-tal›klar›n›n tehlikeli oldu¤una inand›klar› an-cak toplumsal bak›fl aç›s›yla yard›m ve tedavi edilme-si gerekti¤i yönünde bir tutum sergiledikleri söylene-bilir. Bâz› de¤iflkenler ile tutum ve inançlar karfl›laflt›-r›ld›¤›nda ise cinsiyete göre farkl›l›k göstermedi¤i, ekonomik düzeylere göre de¤iflerek, alt ekonomik dü-zey olanlar›n bu hastal›klar› daha çâresizce karfl›lad›k-lar›, tehlikeli gördükleri ve olumsuz inanca sâhip ol-duklar›, di¤er yandan üst ekonomik düzey olan birey-lerin bu hastalardan daha çok korktu¤u, orta ekono-mik düzey olanlar›n ise daha iyi niyetli ve bu bireyle-re toplum içinde olumlu yaklafl›lmas› gebireyle-rekti¤i düflün-cesine sâhip oldu¤u tesbit edilmifltir. Ayr›ca, ruhsal hastal›klar›n nedeninin büyü oldu¤unu düflünenler, hastal›¤› daha tehlikeli görürken, daha iyi niyetli bir tutum sergilemektedir. Ruhsal hastal›¤›n nedenini di-nî bir nedene ba¤layanlar›n ise korkmas›, dinin korku-tarak insan davran›fllar›n› etkilemesiyle iliflkili oldu¤u düflünülmektedir.
KAYNAKLAR
Allport GW (1967) Attitudes, Readings in Attitudes Theory and Measurement. Martin Fishbein, editor. New York: John Wi-ley and Sons, 1-14.
Angermeyer MC, Matschinger H (1994) Lay Beliefs about schi-zophrenic disorder: the Results of a population survey in Germany. Acta Psychiatr Scand; 89(Suppl 382): 39-45. Aptekin K. Sosyal Psikiyatriyi Do¤ru Anlamak (girifl tarihi: 25
Haziran 2005) http://www.Sosyalhizmetuzmani.Org/Sos-yalpsikiyatri.Htm eriflim tarihi: 10 A¤ustos 2005 Çarflamba. Ba¤ B (2003) Sa¤l›k Personelinin Ruhsal Sorunlar› Olan
Bireyle-re Yönelik Tutumlar›n›n Araflt›r›lmas›. Yay›mlanmam›fl Dok-tora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü.
Bilge A (2006) Ruhsal Hastal›¤a Yönelik ‹nançlar Ölçe¤i Geçerli-lik ve GüvenirGeçerli-lik Çal›flmas›. Ege Üniversitesi Sa¤l›k Bilimle-ri Enstitüsü. PsikiyatBilimle-ri Hemflireli¤i Doktora Tezi.
Franz M, Luji? C, Koch E, Wüsten B, Yürük N, Gallhofer B (2007) Subjective illness beliefs of Turkish migrants with mental di-sorders - specific characteristics compared to German pati-ents. Psychiatr Prax; 34: 332–338.
Greene-Shortridge, Britt and Castro (2007) The stigma of mental health problems in the military. Mil Med; 172: 157–161. Hirai M, Clum GA (2000) Development, reliability, and validity
of the beliefs toward Mental Illness Scale. J Psychopathol Be-hav Assessment; 22: 221–236.
Küey L, Aksako¤lu G, Amato Z (1989) Affektif bozukluklara ilifl-kin tutumlar. Dokuz Eylül Üniversitesi T›p Fakültesi Dergi-si; 4: 68–77.
conse-quences: evidence from a longitudinal study of man with dual diagnoses of mental illness and substance Abuse. J He-alth Soc Behav; 38: 177–190.
Malla A, Shaw T (1987) Attitudes towards mental illness: the inf-luence of education and experience. Int J Soc Psychiatry; 33: 33–41.
Morgan CT (1991) Psikolojiye Girifl. 8. Bask›. Ar›c› H, çeviren. Karakafl S, yay›n sorumlusu. Ankara: Hacettepe Üniversite-si PÜniversite-sikoloji Bölümü Yay›nlar›, 363: 376–377.
Özmen E ve Taflk›n O, Özmen D, Demet MM (2004) Hangi etiket daha damgalay›c›: ruhsal hastal›k m›? Ak›l hastal›¤› m›? Türk Psikiyatri Dergisi; 15: 47–55.
PetrusNg, Kai-fong C (2000) Sex differences in opinion towards mental illness of secondary school students in Hong Kong. Int J Social Psychiatry; 46: 79–88.
Ran MS, Xiang MZ, Chan CL (2003) Effectiveness of psychoedu-cational intervention for rural Chinese families experiencing schizophrenia, a randomised controlled trial. Soc Psychiatry Psychiatric Epidemiol; 38: 69-75.
Sa¤duyu A, Aker T,Özmen E,U¤uz fi, Ögel K, Tamar D (2003) fii-zofrenisi olan hastalar›n yak›nlar›n›n flizofreniye yönelik tu-tumlar›. Türk Psikiyatri Dergisi; 14: 203–212.
Savafl›r Y (1971) Toplumun Ruh Hastal›¤›na Karfl› Tutumlar›n›n
Bilinmesinin Önemi ve Bu Konuda Uygulanan Bir Araflt›r-ma. Ankara: VII. Milli Nöro-Psikiyatri Kongresi Bilimsel Ça-l›flmalar›.
Sunman T, Savafl›r Y (1970) Ak›l Hastal›klar› ve Ak›l Hastal›kla-r›na Karfl› Tutum ve ‹nançlar. V. Milli Nöro Psikiyatri Kong-resi Kitab›. ‹zmir: Ege Üniversitesi Matbaas›, 481–485. Star S (1955) The Public’s ideas About Mental illness.
Indianapo-lis, USA: Annual Meeting of the National Association for Mental Health.
Taflk›n EO, Özmen E (2004) Ruhsal hastal›klara iliflkin tutumlar: Türkiye çal›flmalar›n›n gözden geçirilmesi. 3P Dergisi; 12. Tavflanc›l E (2005) Tutumlar›n Ölçülmesi ve SPSS ile Veri
Anali-zi. Ankara: 2. Bask›.
Ting HT (1997) A survey of psychiatric nurses in Taiwan: beliefs about etiology and nature of nurse interactions with relati-ves of people with mental illness. Psychiatric Rehab J; 21: 174–177.
Vicente B, Vielma M, Jenner FA, Mezzina R, Lliapas I (1993) At-titudes of professional mental health workers to psychiatry. Int J Soc Psychiatry; 39: 131–141.
Ziyalar A (1995) Kültürün Psikiyatrik Yaklafl›ma Etkisi. Yeni Symposium; 33: 59–63.
