Ye ni Türk Ede bi ya tı Araş tır ma la rı, Ha kem li Mil let le ra ra sı Der gi, S. 12, OcakHa zi -ran/Tem muz-Ara lık 2009.
Be şir Ay va zoğ lu’nun yö ne ti min de ya yım la -na ca ğı bir sü re ön ce du yu rul muş olan al tı ay lık aka de mik der gi Ye ni Türk Ede bi ya tı Araş tır ma la rı’nın ilk sa yı sı bu yı lın baş la rın da, 2. Sa yı sı ise yı lın ikin ci ya rı sın da çık tı. Türk Ede bi ya tı Vak fı ta ra fın dan ya yım la nan der gi, üni ver si te le rin Ye ni Türk Ede bi -ya tı kür sü le rin de ça lı şan aka de mis yen le rin ya zı la rı na yer ve ri yor. Son yıl lar da sa yı la rı hız la ar tan Türk Di li ve Ede bi ya tı Bö lüm le -ri nin he men hep si nin bö lüm ve ya fa kül te ça pın da çı kar dık la rı bir aka de mik der gi bu lun mak ta dır. Fa kat bun la rın ço ğu pek az sa yı da ba sıl mak ta ve dü zen li da ğı tı mı ya pıl -ma dı ğı için özel bir gay ret gös ter me dik çe ulaş mak müm kün ol ma mak ta dır. Bu yüz den bu üni ver si te der gi le ri nin aka de mik ha -ya tı mı za et kin bir kat kı da bu lun duk la rı nı söy le mek zor. Bu der gi ler da ha çok ba zı aka de mis yen le rin aka de mik yük selt me le-
rin de kul lan dık la rı ya zı la rı nı nis pe ten da ha ko lay ya yım la ya bil me le ri ne hiz met et mek -te dir. Bu nun ya nı sı ra ba zı va kıf lar ve özel ku ru luş lar ta ra fın dan ya yım la nan ve sos yal bi lim ler ala nı nın bü tün dal la rı na ait aka de -mik ni te lik li ya zı la ra yer ve ren der gi ler de bu lun mak ta dır. Bun lar içe ri sin de İlmî Araş tır ma lar’ı uzun za man dır is tik rar lı bir şe kil de ya yım la nan bir der gi ola rak zik re de bi li -riz. Na zım Hik met Po lat’ın yö ne ti min de yıl lar dır bü yük bir gay ret ve emek le çı kan Türk lük Bi li mi Araş tır ma la rı da önem li bir hiz met gör mek te dir. Bu der gi ler de sa de ce * Prof. Dr. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, Sayı 1, Mart 2010, s. 247-250
YENİ TÜRK EDEBİYATI ARAŞTIRMALARI
Fazıl Gökçek*
Türk di li ve ede bi ya tı de ğil ta rih, sos yo lo ji, sa nat ta ri hi vb. gi bi sos yal bi lim le rin çe şit li alan la rı ile il gi li aka de mik ni te lik li ya zı lar ya yım lan mak ta dır. Ye ni Türk Ede bi ya tı Araş tır ma la rı’ndan ön ce, Di van Ede bi ya tı Vak fı ta ra fın dan es ki Türk ede bi ya tı ana bi lim da lı ile il gi li ya zı la ra yer ve ren bir der gi ola rak çık ma ya baş la yan Di van Ede bi ya tı Araş tır ma la rı ile aka de mik der gi ci lik ye ni bir bo yut ka zan mış ol du. Esa sın da ede bi -ya tı es ki siy le-ye ni siy le bir bü tün ola rak gör mek ve de ğer len dir mek, do la yı sıy la de -vir ler ve ya tür ler ara sın da kes kin ay rım lar çiz mek çok doğ ru ol ma mak la bir lik te, baş -lan gıç ta pe da go jik ga ye ler le de ol sa Türk ede bi ya tı nın bir kaç fark lı ana bi lim da lı et -ra fın da in ce len me si ve üni ver si te ler de bu kür sü le rin ih das edil me si bir çe şit uz man -laş ma yı da be ra be rin de ge tir miş tir. Di van Ede bi ya tı Araş tır ma la rı’ndan son ra Ye ni Türk Ede bi ya tı Araş tır ma la rı da bir ih ti sas der gi si ola rak ya yın ha ya tı na gir miş ol du. Bu tür bir aka de mik der gi nin özel bir ku ru -luş ve ya va kıf ta ra fın dan ya yım lan ma sı ve ga ze te ba yi le ri ara cı lı ğıy la da ğı tı mı nın ya -pıl ma sı çok sık rast la nan bir du rum de ğil. Di van Ede bi ya tı Araş tır ma la rı gi bi Ye ni Türk Ede bi ya tı Araş tır ma la rı’nın da bir va -kıf ta ra fın dan ya yım lan ma sı uzun so luk lu bir ya yın or ga nı ola ca ğı nın ha ber ci si sa yı la bi lir. (Bu ara da Ye ni Türk Ede bi ya tı Araş tır ma la rı ile eli niz de ki der gi nin ya kın za man -lar da ve ben zer ga ye ler le çık mış ol ma sı nın ta ma men bir te sa düf ol du ğu nu be lirt mek is te riz. Bu du rum, böy le bir ih ti ya cın ger çek ten bu lun du ğu nun ve bu tür den bel li bir ih ti sas ala nıy la sı nır lan mış der gi le rin za ma nı -nın gel di ği nin ka nı tı sa yı la bi lir.)
Ye ni Türk Ede bi ya tı Araş tır ma la rı der gi si -nin içe ri ği ne bak tı ğı mız da, Tan zi mat’tan Cum hu ri yet’e ve şi ir den ro ma na ka dar çe -şit li dö nem ve alan lar la il gi li, ki mi ede bi yat ta ri hi nin bir me se le si ni ve ki mi kav ram sal ve ya teo rik bir me se le yi ele alan ya zı la ra
yer ve ril di ği ni gö rü yo ruz. Der gi de ki ilk ya -zı, Nu rul lah Çe tin’e ait ve “Çağ daş Türk Şii rin de Ge le nek ten Ya rar lan ma Me se le si ne Kav ram sal Bir Çer çe ve De ne me si” baş lı ğı -nı ta şı yor. Çe tin’in dok to ra ça lış ma sın da Beh çet Ne ca ti gil’e uy gu la dı ğı yön te mi bu ya zı da kav ram sal bo yu tuy la ele al dı ğı gö rü -lü yor. Meh met Nar lı’nın ya zı sı, Meh met Kap lan’ın Kretsc hmer’den ya rar la na rak Tev fik Fik ret’e uy gu la dı ğı be den ya pı sıka rak ter iliş ki si nin Tan zi mat ro man la rı na uy -gu lan ma sı ile oluş muş. Fa kat bu ra da söz ko nu su edi len, şa ir ve ya ya zar la rın be den ya pı la rı ile ka rak ter le ri nin iliş ki si de ğil, kur gu ki şi le ri nin be den ya pı la rı ile ka rak ter le ri ara sın da ki iliş ki. Kretsc hmer’in ça -lış ma sı nın ya nı sı ra Er zu rum lu İb ra him Hak kı’nın Ma ari fet na me’sin den de ya rar la -nı la rak ya zıl mış olan bu ya zı da Nar lı il ginç so nuç la ra ula şı yor. Rea list ve na tü ra list akı -ma men sup ro -man cı lar da be den ya pı sı ile ka rak ter ara sın da ki iliş ki ye dik kat edil di ği -ni, biz de de bu et kiy le Ha lit Zi ya’nın ro man ki şi le ri ni kur gu lar ken be den ya pı la rı ile ki şi lik le ri ve ya psi ko lo ji le ri ara sın da bağ lan tı lar kur du ğu bi lin mek te dir. Nar lı’nın ya zı sı bu ko nu nun da ha ge niş bo yut la rı nın bu -lun du ğu nu gös te ri yor. Öz lem Ne mut lu’nun ya zı sı Or han Ve li’nin ken di şi iri ni ve ki şi li ği ni be lir ler ken Ah met Ha şim’le he sap laş ma sı nın hikâye si ni ör nek me tin ler üze rin -den kar şı laş tır ma lar la or ta ya ko yan il ginç bir ya zı ola rak gö ze çar pı yor. Se val Şa -hin’in ya zı sın da pek ta nın ma yan bir ro man (Sü ley man Sûdî – E. Âli, Ge ce Kuş la rı) üze rin den suç ede bi ya tı nın II. Meş ru ti -yet’ten son ra ar tış gös ter me si nin se bep le ri üze rin de du ru lu yor. Ha san Kol cu’nun ya zı sı ise bir tar tış ma yı baş la ta cak gi bi gö zü kü yor. Kol cu, “Ye ni leş me Dö ne mi Türk Ede -bi ya tın da Aruz Ara yış la rı” adıy la Er do ğan Er bay ta ra fın dan ya yım la nan ki ta bın bir de -ğer len dir me si ni ya pı yor ve da ha çok ek sik ve ha ta la rı nı vur gu lu yor. Kol cu, da ha ön ce
ken di si ta ra fın dan dok to ra te zi ola rak ha zır la nan Türk Ede bi ya tın da He ce Aruz Tar tış -ma la rı ad lı ça lış -ma nın Er bay ta ra fın dan sık lık la kul la nıl dı ğı hal de ge rek li yer ler de atıf ta bu lu nul ma dı ğı nı id dia edi yor. Bu önem li id di anın ce vap lan dı rıl ma sı ge rek ti ği açık tır. Ye ni ça lış ma la rın eğ ri siy le doğ ru suy la ele alı nıp eleş ti ril me si nin ya rar lı ola -ca ğı nı, do la yı sıy la aka de mik der gi le rin bu tür de ğer len dir me ve eleş ti ri ya zı la rı na yer ver mek ten ka çın ma ma la rı ge rek ti ği ni bu ve si ley le be lirt mek is ti yo ruz. Der gi de ki ya -zı lar dan bi ri de “Tan zi mat’tan Gü nü mü ze Türk Şii rin de Va tan Te mi” baş lı ğı nı ta şı yor. Bir dok to ra öğ ren ci si ol du ğu be lir ti len Ali Kurt ta ra fın dan ka le me alı nan bu ya zı, ko -nu su -nu ol duk ça ge niş bir çer çe ve de ele alan ve Na mık Ke mal’den iti ba ren Türk şii rin de “va tan” duy gu su nu te ma ola rak iş le yen şa ir ler üze rin de du ru yor. Fa kat ya za rın kay nak la rı ara sın da da gös ter di ği üze re bu ko -nu da bir dok to ra te zi ya pıl mış tır. (Tev fik Süt çü, Tan zi mat Son ra sı Türk Ede bi ya tın da Va tan Te mi, İs tan bul Üni ver si te si Sos yal bi lim ler Ens ti tü sü, 2004.) Ali Kurt, söz ko nu -su te zin bir eleş ti ri si ni yap ma dı ğı için bu ma ka le ile ko nu ya fark lı bir açı dan ba kı lıp ba kıl ma dı ğı na ve ya fark lı so nuç la ra ula şı lıp ula şıl ma dı ğı na da ir bir hü küm ve re mi yo -ruz. Ken di si nin de be lirt ti ği gi bi (s. 110) bu ko nu üze ri ne çok sa yı da ça lış ma bu lun mak ta dır. Ön ce ki ça lış ma la rın bir eleş ti ri si ni ya -pa rak ye ni bir ba kış açı sı ge tir mek kay dıy la ay nı ko nu yu ye ni den ele al ma nın el bet te bir sa kın ca sı yok, fa kat bu ya zı nın böy le bir id -dia ta şı dı ğı söy le ne mez.
Bu zik ret tik le ri mi zin dı şın da der gi nin ilk sa yı sın da Asaf Ha let Çe le bi, Meh met Akif Er soy, Se zai Ka ra koç, Se vim Bu rak hak kın -da bi rer ya zı bu lun mak ta dır. Ay rı ca der gi de “Bib li yog raf ya” ve “Ki tap Ta nı tı mı” bö lüm le rin de çe şit li ça lış ma lar ta nı tı lıp de ğer -len di ril miş tir. Bu tür aka de mik der gi ler de ta nıt ma ve özel lik le de eleş ti ri ya zı la rı na
müm kün ol du ğu ka dar faz la yer ve ril me si -nin ya pı la cak ye ni ça lış ma la rın ka li te si ni ar tı ra ca ğı kuş ku suz dur.
Ye ni Türk Ede bi ya tı Araş tır ma la rı’nın 2. sa yı sın da ki ya zı la rın önem li bir kıs mı bir ta kım edebî eser ler üze ri ne de ğer len dir me ya -zı la rı dır. Re cep Duy maz, Bu ket Uzu ner’in Ge li bo lu ro ma nı nın Post mo der nizm açı sın dan bir in ce le me si ni ya pı yor. Ro man da an -la tı -lan -la rın bir kur gu ol du ğu nun özel lik le be lir til me si, rast lan tı la ra faz la ca yer ve ril -me si, ço ğul cu luk ve bir ara da ya şa ma nın öne çı ka rıl ma sı, iro ni nin bir an la tım ara cı ola rak kul la nıl ma sı ve me tin le ra ra sı lık yön -te mi ne baş vu rul ma sı bu ese rin post mo dern özel lik le ri ola rak tes pit edil miş tir. Bu özel lik ler den ba zı la rı nın post mo dern lik le iliş ki len di ril me si nin doğ ru olup ol ma dı ğı tar tı şı la bi lir. Post mo der niz min teo rik çer çe ve si nin ye te rin ce be lir gin ol ma ma sı bu tar tış -ma yı da be ra be rin de ge tir mek te dir. Er tan Ör gen, Türk ede bi ya tın da Tan zi mat’tan son ra bir te ma ola rak yer alan in ti ha rın Oğuz Atay’ın kur gu ki şi le ri Se lim Işık ve Hik met Be nol üze rin den bir in ce le me si ni yap mış. Ba ki Asil türk’ün il ginç ya zı sı, Meh met Ra uf’un Ey lül ro ma nın da dört un -su run (top rak, -su, ha va, ateş) be lir le yi ci bir ro lü bu lun du ğu id di ası nı di le ge ti ri yor, bu dört un su run ro ma nın hem kur gu su nu hem de ka rak ter le rin özel lik le ri ni be lir le di ği ni ile ri sü rü yor, böy le ce ro ma na ye ni bir yak -la şım ge tir miş olu yor. Ül kü Eli uz’un ya zı sı ise, Na zan Be ki roğ lu’nun Yu suf ile Zü ley ha’sı nın bir in ce le me si. Eli uz, Be ki roğ lu’nun bu ese rin de post mo der ni zi min ‘öy -kün me’, ‘bi çim sel dö nü şüm’, ‘an la tı için de an la tı’ ve ‘ge niş let me’ gi bi tek nik le ri nin na sıl kul la nıl dı ğı nı ör nek ler le gös te ri yor. Hik -met Ko raş ise Bah ti yar Va hap za de’nin şi ir ki ta bı Li ri ka üze rin den bu ya kın za man da kay bet ti ği miz çağ daş Azer bey can şa iri ile Fu zu li’nin şi iri ara sın da bağ lan tı lar ku ru yor ve Va hap za de’nin şe kil ba kı mın dan ye ni fa
kat muh te va ba kı mın dan Fu zu li ile baş la yan Azer bey can şi ir ge le ne ği ne bağ lı bir şa -ir ol du ğu tes pi ti ne ula şı yor.
Der gi de ki ba zı ya zı lar ise de vir ler, te ma lar ve ede bi ya tı mı zın di ğer ba zı ko nu la rı ile il gi li dir. Sa lim Ço noğ lu, der gi nin ilk sa yı sın -da Meh met Nar lı’nın Tan zi mat ro ma nı na uy gu la dı ğı yön te mi Ser vet-i Fü nun dö ne mi ro man la rı na uy gu la mış, Ha lit Zi ya’nın Mai ve Si yah ile Aşkı Mem nu ve Meh met Ra uf’un Ey lül ro man la rı nı be den ya pı sıka -rak ter iliş ki si ba kı mın dan in ce le miş tir. Meh met Nar lı’nın bu sa yı da ki ya zı sı ise “Ga rip Po eti ka sı nın Eleş ti ri si” baş lı ğı nı ta -şı yor. Ya zı da Ga rip ön sö zü çer çe ve sin de Or han Ve li’nin gö rüş le ri yo rum lan mak ta -dır. Der gi de ki Ga rip şii riy le il gi li bir baş ka ya zı ise Mi tat Dur muş’a ait: “Ga rip Şi iri Bağ la mın da Ge le ne ğin So run sal laş tı rıl ma sı.” Sel çuk Çık la’nın “Ro man Ad la rı Üze ri -ne Dü şün ce ler” baş lık lı ya zı sı “Ro man la ra kim ler ad ve rir?”, “Ro man ad la rı nın içe rik -le iliş ki si ne dir?”, “Okur la rın ro man ad la rı kar şı sın da ki ta vır la rı na sıl dır?” so ru la rı nın ce va bı nı ara yan in ce le me-de ne me ara sı bir ya zı. Bu ça lış ma nın Türk ro ma nı nın bü tün
ör nek le ri göz önün de bu lun du ru la rak ge niş -le til me si il ginç so nuç lar do ğu ra bi lir. Der gi nin 2. sa yı sın da “Bib li yog raf ya” baş lı ğı al tın da iki önem li ça lış ma ya yer ve ril -miş tir. Bun lar dan il ki, ilk sa yı da da “Kül tür – Sa nat – Ede bi yat – Ti yat ro – Mu si ki ve Folk lor Der gi le ri (1929-1990)” baş lık lı bir ça lış ma sı olan İl yas Di rin’in bu kez Übey -dul lah Kı sa cık’la bir lik te ha zır la dık la rı “Özel Sa yı ve Dos ya lar Bib li yog raf ya sı I (1929-1990)’dir. Şi ir, Hikâye, Ro man gi bi tür le re gö re der gi le rin çı kar dı ğı özel sa yı ve dos ya la rın kün ye le ri nin lis te ha lin de ve ril -di ği ve de va mı nın da ge le ce ği an la şı lan bu ça lış ma nın araş tır ma cı la rın çok işi ne ya ra -ya ca ğı mu hak kak tır. İkin ci ça lış ma Tah sin Yıl dı rım’ın ilk sa yı da ki ça lış ma sı nın de va -mı: “Türk Ga ze te ci lik Ta ri hi Üze ri ne Bir De ne me- II.” Bu ça lış ma da Tan zi mat’tan iti ba ren çı kan ga ze te ler han gi ta rih ler ara -sın da ne re de ya yım lan dık la rı ve kaç sa yı çık tık la rı, kim ler ta ra fın dan çı ka rıl dık la rı, ya zar kad ro la rı vb. gi bi bil gi ler ve ri le rek al fa be tik bir sı ray la ta nı tıl mış tır. Bu ça lış ma nın da bir çok araş tır ma cı nın işi ni ko lay laş -tı ra ca ğı kuş ku suz dur.
