Türkiye’nin Teknoloji Sektörü Ve Döviz Kurları İle İlişkisi: Borsa İstanbul Teknoloji Endeksi

(1)

7UNL\H¶QLQ7HNQRORML6HNW|U9H'|YL].XUODUÕøOHøOLúNLVL %RUVDøVWDQEXO7HNQRORML(QGHNVL

(UVLQ.$1$7

Gönderim tarihi: 13.02.2018 Kabul tarihi: 7.11.2018 g]HW

%XoDOÕúPDGD7UNWHNQRORMLVHNW|ULOHG|YL]NXUODUÕDUDVÕQGDQHWUELULOLúNLQLQYDUROGX÷XLUGHOHQ PHNWHGLU%XVHEHSOHDUDVÕ$PHULNDQ'RODUÕ(XURYH%LVW7HNQRORML(QGHNVLYHUL OHUL HOGH HGLOPLúWLU 'DKD VRQUD HOGH HGLOHQ YHULOHU ]HULQGH VÕUDVÕ\OD ELULP N|N WHVWL HúEWQOHúPH WHVWLYH*UDQJHUQHGHQVHOOLNWHVWLX\JXODQDUDNYHULOHUDUDVÕQGDNLQHGHQVHOOLNLOLúNLVL]HULQGHoDOÕúÕO PÕúWÕUdÕNDQVRQXoODUODLOJLOLGDKDQHW\RUXPODU\DSÕODELOPHVLYHGH÷LúNHQOHUGHPH\GDQDJHOHQúRN ODUD GL÷HU GH÷LúNHQOHULQ J|VWHUGL÷L WHSNL\L J|UHELOPHN LoLQ (WNL7HSNL DQDOL]L X\JXODQPÕúWÕU dÕNDQ VRQXoODU WHNQRORML VHNW|U\OH $PHULNDQ GRODUÕ DUDVÕQGD oLIW \|QO ELU QHGHQVHOOLN LOLúNLVL ROGX÷XQX J|VWHUPHNWHGLU %XQD UD÷PHQ WHNQRORML VHNW|UQGHQ (XUR NXUXQD GR÷UX ELU QHGHQVHOOLN LOLúNLVLQH UDVWODQÕUNHQ(XUR¶GDQWHNQRORMLVHNW|UQHGR÷UXKHUKDQJLELUQHGHQVHOOLNLOLúNLVLROPDGÕ÷ÕVRQXFXQD YDUÕOPÕúWÕU $QDKWDUNHOLPHOHU7HNQRORML(QGHNVL'|YL].XUX1HGHQVHOOLN7HVWL(úEWQOHúPH7HVWL -(/VÕQÕIODPDVÕ&&()) 7KH5HODWLRQVKLS%HWZHHQ7HFKQRORJ\6HFWRURI7XUNH\DQG([FKDQJH5DWHV 7HFKQRORJ\,QGH[RI%RUVDøVWDQEXO $EVWUDFW

,Q WKLV VWXG\ UHODWLRQVKLS EHWZHHQ 7XUNH\ WHFKQRORJ\ VHFWRU DQG H[FKDQJH UDWHV ZHUH LQYHVWLJDWHG )RUWKLVUHDVRQWKH8QLWHG6WDWHV'ROODU(XURDQG%LVW7HFKQRORJ\,QGH[GDWDRI KDYHEHHQREWDLQHG6XEVHTXHQWO\WKHREWDLQHGGDWDZHUHVXEMHFWHGWRXQLWURRWWHVWFRLQWHJUDWLRQWHVW DQGWKH*UDQJHUWHVWWRVWXG\WKHFDXVDOLW\UHODWLRQVKLSEHWZHHQWKHYDULDEOHV$Q,PSXOVH5HVSRQVH DQDO\VLV KDV EHHQ DSSOLHG WR PDNH FOHDUHU FRPPHQWV RQ WKH UHVXOWV DQG WR VHH WKH UHDFWLRQ RI RWKHU YDULDEOHV WR WKH VKRFNV WKDW RFFXU LQ YDULDEOHV 7KH UHVXOWV VKRZHG WKDW WKHUH LV D ELGLUHFWLRQDO FDXVDOLW\UHODWLRQVKLSEHWZHHQWKHWHFKQRORJ\VHFWRUDQGWKH$PHULFDQGROODU1HYHUWKHOHVVDFDXVDO UHODWLRQVKLS IURP WKH WHFKQRORJ\ VHFWRU WR WKH HXUR H[FKDQJH UDWH ZDV IRXQG EXW WKHUH ZDV QR FDXVDOLW\UHODWLRQVKLSIURPWKHHXURWRWKHWHFKQRORJ\VHFWRU .H\ZRUGV7HFKQRORJ\,QGH[([FKDQJH5DWH&DXVDOLW\7HVW&RLQWHJUDWLRQ7HVW -(/FODVVLILFDWLRQ&&()) _{'Ug÷Uh\HVL=RQJXOGDN%OHQW(FHYLWhQLYHUVLWHVL8\JXODPDOÕ%LOLPOHU<NVHNRNXOX} HUVLQNDQDW#KRWPDLOFRP25&,','

(2)

*LULú

%RUVD øVWDQEXO¶GD IDDOL\HW J|VWHUHQ ILUPDODU DLW ROGXNODUÕ VHNW|UOHU ED]ÕQGD ED]Õ VÕQÕI ODQGÕUPDODUD WDEL WXWXOXUODU %X VÕQÕIODQGÕUPDODU LoHULVLQGH RODQ |QHPOL VHNW|UOHUGHQ ELU WDQHVLGHWHNQRORMLVHNW|UGU'Q\DQÕQKHU\HULQGHROGX÷XJLEL7UNL\H¶GHGHEXVHNW|U oHúLWOL \DWÕUÕP IÕUVDWODUÕ RUWD\D oÕNDUDELOPHNWHGLU %XQXQ QHGHQOHULQGHQ ELU WDQHVL \HQL GQ\DG]HQLQLQWHNQRORML]HULQHNXUXOX\RUROPDVÕGÕU%XQHGHQOHVHNW|UOHLOJLOL\HQLYH\D E\PHSRWDQVL\HOL\NVHNILUPDODURUWD\DoÕNPDNWDGÕU$\UÕFDWPVHNW|UOHULQWHNQRORML\H PXKWDoKDOHG|QúPH\HEDúODPDVÕYHWHNQRORMLDODQÕQGDKNPHWOHUWDUDIÕQGDQGDKHUWUO GHVWH÷LQRUWD\DoÕNPDVÕVHNW|UQJHOHFH÷LKDNNÕQGD|QHPOLLSXoODUÕYHUPHNWHGLU 7HNQRORMLVHNW|UQQ\DWÕUÕP\DSPDNLVWH\HQ\DWÕUÕPFÕODUDoÕVÕQGDQHOHDOÕQGÕ÷ÕQGDGL ÷HUVHNW|UOHUHJ|UHGDKDIDUNOÕIÕUVDWYHULVNOHURUWD\DoÕNDUDELOGL÷LJ|UOPHNWHGLUgUQH÷LQ EX VHNW|UH \DWÕUÕP \DSPDN LVWH\HQ \DWÕUÕPFÕODUÕQ GDKD X]XQ YDGHOL \DWÕUÕP SODQODPDODUÕ JHUHNWL÷LLGGLDHGLOHELOLU%XQXQQHGHQLGHUQJHOLúWLULOPHVLQLQWLFDULELUKDOHJHWLULOPHVL QLQYHJHULG|QúPQQ]DPDQDODELOHFH÷LJHUoH÷LGLU0VOPRY $UDV

6|]NRQXVXVHNW|UGL÷HUOHULQGHQD\ÕUDQED]Õ|]HOOLNOHUQHGHQL\OHGL÷HUVHNW|UOHUOHLOJLOL \DSÕOPÕúRODQED]ÕoDOÕúPDODUÕQGDLOJLOLVHNW|UGHNRQWUROHGLOPHVLJHUHNOLOL÷LGR÷PDNWDGÕU 7HNQRORMLILUPDODUÕQGDNLGH÷HUOHQPHQLQYH\DGH÷HUND\EÕQÕQGL÷HUILUPDODUODD\QÕúDUWODUD ED÷OÕ ROXS ROPDGÕ÷Õ YH\D ERUVD\Õ YH GL÷HU VHNW|UOHUL HWNLOH\HQXQVXUODUÕQ EX VHNW|U LoLQGH D\QÕHWNLOHUHVDKLSROXSROPDGÕ÷ÕPHUDNHGLOHQELUNRQXGXU hONHPL]GH\R÷XQELUúHNLOGHWHNQRORMLLWKDODWÕQÕQROGX÷XV|\OHQHELOLU+HUQHNDGDUWHN QRORMLLKUDFDWÕ\DSDQILUPDODUROVDGDWHNQRORMLGHGÕúDED÷ÕPOÕOÕ÷ÕQHWNLOHULROGXNoDID]ODGÕU +DWWDWHNQRORMLUHWHQELUoRNILUPDGDKLIDDOL\HWOHULQLVUGUHELOPHNLoLQWHNQRORMLLWKDODWÕ \ROXQDJLWPHN]RUXQGDNDOPDNWDGÕU(QE\NJOREDOUHNDEHWLoHULVLQGHRODQVHNW|UOHUGHQ ELULRODQEXVHNW|UQG|YL]NXUODUÕLOHELUHWNLOHúLPLoHULVLQGHROPDVÕJHUHNWL÷LGúQOHEL OLU %X QHGHQOH EX oDOÕúPDGD G|YL] NXUODUÕQÕQ %RUVD øVWDQEXO¶GDNL 7HNQRORML 6HNW|U LOH HWNLOHúLPLLQFHOHQPH\HoDOÕúÕOPÕúWÕU

dDOÕúPDGD |QFHOLNOH NRQX\OD LOJLOL RODELOHFHN OLWHUDWUGHNL ED]Õ oDOÕúPDODUD \HU YHULO PLúWLU'DKDVRQUD%LULP.|N(ú%WQOHúPHYH*UDQJHU1HGHQVHOOLN7HVWOHULNXOODQÕODUDN NRQX\OD LOJLOL oDOÕúPDODU JHUoHNOHúWLULOPLúWLU 6RQ RODUDN HWNLWHSNL DQDOL]L JHUoHNOHúWLULO PLúWLU YH E|\OHOLNOH oDOÕúPDQÕQ VRQ E|OPQGH NRQX\OD LOJLOL \RUXP \DSÕODELOPHVL LoLQ JHUHNOLED]ÕELOJLOHUHOGHHGLOPLúWLU

(3)

/LWHUDWU7DUDPDVÕ

3D\VHQHWOHULLOHG|YL]NXUODUÕDUDVÕQGDNLLOLúNLQLQYDUOÕ÷ÕYHúHNOL]HULQH\DSÕOPÕúoRN VD\ÕGDoDOÕúPDEXOXQPDNWDGÕU<DSÕODQWPEXDUDúWÕUPDODUGD]DPDQDONH\HED]DOÕQDQ HQGHNVH YH GL÷HU oHúLWOL NULWHUOHUH J|UH ]DPDQ ]DPDQ IDUNOÕ EXOJXODU HOGH HGLOPLúWLU %X E|OPGHNRQX\ODLOJLOLRODELOHFHN\XUWGÕúÕQGDYH\XUWLoLQGHVRQ]DPDQODUGD\DSÕOPÕúED]Õ |QHPOLoDOÕúPDODUD\HUYHULOPLúWLU

%KDUJDYDYH.KDQQDoDOÕúPDODUÕQGDG|YL]NXUXIDL]RUDQODUÕYHKLVVHVHQHWOHUL DUDVÕQGDNL LOLúNL\L WDULKOHUL DUDVÕQGDNL D\OÕN YHULOHU LOH LQFHOHPLúOHUGLU $UDúWÕU PDFÕODUÕQ oDOÕúPDGD NXOODQGÕNODUÕ \|QWHPOHU -RKDQVHQ (úEWQOHúPH WHVWL 5HJUHV\RQ $QDOL]L YH *UDQJHU 1HGHQVHOOLN 7HVWL¶GLU %X oDOÕúPDQÕQ VRQXFXQGD KLVVH VHQHGL IL\DWOD UÕ\OD IDL] RUDQODUÕ DUDVÕQGD X]XQ YDGHGH D\QÕ \|QGH ELU LOLúNL WHVSLW HGLOPLúWLU <LQH X]XQ YDGHGHKLVVHVHQHGLIL\DWODUÕ\ODG|YL]NXUXDUDVÕQGDGDWHUV\|QOELULOLúNLGHQV|]HGLOPLú WLU

8oDQYGSDQHOYHULDQDOL]LQLNXOODQDUDN%RUVDøVWDQEXO(QGHNVLYHPDNURH NRQRPLN GH÷LúNHQOHU DUDVÕQGDNL LOLúNL\L LQFHOHPLúOHUGLU dDOÕúPDODUÕQGD YH \ÕOODUÕDUDVÕQGDNLYHULOHULNXOODQPÕúODUGÕU0DNURHNRQRPLNJ|VWHUJHOHUGHQLVHWNHWLFLIL\DW HQGHNVL $PHULNDQ 'RODUÕ (XUR HPLV\RQ KDFPL YH SHWURO IL\DWÕ YHULOHUL WHUFLK HGLOPLúWLU %X oDOÕúPDGD %RUVD øVWDQEXO (QGHNVL LOH GRODU DUDVÕQGD SR]LWLI ELU LOLúNL\H UDVWODQÕUNHQ (XURLOHQHJDWLIELULOLúNLQLQROGX÷XRUWD\DoÕNPÕúWÕU

$\GHPLU YH 'HPLUKDQ KLVVH VHQHGL IL\DWODUÕ\OD G|YL] NXUX RUDQODUÕ DUDVÕQGDNL LOLúNL\L 0HQD ONHOHUL ]HULQGH ELU DUDúWÕUPD \DSDUDN LQFHOHPLúOHUGLU 0HQD ONHOHULQGHQ %DKUH\Q /EQDQ 3DNLVWDQ .DWDU YH 6XXGL $UDELVWDQ KLVVHOHULQLQ YH \ÕOODUÕ DUDVÕQGDNL IL\DWODUÕ LQFHOHPH\H GDKLO HGLOPLúWLU $\GHPLU YH 'HPLUKDQ EX oDOÕúPDODUÕQGD LOLúNLOHUL LQFHOHUNHQ QHGHQVHOOLN \|QWHPOHULQGHQ \DUDUODQPÕúODUGÕU gQFHOLNOH '2/6 YH )02/6 \|QWHPOHUL LOH \DSPÕú ROGXNODUÕ DUDúWÕUPDODUGD 6XXGL $UDELVWDQ GÕúÕQGD NDODQ ONHOHUGH \HUHO SDUD ELULPLQLQGH÷HUOHQPHVL\OH KLVVH VHQHGL IL\DWODUÕQÕQGúW÷VRQXFXQD XODúPÕúODUGÕU 6XXGL $UDELVWDQ GD LVH GXUXPXQ WHUVL ELU VRQXFD XODúÕOPÕúWÕU 'DKD VRQUD NXOODQÕODQ *UDQJHU QHGHQVHOOLN \|QWHPLQGH LVH 0HQD hONHOHULQGH G|YL] NXUXQGDQ KLVVH VHQHGLIL\DWODUÕQDGR÷UXWHN\|QOELUQHGHQVHOOLNLOLúNLVLWHVSLWHGLOPLúWLU

%R\DFÕR÷OXYHdUN%RUVDøVWDQEXOHQGHNVL]HULQH\DSWÕNODUÕDUDúWÕUPDGD G|YL] NXUODUÕQGDNL GH÷LúLPLQ SD\ VHQHWOHULQLQ JHWLULOHUL ]HULQH HWNLOHULQL LQFHOHPLúOHUGLU $UDúWÕUPDFÕODULOH\ÕOODUÕDUDVÕQGDNLLPDODWYHWLFDUHWVHNW|UQGHIDDOL\HWJ|VWH UHQILUPD\ÕoDOÕúPDODUÕQDGkKLOHWPLúOHUGLU3DQHO9HUL$QDOL]L\|QWHPLQLQWHUFLKHGLOGL÷L oDOÕúPDGD UHHO G|YL] NXUX HQGHNVLQGHNL GH÷LúLPLQ SD\ VHQHGL JHWLULOHUL ]HULQGH SR]LWLI \|QOHWNLVLROGX÷XDQODúÕOPÕúWÕU

(4)

0LVKUD+LQGLVWDQ¶GDNLKDPSHWUROIL\DWODUÕG|YL]NXUXR\QDNOÕ÷ÕYH+LVVH6HQHGL IL\DWODUÕDUDVÕQGDNLX]XQYHNÕVDYDGHOLLOLúNLOHUL$5'/8(&0\DNODúÕPÕLOHLQFHOHPLúWLU dDOÕúPDGD YH \ÕOODUÕ DUDVÕQGDNL D\OÕN YHULOHUL NXOODQDQ 0LVKUD HúEWQOHúPH WHVWLQL NXOODQDUDN KDP SHWURO IL\DWODUÕQÕQ G|YL] NXUX YH KLVVHVHQHGL IL\DWODUÕ LOH X]XQ YD GHGHELULOLúNLLoHULVLQGHROGXNODUÕVRQXFXQDXODúPÕúWÕU$\UÕFDX]XQG|QHPOL$5'/VÕQÕU WHVWL \DNODúÕPÕ VRQXFXQGD G|YL] NXUX R\QDNOÕ÷Õ LOH KDP SHWURO IL\DWODUÕ DUDVÕQGD QHJDWLI KLVVHVHQHGLIL\DWODUÕ\ODKDPSHWUROIL\DWODUÕDUDVÕQGDGDSR]LWLI\|QOELULOLúNLQLQYDUOÕ÷ÕQ GDQ EDKVHWPLúWLU 0LVKUD EX DUDúWÕUPDVÕQÕQ VRQXFXQGD NUHVHO KDP SHWURO G|YL] NXUX YH +LQGLVWDQKLVVHVHQHGLIL\DWODUÕDUDVÕQGDGLQDPLNELUHWNLOHúLPROGX÷XVRQXFXQDYDUPÕúWÕU

*QJ|UYH.D\JÕQ³'LQDPLN3DQHO9HUL$QDOL]LLOH+LVVH6HQHGL)L\DWÕQÕ(WNL OH\HQ )DNW|UOHULQ %HOLUOHQPHVL´ LVLPOL oDOÕúPDODUÕQGD SD\ VHQHWOHULQL HWNLOH\HQ PDNUR YH PLNUR HNRQRPLN XQVXUODUÕ YH DUDODUÕQGDNL LOLúNLQLQ \|QQ DUDúWÕUPÕúODUGÕU dDOÕúPDGD ED÷ÕPOÕ YH ED÷ÕPVÕ] GH÷LúNHQOHU DUDVÕQGDNL GLQDPLN \DSÕ\Õ GLNNDWH DODQ 'LQDPLN 3DQHO 9HUL0RGHOL¶QLNXOODQPÕúODUGÕU\ÕOODUÕDUDVÕQGDNLSD\VHQHGLIL\DWODUÕQÕQJHFLN PHOL GH÷HUOHUL PRGHOH ED÷ÕPVÕ] GH÷LúNHQ RODUDN LODYH HGLOPLúWLU %X DUDúWÕUPDGD PDNUR HNRQRPLNIDNW|UOHUGHQELULRODQG|YL]NXUXLOHSD\VHQHGLIL\DWODUÕDUDVÕQGDSR]LWLI\|QO ELULOLúNLEXOPXúODUGÕU

:DQJYG\DSPÕúROGXNODUÕ³+\EULG0RGHOIRU0HDVXULQJWKH+HGJH6WUDWHJ\LQ ([FKDQJH5LVNLQ,QIRUPDWLRQ7HFKQRORJ\,QGXVWU\´EDúOÕNOÕoDOÕúPDGDELOJLWHNQRORMLOHUL VHNW|UQGH G|YL] NXUX ULVNLQLQ HWNLOHULQH YH |QHPLQH GH oHúLWOL YXUJXODU \DSPÕúODUGÕU %X oDOÕúPDGDKHUQHNDGDU\DWÕUÕPFÕODUÕQNDUDUYHUPHVUHoOHULQH\DUGÕPFÕRODELOPHNDPDFÕ\OD DQDOLWLNKL\HUDUúLVUHFL\OHELUX\JXODPD\DSÕOPÕúROVDGDG|YL]NXUXQXQVHNW|UHRODQHWNL OHULQGHQULVNOHULQGHQYHNRUXQPD\ROODUÕQGDQEDKVHGLOPLúWLU

$NHOYH*D]HOG|YL]NXUODUÕLOHELVWVDQD\LHQGHNVLDUDVÕQGDNLLOLúNL\LLQFHOHPHN LoLQ HúEWQOHúPH YH $5'/ VÕQÕU WHVWL \DNODúÕPODUÕQGDQ \DUDUODQPÕúODUGÕU %X oDOÕúPDGD NXOODQÕODQYHULOHUYH\ÕOODUÕDUDVÕQGDNL(XUR'RODUYHELVWVDQD\LHQGHNVLD\OÕN YHULOHULGLU$NHOYH*D]HO\DSWÕNODUÕVÕQÕUWHVWLVRQXFXQGDVDQD\LHQGHNVLLOH(XURYH'RODU NXUXDUDVÕQGDX]XQG|QHPGHSR]LWLIELULOLúNLROGX÷XVRQXFXQDXODúPÕúODUGÕU ,QFLYH/HHLVHKLVVHVHQHGLJHWLULOHULLOHG|YL]NXUXGH÷LúLPOHULDUDVÕQGDNLGLQD PLNLOLúNLOHULLUGHOHPLúOHUGLUdDOÕúPDODUÕQGD)UDQVD$OPDQ\DøWDO\DøVYLoUHYHøQJLOWHUH $PHULND%LUOHúLN'HYOHWOHUL.DQDGDYH-DSRQ\D¶\DDLWYHULOHULNXOODQPÕúODUGÕUøOJLOLONH OHUGHG|YL]NXUXRUDQODUÕQÕQKLVVHVHQHGLJHWLULOHUL]HULQGH|QHPOLHWNLOHULROGX÷XEXOJX VXQDYDUPÕúODUGÕU*UDQJHUQHGHQVHOOLNWHVWLQGHQ\DUDUODQDQDUDúWÕUPDFÕODUG|YL]NXUXQGDNL GH÷LúPHOHUGHQ KLVVH VHQHGL JHWLULOHULQH YH WHUV \|QGH ED]Õ LOLúNLOHUH GDLU NDQÕWODU HOGH HW PLúOHUGLU

(5)

$PSLULN8\JXODPDYH$QDOL]

dDOÕúPDGD G|YL] NXUX LOH %RUVD øVWDQEXO¶GDNL WHNQRORML VHNW|U DUDVÕQGDNL LOLúNL LUGH OHQPH\H oDOÕúÕOPÕúWÕU %X DPDoOD LOLúNLQLQ YDUOÕ÷Õ \|Q YH NXYYHWL KDNNÕQGD ELOJL VDKLEL ROXQDELOPHVLDPDFÕ\ODoHúLWOL\|QWHPOHUX\JXODQPÕúWÕU

9HULYH<|QWHP

$QDOL]OHUGH2FDNYH$UDOÕNWDULKOHULDUDVÕQGDNLJQONYHULOHULQGR÷DO ORJDULWPDODUÕ NXOODQÕOPÕúWÕU dDOÕúPDGD %RUVD øVWDQEXO WHNQRORML HQGHNVLQH DLW NDSDQÕú IL \DWODUÕ G|YL] NXUX RODUDN LVH (XUR YH $PHULNDQ 'RODUÕ IL\DWODUÕ NXOODQÕOPÕúWÕU YH V|] NR QXVXIL\DWJUDILNOHULHNWHJ|VWHULOPLúWLU.XOODQÕODQWPYHULOHU7&0%YHULGD÷ÕWÕPVLVWHPL RODQ(9'6¶GHQDOÕQPÕúWÕU9HULOHULQDQDOL]LQGH(YLHZVSDNHWSURJUDPÕWHUFLKHGLOPLúWLU .XOODQÕODQYHULOHULQWDQÕPOD\ÕFÕLVWDWLVWLNOHULWDEOR¶GHJ|VWHULOPHNWHGLU 7DEOR7DQÕPOD\ÕFÕøVWDWLVWLNOHU 'H÷LúNHQOHU 2UWDODPD 6WDQGDUW 6DSPD 0DNVLPXP 0LQLPXP dDUSÕNOÕN %DVÕNOÕN 7HNQRORML 86' (XUR

dDOÕúPDGD |QFHOLNOH NXOODQÕODQ YHULOHULQ GXUD÷DQ ROXS ROPDGÕNODUÕQÕQ DQODúÕODELOPHVL LoLQ $XJPHQWHG 'LFNH\)XOOHU YH 3KLOOLSV 3HUURQ %LULP N|N WHVWOHUL \DSÕOPÕúWÕU 'DKD VRQUD G|YL] NXUODUÕ LOH WHNQRORML VHNW|U DUDVÕQGDNL LOLúNLQLQ LQFHOHQPHVL LoLQ -RKDQVHQ (úEWQOHúPHWHVWLNXOODQÕOPÕúWÕUøOJLOLWHVWOHUGHQVRQUDGH÷LúNHQOHUDUDVÕQGDNLQHGHQVHOOL ÷LQ YH QHGHQVHOOL÷LQ \|QQQ EHOLUOHQHELOPHVL DPDFÕ\OD *UDQJHU QHGHQVHOOLN WHVWL X\JX ODQPÕúWÕU 6RQ RODUDN (WNL7HSNL DQDOL]L NXOODQÕODUDN KHUKDQJL ELU GH÷LúNHQGH PH\GDQD JHOHQUDVVDOELUúRNXQGL÷HUGH÷LúNHQOHUGHQDVÕOELUHWNL\HVDKLSRODELOHFH÷LLQFHOHQPLúWLU $QDOL]YH6RQXoODUÕ

=DPDQ VHULOHULQGH DQDOL]OHU \DSÕOÕUNHQ |QFHOLNOH YHULOHULQ GXUD÷DQ ROXS ROPDGÕNODUÕQÕQ DQDOL]HGLOPHVLJHUHNPHNWHGLU'XUD÷DQOÕNJHQHORODUDNVHULQLQ]DPDQLoHULVLQGHKHUKDQJL ELUWUHQGHWNLVLQGHROPDGDQLOJLOLG|QHPLoHULVLQGH\DWD\ELUVH\LUJ|VWHUPHVLRODUDNQLWH OHQGLULOHELOLU%XUDGDNL\DWD\VH\LUGHQNDVÕWVHULQLQ]DPDQLoHULVLQGHYDU\DQVÕQÕQYHRUWD ODPDVÕQÕQ GH÷LúPHPHVL RODUDN LIDGH HGLOHELOLU 6HULOHULQ GXUD÷DQ ROXS ROPDGÕNODUÕQÕ WHVW HWPHNDUDODUÕQGDNLLOLúNLQLQJHUoHNYH\DVDKWHLOLúNLROGX÷XQXDQODPD\D\DUGÕPFÕROPDNWD GÕU*XMDUDWL

(6)

Çalışmada birim kök sınamasının gerçekleştirilebilmesi için Augmented Dickey-Fuller ve Phillips / Perron testlerinden yararlanılmıştır. Yapılan birim kök testlerine ait sonuçlar tablo 2’de gösterildiği gibi gerçekleşmiştir.

Tablo 2: Birim Kök Testlerine Ait Sonuçları

Augmented Dickey-Fuller Phillips ve Perron

Test İstatistiği Test İstatistiği

Veriler

0 (1) 0 (1)

Teknoloji 2,7465 -55,21461* 2,6441 -55,25866*

USD 2,2457 -55,6732* 2,1949 -55,68636*

Euro 2,1353 -54,37487* 2,0778 -54,34038*

(0) : Seviye Değerleri - (1) : 1.fark Değerleri - * %1 önem düzeyinde anlamlıdır.

Tablo 2’de görüldüğü üzere verilerin seviyede durağan olmadığı anlaşılmaktadır. Veri-lerin bu haliyle diğer testlere tabi tutulamayacağı anlaşılmaktadır. Elde edilecek bulguların yanıltıcı olmaması için verilerin durağanlaştırılması gerekmektedir. Her ne kadar durağan-lık zaman serisi analizleri için oldukça önemli olsa da, iktisadi ve mali olayların genelinde durağanlık birçok etkenden dolayı yakalanamayabilir. Bu tür durumlarda genellikle zaman serilerinin farkı alınarak durağan olmaları sağlanır (Işık vd. 2004: 331).

Çalışmadaki verilerin seviyede durağan olmamaları nedeniyle birinci derece farkları alınmıştır ve tekrar birim kök testleri uygulanmıştır. Bu işlemin sonucunda serilerin hepsi-nin birinci derecede durağan hale geldiği yine tablo 2’ye bakılarak anlaşılabilir.

Verilerin durağan hale gelmesinin ardından, aralarındaki ilişkinin varlığını tespit ede-bilmek amacıyla Johansen ve Jeselius testi kullanılmıştır. Bu testte aynı seviyede durağan olan serilerin denklem sistemi, sistemde yer alan değişkenlerin düzey ve gecikmeli değerle-rinin yer aldığı Vector Auto Regressive analizine dayanır ve denklem sistemi şu şekilde gösterilir (Tarı & Yıldırım, 2009: 100):

Burada katsayılar matrisini ifade etmektedir ve bu matrisin rank’ı sistemdeki koentegre ilişkisini verir. Dolayısıyla, eğer rank sıfıra eşitse değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi olmadığı, 1’e eşitse değişkenler arasında bir eşbütünleşme olduğu, 1’den büyükse aralarında birden fazla eşbütünleşme olduğu sonucuna ulaşılır.

Testin uygulanabilmesi için öncelikle VAR gecikme sayısının belirlenmesi gerekmek-tedir. Teknoloji endeksiyle her bir döviz kuruna ait ilişkinin ayrıca incelenebilmesi

(7)

GÕ\OD-RKDQVHQHúEWQOHúPHWHVWLKHP'RODUKHPGH(XURLoLQD\UÕD\UÕJHUoHNOHúWLULOPLúWLU %XQHGHQOHKHUYHULoLIWLLoLQJHFLNPHX]XQOXNODUÕ\ODLOJLOLELOJLOHUWDEOR¶WHYHULOPLúWLU

7DEOR*HFLNPH8]XQOXNODUÕQÕQ7HVSLW(GLOPHVL 7HNQRORML(QGHNVLYH$PHULNDQ'RODUÕ *HFLNPH

8]XQOX÷X /RJ/ /5 )3( $,& 6& +4

( ( ( 7HNQRORML(QGHNVLYH(XUR *HFLNPH

8]XQOX÷X /RJ/ /5 )3( $,& 6& +4

( ( (

*HFLNPHX]XQOX÷XEHOLUOHQLUNHQEDúWD$NDLNHELOJLNULWHULROPDN]HUHWPELOJLNULWHU OHULQH EDNWÕ÷ÕPÕ]GD VHoLOPHVL JHUHNHQ JHFLNPH X]XQOX÷XQXQ ROPDVÕ JHUHNWL÷L DQODúÕO PDNWDGÕU*HFLNPHX]XQOX÷XQXQRODUDNVHoLOPHVLQHGHQL\OHWDEORoQFX]XQOX÷DNDGDU J|VWHULOPLúWLU

%HOLUOHQHQJHFLNPHX]XQOX÷XLOHJHUoHNOHúWLULOHQHúEWQOHúPHWHVWLVRQXoODUÕWDEOR¶WH J|VWHULOPHNWHGLU 7DEORGD \HU DODQ L] WHVWL YH PDNVLPXP |] GH÷HU WHVWL VRQXoODUÕ KHU LNL GH÷LúNHQ oLIWL LoLQ GH EHOLUOHQHQ NULWLN GH÷HUOHUGHQ \NVHN oÕNPÕúWÕU %X QHGHQOH VHULOHU DUDVÕQGDHQD]ELUDGHWHúEWQOHúPHYHNW|UQQROGX÷XVRQXFXQDXODúÕOPÕúWÕU(OGHHGLOHQ EXOJXODU GH÷LúNHQOHUH DLW VHULOHULQ DUDVÕQGD X]XQ G|QHPOL LOLúNLQLQ YDUOÕ÷ÕQÕ RUWD\D NR\ PDNWDGÕU 7DEOR-RKDQVHQ(úEWQOHúPH7HVWL6RQXoODUÕ 'H÷LúNHQ dLIWL 6ÕIÕU +LSRWH]L ø]7HVWL .ULWLN 'H÷HU 2ODVÕOÕN 'H÷HUL 0D[ g]GH÷HU 7HVWL .ULWLN 'H÷HU 2ODVÕOÕN 'H÷HUL 7HNQRORML(XUR U U 7HNQRORML86' U U JYHQVHYL\HVLQGHDQODPOÕOÕ÷ÕLIDGHHGHU

(8)

Eşbütünleşme testinin ardından, değişkenler arasında bir nedensellik ilişkisi olup olma-dığı araştırılmıştır. Nedensellik ilişkisinin varlığı ve yönünün tespiti amacıyla Granger nedensellik testi kullanılmıştır.

Granger nedensellik testi iki değişken arasındaki ilişkinin yönünü belirlemek amacıyla kullanılır. Eğer bir Y değişkeni, X değişkeninin şimdiki değerinden daha çok geçmişteki değeri ile daha net tahmin edilebiliyorsa, X değişkeninden Y değişkenine doğru bir neden-sellik olduğu düşünülür ve Granger nedenneden-sellik testi aşağıdaki denklem yardımı ile ger-çekleştirilir (Taş, 2013: 79).

Teste ait denklemde yer alan “m” gecikme uzunluğunu belirtmektedir ve söz konusu gecikme uzunluğu eşbütünleşme testi yapılırken her değişken çifti için 3 olarak bulun-muştu. Yine belirlenmiş olan gecikme uzunluğu kullanılarak Granger Nedensellik Testi gerçekleştirilmiştir ve Test sonuçları Tablo 5’de gösterilmektedir.

Tablo 5: Granger Nedensellik Testi Sonuçları

İlişkinin Yönü X^2 Olasılık Değeri

Teknoloji ----> USD 486,0313* 0,0000 Euro ----> USD 1,282587 0,7333 USD ----> Teknoloji 15,9876* 0,0011 Euro ----> Teknoloji 1,350255 0,7172 USD ----> Euro 7,679933 0,0531 Teknoloji ----> Euro 352,2986* 0,0000

Tabloda görüldüğü gibi, Borsa İstanbul Teknoloji Endeksinden Dolar fiyatına doğru ve Dolar fiyatından da Teknoloji Endeksine doğru çift yönlü bir ilişkinin varlığı söz konusu-dur. Buna karşın, çalışmada kullanılan dönemde teknoloji endeksinden Euro’ya doğru bir ilişki görülürken, Euro’dan teknoloji endeksine doğru herhangi bir nedensellik ilişkisine rastlanılamamıştır.

Son olarak, değişkenler arasındaki dinamik ilişkilerin incelenebilmesi için etki tepki analizi çalışmaya eklenmiştir. Böylece, her bir değişkende meydana gelen bir standart sap-malık şoka diğer değişkenin tepkisini gösteren grafikler elde edilmiştir.

(9)

ùHNLO7HNQRORML(QGHNVLQGHNL%LU%LULPOLNùRNXQ(XURh]HULQGHNL(WNLVL ùHNLO(XURGDNL%LU%LULPOLNùRNXQ7HNQRORML(QGHNVLh]HULQGHNL(WNLVL ùHNLO$PHULNDQ'RODUÕQ¶GDNL%LU%LULPOLNùRNXQ7HNQRORML(QGHNVLh]HULQGHNL(WNLVL

(10)

ùHNLO7HNQRORML6HNW|UQGHNL%LU%LULPOLNùRNXQ$PHULNDQ'RODUÕh]HULQGHNL(WNLVL *UDILNOHULQFHOHQGL÷LQGHWHNQRORMLHQGHNVLQLQ(XUR]HULQGHDQODPOÕYHVUHNOLELUHWNL VLQLQROGX÷XV|\OHQHELOLUùHNLO¶GHHOHDOÕQDQG|QHPOHUER\XQFDEXHWNLQLQQHJDWLIROGX÷X J|UOPHNWHGLU ùHNLO LQFHOHQGL÷LQGH (XUR¶QXQ WHNQRORML VHNW|U ]HULQGH KHUKDQJL ELU HWNLVLROPDGÕ÷ÕV|\OHQHELOLUùHNLO$PHULNDQ'RODUÕ¶QÕQ7HNQRORMLHQGHNVL]HULQGHSR]L WLI\|QOHWNLVLQLQROGX÷XQXYHEXHWNLQLQ\LQHVUHNOLROGX÷XQXJ|VWHUPHNWHGLU6RQRODUDN úHNLO¶HJ|UHWHNQRORMLVHNW|UQGHNLELUúRNXQ$PHULNDQ'RODUÕ]HULQGHQHJDWLI\|QOELU HWNL\HQHGHQROGX÷XV|\OHQHELOLU%XHWNLG|QHPHNDGDUDUWDUNHQVRQUDVÕQGDG|QHPH NDGDU D]DOPDNWD YH GDKD VRQUD VDELW úHNLOGH GHYDP HWPHNWHGLU (WNL WHSNL DQDOL]OHUL GH *UDQJHU1HGHQVHOOLNWHVWLQLGHVWHNOHUQLWHOLNWHVRQXoODURUWD\DNR\PXúWXU

6RQXo

dDOÕúPDGDWHNQRORMLVHNW|ULOHG|YL]NXUODUÕDUDVÕQGDNLLOLúNLQLQLQFHOHQPHVL]HULQHELU DUDúWÕUPD\DSÕOPÕúWÕU%XDPDoOD2FDNYH$UDOÕNWDULKOHULDUDVÕQGDNLYHULOHU NXOODQÕOPÕúWÕU7HNQRORMLVHNW|UQQYHULOHULRODUDN%RUVDøVWDQEXO7HNQRORML(QGHNVLYHUL OHULQGHQ \DUDUODQÕOÕUNHQ G|YL] NXUX RODUDN$PHULNDQ 'RODUÕ YH(XUR IL\DWODUÕQÕQ NXOODQÕO PDVÕ WHUFLK HGLOPLúWLU dDOÕúPDQÕQ JHUoHNOHúWLULOHELOPHVL LoLQ |QFHOLNOH YHULOHU ELULP N|N WHVWOHULQHWDELWXWXOPXúWXUYHGDKDVRQUDYHULOHULQGXUD÷DQKDOHJHOPHOHULLoLQELULQFLGHUHFH IDUNODUÕDOÕQPÕúWÕU'XUD÷DQKDOHJHOHQYHULOHU]HULQGH|QFH-RKDQVHQ(úEWQOHúPH7HVWL YHVRQUDVÕQGD*UDQJHUQHGHQVHOOLNWHVWLJHUoHNOHúWLULOPLúWLU

/LWHUDWU LQFHOHQGL÷LQGH 8oDQ YG¶QLQ %RUVD øVWDQEXO (QGHNVL LOH G|YL] NXUODUÕ DUDVÕQGDNLLOLúNL\LLQFHOHGL÷LJ|UOPHNWHGLU$UDúWÕUPDFÕODUHQGHNVLOHGRODUDUDVÕQGDSR]LWLI ELU LOLúNL (XUR LOH QHJDWLI ELU LOLúNL ROGX÷X VRQXFXQX EXOPXúODUGÕU %R\DFÕR÷OX YH dUN LVH UHHO G|YL] NXUX GH÷LúLPLQLQ SD\ VHQHGL JHWLULOHUL ]HULQGH SR]LWLI \|QO HWNLVL Türkiye’nin Teknoloji Sektörü Ve Döviz Kurlar øle øliúkisi: Borsa østanbul Teknoloji Endeksi

(11)

ROGX÷XVRQXFXQDXODúPÕúODUGÕU<LQH*QJ|UYH.D\JÕQGDG|YL]NXUXLOHSD\VHQHGL IL\DWODUÕ DUDVÕQGD SR]LWLI \|QO ELU LOLúNL EXOPXúODUGÕU $NHO YH *D]HO¶LQ oDOÕúPDOD UÕQDEDNÕOGÕ÷ÕQGDLVHVDQD\LHQGHNVLQLLQFHOHGLNOHULJ|UOPHNWHGLU(QGHNVLOH(XURYH'RODU NXUXDUDVÕQGDX]XQG|QHPGHSR]LWLIELULOLúNLROGX÷XVRQXFXQDXODúPÕúODUGÕU

%XoDOÕúPDGDLVHWHNQRORMLHQGHNVLLOH(XURYH'RODUNXUXDUDVÕQGDNLLOLúNLLQFHOHQPLú WLU(úEWQOHúPHWHVWLVRQXFXQGDVHULOHUDUDVÕQGDHQD]ELUDGHWHúEWQOHúPHYHNW|UQQ ROGX÷XVRQXFXQDXODúÕOPÕúWÕU*UDQJHUQHGHQVHOOLNWHVWLLVH$PHULNDQ'RODUÕLOH7HNQRORML (QGHNVL DUDVÕQGD NDUúÕOÕNOÕ ELU QHGHQVHOOLN LOLúNLVLQLQ ROGX÷XQX RUWD\D NR\PXúWXU $\UÕFD WHNQRORML VHNW|UQGHQ (XUR¶\D GR÷UX WHN \|QO ELU QHGHQVHOOLN LOLúNLVL WHVSLW HGLOPLúWLU <DSÕODQ HWNLWHSNL DQDOL]L VRQXoODUÕ GD \LQH QHGHQVHOOLN WHVWLQL GHVWHNOHU QLWHOLNWH JHUoHN OHúPLúWLU %X DQDOL]H J|UH $PHULNDQ 'RODUÕ NXUXQGDNL ELU VWDQGDUW VDSPDOÕN úRN NDUúÕOÕ ÷ÕQGD WHNQRORML HQGHNVLQLQ WHSNLVL SR]LWLI ROPXúWXU <LQH WHNQRORML HQGHNVLQGH PH\GDQD JHOHQ úRNXQ $PHULNDQ 'RODUÕ ]HULQGH QHJDWLI HWNLVL ROGX÷X J|]OHQPLúWLU (XUR¶QXQ 7HN QRORML VHNW|UQH KHUKDQJL ELU HWNLVL J|]OHPOHQHPHPLúWLU DQFDN WHNQRORML HQGHNVLQLQ (XUR ]HULQGHQHJDWLIHWNLVLROGX÷XVRQXFXQDXODúÕOPÕúWÕU

$PHULNDQ'RODUÕLOH7HNQRORML(QGHNVLDUDVÕQGDNLLOLúNLQLQPXKWHPHOVHEHELQLQWHNQR ORML VHNW|UQQ NUHVHO ELU SD]DU ROPDVÕQGDQ ND\QDNODQGÕ÷Õ V|\OHQHELOLU %X NUHVHO SD ]DUGDKHUQHNDGDUGL÷HUSDUDELULPOHUL\OHGHDOÕúYHULúJHUoHNOHúVHGHHQID]ODJHoHUOLRODQ SDUDELULPLQLQ$PHULNDQ'RODUÕROGX÷XELUJHUoHNWLU%LUEDúND SHQFHUHGHQEDNDFDNROXU VDN7UNL\H¶GHNLWHNQRORMLILUPDODUÕQÕQUHWWLNOHULUQOHULJHUHN\XUWGÕúÕQDJHUHNVHGH\XUW LoLQH JHQHOOLNOH $PHULNDQ 'RODUÕ ]HULQGHQ VDWWÕNODUÕ ELOLQPHNWHGLU %XQGDQ GROD\Õ 7HN QRORMLVHNW|ULOH$PHULNDQ'RODUÕQÕQLOLúNLVLQLLQNkUHWPHNROGXNoDJoRODFDNWÕU

6RQXoRODUDNoDOÕúPDGDHOGHHGLOHQELOJLOHUÕúÕ÷ÕQGD%RUVDøVWDQEXO¶GD\DWÕUÕP\DSPDN LVWH\HQ \DWÕUÕPFÕODUÕQ DQDOL]OHULQGH $PHULNDQ 'RODUÕ¶QÕQ IL\DWODUÕQÕ GD \DNÕQGDQ WDNLS HW PHOHUL WDYVL\H HGLOHELOLU %XQD NDUúÕOÕN (XUR IL\DWODUÕQÕQ 7HNQRORML VHNW|UQH \DSÕODFDN \DWÕUÕPODUGDGHULQOHPHVLQHLQFHOHQPHVLQGHID]ODELU\DUDUVD÷OD\DFD÷ÕGúQOPHPHNWHGLU

(12)

.D\QDNoD

$.(/ 9HOL YH 6PH\UD *$=(/ '|YL] .XUODUÕ øOH %LVW 6DQD\L (QGHNVL $UDVÕQGDNL (úEWQOHúPH øOLúNLVL %LU $5'/ 6ÕQÕU 7HVWL <DNODúÕPÕ Erciyes Üniversitesi øktisadi ve ødari

BilimlerFakültesi DergisiVV

$<'(0ø5 2÷X]KDQ YH %DQX '(0ø5+$1 7KH 5HODWLRQVKLS %HWZHHQ 6WRFN 3ULFHV DQG ([FKDQJH5DWHV(YLGHQFH)URP0(1$&RXQWULHVHandbook of Research on Global Enterprise

Operations and OppotunitiesVV

%+$5*$9$$NKLOYH6KLYL.+$11$$VWXG\RQWKH&DXVHDQG5HODWLRQVKLSRI6WRFN ([FKDQJH 5DWH ,QWHUHVW 5DWH DQG ([FKDQJH 5DWH LQ ,QGLD IJETSR: International Journal of

Engineering Technology Science and ResearchVV

%2<$&,2ö/80HOHN$FDUYH'HU\Ddh5h.'|YL].XUX'H÷LúLPOHULQLQ+LVVH6HQHGL *HWLULVLQH(WNLVL%RUVDøVWDQEXO(QGHNVLh]HULQH%LU8\JXODPDMuhasebe ve Finansman

DergisiVV

*8-$5$7,'DPRGDU1YH&3RUWHU'$:1Temel Ekonometri (Çev. Gülay G. ùenesen,

Ümit ùenesen),/LWHUDWU<D\ÕQFÕOÕNøVWDQEXO

*h1*g5 %HQHU YH &H\GD <HUGHOHQ .$<*,1 'LQDPLN 3DQHO 9HUL $QDOL]L øOH +LVVH 6HQHGL)L\DWÕQÕ(WNLOH\HQ)DNW|UOHULQ%HOLUOHQPHVLKafkas Üniversitesi øktisadi ve ødari Bilimler

Fakültesi DergisiVV

ø1&ø$&DQYH%RQJ6RR/(('\QDPLF5HODWLRQV%HWZHHQVWRFN5HWXUQVDQG([FKDQJH 5DWH&KDQJHVEuropean Financial Management"VV

,ù,. 1LKDW 0XVWDID $&$5 YH %D\UDP ,ù,. (QIODV\RQ YH '|YL] .XUX øOLúNLVL %LU (úEWQOHúPH$QDOL]LSüleyman Demirel Üniversitesi øøBF DergisiVV

0,6+5$ 6KHNKDU $Q (FRQRPHWULF ,QYHVWLJDWLRQ RI /RQJ DQG 6KRUW 5XQ 5HODWLRQVKLS DPRQJ *OREDO &UXGH 2LO 3ULFH ([FKDQJH 5DWH DQG 6WRFN 3ULFH LQ ,QGLD $Q $5'/8(&0 $SSURDFKXIMB Journal of ManagementVV

0h6/h029 $O|YVDW YH *OHU $5$6 'Q\DGD 7HNQRORML 6HNW|UQQ *HOLúLPL YH 7UNL\HGHNL 7HNQRORML 6HNW|U h]HULQH (WNLVL )LQDQVDO %LU <DNODúÕP Öneri: Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü DergisiVV

7DUÕ5HFHSYH'XUPXúdD÷UÕ<ÕOGÕUÕP'|YL].XUX%HOLUVL]OL÷LQLQøKUDFDWD(WNLVL7UNL\H øoLQ%LU8\JXODPDYönetim ve EkonomiVV

7$ù øVPDLO %\PHQLQ 'LQDPL÷L h]HULQH %LU 1HGHQVHOOLN $QDOL]L Akademik Sosyal

Araútrmalar Dergisi6D\ÕVV

TCMB; (2018), EVDSKWWSVHYGVWFPEJRYWULQGH[SKS"HYGVVHULH0DUNHW

8d$1 2N\D\ )DWLK *h=(/ YH 0HOHN $&$5 0DNURHNRQRPLN *|VWHUJHOHULQ %RUVD (QGHNVLh]HULQH(WNLVL3DQHO9HUL$QDOL]LøOH%RUVDøVWDQEXOGD%LU8\JXODPDMuhasebe Bilim

Dünyas DergisiVV

:$1*<L+VLHQ)X-X<$1*+ZD5RQJ6+(1YH5XL/LQ76(1*+\EULG0RGHOIRU 0HDVXULQJWKH+HGJH6WUDWHJ\LQ([FKDQJH5LVNLQ,QIRUPDWLRQ7HFKQRORJ\,QGXVWU\ICMEM

2014: 16th International Conference on Mathematics, Economics and Management, 3UDJXH &]HFK5HSXEOLF

(13)

(NOHU ùHNLO'|QHPL%LVW7HNQRORML(QGHNVL

.D\QDNKWWSVHYGVWFPEJRYWULQGH[SKS"HYGVVHULH0DUNHW ùHNLO'|QHPL$PHULNDQ'RODUÕ.XUX

.D\QDNKWWSVHYGVWFPEJRYWULQGH[SKS"HYGVVHULH0DUNHW

(14)

ùHNLO'|QHPL(XUR.XUX

.D\QDNKWWSVHYGVWFPEJRYWULQGH[SKS"HYGVVHULH0DUNHW