Milli kültür ve dil

(1)

S. O. fen - Ede. Fak. . Edebiyat Dergisi 1991, 6. Sayı

MİLLİ KÜL TÜR VE DİL ·

Uzm. Dr. Mustafa .CAN(*) M+İ·N ·kültür ve dtl, ·ülkemiı:i1n en ön.emH konu1laınndan biris·idir, diye 'ko-i

nuşma

1

_{n:1a başl}

_•

_arsam,

bu Hkri teyid. ~en, ·ikna

· etiıici

deltHere

başvurmak

zorunda olduğumun idraıki,ndeyi~: Türkiye, herk,e,sin bMdiği Q'ibi bugün

·hızlı ve 'kapsamlı bir değişme ve ge:Hşme icindedir. Böyle bit geHşme sü-.recinde, ın,N,l1i ıkültürümüiün ve Türk dfl'inin oıa:c,ağı şe'kil hakkırİdo oe·şUM

görüşler' ortaya cı1kmrş,· bu görüşı,e:r -etra,fınd<ı da. ideoloj'i'k bi,r ta'kım grup- .

· ·lor teşekkül etmi·ştir . . Bu g,ruplaırın her brıris'i,. kendi fiikrine göre bu ge•lıiş meyi~ 'beli,, nokt,a:laırda sını-rla.ndı,r:moık, beNi · .nokta.lorda -değ:iştirmek, beHi m:>k'~alnro aıktormaık suretiyle kontrol aıltına alma1_{k niyet ve}1isteğinded'ir. -Bu istek ve ,n1iyetlerin orta'k kaynağı da Türk1iye'de kuvvetH· ve kökılü hir

~iHi •kültürün vorlığı~ır (1). · · ·

Es.dsen ·genel oturak kültür, özel olarak da- 'milli kültür' ve di'I

kavram-. . . . . I ..

· ·lo.rmo da;i,r Gökô·lp z,a•h1aınında1 _{cıkan tartışma,} _{günümüz Türk}_-_aydmlon

oros·mda tja· şiddetinden hiç bi'r şey 'kayoetrneks'i'zin devam ettl},ektedir·: .· MHli külfür. ve .

dn

meseıes,i·, ·mi'.fılet hay°atınıa nosı'I bir yön vere·ceğ'i'miz ·ko~

· n~sunda

ı

kıi

istekl·erimize objektif ve· ·ilmi· bi,r destek bulma:k gayreti

ma~i-yeti a,rı:etmektedir. Böyle ··Hmi bir mesel,enin h1iSl·erE?. ve ·iSt0!klere · boğlı olo- . r:a'k. ortaya çıkma·sı, ·.öne ·sürüılert idd'iaıl,ann, yapı'l-an ta,rtışmalonn . de,ğeri,iı·i düşürmez. ,Cünkü, Z'iya Gö'kô'lp de -be_lıki, pratik bir endişe i,1-e - kültür kav-rd'mı:nı CO'k geniş tuta·ra•k şöyle. tanım'la!mıştır. "Harıs; halkın · an'anelerin-den, tear'nüllerinden; örflerin·~en, şifahi ve yazılı edebi:yatmdan, lisanından, musikisinden, dininden~ ahlôkından, :bedii ve iktisadi mcıllsullerinden iba- ·

rettir." (2).

. .

Ül·kemi.zde, kÜ'ltür konusunu c'i-ddi ve ,jılm'i şe~iılde Hk defa ele aıl·ara1k · onu, mi'lıli vaırlığımızın _.temel·i yapan Zıiya Gökôlp, modem Türkiy°e'nift · i1ln:ıı

(*)

s:

Ü .. Fen -Edeıbi•yıaıt F1aıkültes1: T.ıD.E; Bölümü Öğr. Elem;anı. .

(1) :GÜN:GÖ'R, .Ero1. ·Kültür değişmesi ve İnilliy~tçillk. 2. bs. İstanJbul, Ötüken

Neşrıiyat A.Ş. i$8'4: 1'2 ·_ 116. s. · . · . . .. (2) Z.LYA Gökalp. 'Dürkçülüğijn Esasiarı ... Hazi.: Mehme.t· Ka;p1ıa,h; İstan!bul, .M11U.

·. ffi:ğoitlm Baısıme-vd., 1976. 25 -·40, 105· .- l3i~. ss. · · . .;_ 175

(2)

. .

.

ve_ f.iikri gel1işrhel-eri .içerisinde bir n1_ireng_·_i noktçısı _·olarakdeğerini

koru-ma:ktodır .

. 'Koca Yunus, "Dil hikmetin yoludur." de·rke·n, ya·lnız Türkçemizin değM ·'bütün ·insa,nJıik dıHiınıin .Pek çok g:erçeğ'i g·izlediğ'ini lfade etmiştir .. Kültür v-e

<:iN k·onusu, g·ene·ı bir temele oturtulduğu takdirde, öz-el olarıa·k daha -iyi

de-ğerlendi,rHebHi:r. DHdeki · -her kelimenin ses, şeık'M ve anlamını, ya_zılışını,

kultür to,vin -ettiğ'in~-göre, dil He kültür ara,sındaikıi mün·a's·ebeti biılen ·her~. ı~es bu -iki ka.v-ııaırnı··b'i-rli-kte ele -a1lmalk zorundadır.

Servet, ze,ng°i'nH'k, tasıa:rruf anlumlıannı taşıyqn · ·"bir-iki·m" · kelıitm·esiyle de korşı:layabj,leceği:miz "kültür_", a,sırla-r boyunca: ge+işmıiş,. maddıi ve mô:-nev,i her şey.i iş,lemek, gel-iştirm~k şe~1_Hnde_de_·_ifodelendi_,_{rtlmektedi-r {3)}_.

IBi·z Td11kler, .kendimize. has kültür.

değerleri,m

'

i-z·

i g

· ere

.

ğıince bilmediği

miz, ·onların mi·l'li va,rırk ba·kİmııidmi · taşıdrkıarı değeri öJ.c'f"rıect:iği·miz ici·n ·· cok şey '!<,aybeıtmiş'izdir. Cünkü bir kültürün .. İC'inde ya-şamak başka; onun

üııerıi1_{nde düŞ,ünmek}_daha _başkadır._'_·_'Milli"_ı_j_,_se,_şuur,_biline_yoni _farkı~na v-arış demektir. Bunun için değ=işen · dünyamızda, kendimize. 'has öze!ılilkleri

:~aybetmeden, cağa· uygun, 'i•le·ri, yeni ve güze! bi:r kuJtür g·eNştirmeık

duru-mundayız.· Yeni yet•işen nesi•111eri-miz•iın dıiltl·eriıni, 'biiim için· son dereoe. de- . ğerli,

-ato

_-

yadigarı kültür ·eser11"erim1izi, 'bizz,at okuyaıraık, .anlayocaık bir_--

sevi-yeye · cıka,rma·_k, :ıüg-at ha~inelerin·i zeng,iınleşUrıme!k, keno1i kültür· değeri'e- .

rıi'ne- karşı ,ilg'i:N. ·kı,lmak suretiyle ye,ı;j eserler yar.atmo,lanno .:i'mkôn scığı.a:

-.

mak

gerekmeıktedi,r.· · · · ·

. . . . .

. 'Kültür kctl\f,rarnı, Sosyoloj·i ve Sosyaıı Aıntropol·oji litera·türünd-e m<idc:ti

ve

manev-i unsurıl·arı i.tiba•ri·yl·e incelenıi·rken. üzeriınde pek çok taırtışl'!la'lar

y.apılmış, bu 'i1kt ;j:lmin baş·l·ıoa konU'löırındcm !~irıi haÜne gelmiştıi:r~ . Bugün ül·kemizde,· hfü-a bağımsız bir 'mim kültür'den·, "'kültür şahsiye~

tinden'

·söz ediyorsak · bunu biz.im ·eskr. ·küıltürümü?ün her türlü hoyrra1:lı.k

·İ<orşısında., hôılıa di:renece·k kadaır 'kuvvetti olma"Smo borcFuyuz.: Ancaık bu direnen kültürün duho fa.zıa ·ayıaıktd k.a-l·maısını 'bek•lıiyorsa'k o·na bir h:arnle gücü kazandırma1k zorundaYız .. ünıü a,ntroi:>oıog_

R

uınton, "kuıtür unsur ..

la-nnı hiyerarşık bir şema içerıi_sinde ifade edebileceğimizi" söy,le·rken, bun-. tordarı en üstteikİ·leriın, kültürün uıu-slara,rası . unsu_rtarı · · olduğunu,

benrt-

·

rnektedi-r. Bi-r toplumdo1_k_:_i ins-anl·arın. _büyük coğuınıluğunun payl·ciştığı _bu ulus·Iaro-rası unsurlaırın en öneml!İS·i olon dıi:1, kültürün özünü teşk=il .eder.

En aşağıda ·i_se dovranfş norırl'la~ı bulunıma!ktadır.

·su

unsurlar, kend•i _ar-o-· lonnda uyuşma?lı:k gösterirse, kül1:ürqe· f.elç etkiş·i y-apıabiHr. Anca,k mHH kültürlerin özü is-e çok ytııvaş ve az değ·işi-r. Ayqınlarımız, 1kültütün inso,n .

(,3) iKA!PLAN, Me!hmet. ·Kültür: ve Dil. 3. Bs. İstanbul, Dergah Ya-yınlaTı, 1'985. ·270 S,

..:... 176

(3)

. '

münas&betlerine, di·nı ,inançla.ra,, hissi tep·~Here O!it kısımla-r_ı,hda meydana

gelecek değ·işmeteri, hem g~r:eıks·iz·, · hem de te1h'l!i,keli o'l'duğuna ·inandık·l1a

rından 'iyi ka.rşıl-ama,zl,ar.

MHli kültür ve· diıl konusu, ~ir miılletin t~ihi Me de ya,~ıından i+g.ili

oldu-ğu i.çin, ta1rih sahnesine çıkış bakımından dühya~ın en eski rn'i'Hetlerınden

bi1ri. olon. Türkl.erin · mHH kültü.rünün üç aına kaynağı olduğu söylıeneıbilıir.

Bunlo-r;. 'A·n·adol1uya_ yerleşd:ikt~n sonra· beliren ~avmi özeıi1l1iikler, · Anadolu·

ve Rumelid_e U?Un bir tari'h boyunca edin'i'l·en bHQ'i ve tecrübe, sonuncusu

da i·slônı Me-deni.yetid'ir (4). ·

· Dil; edebiyat, tarih, din ... gibi bir mHletirrbütün fertlerin'in bilmesi, be~

·nıirnsemesi, geli-ştiırmesi. ve koruması gereıken- m'il'li kültür hazinelerinden bfri·Si olnraık .. kültürel değe:rlerin başında geHr. Sosyal b'i-r .. va.r,lı-k O'lan

"Milİet"iri

tem~l'i,ni i'S~ a,Yni dHi

konuş,a,n

insanlar.

te

· şkil

eder.

Tü,r

ı

k

vatan-da,şı olmanın, . ıkültür bi:rliğ-ine· kavuş-a:bi'lmemiz_in temel şartlarından biri

de· rnkernizde yaşci.ytın, ülkemiZ'İ'li . nimetlerinden fqyda:l,aınan bütün vatan·

-daş'l-arın (herkesin) Türkçe konuşmasıdır:

. .

19. Asırdan ··itibaır,en beniimsemeye başladığımız - batı me_deni,yeti. iıle

bi·rl·ikt•e Türkce\ıe ba1ı dıiHerinden binl·e:rqe_ kelime girmiş o-ı.ma~ı. dil 'i'l;e

kültür, hatta medeniyet -ara,sıridöiki niünaısebeti göstermektedir.· Di:I, bir

milletin yaşadığı s~sya.ı ·ha.yato, göre tabaka•IO:ra a,yrıldığından, yeni kav·

:-ramlaır •ic+n ye~·J keıHmeleır ·i-oaıdı .Me Türkçe1ye gi,rmiş ve yerleşmiş yabancı ·ksHmel~d tasfi·Ye etmeyi . biırbirine ka1nş~ırm_ama.ll'dı:r. Çağdaş . medeffiyete

uymak ·icin. yabancı ülkelerden a·ldığımız -pe1_{k çok}eşya, _ve_fikirle_·_b'irHkte

Türkcemi,ze pe'k çök 1keıl'i1me d·e -girıme1ktedir.' Buniardan va.z ge-ç'ilebi'lıir rni?

Bizim de, asırl,arca Osmanlı id·aresi ,aıltında y,aştırnış olan kaıViml·ere

bin-.. Jerce 1kelıime verme:k su.retiyle di,l baikırnındıan etk.i-lerirniz o·ırnuştur.

Bu

KO-ınudıa bir hay.N· ceŞıitlii· ·Nm'i a,ra:ştırmaılaır yapılmıştır. :

. · ~un+ardan meşhur Fronsiz dHcisi, Jean Deriy, dili'mizi; köku, b-ü.nyesi, "

daılılan, taırihi · gel-işimi · itibo,r,vle ve Türk düşüne-esi . He müna,sebeti baıkı~

rnnıdon ele a-ı,arak ,en güzel Türkçe· grame,r.lerıden birini yazmıştır. Mq,ss

ig-ınon is·e İslôm mi1Netlerinin kültürlerini·· inceleyereık onla;rın, · fels,efes,i·ne;

•1ilm'ine

,

sanatına_. --

,

· musıi_. 1k+sine .. Türk bi:lıirn ve fiikir adamlarının _. .• düzen .

ver-di1_{kler,ini bet}_,_irtme_'_ktedir.

. Türk,lerin mi'IH benlikl,erini kaybetmemelerinin ısını, Türkçe.'·nin yapısı

içinde g'izİ·idiır. Tarihin en e-skıi ve en: oihangir mnıeti olqn Tü(ıkilercl-e soy~

.sop fikrıini1n sağlıani oluşu, dN'in korunma1sınçfa: ve miMi şahsfyetle~inin ge;.

Hşme-sfnde önemH rol oynamıştır.

( 4) . ZİıY A Gökıl1p. Türk Medeniyeti Tarihi. Hıa:zırlıa:yıanlar :. İsmıa.il Aka, ~azım

Y.aşa'l' Kopraman. İstanbul, Kültüi· Bak,anlığı, 19.7·6. 19 -'21. s.

(4)

Batılı· di'I bilgl9l·e~ı, fi!lolog;lar,

diHn

.

beHi bir yerd~·

ve

anda donmuş şe

..

,killıeri. di,yebi·leoeğirniz· yazı-lı ve sözlü kültür. eseırlerin'i .-incelerken bir

arke-olog g'i:bi .haır:ek,et etmE?l~tedirl-er. DiH hem şeık'i!, hem de muıhtevosıyla i·nce- .

,ıeyen f.Noloj'in'i-n· amacı da ins·gn kültürünü tanımaıktır . . Kültürün gerçek 1

iş-. cM·~rt üreticileri, _çoğa.ltı·crlan :cı'iyebJıl·~ceğirniz iıt'im adarnl·arı, kültürlü

insan-lar yetiştirmek suretiyle m'lMetin ikültürünü. z·eng·inle·ştiırirler. Onların k.eş

fedecekleri _. _. bir kab'iıl+yet, · T_ürkiy,e'yi _. Heri götürebHecel< yıannın _. :Z.iy_. ·a Gök~

ôlpl·eri, Yaıhya Kema,ı'leri. ol,abil'iırler.

Dil ha·kkı.nda derin, mônôlı, güz,el1 sözler vard-ıı'r. insanı'ığın, asırlardan

· beri edindiği ve ·den·ediğf gerçekleri v.e h'izmetl'eri saıkl·ayaın bir hazine

hükmündeki d'H;. "insanoğlunun olaylarla . münasebetinin, hariikulôde bir

·.ifadesidir ... " Dil dey}ınce, konuş.up ya.zdığımıi-bütün k·elirneleri ve c~mle-.

l·eri anıl·amok gerekir. Ala'iın'in deyi.mi ·ile "doğru düşünmek için l<endi

dili-ni bilerek kullan,rrıak en iyi bir usuldüt'." Meşhur Almaın Filozofu Heidegger:

"Dil in,samn .. evidir."

der.

Yine Ala:in; "Evin dışı tabiata, içi ·insana göredir,"

benzetmes+ni y,apar. Bu benzetmelet', c·eşitli fikirl·erin ge-Hştiriııme_sine

~1-verişl'idıi·r. Her millet -dilinıi, ·kendi zevki.ne, .rhtiyaçlanna, kültür ve

medeni-. yet seviyesiıne göre ya.mtmaktadı·r. Çünkü, dil tıp·kı ev gibi_ miHe~in duygu,.

düşünce ve ·hav:atının bannağ(dı,r . .Dilin, insanın evi olduğu f.iıkri, özel'likle

· edebi eıserl·et~i ve .f-iki-r eserlerıini okurkerı·.daha çok hissedilir. (T~r~cülüğün

· E,sastarı,. Huzur', Mavi ve Si,y,ci•h, Dede Korkut Kita'bı böy,led+r.ler.) ·Bundan

. . .

-doloyı _.dil-in bütünü, milletin evidir, _. şehridir _. _.veya ül·kesidir ·de diye'bi'liiriz. _. _.

-Başlıca özelliğ:j 'Mill~Hk' .olan ' diHn· ·kültürle münasebeti önem'l:İdıir:

Gökôlp'!iın 'M,illi Kültür' adını verdiği· harsın. evidir Dit Yan:i temel

unsuru-dur. Bu un·sur bi'r .vçısıtodır. Onun· şa;nı, · şerefi vasıta oluşundadı·t. Bu. va·sı:

ta o·ımadaın tarih, ·,edebiy,at, kültü~, medeniyet olamaz: Bize· tanıtı'l·a-n, ·

su-nulun t-o'bi:ata, varhkl,ara, insanlara, ·e·şyqya bu vasıta +le ·boka:rız.(5).

Bu vesile · ,f:le, ülkemizıin ilg'it:i biHm. çevrelerinin ve otoritelerinin

dikkatini b'ir ke.z daha böyl-e bir kuvvetle ve ısraırl.o çe·kerek m'H'l·etimJze

büyük bir h·izmette bulu:nU'lrnuştur. Şinasi tle başloyaın, Mehmet Emin i'le

,a4evl·e,nen, Ömer Seyfeddin

ve

Ziya Gökalp''lerle · s·istemleş·tir-Men ve başa.:

rıy,a ula·ştırılıan, ı:ı,Hl1 e-debiyaUa ve ·Ulu Önde-r Atatürk',ı.e. teyıd ed+J.er:ı

Türk-çe'n·in kendi kanun ve ka:ideleri ·içinde s-adeleşme, yenHeşme ve gelişme

hareketi, Türk Millet·in'i Ataıtürk'ün düşünce sisteminde yöneldiğ·i a•na

he-defe ul-aştira'bileceİ< başl·ı_ca ~asıta ol1aoaıktır.

· Yurdumuzda dil.

ve

k(Jİtür +ş,t-er\,

son

yıllar

·i·çerisinde büvD.k bir önem

kazciınmıştır. Büyük kuıtarıcı Atatürk'ün, bu mi'l'l'ete bö:ğışladığı

Cumhuri-(·5) 5.IBAiV. · Türk Dili Semineri. 2·6 - 27 Ar,alı1k ·.l98·0 Ta.ra1_by:a _{Oteli: -} İstanbul.. _·

İstanıbul, Kerv.an iıKta.p·cılı:k Basın Sanayi ve Ti-cıa:ret A. Ş., 1'980. 17 - 3•3·. s.

(5)

. .

yet

rej'i'mf ve

mH

H

yet

duygusu Jçinde y.azısındcın ba:şlayarak yapısına ka-dÇlr büyük bi,r in!l<ılôb geçiren dilimiz üzerinde:ki. yazılar; kitap,, süreli

ya-yın1lar ve diğer materya·I sayfa,lnrında dağıiıık bi,r ,ha:İd0 bulunrnakto:dır.

Dilimize dair yazrları';· alfo'beti'I<, l<ronoloji1_{k veya} s-istenıcıtH< şekilde _· toplay·a.n bir Türk Di1_1'i Bib!iyografya;sı _meydana_{. ·}_getirmek, araştırmacıla

rın iş:ini kolaylaştıracaktır. Bu konuda· ckılıa. öııce.ıer.i ycipılmış olan b_ir iki.

teşebbüs,· bütün iyi n·iyetli gayretlere rağırıen el<sik ka-lırııştı-r ..

·Külıt:_ür, 'O·S\1. ·kayna-klaro gi.tnıel< · ve onların· sularından kana kona ·iç- · mek·le elde edilir. İ.lirn de geniş 'Ö'lçüde .kültüre gi~mekte'dir. Anoak 'kültür

da1_hageniş _bir_anlnmtaşı·r. _·Kitapsız _ilimolmaya?ağı. _{gibi; dünyada scif 'bir}

·ilim v~ kültür dHi de yoktur. I<ültül'!ü insanlcırın dili, maıhiy~ti itibariyle

0-l<u-duğu kitaplara göre değişir. _Derin kültür konuşmayla değN, l<Hap1_laırla

el-d

· e

ediNr. KüI'tür ·dilinden. kasıt det yazılı ınetinfo~in cli'li-dir. Kültür, ya'lınız bugün'kü eserleri değ·il, eski .eserleri de içine a1lır. Yine Ala,;1n''.in bir sözü;

. "Kültür, ka,ynaklara gitmekt.ir." der (6). ·

Türk' di1_li_{eski, zengin}_V_·₆_·_güç'lü_bir

ta

ır

ih

(

nıiteHğe

_,sahipt,i,r._Türl<ler:

Ana-. dol-uyu feth ,edi·p

bu

bölgeye verleş'ı:ilkten sônrp canlı,lı,ğını, yaş·ama, ve

ya-yılma potansivel'ini korumuştur. XI. yüzyıl sonlarından xıı. yüzyıl baş+ann:a' ·

doğru Seı·cuklu Türl<Jeri, Aıiq·clolu'dcı İ-sl6miyeti ve Tü·rk clHini aşl<l'a, şevk le ya.yo·rken, Türkca ese·der de. ·gün _ ışığına: çıkmıştır.. Aı'ıca:k, o dönerı1le:r

de yazı!J.dığı .ispatlannbi'Jece'k Türkçe .eser!·er, çeşi-1:ılıi sebepl-er yüzünc;len.

·Anadolu'da ele geçmiş değildir. ·Horasrnı, Hnrizm, Orta - Asya; İran, Irak,

Suriye gibi özelNkl,e Türl<lerin yoğun ·olcFuğu bölgelerden a·kın ha·l'inde göç-·

ler oıımuştur. Göçebe T~,rkler, ·evlerinde'.· oba1ı.arında1 Türkçe .koiıuştuklcirı ·. halde) ·d,lim'ler, şeyhl'er, aydın~cır Arapççıyçı ve Farsçayff itibaır· ediyorlardı. ·_Esasen. me,dr~se·lerde resmi dil olara'k- Ar-opçanın, edebiyat d'ili olarak dcİ

Farsçanın ·kull·anıtn:ıası g~!,sırıel< ·icabı ·oln1uştur.

B

unlara

rağm.eh .XII. ·

yüz-yi!da. An'nddltfdo Türkçe :.e·ser yıcızılmcıclığını Heri sürmek mümkün d·eğildir.

Xlll yüzyı.!'Cfcı · ise durum farklıdır. Anadoluya yerleşen· Tlii'l<rnenler, bölge

-de çojunluğu teşkil ett:kler,inden, evde, oarşıda, paz:arcf,a., de-rgôhta, med-' ..

. resede Türkçe 1konuşma-ktaclii'. Hocalar, şeyltl·~r, c!ervişl·er, abdaJl.ar, pir-.

:J,e,r, kısiaca çevreci~ et~i v_e nü·fuzu ola.1₁₁ baskı ve irşat gruplarının vaıoz·la- · n, irşa,Nan, nasihatleri, tel.kinleri. .. Türkçe söyfe:niyor, yazılıyor ve-.

yayı-Jıyordu (7). . .

(6) BAıY:DUR, Suıat y;a.ılrnp. Dil v~ 1üuwı:. Anıc.ara, Türt: Dil Kurunrn, 195:2. 7'5. s.

(7) KARAHAN, A. iKa:dir. XIV. Yüzyıl SoııJ.arırnı lmdr,r 'l'fü.:k 1Itfü.fü·ü.ve Ede

bi-yatı. İstailb·uı, E'cl·eıbiy-at Fa.J::Lilt~st, -1:Sı85. 1'1 l - 1.1'5. s.

. .

(6)

-Kısaca, Xlll.,yüzy'ıl, Anadolu'dQ Türk d+İ'i bakımı,ndaın bir 1:ekômüı

dö-nemi olmuştur. Bu yüzyıldaıki e'debi mahsuıııerin Türkçesi bldukoaı saf ve ·

bir der,eceye kadar konuşma di'line de: uygundur . .Yunus Emre giıbi eşs·iz .

. ve müstesna biır de'hôda 1ise günümüz Türkc-esi il~-· sıcak ve samimi bağ

:lantısının· süregelmesi a,nlnmlıdır. Türk dilinin,, A·nadolu'da resmi devlet

diıli sıfo1:tY·l·a ilônı da .b.u ·yüzyıl·a tesadüf etmektedir. _Konyo'yı, kısa bir SÜ-.

·re için de olsa ,ele gecireri Kaıramanoğlu ·Mehmed Bey'-in 15 Mayı,s 1277

. . . ~ .

tarihinde, devrine gö_. re öneml-i olduğu ka_. ·daır geniş onılamlı fermanının, _. _.

esa-sen sadece carşı -<paz.aırda, ho'lık arnsıında değH, aynı z.arnando ı günlük

. yqşamada, sa.raylarda; kona,klarda konuşuılagel,en, fakat A,n·adoluda. yazı

dHi oloım'k henüz resmiyete dökülmemiş l>U:Juna·ri Türkçe'h·in e1verişH bir

· frr,s·at cı•kırica halkın· arzu~u doğrult~sunda. devlet yönetimine mol

edih:ne.-si arzu ve irade·sinin .bir ifaıde:si o'lora:k düşünüirnesi uygün. olur ·

kanoa:tln-dey·iz. Bütün Anadoluda ise Türkce'ni,n hem edehi, hem de resmi dU· n·

ite-l·iğini ·kazanması, Anadolu Beyliklerinde, özelınk:ıe Ôsmaınlı. devrinde layik

ol

· duğu

üstün yeri ve

değeri alma

· sı,

XIV - XV.

yüzyıllarda gerçekleşir.

Böy~

ı:ece de Türk Dili İ•s1lôm dünyasının· önemli kültür di'Meri aırasında yerini

0

1

1-. mış olur.

.

(7)

BiBLİYOG·RAF'İ A

AHAT, Reşit RaıhmetL "Türk Mi:lletin::ın <Dfli", Türk Dünyası El Kitabı_,·

An-kara.~ Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1976. 131 ~ 141. s.

BAYDUR,

· su:aıt:

_Y.a:kup. Dil

ve

Kültür. Ankara,

Türk

Dil Kurumu, 1952~ 75. s.

·ERGİN, Muhor,rem. "Türkç.e ve Dil:bil·gis-i Öğreti·mi",· Türk Kültürü, 18

(Ni-san 1964) 76 - 83. s. · · : ·

ECKM·ANN, J. "Anadolu Karomanl·ı Ağızlarına· ·A'it Araştırma-lor 1. Pho-·

ınetlca·", Anıkara Ü~iversUesi Diı ve Tarih u Coğrafya Fakültesi O~rgisi,

VJI.I,

1.

(1950) 165 -200.

s.

GÖKALP, ~iya. Türk Medeniyeti Tarıihi. Hazı.rfoyanlar: İsma1iıl Akaı, Kôzım

· · · V•aşar Koproman. İstanbul, Kültür·Ba·kanlığı, 1976.

19 -

21. s.

' - , - - . Türkçülüğün Esasları. An'kara, Matbuat ve isti'hbaırat Matbaa,sı,

1923. ·27 - 28.

-s

.

GÜNGÖR, Erol. Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik .. 2. Ba·skı. İstonbul,

Ötü--ken _. Neşriyat _. A. _,,Ş. 1984.

GÜRSOY,. Bedri. "DH, l<ültür ve. Sanat Üze·rine", Meydan, 594, 3·1 (-Eyılül _ 1977}, 19.

s

.

HAClıE;MfıNOGLU, M. Necmeddin. "Di.'1 Devrirni·nde CeşirtıH Görüş·ıer",. Türk

Kültü,rü, 11 (Eylül 1963), 5 ~ 9. S:

.

HA T'{BOGLU, Veci.he. Ölümsüz Ata-tür:k ve Dil Devrimi~ Cumhuriyetin EUi_n.;

ca

_Yıifnda~ 2. Basım. Anikıa·ra, Turk OH Kurumu, ·1981. 69 s . .

KAFES_OGLU, İbrahim. "Türk Kültürünün K~runması ·V·f? ·GeliştirHm.es-i",

Türk Dünyası El Kital:>ı, Ank_aıra, T.ürk Kültürünü Araştı-rm-a Enstitüsü, 1976; 1422 - 1428. s .

. - - , _· - . Tür~ Milli Kü:İtürü. İ-stanbu11, Boğaziçi Y.ayın'l,aırİ A. Ş. 1983 .. 15. s.

. . ' . .

KANTAıHCIOGLÜ, Selouk. Tüııkiye Cumhurıiyeti Hüküı:net Programlarında ı:C~ltür. A·n1_kara,_Kü_l_tür._ve_TurizmBa_:k•an'lığı, _{1987. 187. s.}

KANTAHCIOGLU, Sevim. "Çağdaş Kültür ve Medenryet Kavramları Işığın

. da Atat:ürk'ün Kültür Anlayışı", MilH ~ültür, 40 (Haziron 1983), 4-8. s:

(8)

-. f<APLAN, M·e·hmet l<ifüür v0 OH .. 3. Ba·skı. İstanbul, Dernah Yayınılorı, 1985.

270

s.

--·,. ----: l fü:ic r,.mı:~t~t1ln Küfö.hd Değ~rderi. ista·nbU"I, MiHi Eğ·itim Ba-. ·

. ··. . .

· sımevi, 1977.·5. ·s.

KARAHAN, AbciülkQdir. ıUV. Vüz:yihn Sonfcmncr Kadar Türk .Kültürü ·ve

Edebi_ycm . .İstanbul, Edebiyat Fakültesi,· 1985. 111 .: 115.· s .

. l<ORl<MAZ,: Zeynep. "-Atatürk, 'Türkiye Cumhuriyetinin

Temeİ

• i

Kültürdür'

·- Sözünün Üzerinde Bir Değer.lendir_me." Milli. Kültür, 36

(Ekfm

1982).

2.

s.

·

KOŞAY,. Hamlt Zübeyr. "Türl<oen+n Dünya· Difileri Arasında1k,i Mevkii, Die

· Ste•llung ·des Türkiscnen Unter der WeHspmchen", Türk Tarih.

Kuru-· mll BeHctön, 111, 10 (1939), 365-~376. s. ·

. KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuacl. Türk DHi ve.' Edebiyatı.' ha:l~kında Araştırmalar, .

İstanbul, _. f~ana·at _._. Kitcıbevi, 1934. Vi1+310 s. _.

.. ' . . ' . . . .

.

-OGEL, Bahaeddin./ Türk Kültürünün Ge:i'işme Çağları. 2 C. lstanbul, Milli

Eğ·iUm Ba,sımev.i, 187'1. 'I. C.: 1~31 s., 2. C.: 167 s.

PORZİG ~ Wcılter. Dil Denen MUcize ı. Çeviren: Prot:

br.

Vurcil üı:kü: An-kara, Kültür ve Turizm Baıkcmlığr, 1985. IIJ +238 s.

SlSAV. "Tüi·1_i;_Dili _Sorni_Y_:_·_ed_,_:₂₍_:_·_·_?7A(cılık _'1'980,_·_T-ar-0bya OteıM _- İstonbul."

.İstanbul, Keı'vıan Kit-opçılık Ba·şrn Sanayi ve Ticaret A. Ş., 1980. 17.-33 s.

· SÜMER,

Fcıruk

"Türkiye

l

{

Cıltür

Tnri1in~

Umı:.ırni

Bir

Bakııf"

Ankcia

Üni-iJ.ı!:Wttitc10i DH v;;1 Teı:rH·~ 0 {!00rtı:~fvtı t=akü!tesi Derg,ist XX, . l 2 (Ocok

-. Haz.ir;an 19(:l2), 213 - 244. s.

TEMlR, Ahmet. "Türkçe ·ilo Modölcci· ·Arasıınddki İlgi-ier",. Ankara Üniver.

-. 3iiG·S'~ Dil ve T~cfö .. Co~~d\;;:.ı Fı:.,ki.füeös Dergisi, XIIJ, 1 (1955)·, 1 .. 25. s.

' ...,..., ' .

·TİMURTAŞ, Faruk Kadri.· "Turkç,ecilik. Cereva·mnın Tarri·h'i." Türk Dünyası

ET t<it~ho, Ankar?, Türk ·l<üitürünü · A-raştınna, Enstitüsü, 1976.". 328 - .

339.

s

.

ÜLKÜT-AŞIR, M. Ş~·l<ir. "Dil Üzer-ine Ata,tCırl<'ten Üç Hatıra", Tür!< Kültürü,

13 (Kcı·sım 196~). 86 -92, s.

*

~ 182 - .