HASTA HAKLARININ SAĞLIK HİZMETLERİNE SAĞLADIĞI KAZANIMLAR VE BU KAZANIMLARIN SAĞLIK ÇALIŞANLARI TARAFINDAN, ÇALIŞTIKLARI KURUMLARIN UYGULAMALARI GÖZ ÖNÜNE ALINARAK, NASIL ALGILANDIĞININ DEĞERLENDİRİLMESİ
TAPAN Birkan, İstanbul Bilim Üniversitesi,
Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Müdür Yardımcısı. İstanbul, TÜRKİYE ÖZET:
Hasta Hakları, son yıllarda en temel insan hakkı olan yaşama hakkı ve sağlık hakkının bir yansıması olarak üzerinde önemle durulan bir konu haline gelmiştir. Hastalar, gelişen tıp teknolojisi, giderek karmaşıklaşan sağlık sistemi ve ticari nitelik kazanmaya başlayan sağlık kurumları karşısında kendilerini güçsüz korunmaya muhtaç hissetmektedirler. İşte bu noktada, insanın onurunun ve bütünlüğünün korunmasını hastaya birey olarak gösterilen saygının artırılmasını amaçlayan çabalara ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Hasta Haklarının varlığı sadece hastaların saygı ve itibar görmeleri ile sınırlı kalmamakta aynı zamanda hastalar ile sağlık sistemi arasındaki problemleri en aza indirgemekte, hasta ve ailesinin tedavi sürecine katılmasını sağlayarak sunulan sağlık bakımın etkinliğini arttırmakta, sağlık hizmetlerinin ticarileşmesini önlemekte, hastaların sağlık kuruluşunda güvenli bir hizmet alabilmesini sağlamakta ve sağlık hizmetlerinin insancıllaştırılması amacına hizmet etmektedir.
AMAÇ:
Bu çalışma ile hasta hakları kavramının sağlık hizmetlerinde meydana getirdiği önemli kazanımlar olan kalite ve hasta güvenliği kavramlarının sağlık çalışanları tarafından çalıştıkları kurumların uygulamaları göz önüne alınarak nasıl algılandığının belirlenmesi için İzmir, Ankara, Samsun ve Bitlis illerinde sağlık çalışanlarına anket çalışması uygulanması amaçlanmıştır.
BULGULAR:
Sağlık çalışanlarının hasta güvenliği kültürüne ilişkin tutumlarının incelenmesi için öncelikle frekans analizi yapılmış ve ardından hasta güvenliği kültürüne ilişkin tutumlarının çalışanın mesleğine, eğitim durumuna, toplam kalite ve hasta güvenliği ile ilgili eğitim alıp almamış olmasına ve çalışma tecrübesine göre farklılık yaratıp yaratmadığı incelenmiştir. Ankete katılanların çerçevesinin belirlenmesi için yapılan frekans analiz sonuçları aşağıdaki gibidir:
Ankete katılanlara meslekleri sorulduğunda %17,8’i doktor, % 51,4’ü hemşire, %15,9’u tekniker, %12,1’i idari personel olarak görev yaptıklarını belirtmişlerdir. Ankete katılanlara eğitim durumları sorusu sorulduğunda %84,1’i lisans mezunu iken, %20,8’i lise mezunu, 13,1’i lisansüstü, % 2,8’i doktora mezunu olduklarını belirtmişlerdir. Ankete katılanlara toplam kalite ve hasta güvenliği ile ilgili eğitim aldınız mı sorusuna %42,1’i evet derken, %49,5’i hayır, %7,5’i hatırlamadığını belirtmiştir. Ankete katılanların %29,9’u İzmir, % 21,5’i Ankara, %23,4’ü Samsun, %25,2’si Bitlis illerinden katılmışlardır. Ankete katılanlar hasta geribildirimlerini toplamak ve bu verileri iyileştirmek için etkin bir sistem vardır sorusuna, %12,1’i tamamen katıldığını, %32,7’si katıldığını, % 7,5’i kesinlikle katılmadığını,% 27,1’i katılmadığını, %20,6’sı fikrinin olmadığı yönünde cevap vermiştir. Ankete kurumumuzda hasta güvenliği ile ilgili problemler vardır sorusuna, %15,0’ı tamamen katıldığını, %29,9’u katıldığını, %13,1’i kesinlikle katılmadığını, %28,0’ı katılmadığını, 14,0’ı fikrinin olmadığı yönünde cevap vermiştir. Ankete çalıştığım kurumda hasta mahremiyetine gereken özen gösterilmektedir sorusuna, %20,6’sı tamamen katıldığını, %43,0’ı katıldığını, %8,4’ü kesinlikle katılmadığını, %16,8’i katılmadığını, 11,2’si fikrinin olmadığı yönünde cevap vermiştir. Ankete katılanlar çalıştığım kurumda hastaya tedavisi ile ilgili gerekli bilgilendirme yapılmaktadır sorusuna, %22,4’ü tamamen katıldığını, %39,3’ü katıldığını, %5,6’sı kesinlikle katılmadığını, %15,9’u katılmadığını, %16,8’i fikrinin olmadığı yönünde cevap vermiştir. Ankete katılanlar çalıştığım kurumda hastalar hizmete kolaylıkla ulaşabilmektedir sorusuna, %20,6’sı tamamen katıldığını, % 40,2’si katıldığını, % 10,3’ü kesinlikle katılmadığını, % 16,8’i katılmadığını, %12,1’i fikrinin olmadığı yönünde cevap vermiştir.
SONUÇ:
Bu farklılıkların incelenmesi için öncelikle normallik testi yapılmış ve tutum puanlarının normal dağıldığı gözlenmiştir (p=0,052). Tüm demografik özelliklere göre yapılan tek yönlü anova testlerinde meslek, eğitim durumu ve çalışılan kurum türü açısından farklılığın olmadığı gözlenmiştir (p>0,05). Ancak Toplam Kalite Yönetimi ve Hasta Güvenliği eğitimi alan ve almayanlar ile kurumda çalışma yılı açısından tecrübe de farklılığın olduğu gözlenmiştir (p<0,05). Anket farklı illerde uygulandığından illere göre farklılık ta incelenmiş ancak hasta hakları ve hasta güvenliği tutumları açısından bir farklılık elde edilmemiştir (p>0,05)