Comparison of Whole Otolith and Broken-Burnt Otolith Ages of Mediterranean Horse Mackerel (Trachurus mediterraneus Steindachner, 1868)

1* 1 1 Elvan ATILGAN Murat ERBAY Nimet Selda BASÇINAR

1

Su Ürünleri Merkez Araþtýrma Enstitüsü, Vali Adil Yazar Cad., No/14, Kaþüstü Beldesi, 61250 Yomra, Trabzon, Türkiye

Giriþ

In this study, whole otolith ages and broken-burnt otolith ages of 153 horse mackerel (T. mediterraneus) that provide with purse seine fishery in Southeastern Black Sea (Ordu-Rize) were determined and similarities and differences were compared. Otoliths were read once by three readers and mean age in whole otolith and broken-burnt readings are respectively calculated as 2,29 and 2,45. Annulus could not read in 10 of the whole otoliths before broken-burnt process but in the same otoliths, annulus could read after the broken-burnt process. Age differences between the two methods found out as 2 at most. Consistence ratio between two methods (no differerence in readings between two methods) 75,52% and inconsistency ratio determined as 23,77% for age difference 1 and 0,69% for age difference 2. As a result, horse mackerel otoliths are recommended to read as a whole but break-burn method is recommended to interpret difficult otoliths.

Keywords: Southeastern Black Sea, break-burn method, T. mediterraneus, otolith, age estimation.

Çalýþmada Güneydoðu Karadeniz Bölgesi'nde (Ordu-Rize arasý) gýrgýr avcýlýðý ile elde edilen 153 istavrit (T. mediterraneus) bireyine ait otolitlerin herhangi bir iþleme tabi tutulmadan bütün haldeki otolit yaþlarý ve kýrma-yakma islemi uygulandiktan sonraki yaslari tespit edilmis, aralarindaki benzerlikler ve farkliliklar ortaya çikarilmistir. Otolitler üç ayri okuyucu tarafindan birer kez okunmus ve sirasiyla bütün olarak okuma ve kirma-yakma yöntemi sonucundaki okumalarda ortalama yas 2,29 ve 2,45 olarak hesaplanmistir. Bütün olarak okunan otolitlerin 10'unda yas tespiti yapilamamis ve bu otolitler kirma-yakma islemi sonucunda okunabilmistir. Her iki yöntem arasinda tespit edilen yas farki en fazla 2 olarak bulunmustur. Iki yöntem arasindaki uyum orani (iki yöntem arasinda okuma farkinin olmadigi) %75,52 olurken uyumsuzluk oranlari ise 1 yas farki için %23,77, 2 yas farki için %0,69 olarak belirlenmistir. Sonuç olarak istavrit otolitlerinin bütün olarak okunmasi tavsiye edilmekte fakat yorumlanmasi güç otolitlerde de kirilip-yakilmasi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Güneydogu Karadeniz, kirma-yakma yöntemi, T. mediterraneus, otolit, yas tahmini

© Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon Özet

Istavrit (Trachurus mediterraneus Steindachner, 1868)

Baliginin Bütün Otolit ve Kirilip-Yakilan Otolit Yaslarinin Karsilastirilmasi

* Sorumlu yazar: Tel: 0462 3411053, Faks: +904623411152 e-posta: eatilgan@sumae.gov.tr

Geliþ Tarihi: 03.04.2012 Kabul Tarihi:01.11.2012 Abstract

Comparison of Whole Otolith and Broken-Burnt Otolith Ages of Mediterranean Horse Mackerel (Trachurus

mediterraneus Steindachner, 1868)

Kemiksi yapýlar üzerindeki yýllýk büyüme büyümediði mevsimler ile onlarýn sebep olduðu çizgileri bilim insanlarýnýn yaþlarý tespit deðiþiklikleri kaydeder.

edebilmelerine imkan vermiþtir. Balýðýn hayatý Büyümenin hýzlý ve yavaþ olduðu boyunca gözlenen yýl içindeki bu deðiþim, dönemlerde oluþan opak ve hiyalin halkalarýn vücudunun bazý kemiksi yapýlarýna da yansýr. ikisi birlikte bir yýllýk büyümeyi ifade eder (Das, Diðer bir deðiþle bu yapýlar balýðýn büyüdüðü ve 1994).

Yaþ tayini çalýþmalarýndaki en büyük Balýklarda yaþ tayini, balýkçýlýk biyolojisi zorluk, standart bir yaþ tayini metodunun çalýþmalarýnýn en önemli adýmý olup, balýk olmamasýdýr. Ýdeal yaþ tayini metodu ayný türün stoklarý ve balýkçýlýðýn uygun yönetimi için farklý populasyonlarýna göre deðiþebildiði gibi, populasyonlarýn spesifik yaþ yapýsý ve geliþme ayný stok içerisinde de yaþa baðlý olarak oranlarýnýn bilinmesi gerekir. Bir balýðýn yaþýnýn deðiþebilmektedir (Chilton ve Beamish, 1982). normalden küçük veya büyük belirlenmesi, Bu nedenle yaþ tayini çalýþmalarýnda annulus özellikle ekonomik öneme sahip balýklarda ciddi oluþum zamaný, büyümenin durduðu dönem, mali kayýplara neden olmaktadýr (Erkoyuncu, üreme veya göç sebebiyle oluþabilecek halkalarýn 1995). Bu nedenle her tür için yaþ belirlemede varlýðý ve en önemlisi, yaþýn belirleneceði ideal uygun yapýnýn ve yöntemin belirlenmesi son kemiksi yapý her tür için ayrý ayrý incelenmelidir derece önem arz etmektedir.

(McFarlane ve Beamish, 1990). Literatürler deðerlendirildiðinde, incelenen Karlou-Riga (2000) Trachurus mediter- türün otolitlerinde kýrma-yakma yöntemiyle yaþ

raneus'un otolit yapýsýný yaþ ve büyümesini tayini çalýþmasýna rastlanamamýþtýr. Bu nedenle

incelediði çalýþmasýnda bu türde yaþ belirleme Trachurus mediterraneus otolitlerinin bütün ve çalýþmalarýnýn oldukça geliþtirilmesine raðmen kýrýlýp-yakýldýktan sonraki yaþlarý belirlenip, yine de birçok problemle karþýlaþýldýðýný aralarýndaki uyum ve uyumsuzluklarý tespit bildirmektedir. Karlou-Riga ve Sinis (1997) amacýyla bu çalýþma yürütülmüþtür.

ilerleyen yaþla birlikte otolitlerdeki kalýnlaþ-madan dolayý T. mediterraneus'da yaþ belirle-menin oldukça zor olduðunu rapor etmektedir. Gerek otolit yüzeyinin okuma yapmaya yeterince elveriþli olmamasý, gerekse ilerleyen yaþlarla birlikte kalýnlaþmaya baðlý olarak annuluslarýn görünürlüðünün azalmasý ve dolayýsýyla yaþýn olduðundan eksik belirlenmesi otolitlerin deðiþik yöntemlerle incelenmesi zorunluluðunu doður-muþtur. Bu yöntemlerden birisi de kýrma-yakmadýr. Bazý durumlarda otolite bütün olarak bakýldýðýnda otolit üzerinde dar olan büyüme bölgeleri tam olarak görünmeyebilir. Bu durumda otolitten kesit alýnarak yakýlýp incelenmesi daha doðru sonuçlar vermektedir.

Farklý türlerde kýrma-yakma yöntemi uygulayarak yaþ belirleme çalýþmalarý yapan araþtýrmacýlar mevcuttur. Polat ve Kukul (1990) istavrit (Trachurus trachurus) otolitlerini ispirto alevinde yakarak yaþ okuma çalýþmalarý yapmýþ fakat yýllýk halkalarýn belirlenemediðini rapor etmiþlerdir. Polat ve Gümüþ (1996) Merlangius merlangus euxinus'da, Polat vd. (2005) Mullus barbatus ponticus'da, Aydýn vd. (2009) Cyprinus carpio türünde çalýþmýþtýr.

Materyal ve Metot

Çalismanin canli materyalini Güneydogu Karadeniz Bölgesi'nde (Ordu-Rize arasi) Ocak 2010-Agustos 2011 tarihleri arasinda girgir avciligi ile yakalanan 153 Trachurus mediter-raneus örnegi olusturmaktadir. Baligin solungaç boslugu açilarak otolitler ince uçlu bir pens yardimiyla zarar verilmeden çikarilmis daha sonra içerisinde % 90'lik alkol bulunan petri kutusunda üzerindeki yag, kan ve diger doku kalintilari uzaklastirildiktan sonra Eliza kaplarina yerlestirilmistir. Temizlenen otolitler üstten ve yandan aydýnlatýlan mikroskopta, içinde alkol bulunan siyah zeminli petriye yerleþtirilerek distal yüzeyden 10x2,5 büyütmede okunmuþtur. Daha sonra parçalanmamasýna ve kesit ekseninin otolitin tam merkezinden geçmesine dikkat edilerek bistüri yardýmýyla otolit transversal (dorso ventral) doðrultuda ikiye kýrýlmýþ ve ispirto alevinde yakýlmýþtýr (Þekil 1). Kýrýlma ekseninin merkezden geçmediði takdirde bireyin yaþýnýn olmasý gerekenden az okunacaðý rapor edilmektedir (Ekingen, 1983; Sarihan, 1988; Çelikkale, 1991; Avsar, 2005).

Yakma esnasinda otolitlerin aleve dogrudan Her bir yapý için birbirinden baðýmsýz temas edip hizlica yanmamasi için otolitler küçük olarak yapýlan üç okumada benzerlik derecesi bir kasik içerisinde aleve maruz birakilmistir. araþtýrýlmýþ uyum durumu; 3/3, 3/2, 3/1 þeklinde Otolitin rengi önce sarimsi kahverengi, sonra ifade edilmiþtir. Her bir ifadedeki örnek sayýsý koyu kahverengine dönüsünceye kadar ispirto toplam örnek sayýsýna bölünerek yüzde (%) alevinde bekletilmistir. Soguyan otolitler petri olarak gösterilmiþtir. Yüzde uyum, yaþ verilerinin kabina dösenen koyu renk oyun hamuru içerisine analizinde dikkate alýnmasý gereken bir husus kirilan yüzeyleri üstte kalacak sekilde gömülerek olup yapýnýn güvenilir olduðunun kesin kanýtý incelemeye hazir hale getirilmistir. Kontrasti deðildir.

artirmak üzere otolitlerin üzerine bitkisel yag Her iki yöntemde de okumalar üç ayrý damlatilmistir. Otolitler 10x2,5 büyütmede üstten okuyucu tarafýndan birer kez yapýlmýþtýr. Yaþ aydinlatma ile incelenmistir. verilerinin analizinde ortalama yaþ, ortalama yüzde hata ve deðiþim katsayýsý gibi hesaplamalar aþaðýdaki formüllere göre yapýlmýþtýr.

Formülde:

Xkt= Ortalama yaþ n= Tekrar okuma sayýsý

f= Yaþ tayini yapýlan örnek sayýsý

Xijkt= j balýðý için i. okumada elde edilen yaþ Otolit yaslari degerlendirilirken, son olusan

yas halkasina göre bireyin yerlestirildigi yas grubuna karar verilmis ve Karlou-Riga (2000)'nin Trachurus mediterraneus'da bildirdigi yas belirleme kriterleri göz önünde bulundu-rulmustur (Tablo 1).

Formülde:

OYH = j baligi için ortalama yüzde hataj

X = j baliginda i. yas okumasiij

X = j baliginda ortalama yas j

R= j baligi için yapilan tekrarli okuma sayisi Þekil 1. Otolitten transversal doðrultuda kesit alma düzlemi

Tablo 1. Trachurus mediterraneus'da yas belirleme

n: Tamamlanmis annulus sayisi

Yakalanma Tarihi Otolit Sýnýrý Yaþ 1 Ocak-30 Haziran Hiyalin n

Opak n+1

1 Temmuz-31 Aralýk Hiyalin n

Opak n n i kt

nf

x

X

R

R

1

OYH

100%

j

x

x

x

DK

100%

_x

x

R 1

x

Formülde: Bütün olarak ve kirilip-yakildiktan sonra DK = j baligi için degisim katsayisij yapilan okumalara ait olan ortalama yas, ortalama X = j baliginda i inci yas okumasiij yüzde hata ve degisim katsayisi degerleri Tablo X = j baligi için ortalama yasj 4'te verilmistir.

R= j baligi için yapilan tekrar okuma sayisi

Varyans hesaplamalarý aþaðýdaki formüle göre yapýlmýþtýr. Hata paylarý ise her bir yapý için bulunan varyans deðerlerinin karekökünün alýnmasýyla elde edilmiþtir:

Burada:

Xjkl: j balýðý, k yapýsý ve l okuyucusu için ortalama yaþtýr (Polat vd., 1993).

Her iki okuma yöntemi ile elde edilen yaþlar arasýndaki farklýlýklarýn istatistiksel önem derecesi “t” testine göre yapýlmýþtýr (spss 15 deneme sürümü)

Bulgular

Bu çalýþmada istavrit (Trachurus mediter-raneus)'e ait 153 adet otolit üzerinde bütün okuma ve kýrma-yakma yöntemiyle yaþ belirleme çalýþmasý yapýlmýþ iki okuma yöntemine ait uyum gruplarý ve yüzdeleri Tablo 2 ve 3'de verilmiþtir.

Her iki yöntemle yapilan yas tayininde elde edilen yas farkina ait degerler Tablo 5'te verilmistir. 10 örnekte kirilip yakilmadan önce yas tespiti yapilamamis, bu nedenle yas karsilastirilmasina ait örnek sayisi bütün otolitler için 143 olarak alinmistir. Tablo incelendiginde otolitlerin bütün halindeki ve kirilip yakildiktan sonra belirlenen yaslari arasindaki uyum orani % 75,52 olarak bulunurken, uyumsuzluk oranlari 1 yas farki için % 23,77, 2 yas farki için % 0,69 olarak belirlenmistir. Her iki yöntem arasinda tespit edilen yas farki en fazla 2 olarak bulunmustur. Kirma-yakma islemi uygulanan 4 yasli bireye ait otolit Sekil 2'de verilmistir.

n

y

X

X

X

_n

1

Tablo 2. Bütün otolitlerde uyum gruplari sayisi ve yüzdeleri

Tablo 3. Kirma-yakma uygulanan otolitlerde uyum gruplari sayisi ve yüzdeleri

Tablo 4. Ortalama yas (OY), ortalama yüzde hata (OYH) ve degisim katsayisi (DK) degerleri

Tablo 5. Trachurus mediterraneus'un bütün otolit yaslari ile kirilip yakilan otolit yaslarinin karsilastirilmasi

Sekil 2. Kirma-yakma islemi uygulanan 4 yas otoliti. Yakalanma Tarihi: 18.02.2011. Balýk Boyu: 17,6

Bütün halinde incelenen 10 otolitte yas halkalari görünememesine ragmen, ayni otolitler kirilip yakildiktan sonra 1 tanesinin 1, 8 tanesinin 2 ve 1 tanesinin de 3 yasinda oldugu belirlenmistir. Bütün ve kirilip yakilan otolit yaslarina ait varyans ve hata payi degerleri Tablo 6'da verilmistir.

Bütün ve kirilip yakilan otolit sayilarinin yas gruplarina göre dagilimi Sekil 3'de verilmistir. Sekil 3 incelendiginde 1. ve 3. yas gruplarindaki bütün otolit okumalarinin eksik okunan yas halkalarinin kirilip yakilma islemi sonucunda 1 üst yil sinifina kaydigi görülmektedir.

Tartisma

Bu çalýþmada istavrit (Trachurus mediter-raneus) otolitlerinde iki farklý yaþ okuma yöntemi karþýlaþtýrýlmýþ, aralarýndaki benzerlikler ve farklýlýklar ortaya çýkarýlmýþtýr. Tablo 2,3'de uyum gruplarý incelendiðinde kýrma-yakma yönteminde uyum yüzdelerinin daha yüksek olduðu görülmektedir.

Ortalama yaþ birbirine yakýn deðerler alýrken, ortalama yüzde hata ve deðiþim katsayýsý kýrma-yakma yönteminde diðer yönteme nazaran biraz daha düþük bulunmuþtur. Bu da kýrýlýp-yakýlan otolitlerde okuyucu kriterlerinin daha uyumlu ve tutarlý olduðunu göstermektedir.

Birçok arastirmaci (McFarlane ve Beamish, 1990; Polat ve Gümüs, 1996; Bostanci ve Polat, 2000, Kimura, 2001; Munk, 2001; Stransky vd., 2001; Polat vd., 2005) dogrudan otolit yüzeyindeki yas halkalarinin okunmasi ile kirilip-yakildiktan sonraki okunan yaslar arasindaki uyumsuzluklarin önemli olduðunu ve önemli olduðunu ve özellikle uzun ömürlü balýk-degisken arasindaki iliski önemli bulunurken (P<0,05), her iki yöntem arasindaki farkliliklar “t” testine göre istatistiksel olarak önemsiz bulunmustur (P>0,05)

T. mediterraneus'un bütün otolit ve kirilip yakilan otolit okumalarinin karsilastirmasi Sekil 4'te verilmistir. Sekil 4 incelendiginde dogrusal hat üzerinde, bütün otolit ve kirilip-yakilan otolit yaslarinin kesisme noktalari her iki okumada da ayni bulunan sonucu, diger kesisim noktalari ise metoda göre elde edilen okuma sonuçlarini ifade etmektedir. Her iki okuma yöntemi ile elde edilen

2

yaslar arasinda lineer bir iliski olup (r =0,75) iki Tablo 6. T. mediterraneus'un bütün otolit yaslari ile kirilip yakilan otolit yaslarinin varyans ve hata payi degerleri

Sekil 3. T. mediterraneus'un bütün otolit ile kirilip yakilan otolit sayilarinin yas gruplarina göre dagilimi

Sekil 4. T. mediterraneus'un bütün otolit ve kirilip yakilan otolit okumalarinin karsilastirilmasi

1 1 2 R =0.75 13 6 6 5 5 31 37 26 1 2 2 7 bütü n ot olit = ký nk o tolit K IR IL IP -Y A K IL A N O T O L ÝT Y A Þ I 1 1 2 3 4 5 BÜTÜN OTOLÝT YAÞI 2 3 4 5

lar için kirma ve yakma teknigi ile otolitlerden yas yapilacak çalismalarda daha fazla sayida 5 yas ve belirlemenin oldukça basarili bir sekilde daha ileri yaslardaki bireyler elde edilebildigi uygulandigini yaptiklari arastirmalarda ifade takdirde ayni teknigin bu bireylere ait otolitler

etmislerdir. üzerinde denenmesi faydali olacaktir.

Polat ve Kukul (1990) istavrit (Trachurus Balýk türlerinin avlanabilir

populas-trachurus) otolitlerini ispirto alevinde yakma yonlarýnda mümkün olan en yüksek verimin

yöntemiyle yas okuma çalismalari yapmis fakat alýnmasý ve bu esnada populasyonun üretken-yillik halkalarin belirlenemedigini rapor liðinin düþürülmemesi ancak populasyonun etmislerdir. Polat ve Gümüs (1996) mezgit büyüme ve yenilenme kapasitesine uygun bir baliginda (Merlangius merlangus euxinus) bütün idare modelinin geliþtirilmesi ile mümkündür. ve kirilip-yakilmis otolitler arasinda karsilastirma Bunun için türün büyüme özeliklerinin yapmis, bütün otolitlerin kirilip-yakilan otolitlere belirlenmesi dolayýsýyla da yaþ tayininin saðlýklý nazaran yasi oldugundan düsük gösterdigini, tür bir þekilde yapýlmasý gerekir (Polat, 2000).

için uygun yas belirleme yönteminin kirma Çalisma sonucunda istavrit otolitlerinde yakma oldugunu rapor etmistir. Polat vd., (2005) yapilan kirma-yakma metodunun bütün otolit barbunya baliginda (Mullus barbatus ponticus) okumalarinda yüzeyden okuma yapmaya kirma-yakma ve bütün otolit metodunu yeterince elverisli olmayan otolitlerin okunma-karsilastirmis ve bütün otolitlerin balik yasini en sinda uygun bir yöntem oldugu söylenebilir. az 1 yas düsük gösterdigi bu nedenle kirik otolit Otolitlerle yapilan yas tespit çalismalarinda metodunu önermislerdir. Aydin vd., (2009) yorumlanmasi zor olan otolitlerin degerlendirme aynali sazan (Cyprinus carpio)'da bütün otolit ve disi birakilmasi veya kirilip yakildiktan sonra kirilip yakilmis otolit yaslari arasinda incelenmesi çalismanin güvenilirligi açisindan karsilastirma yapmis ve ilerleyen yasla birlikte oldukça önemlidir. Çünkü bu çalismada halka görünürlügünün azaldigini otolitler kirilip otolitlerin tamami kirilip yakilmadan incelenmis yakildiktan sonra yaslarin daha belirgin hale olsaydi ancak % 75,52'lik kismi olmasi gereken geldigini bildirmistir. yasta okunacak, geri kalan 23,77'lik kismi olmasi Karlou-Riga ve Sinis (1997) T. trachurus'da gereken yastan 1 yas, % 0,69'lik kismi 2 yas eksik 5 yasa kadar annuluslarin tespitinin kolay okunacak ve otolitlerin % 6,54'lük bir kisminda oldugunu fakat daha ileri yaslardaki otolitlerde ise yas tespiti hiç yapilamayacakti. Sonuç olarak birbirine yakinlasan annuluslarin görünür- iki yöntem arasindaki farkliliklarin önemsiz lügünün azaldigini bildirmektedir. Sekil 3 olmasi nedeniyle (P>0,05) istavrit otolitlerinin incelendiginde 5 yasa ait bireylerin bütün ve bütün olarak okunmasi tavsiye edilmekte fakat kirma-yakma okumalari arasinda fark buluna- yorumlanmasi güç otolitlerde de kirilip-yakilmasi mamasi bu türde kalinlasmaya bagli halka önerilmektedir.

görünürlügünün azalmasinin pek ortaya

çikma-digi fakat asil problemin daha alt yas gruplarinda Tesekkür

halka görünürlügünün zayiflamasi oldugu Bu çalismada kullanilan materyallerin bir görülmektedir. Bilhassa genis büyüme bölgeleri kismi TAGEM “Dogu Karadeniz'deki Girgir olup halka olusumu göstermeyen otolitlerde Balikçiliginin Izlenmesi 2006/091/02/02 (2006)” kirma-yakma yöntemi kullanisli bir yöntem adli proje kapsaminda temin edilmistir.

Kaynaklar McFarlane, G.A. ve Beamish, R.J. 1990. An Examination of Age Determination Structures of Walleye Pollock Avþar, D. 2005. Balýkçýlýk Biyolojisi ve Populasyon (Theregra chalcogramma) from Five Stock in the Dinamiði. Nobel Yayýnevi, Adana, 332 s. Norteast Pacific Ocean. Proceed. Symp. Appl. Stock Aydýn, R., Pala, M., Yüksel, F. ve Þen, D. 2009. Aynalý Assess. Tech. Gadids. Bull. No. 50: 37-56.

Sazan (Cyprinus carpio L., 1758) Otolitlerinde Munk, K.M. 2001. Walleye Pollock Otolith Aging: Kýrma-Yakma Yöntemiyle Yaþ Tayini. Journal of Comparison of the Techniques Used by Two Fisheries Science, 3(1): 51-57. Agencies. Regional Information Report No. 5J01-Bostancý, D. ve Polat, N. 2000. Karadeniz'de Yaþayan Solea 06, Alaska Department of Fish and Game, Mark,

lascaris (Risso, 1810)'te Yaþ Belirleme Yöntemleri. Tag, and Age Lab-Age Determination Unit, Division Turk. J. Zool, 24 (eksayý): 21-29. of Commercial Fisheries, Juneau, Alaska.

Chilton, D.E. ve Beamish, R.J. 1982. Age Determination Polat, N. ve Kukul, A. 1990. Karadeniz'deki Ýstavrit Methods for Fishes Studies by the Groundfish (Trachurus trachurus (L.))'te Yaþ Belirleme Program at the Pacific Biologial Station. Can. Spe. Yöntemleri. X. Ulusal Biyoloji Kongresi, 18-20

Pub. Fish. Aquat. Sci., 60 pp. Temmuz 1990, Erzurum, 217-224.

Çelikkale, M.S.1991. Balýk Biyolojisi. Karadeniz Teknik Polat, N., Iþýk, K. ve Kukul, A. 1993. Býyýklý Balýk (Barbus Üniv. Sürmene Deniz Bilimleri ve Teknolojisi plebejus escherichi Steindachner, 1897)'ýn Yaþ

Yüksekokulu. Genel Yayýn No: 101, Fakülte Yayýn Ta y i n i n d e K e m i k s i Yap ý - o k u y u c u U y u m

No:I,Trabzon. 387s. Deðerlendirmesi. Doga Tr. J. Zoology, 17: 503-509.

Das, M. 1994. Age Determination and Longevity in Fishes. Polat, N. ve Gümüþ, A. 1996. Ageing of Whiting Gerontology, 40: 70-96. (Merlangius merlangius euxinus, Nord., 1840) Ekingen, G. 1983. Su Ürünleri ve Balýkçýlýk. Ankara Based on Broken and Burnt Otolith. Fish. Res., 28:

üniversitesi Basýmevi, Ankara, 162 s. 231- 236.

Erkoyuncu, Ý. 1995. Balýkçýlýk Biyolojisi ve Populasyon Polat, N. 2000. Balýklarda Yaþ Belirlemenin Önemi. IV. Dinamigi. Ondokuz Mayýs Üniversitesi Yayýnlarý, Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Erzurum. 28-30

Sinop, 265 s. Haziran, Erzurum. 9-20 s.

Karlou-Riga, C. ve Sinis A. 1997. Age and Growth of Horse Polat, N., Bostancý, D. ve Yýlmaz, S. 2005. Differences Mackerel Trachurus trachurus (L.), in the Gulf of Between Whole Otolith and Broken-Burnt Otolith Sarinikos (Greece). Fisheries Res., 32: 157-171. Ages of Red Mullet (Mullus barbatus ponticus Karlou-Riga, C. 2000. Otholith Morphology and Age and Essipov, 1927) Sampled from Black Sea (Samsun,

Growth of Trachurus mediterraneus (Steindachner) Turkey). Turk J. Vet. Anim. Sci., 29: 429-433. in the Eastern Mediterranean. Fisheries Research, Sarýhan, E. 1988. Balýkçýlýk Biyolojisi, Çukurova

46: 69-82. Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ders Kitabý No:65,

Kimura, D.K. 2001. Age and Growth Programe, A Brief Adana, 120 s.

History of Age Determination of Walleye Pollock Stransky, C., Guomundsdottir, S., Sigurosson, P., Lemvig, (Theragra chalcogramma) at the Alaska Fisheries S. ve Nedreas, K. 2001. Age Readings of Sebastes

Science Center marinus otoliths: Bias and Precision Between

Http://www.afsc.noaa.gov/REFM/Age/brief_ Readers and Otolith Preparation Methods. NAFO history.htm (Eriþim tarihi: 12.12.2007). SCR Doc. 01/16, Seri No. N4384.