Emirgan'da Hidiv İsmail Paşa sarayında ilk hatıralar

Sav*t : T

:YAu!M ASIRDA RELER GÖRDÜM?:

EVVEL ZAMAN İÇİNDE

S E M İ H M Ü M T A Z S.

H

Emlrgânda

Hidiv

İsmail Paşa

sarayında

ilk

hâtıralar

Zannediyorum 1887 tarihte - rinde id i; (fakat bu tarihi b il­ mekle değil duymakla biliyo - rum ) H ıdivi Sabık İsm ail Pa - şa. hanedan; efrad ve erkânile beraber 'beş seneden fazla otur dtığu Napoliden Istanbula gel - maş; Em irgândaki Sarayına yerteşmSşti. Napoliden Istan - bula gelm işti, çünkü H idiviyeti oğlu T evfik Paşaya emanet e - dip M ısın terkettikten sonra İsm ail Paşa; azametli bir cur- nal yüzünden Istanbula gele - m em iş; Napolide ikamete m ec­ bur olmuştu.

Ailem in Mısır hanedanına nisbeti eskidir. Büyük baba - mm M ısır Kapı Kâhyalığından ve belki daha evvelinden baş - lar. Büyük Validem de babamı beraber alarak birkaç defa Mı­ sıra gidip Kadın Efendüere mi­ sa fir olduğu için münasebet büsbütün genişledi ve bundan dolayıdır ki İkinci Sultan Ha - m it Hidiv İsmail Paşanın ha - rem leri Kadın Efendilere veril­ mek üzere ihdas olunan şef - kat nişanlarını Mısıra götür - inek vazifesini o zaman Adliye Mektupçusu olan öz amcam A- li Rıza Beye (Paşa) ihale et - iniştir.

«Bu m uhtasar malûmattan anlaşılacağı üzere M ısır Hane­ danına nisbetim izin eskiliği ve sam im îliği şüphe götürmez. Ve binaenaleyh bu yazılarla dahi sevim li ve lûtufkâr karilerim e vereceğim haberler hüve lıüve- sine doğrudur.»

Büyük anam ancak 1890-91 tarihlerinde beni Em irgâna gö türm eğe başladı. Yaşım a ve boyuima bosuma göre bir redin gotum , başımda da bir kırmızı fesim vardı. Redingotum dai - ma ilikli durur, boyunbağlarım kovu renkten olur, ayaklarım - da siyah düğmeli potinler bu - hmıırdu. Odalara girip çıkmak, selâm vermek, sorarlarsa kısa kısa cevap vermek, kat’îyyen lâkırdıya karışmamak, bâhu • sus ne derlerse derhâl yapmak gibi mümareseleri evimizde öğ­ rendikten, öğrendiğim ize de em niyet geldikten sonra bu gibi yerlere götürüldüğümüz için büyük anam ne zaman Em ir - gâna gitse ben de beraberinde giderdim . Fakat bu gibi ziya­ retlerin bir de teşrifatı vardı. Kadınlar ferace giyerlerdi. Yaş inak takınırlardı. Kayıkların iş­ lem eli örtüleri kayığm arkasına serilir ve uçlarındaki sırmalı to puzlar denize doğru sarkardı. K ayıkçıların hilâli göm lekleri, çuhadan y a n sı pantalonlan, bem beyaz fanilâ çorapları, ter­ ledikleri zaman giym eleri için yine sırm alı ve kısa kollu ceket teri vardı. Bazı vakitler de bir harem ağasının kayığın arka - sına serili örtünün üzerinde o- turduğu vaki olduğu gibi, kayı­ ğında oturan sahibinin yanında b ir arkadaşı vsva ailesinden b i­ risi yoksa, karşısında mutlaka b ir kalfası bulunurdu, işte böy­

le ve iki çifte bir kayıkla Be - bekteki yalımızdan Ermrgânda- ki Saraya giderdik. O zamanlar­ da bir de kayık teşrifatı vardı

to buna çok dikkat olunurdu. Piyade denilen tek kürekli ka­ yık veya sandallara ulâ sınıfı «anisi ricali binerlerdi, ikişer çifteye haklan yoktu, ikişer çif te kayığa veya iki beygir:! ara­ balara binmek için mutlaka as­ gari ulâ sm ıfı evveli rütbesine sahip olmak icabederdi.

H âlâ hatınm dadır. Emirgân rıhtım ına yanaştığım ız vakit bi zi rıhtım da Sarayın harem ağa­ lan karşılarlar; harem kapısı­ na kadar beraber yürürler, ka - pılar açılınca bizi diğer ağalara teslim ederler, onlar da karşı - miza çıkan nöbetçi kalfalara ka dar yanımızdan ayrılm azlardı, ilk işim iz m isafir kabulüne mahsus olan aynalı odada Ka - dm lann soyunmalarını ve ken­ dilerine çeki düzen vermelerini beklemelide geçerdi. Bundan son ra m isafirlerin istirahatine mah sus odalara geçerdik. Kahve ve­ ya şurup veya dondur - ma getirirlerdi. Y annı sa - at sürmiyen bu hareketlerden sonra Kadın Efendilerin daire­ sine çıkarılırdık. Fakat bu da hatınm dadır; büyük valideme mahsus bir im tiyaz olarak biz birinci m isafir odasından alına­ rak doğruca Kadın Efendilere çıkardık. Üçünlrii Kadın Çeşmd- âfet Hanımefendi, büyük vali - deme fazla ve çok samimî bir alâka ile iltifat ettiği için bizim Em irgân Sarayında yerim iz mü şarünileyhanm dairesi olurdu. Geceleri kaldığım ız vakit bu dai redeki odamızda kalırdık. An - cak ziyaretim iz günübirlik ol - sun olm asın:. Baş Kadın Efen­ diyi, İkinci Kadın Efendiyi gör mek de bir vazifem iz olurdu ve hiç değişmezdi.

Hele kaldığım ız gecele - rin gündüzleri beni kapı kapı dolaştırırlardı. Hidiv İsmail Pa şanın oğulları Hüseyin ve Ha - san ve İbrahim ve Fuat ve Mah mut Paşalar pederlerde beraber Em irgân Sarayının sağında ve solundaki yalılarda ikamet et - tikleri için benim günlerim bu daireleri gezmek ve genç prens ve prenseslerle bahçede, park - ta, havuzlarda koşmakla geçer­ di. Hattâ bir gece yukarıdaki köşkün havuzuna düştüğümü ve Fuat Paşanın eline yapışarak yukarı çekildiğim i hâlâ hatırlı­ yorum.

(Bu Fuat Paşa Mısır Kralı merhum Birinci Fuattir.)

Büyük Validemin bir merakı da bnna şiirler okutmak, Türk­ çe ve Fransızca m onologlar söy letmek olduğu için bu hünerle­ rim i arada sırada İsmail Paşaya arzederdim. Mahud redengotlu kıyafetim le beni Başağa e - limden tutar, büyük sofalardan, koridorlardan geçirerek üst kat tâki daireye çıkarırdı. İsmail Paşa çok m ültefit ve neş’eli ve sevimli ve pek de erkek güzeli

1

* — ...

bir zat olduğu için huzurunda hiç sıkılmazdım. Yalnız ilk de­ fa olarak yanına götürüldüğüm zaman biraz afallam ıştım . Zira her zaman ve her yerde duydu­ ğum ve bana öğrettikleri söz • lerden başka türlü cümleler duy duğum için çocukluk bu ya., şa­ şırm ıştım . Çünkü İsmail Paşa merhum, lâkırdı arasında (Me- dâr’ı - Kelâm) olarak (Falan festekiz) dediği içn ben ilk de - fa duyduğum bu cümlenin bir türlü mânasını anlayamamış, binaenaleyh cevap verememiş - tim. Meselâ... Baban nasıl iyi m i? Falan festekiz. Gözlerinden öperim , gibi konuşurdu mer - hum!

S. M. S.

— S O N —

NOT — Evvelzamam, içinde, is m ini ve çerçevem i başvyan ya - zilanm a bununla m uvakkaten n ih ayet veriyorum , öm rüm var­ sa sevim li ve lûtufkâr karile - rim le yin e görüşürüz insaallah.

AHMET SEMİH MÜMTAZ

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi