İlhanlı Devrine Ait Anonim Bir Münşe'at Mecmû'ası: Risāla Al-Ṣāḥibiyya

~

LHANLI DEVR~NE A~T ANON~M B~R MÜN~E'AT

MECMÛ AS!: R~S7k.LA AL-~M-J~B~YYA

OSMAN G. ÖZGÜDENL~•

~_{ran tarih yaz~c~l~~~, ~lhanl~lar devrinde büyük bir geli~me göstermi~tir.} C ~ni` al-Tal ~-lh ve "1"rilj~-i Vassaf gibi ~ran tarihçili~inin en büyük eserleri hep bu dönemde kaleme al~nm~~t~r. Siyasi tarih kitaplar~-n~n yakitaplar~-n~nda, in~a, siyâk ve devlet muhasebesine dair yaz~lan kitaplar da bu geli~meden nasiblerini alm~~t~r. Bugün, ~lhanl~~ devleti mali tarihi üzerine ça-l~~mak isteyen ara~t~rmac~lar için be~~ önemli eser bulunmaktad~r. Bunlar:

Falak 'Al-a-yi TabrizPnin, 1.<5~_{nün al-Sa Wda'si,} Falak TabrTarnin, Sa`clat-r~ n~a'si,

'Imad C' ~~~i`

`Abdallah b. Muhammad Kiy al-Ma-zandaranPnin, Falakiy- ya'si,

5- Muhammad b. Hindü~ h al-Nahcavani'nin, Dastür al-IUtib IT Ta`yin

M.Ü. Atatürk E~itim Fak. Tarih Bül. Ara~. Gür.

Bu eserler a~a~~daki ara~t~rmac~ lar taraf~ ndan ne~redilerek de~erlendirmeye tabi tutulmu~tur; Mir Kamal Nabipour, Die beiden persischen Leitfaden des Falak

über das staatliche Rechnungswesen un 14. jahrhundert, (Dr. Tezi), Göttingen 1973. (Rk~ r~n al-Sa 'da ve al-SaWdat-nkna); Nejat Göyünç, Das sogenannte ~kne'ol-HesM~~ des `E~nkl as-Sarkvi, Ein Leitfaden des staadichen Rechnungswesens von ca. 1340, (Dr. Tezi), Göttingen 1962; Ayn~~ müellif, "Imad es-Seravi ve Eseri", Tarih Dergisi, Say~~ 20, ~stanbul 1965, 5.73-86; Walther Hinz,

Die Reska-ye Falaklyri des Abdollah ibn Mohammad ibn K1y1 al-Mkandarkd, Ein persischer Leitfaden des staatlichen Rechnungswesens (u~n 1363), Wiesbaden 1952; A. Alizadeh, Muhammad ibn Hinclüshüll Nahciw ~~i, Dastür al-Kkib ii tayin al-Markib, yol. I/1, I/2, Il, Moskova 1964, 1971, 1976; Mahmud Miraftab, Dastür tayin al-Markib, Edition und Darstellung. (Dr. Tezi), Göttingen 1956; Javad Sajadieh; Administration und O~ganisation unter den Mongolen in Iran nach dem Dastür 11 tajin al-Markib des Muhammad b. Hindiishk~, (Dr. Tezi), Wien 1958. Yine bkz. ~. Yaltkaya, "~lhanl~lar devri idari te~kilat~a dair Nas~r al-Tusinin bir eseri",TH~TM.,II, 1939, s.7-16; M. Minovi-V. Minorsky, "Nasir al-Din Tüsi on finance", BSOAS, X. 1939-1942, 755-789; ~ . Otar, Risale-i Felekiyye "Kitabii's-Siyakat" Hakk~nda,

~stanbul (tarihsiz); A. Muzahiri, "Çand ~~t~lüh-i hisübdri az-Izarn-i ha~tom", Macalla-yi Armagk~,

32/4-5, Tahrki 1342h~., 5.152-157; 32/6, s.250-253; P. Remler, "New light on Economic Histo~y from Ilkhanid Accounting Manuals", Stl~ dia Iranica, 14 (1985), s. 157-177. Yine bu devre ait

726 OSMAN G. ÖZGODENL~~

Burada tan~ t~m~~ ve konumuzla ilgili bir k~sm~n~n ne~ri yap~lacak olan

ri-salenin muhtevas~~ da bu cümledendir. Söz konusu risale VIII/XIV. yüzy~ la

aitti ve anonim bir siyak ve mün~e'at mecmü< asm~n içerisinde, Safevi devrine

ait in~a örnekleri ile, Falak 'Ala-yi Tabrizi'nin Sa%Mat-n -ma'sinin ikinci k~sm~~

aras~nda bulunmaktad~ r. Eserin ismi, mecmifan~n 11. sayfas~ nda "Ris£1a al-~~

Lhiblyya" ~

eklinde kaydedilmi~tir2. Eserin ba~~ ve son k~s~mlar~ ndaki

eksiklik-ler sebebiyle müellifinin ismi tesbit edilememi~tir.

RisJa al-~4ibiyya'nin ~

imdiye kadar tesbit edebildi~imiz yegane nüshas~~

Tahran'da KnW.)&na-yi Milllyi Malik'te 3697 numaral~~ mecmü'an~n

içeri-sinde bulunmaktad~ r3. Mecmü'an~n tavsifi ~öyledir: 15x21,5cm., 17 sat~r, 180

sayfa, nesih, nestalik ve yer yer siyakat yaz~s~, me~in kahverengi cilt,

Devletabadi ka~~t. Yazman~n ba~~ ve son k~s~mlar~nda eksiklikler mevcuttur.

Haci Husayn Malik'e ait oldu~u anla~~lan bu mecmiVa, sonradan ba~ka

kitap-larla birlikte yukar~da zikretti~imiz kütüphaneye vakfedilmi~tir. Mecmü'amn

bu nüsha üzerinden bir mikrof~ lmi de Tahran Üniversitesi Merkez

Kütüphanesi'nde

bulunmaktad~r'. Mecmtrada pek ço~unun giri~~ veya son

k~s~ mlar~~ eksik bulunan, hatta baz~ lar~~ bir iki sayfadan ibaret sekiz risale

bu-lunmaktad~ r ki, Risa7a al-~4ibiyya alt~nc~~ s~ rada (s.10-72) yer al~ r.

RisJa al-~4ibiyya

be~~ k~s~mdan olu~maktad~r. Biz bu lus~mlar~n

muhte-vas~m burada aynen veriyoruz:

I. K~s~ m: Hitâb ve dualarda mertebe ve derecelerin dakik olarak tan~ t~ m~~

hakk~nda, dört fas~l (s.11-16):

Hitâb, elkab ve dualar hak~nda (s.11-12).

(

) (s.12-14).

orjinal vesikalar~ n ne~ri için bkz. M. Gronke, Arabische und persische Privaturkunden des 12. und 13. Jahrhunderts aus Ardabil (Aserbeidschan), Berlin 1982; A. D. Papazian, Persidskie dokumenty Matenadat-ana, I/1, Erivan 1964.

2 Buna ra~men eserin ad~~ kütüphane katalo~unda Farsça ~ekliyle "Risla-yi S4ibiyya"

olarak kaydedilmi~tir. Bkz. lrac Af~ r-Muhammad Tak' Fihrist-i Nushah .a.-yi Hatti-yi Milli-yi Malik, (Vbasta ba-Asta-n-i Raia~i), Tal~rn 1369h~., s.28.

3 Irac Af~ r-Muhammad Taki Wni~-pajW~, Fihrist-i Nushalt-yi llatti-yi Milli-yi Malik, (Va-basta ba-As6n-i Kuds-i Raiari), Tah~ln 1369h~., 5.28-31.

1 M. Taki W~li~-pajüh, Fihrist-i Mikrofilinh-yi Markazi ra Markaz-i Asncl-i Tahrn, Il!, Tahrn 1363h~., 5.130. Burada eserin as~l numaras~~ yanl~~l~ kla 4679 olarak verilmi~~ ve bu yanl~~l~ k kitab~ n sonundaki do~ru-yanl~~~ cetvelinde de ikinci kez yanl~~l~kla 3679 olarak düzeltilmi~tir. (bkz. s.370)

~_{LHANLI DEVR~NE A~T ANON~M B~ R MÜN~E'AT} 727

3-Dualar hakk~nda (s.14-15).

4- Tâbiiyyet ifadeleri hakk~nda (s.15-16).

II. K~s~m: Devrin Padi~ah, Emir ve Sad~rlar~na yaz~ lacak arz hakk~nda,

be~~ fas~l (s.16-27):

Padi~aha hitâb hakk~nda (s.16-17).

Vezirlere hitâb (s.17-19) ve hitâb dereceleri hakk~ nda (s.19-23).

Mo~ol Emirlerine hitâb hakk~nda (s.23-24).

Meliklere (s.24-25) ve Hatunlara (s.25-26) hitâb hakk~nda.

Ekabir ve Sad~rlara hitâb hakk~nda (s.26-27).

III. K~s~m: ~mam, Kad~~ ve Seyyidlere yaz~lacak ~ad~r-ninaler ve cevaplar~~

hakk~nda, yedi fas~l (s.27-43).

Mans~b sahibi ~mâmlara hitâbta kullan~lacak elkâblar hakk~nda

(s.27-29).

Kad~lar~n dereceleri hakk~nda (s.29-31).

Seyyidlerin dereceleri hakk~nda (s.31-33).

Ulemâ ve ~eyhlerin dereceleri hakk~nda (s.33-37).

Tabib ve Hekimlerin dereceleri hakk~nda (5.37-38).

Hatib ve Hâcelerin dereceleri hakk~nda (s.38-41).

~

hvaniyyat hakk~nda (s.41-43).

IV. K~s~ m: ~hvaniyyat, Te~ekkür ve ~ikâyet mektublar~~ ve cevablar~~

hak-k~ nda, be~~ fas~l (s.43-64).

~

hvaniyyat hakk~nda (s.43-48).

Te~ekkür hakk~nda (s.51-53).

~

ikayet hakk~nda (s.53-58).

Tebrikler hakk~nda (s.58-62).

Taziyetler hakk~nda (s.62-64).

728 OSMAN G. ÖZGODENL~~

V. K~s~ m: Ahit-nâme, Berât, Yâfte, Hesâb Rakamlar~~ ve ~lm-i ~urüt hak-k~ nda, alt~~ fas~l (s.64-72).

Ahid hakk~nda (s.64-66).

Berât ve Yâfteler hakk~nda (s.66-68). Hesâb Rakamlar~~ hakk~ nda (s.68).

~lm-i ~art

(Ikr -r-~~~na,

TaMs-n ~na, ~irkat-~~ ma,

Bad-~~

_-i~na)

_{hakk~ nda (s.69-72).}

( (

Yukar~da parantez içerisinde bo~~ b~ rak~ lan yerler, eserin giri~~ k~sm~nda ad~~ yaz~ld~~~~ halde, metinde ya atlanan, ya da ba~l~~~~ yaz~lmayan fas~llara ait-tir. Bundan da anla~~laca~~~ gibi, risalenin metninde adama ve eksiklikler mevcuttur.

Risale, bundan sonra (s.72),

"W-tamOhâ"

ba~l~~~~ ile ~lhanl~~ dev-rine ait dört tane ferman'~ n metnine geçmektedir ki, bu k~sm~n ayr~~ bir risa-lenin parças~~ olma ihtimali kuvvetlidir. Ab5 Sa'id Hâr~~ devrine ait bu ferman-lar~n ne~r ve tahlilinin hususi bir tetkiki zaruri k~lmas~ndan dolay~~ bu fer-manlar~~ ileride ayr~ca yapaca~~m~z bir çal~~mada incelemeyi uygun gördük. Burada, anla~~ld~~~ na göre, eserin be~inci k~sm~~ eksik kalm~~~ ve son iki fasl~~ kaybolmu~tur. Mecm~l'a, siyâk ihtiva eden bir kaç sayfadan sonra Falak 'Alâ-yi Tabrizi'nin

SaWdat-ma'sinin

ikinci k~sm~ na geçmektedir (s.79-180) ki, bu eserin de baz~~ yerlerinde eksiklikler mevcuttur.

Mecm~l'an~ n

genel yap~s~~ gözönünde tutuldu~unda; eserin evvel â bir müellif taraf~ndan VIII/XIV yüzy~lda

Risla al-.54ibiyya ve Sa`clat-~lma'nin

ikinci k~sm~ ndan istifade edilerek bir mecm~l'a halinde toplanm~~~ oldu~unu ve belkide bu esnada toplay~c~~ veya katibin dikkatsizli~i ya da elindeki mal-zemenin yetersizli~inden dolay~ , tamamlanamadan eksik bir ~ekilde XI/XVII. yüzy~ la kadar ula~t~~~ n~, bu tarihte mecmu'an~ n ba~taraf~ na bir mun~i taraf~ndan Safevi devrine ait bir kaç in~â örne~i -ki bunlardan bir ta-nesi 1016/1607 tarihlidir- ilave edilmek suretiyle son ~eklini ald~~~ n~~ tahmin etmek mümkündür. Bu tür eserlerin, Ortaça~~ ~ran'~nda umumiyetle bürok-raside çal~~an katiblere

(dabir)

yol göstermek amac~yla kaleme al~ nd~~~~ ve

~LHANLI DEVRINE A~T ANON1M B~ R MÜN~E'AT 729

derleyicilerin almular yaparken çok dikkatsiz davrand~klan bir gerçektirs. ~u

halde elimizdeki eseri, içerisinde Risla al- .5lyibiyya ad~yla VIII./XIV.

yüzy~-l~n ilk yar~s~nda kaleme ayüzy~-l~nan bir eserin ayüzy~-l~nt~lar~mn da bulundu~u,

katib-lere (dabir) faydal~~ olmas~~ için haz~rlanm~~~ bir "mecmil`a" saymak daha

do~ru olacakt~r.

Tesbit edebildi~imiz kadar~yla RisMa al-~4ibiyya'yi kullanan ve ilim

alemine tan~tan ilk ara~t~rmac~~ A. 1-.1usayn Cihanbaglu olmu~sa da,

ara~t~r-mac~~ risalenin sonuna kaydedilen Falak 'Ala-yi Tabr~zi'nin SaWdat-nma'sini

bu eserin bir parças~~ zannetmi~tir6. Y~ne, eseri kullanarak küçük bir k~sm~n~~

ne~reden bir ba~ka ara~t~rmac~~ Mu'ayyad Sabiti'dir7. Bu ara~t~rmac~ya göre,

Risla al-,glyibiyya'nin ad~ , müellefin eserini Salyib-i Divan ~ams al-Din

CfivaynI ad~na kaleme alm~~~ olmas~ndan gelmektedir8. Ancak, gerek

risale-nin içerisinde bu hususa i~aret eden herhangi bir delile rastlamlmamas~~ ve

gerekse risalede aynen kaydedilen baz~~ al~~-sat~~~ senetlerinin

730-731/1329-1330 tarihlerine ait olmas~, eserin Salyib-i Divan ~ams al-Din CFwaynrnin

kat-linden 50 y~l kadar sonra kaleme al~nm~~~ olmas~~ gerekti~ini ve dolay~s~yla da

ona sunulmas~n~n mümkün olmad~~~n~~ göstermektedir.

Bu makalenin sonunda

nesr ve tercümesini yapaca~~m~z

metin RisMa

al-~

4ibiyya'nin be~inci k~sm~n~n son üç fasl~n~~ olu~turmaktad~r. Metnin

muh-tevas~, çe~itli berat ve yâftelerle, al~~-sat~~~ senedleri (harld ü furii~), kiralama

(icra-nina)

ve köle azadi ("zel-1 -n~a) ve sat~mma ili~kin vesikalar ile

bo-~

anma (ta14-11.&na) ve ibra (bari-n.kna) belgelerinden olu~maktad~r. Burada

siyakat rakamlanna ayr~lan fas~llardan birisinde (üçüncü fas~l:

1.1isab-~~

rulsüm)

kesirlerin siyakat yaz~s~yla kaydedilmi~~ olmas~ndan dolay~, ayn~~ ~ekilde

ne~ri-nin daha faydal~~ olaca~~~ kanaatiyle metni oldu~u gibi vermeyi uygun gördük.

Eserin son üç fasl~ndaki sened metinlerinin mufassal bir ~ekilde istinsah

edilmi~~ olmas~~ ve yine vesikalar~n yaz~l~§ tarihlerinin kaydedilmesi dikkate

de~erdir. Biz eserin önceki k~s~mlar~nda bu duruma raslayamamaktarz.

Bu tür dikkatsizlik ve hatalar~~ Atabat al-Kataba ve Leningnd Münse'at Mecnni'ast gibi bu tarz~n en seçkin eserlerinde de görmek mümkündür. Bkz. M. A. Köymen, "Selçuklu Devri Kaynaklanna Dair Ara~t~rmalar, I. Mün~eat Mecmualar~", DTCFD. ,VII/4, Ankara 1951, s.559.

6 A. klusayn Cihnbaglu, ktima-1-yi Dawa-yi Mugül, I~fahn 1336h~., s.192-194. 7 Sayyld 'Ali Mu'ayyad ~ bid, Asnd ~a l‘Wmah-yi T1.rihi, Tahlin 1346h~., giri~, s.16, 243- 245.

8 Ayn~~ eser, s.16; Sarhang CiHngir Mulnddama-yi

730 OSMAN G. ÖZGÜDENL~~

Dolay~s~yla, eserin bu üç fasl~n~, içtimai ve iktisadi tarih ara~t~ rmac~lar~~ için faydal~~ olaca~~~ kanaatiyle, aynen ne~r ve tercüme etmeyi uygun gördük.

Risale içerisinde yer alan bölümlerin muhtevas~n~~ yukar~da zikretmi~tik. Eser her ne kadar bir mün~e'at mecm~l'as~~ olarak kaleme al~ nm~~sa da, yay~n-layaca~~m~z son üç fas~l istisna say~l~rsa, müellifin sadece mektuplar~ n giri~~ formülleri ve hitap ~ekillerini vermekle yetinmi~~ olmas~, eserin tarihi ara~-urmalardaki ehemmiyetini azaltm~~ur. Buna ilave olarak, müellifin, risalenin ilk k~s~mlar~ndaki mektup örneklerinde ~lhanl~~ ünvanlar~na yer vermemesi, yine ~lhanl~~ devri tarih ve in~a yaz~c~l~~~nda geni~~ bir yer tutan Türkçe-Mo~olca deyim ve terkiblerin eserde kullan~lmam~~~ olmas~, risalenin ilk k~-s~mlar~n~n tarihi ara~t~ rmalar için ehemmiyetini azaltm~~ur. Müellif, risalenin bu bölümlerinde yaz~~malar için sadece örnek paragraflar vermi~, seçti~i me-tinleri muhtasar bir ~ekilde kaydetmi~~ ve yaz~~malar~n içeri~ine girmemi~tir. Dolay~s~yla, burada ne~redece~imiz metin, risalenin bir bölümü olmaktan zi-yade, müellifin özel ve resmi vesikalardan derleyerek eserinin son k~s~mla-r~na ekledi~i küçük bir mec~nti`a durumundad~r. Dolay~s~yla, eserin ne~rede-ce~imiz bu son k~sm~~ ile daha önceki bölümleri aras~nda muhteva aç~s~ndan büyük bir fark göze çarpar.

Ne~r ve tercüme esnas~ nda mümkün oldu~u kadar metnin diline sad~k kal~nmaya çal~~~lm~~t~r. Metinde okunamayan, ya da müstensih hatas~~ oldu~u anla~~lan yerlere soru i~areti konulmu~~ ve tercümede geçen ~sulahlar metnin alt~na ilave edilen notlarla izah edilmi~tir. Y~ne metinde geçen fiyatlarla ilgili küçük bir liste de tercümenin sonuna ilave edilmi~tir.

j

'5

11

[ V

]

r •

L.74] )°

11.1-1ANI.1 DEVRINE AIT ANON~N1 B~R MÜN~EV1 731

J"!

_{e-P J"42j}

_{[Vi. .0°]}

ÖSNIAN G. OZGI:DENI.~~

*4.:31

81.7! [l Yoo]

732

j

dzst•

L' J

-4

]

L:J-4

i

[L:i']

j

.V1- 1

ç,Jb.~~

j..01

•

~ L~~ IAN1.1 DEVR~~ NE A~ T ANON ~ NI B~R MIS~E'AT 733

T Ç,Ji

4:42 j.„...4

i

SS

5

: 4.41.42.

9. j

55 L:J?.j

o

j

‘.+~.7

y

(?)

j

.)

o j

1

1.75-

jlyb

:[1/1-1]

j JJ.S S

~

go.

ji..) ,‘-z? Lia~~

L:7—r 4..erly:-

daP

W•T (~-1; _)•) ~~ )1

"

L:y.4

Y

.

j )

V1- 1

jij

e ii i i

YI--.'' .>

..., j-421

J

---

---t1~./. 7 ~' ___.)...„

--

- - - - • - ' 4 2 -) S'

',., J

J- - Lt'c J7/i ".. ---2---->

_~

_...:-

..-, t

_-•

...,

4. _ . . :: , • ' .. =. ,_ , —,-- . L-t-'--• ,!(->

731 OSMAN G (VG111)F.NLI

[

[ •]

_C

)1}1

j.

_Lr-

c.).!

jp1

Ls

o' y51LI LO-?-

ditsH

j

.) L

ij

_LLr

J 45 j Li

t..e.

J

_./

Oj

(Si 44

J e‘j-! ~ A

L

4 L

J,s14

pir

1]

[•]

j

.;

LçAll

*[-ui)] x°1;

[v

_

hj J

_{L4 J:4}

_r1;

j

_{I; Y o}

L.5:SA-??. LçAl*,:(1. /t. j5. j5k..•

jiT

LÇ

IIJIANLI DEVRINE AIT ANONINI B~ R NIEYN~E'AT 735

*

L

Ji~~:.)Vs-c-

,

SJJ

—

— r

U

~-3L12- -

.;:W-1,-;.c. L

:7

?

J-Z(4 j.!1 L

:7

21

4-Ç

.~„14

31

ikPl!

JS ~~

45-

j

Y

0.

jY_I?

ivr ~ ]

.

0L.

4.4U

j5U,

j c3.5Lb 4.ij nk;

j-goA

~:.)3VO ‘..33k.0 j)b i1by _j .)3k!

45

.>y j

?.14

45

o

"yç

[M )

ç).4]

(•S-4

~

_i-4=3

L7

.

_•}-

_}-7

_J

_kg5-

441.;

1.•)T

.5.7(

— L

s.,) t J

., —

— r

b

—

r

5ki y

i

4--0)

'

k-

—

• O j jA 0),,, ./(1')

736 OSMAN G. OZGODENL~~

0.~,)._;•T

4.ç

L

5 j.c...53 (.52t.>

.

>5k ,),!11..! o

o-LS.

Llyi!

Lç

j

j 44-

_ol/

[ V Y' ]

.~.ol'o

j.-,

.)5~;

_{-L0=2"14y rL:r2 ``-••-;}

_{-L;1-; L5-';112}

L4 T 4s

j11.1

y Lyo]

_.)5k.9

_‘.5L-4.;

ft:

S j

— 2i~ l!

—

113

.

zy

. ~~ • °

.14~ tS 4s.)4

L.5

-zz? L5P

~

nUL j..n

• -43

11;

‘Si" J

L52-' C-)5k

‘.-)

.7!

4-Ç

:-

) L:r: J J.J.>" J jj'A-!

‘SJ L}

-:$

Ç

4L. 4S ‘s:~14.:- ‘.54,1<.!

o .51.5

y!

j

')11

j

J5-

.[vr ~ i

. AA-n.tim) 4

~LHANLI DEVR~NE A~T ANON~M B~R MÜN~E'AT 737

Metnin Tercilmesi:

(s.66) ~kinci Fas~l: Beridar9 ve Irafteleri° haldundx

F~r~na Berin (Barât-i Habbâz): Mulyammad llabbz, hassa ihtiyac~~ için

mutemed Balab5.n'a vaktinde mahsub edilmek üzere, 30 men" ekmek

ula~-urm~~ur. 3 Rebiü'l-evvel 731/15 Aral~k 1330.

Kasab Berân (Barât-i Rassâb): Yalyy Kassb, maffiali-~~ ji ~~a için,

vak-tinde mahsub edilmek üzere, Cavhar'e 10 men et teslim etmi~tir. 4

Rebiü'l-evvel 731/16 Aral~k 1330.

Bakkal Berin (Bar7a't-i B44E): Yak~y. Bakkal, jiâ-~~a ihtiyac~~ için, vaktinde

mahsub edilmek üzere, mutemed Zakariy5. 'ya; 10 men sini (?), 50 (?) bal, 30

men ya~, 100 men (?) nohut, 105 (?) sumak, 105 (?) nar (= toplam) 320 men

(?) ihtiyaç malzemesi teslim etmi~tir. 21-30 Rebiü'l-evvel 731/2-11 Ocak 1331.

Sarraf Berin (Barât-i ~arrâf): l±vca Fahr al-Din ~arrf, be~~ aded

kamh-iy~ t 2 150 tümn râyic alt~n" üzerinden, vaktinde mahsub edilmek

9 Berâdarla ilgili bkz. Risila-yi Falakiyya, s. 65-66; Sa'üdat-nüma, s.110-112; Künün

al-Sa'üda, s. 9-11. Berât formlar~~ hakk~nda son bir ara~t~rma için bkz. N. Gök, Beylikler Düneminden ~dbaren Osmanl~~ Diplomatikas~nda Berat Formu, M.Ü. Turkiyat Ara~t~rmalar~~ Enstitüsü Bas~lmam~~~ Doktora Tezi, ~stanbul 1997.

1° Makbuz senedi.

11 Men: VIII/XIV. Yüzy~l ba~lar~nda Iran'da 5/6 kilograma tekabill eden a~~rl~k ölçüsü. Bkz. W. Hinz, islüm'cla Ölçü Sistemleri, T. Terc. A. Sevim, ~stanbul 1990, s. 23.

12 KalliU: Bir tür ipekli kuma~.

13 Itilyic Alt~n (Zar-i R~Vic): ~lhanl~~ devri resmi muhasebe kitablar~nda s~k bir ~ekilde

zikredilen bu ~sulah ba~ta Z.V. Togan ve W. Hinz olmak üzere baz~~ ara~t~rmac~lar taraf~ndan ~imdiye kadar umumiyetle iyi ve tam alt~n manalarma gelen Zar-i Rübily ~eklinde okunmu~sa da (Z.V. Togan, "Mo~ollar Devrinde Anadolu'nun iktisadi Vaziyeti", TH~TM,1 , ~stanbul 1931, s.4,5; W. Hinz, Die Resüla-ye Falakiyyü des 'Abdollah %bn Moham~nad ibn Kiya al-Müzandarünl, Ein persischer Leitfaden des staatlichen Rechnungswesens (um 1363), Wiesbaden 1952, s.22; Kemal Nabipour, Die beiden persischen Leitfüden des Falak `Mü-ye Tabrizi über das staatliche Rechnungswesen im 14. jahrhundert, (Dr. Tezi), Göttingen 1973, s.55b,116.), son olarak G. Herrmann 725/1325 tarihli bir vesikada geçen bu kelimenin Zar-i rü'ic ~eklinde okunmasm~n daha dogru olaca~~n~~ belirtmi~tir. (Bkz. G. Herrmann-G. Doerfer, "Ein persisch-mongolischer Erlass aus dem Jahr 725/1325", ZDMG, 125, Wiesbaden 1975, 5.318,320 ; G. Herrma~~~~-G. Doerfer, "Ein persisch-mongolischer Erlass des ~alâ-yiriden ~ayh Oveys", CAJ, XIX/1-2, Wiesbaden 1972, s.16,17n.60,18,19.)

738 OSMAN G. ÖZGÜDENL~~

üzere, Camâl al-Din Dibâcrya teslim etmi~tir. Alâmete itimâcl edilsin". 1-10

Rebiü'l-evvel 731/13-22 Aral~k 1330.

(s.67) Sarraf Berki (Barât-i ~arrâf): (Metin yukar~daki ile ayn~d~ r. ilave

olarak sadece -fiUn kimse için- kelimesi kullan~lm~~~ ve miktar, rakam~n

yan~-s~ra yaz~~ ile de 150 tümen olarak kaydedilmi~tir.)

Kuma~ç~~ Berât~~ (Barât-i Bazzâz): Hvâca Karim al-Din Bazzâz, vaktinde

mahsub edilmek üzere, Hvâca Miftâly'a 100 zari". Rus keteni (kat ~~-i

)

teslim etmi~tir. 20 Rebiü'l-evvel 731/1 Ocak 1331.

Attâr Berki (Barât-i

Hvâca Bahâ al-Din 'Att.âr ~arbat-Wna için,

vaktinde mahsub edilmek üzere, Hasan Pahlavân'a: 10 men bitki (nab4, 10

men kal~ p ~eker (kand) ve 10 men ~eker toplam= 30 men teslim etmi~tir.

Alâmete itimâd edilsin.

10 Rebiü'l-evvel 731/ 22 Aral~ k 1330.

Toprak Kiralama Berki (Bark-i 'ara-y~~ Zamin): Mavlânâ Fahr al-Din

Alymad, tasarrufunda bulundurdu~u topra~~n, 1 Muharrem 721/31 Ocak

1321 tarihinden itibaren ayn~~ y~l~n Zilhicce ay~n~n son gününe (19 Ocak

1322) kadar bir senelik kiras~~ olarak 10 dinar râyic alt~n teslim etti. Hesab

zaman~~ geldi~inde mahsub edilir. Zikredilen tarihte yaz~ld~.

(s.68)Yaftelerle ilgili örnekler:

F~r~nc~~ (Habbk) 'Tanesi: Malymüd Habbâz, parçalar halinde 550 men

ekme~i teslim etmi~~ ve bu durum yâftede belirtilmi~tir. Zikredilen ayda

ya-z~ld~.

Kasab Yaftesi: Yahyâ Kassâb, 400 vezin mukabili 230 men koyun etini

mutemed Zakariyâ'ya teslim etmi~~ ve bu durum yâftede belirtilmi~tir.

Zikredilen ayda yaz~ld~.

14 Alâmete itimâd edilsin (~'dmid bar-`alimit konand): I.Wnün al-SaWda ve

SaWdat-nma'de berâtlar~ n biti~~ formülü için: "rtimd bar-ta ~ ki' va 'ala-ma't-i di~ n1 na~ny,ancr veya "Pti~ncl bar-'affint va tavki' ki dar-cn mukarrar 1:~ sad, konancr formülleri verilmi~tir. (Mir Kemal Nabipour, Die beiden persischen Leitraden des Falak Tabrizi über das staatliche Rechnungswesen i~n 14. jahrhundea, (Dr. Tezi), Göttingen 1973, I.inün al-Sada, s.12; Sdat- ~na, s.111). Bu biti~~ formülüne "~'d~nürl bar-'aWi~n nam4ancr ~eklinde Türkiye Selçuklular~~ (Bkz. O. Turan, Türkiye Selçuklular~~ Hakk~nda Resmi Vesikalar, Ankara 1988, s. 45,72) ve itim -cl k~lalar/k~las~z ~eklinde Osmanl~~ Diplomatikas~ nda da s~ k bir ~ekilde rastlanmaktad~r. (Bkz. Mübahat S. Kütüko~lu, Osmanl~~ Belgelerinin Dili, Diplo~natik, ~stanbul 1994, s.130 ; N. Gök, ayn~~ tez, s.73,231-237).

~ LHANLI DEVR~ NE A~T ANON~M B~ R MÜN~E'AT 739

Köy Kab~z (KR~ii) raftesi: Mutemed Sa:d 121.bii, 50 bin men hububat~~

mutemed Zakariy vas~ tas~yla ula~t~rm~~~ ve bu durum yfftede belirtilmi~tir.

Rebiül-evvel 731/13 Aral~k 1330-10 Ocak 1331.

Ani!. raftesi: H‘~ ca Hasan `Att...r, parçalar halinde 20 men kal~p (isand)

ve toz ~ekeri Malyrnad'a ula~t~rm~~~ ve bu durum onun istizhar~~ ile yâftede

be-lirtilmi~tir. 1 Rebiü'l-evvel 731/13 Aral~k 1330.

Üçüncü Fas~l: Hesab ve Rakamlar Hakk~nda:

Siyakat rakamlar~~ ile a~a~~daki kesirler verilmi~tir":

1/96, 1/48, 1/32, 1/24, 1/12, 1/8, 1/6, 5/24, 1/ 4, 7/24, 1/3, 3/8,

5/12, 11/24, 1/2, (5/24, 1/4 tekrar), 7/12, 5/8, 2/3, 19/24, 7/8, 11/12, (?),

21, 22, 23, (?).

(s.69) Dördüncü Fasd: Sart ~bni Haldunda:

(~k~ r-ma): Bir kimse ba~ka bir kimse hakk~nda ikrâr'7 etse ~öyle yazar:

Tabriz ~ehrinde ya~ayan ve sarraf olarak tan~ nan Mulyammad b. 'Umar b.

Mulyammad al-Hamaffini, aklen ve bedenen s~hhatli bir ~ekilde ve hiçbir

bask~~ ve zorlama alt~nda kalmaks~z~n, kendi iste~iyle, Hv'âca Nacm al-Din Abü

Bakr b. Hasan b. `AbdalUh al-Ilayyt'a olan ve üzerinde (zimmat) bulunan

nakit 100 Tabriz ~ehri saf gümü~~ dinan's borcunu -ki bunun yar~s~~ 50 dinar

~

t

_{Ortaça~~ muhasebe kitaplar~nda kullan~lan siyakat rakam ye kesirlerin muhtelif yaz~m} tarzlar~~ için bkz. ~. Otar, Muhasebede Siyakat Rakamlar~, ~stanbul 1991, s. 22-27.

17 115.r: Bütün akli melekeler ve iradeye sahip re~id bir kimsenin hiç bir cebir

kullan~lmaks~z~ n kad~~ huzurunda yapt~~~~ itiraft~r. Bkz. Th. W. Juynboll, "~krâr", LA. V / 1, s. 948-949; Y. Linant de Bellefonds, "Ils.~ir", E/2, Il!, (1979), s. 1078-1081.

~evval 706/Nisan-May~s 1307 tarihli orjinal bir "iI4r" metni için bkz. Donald P. Little, A Catalogue of the Isla~nic Documents from al-Haram a.*-Sarif in ferusalem. Beirut 1984, s. 380 (faksimile nr. 16).

18 Tabriz saf gümü~~ dinar~~ (zar-i safid-i ~_{al~r-i Tabriz):} Talgam kelimesini') manas~~ kaynaklarda aç~ k bir ~ekilde zikredilmemi~tir. Ancak, bu kelimenin metinlerde daha çok gümü~~ (nuls~ ) kelimesi ile birlikte kullan~ld~~~~ görülmektedir: "Tal --yi c -1z ra nukra-yi talkam tasilm-i cUrand"(Va~~ ff, Va~~ f, Tah~l') 1338 h~., s. 349); "nukra-yi laik= (Ra~id al-Din, ne~r. A. Ali-zade, III, Baku 1957, s. 492.). Kelime eserin K. Jahn ne~rinde, muhtemelen nüsha hatas~ na ba~l~~ olarak "takgam" olarak geçmektedir. (Bkz. MuUrak-i ~ z ~~i, ne~r. K. Jahn, Leiden 1940, s. 284); "... az-a`yr-i taU-yi ci'iz ve tal~am-i

andak~nya"; talkam-i ~ fL.. ba-sa ~ni147 talkam-i MuUrak-i

s. 283-285). Bununla birlikte, kelimenin Dastür zar (alt~ n) ve 1. ça kelimeleriyle birlikte dinar mukabilinde kullan~ld~~~~ görülmektedir: "kar sl az-a~l-i ~~~ l ve

740 OSMAN G. ÖZGÜDENL~~

eder- kabul ve ikrârda bulunarak teyid eder. ~krâr edici, zilu-edilen mebla~~~

tam ve eksiksiz bir ~ekilde, ona alt~~ ay zarf~nda geri verme zorunlulu~unu,

isimleri belgede zikredilen toplulu~un ~ahitli~inde kabul etti. (Bu belge) 1

Rebiü'l-ahir 731/11 Ocak 1331'de yaz~ld~.

Mahmüd -Muhammad b. Abi Bakr al-Hâladi (kendi?) hatt~yla yazd~.

~

ahit ~öyle yazar: Bu duruma ~ahidik eder. Mahmüd -Muhammad b.

F.lusayn al-~arrff (Onun izniyle yaz~ld~).

Evlad~n Hizmete verilmesi'': KamM al-Din Hasan b. 'AbdalUh b.

Muhammad al-Haffit, klusayn ismindeki kendi o~lunu, yüce üstâd, ihsan sa-

mutaraccihit-i Tabriz mabla~-i yak hazk- ü ha~t~ad dink- zar-i talkam çannça ha~- rüz panç dink bL~ad..." ; "amir fihn-ni bist hazk- mutasallah va bist tümk~~ kzça-yi talgam cahat-i tartib-i man~ flra badn hairat irsk kard."Bkz. Dast~7u- fi-Ta'yin al-Markib, I/I, Moskova 1964, s. 401; II, Moskova 1976, s. 261. "Mablag-i duvist ü pancâh zar-i nov-i talgarni ki nima-yi in bâ~ad ~ad ü bist ü panç" Bkz. Donald P. Litde, ayn~~ eser,

faksimile nr. 16. (s. 380). Yine, Tkih-i 1:~lcytfl da geçen "moltakam" kelimesinin de bununla ilgili oldu~u anla~~lmaktad~r. (Bkz. 'Abdallâh al-Kâ~âni, ne~r. M. Hambli, Tahrân 1340h~., s. 125). Bunun yan~s~ra 'Abdall'âh al-Kâ~âni'llin bir ba~ka eserinde saf alt~n için kullan~ld~~~n~~ bildi~imiz "zar-i 41111" ta birine kar~~l~k "nukra-yi talkami"kelimesiyle saf gümü~ün kasdedilmi~~ oldu~u anla~~lmaktad~r. (Bkz. 'Abdallâh al-Ca~ hir va Nalis al- Api'ib,

ne~r,

~. Af~âr, Tahrân 1345h~., s. 216. Riska-yi Falakiyya (s. 229) ve Sadat-nkna (s. 85, 104, 164) gibi devlet muhasebesine dair yaz~lm~~~ eserlerde ve bu devre ait orjinal vesikalarda (bkz. ~. ~aylial-klukamâl, "Bâzhvâni-yi yak sanad-i Macalla-yi C.ividn, 4, Tahrân 1372h~., s. 49; Donald P. Little, ayn~~ eser, s. 380, faksimile nr. 16) rastlan~lan bu kelime W. Hinz taraf~ndan saf gümü~~ (Feinsilber) olarak tercüme edilmi~tir. (Bkz. Die Riska-fi Falakiyy, s. 23).

"Za? ve "ta&" (alt~n) kelimeleri t~pk~~ dinar kelimesi gibi, ~lhanl~lar devrinde bazen gümü~~ para için de kullan~lm~~~ ve böyle oldu~u durumlarda sagd (beyaz), r5'ic ve talgam kelimeleriyle birle~erek yeni bir ~sulah~n ortaya ç~kmas~na sebep olmu~tur: "Zar-i safid-i talkami"; "nulsra-yi talkam"; "nulsra-yi tal~am"; "tal-yi talkam". Bu durumda gerçek alt~n için ise daha çok zar-i surh (k~z~l alt~n) tabirinin kullan~ld~~~~ görülmektedir. (Bkz. Mubkak-i ~Wni,

s. 289). ~lhanl~lar devrinde alt~n paran~n bazarda az bulunur olmas~~ ve al~m-saumlarda daha çok gümü~~ paradan istifade edilmesi sebebiyle, dinar kelimesiyle de "zar-i safid" ve "tal-yi lik"te oldu~u gibi gümü~~ para kastedilmekte idi. (Bkz. G. Herrma~~~~-G. Doerfer, "Ein persisch-mongolischer Erlass des ~alâyiriden Sayli Oveys", CAJ, XIX/1-2, 1972, s. 16). Nitekim, bu

~sulah~n 700/1301 tarihli bir köy sat~~~ senedinde dirhem kelimesiyle birlikte "Anadolu (Rum)'da mütedavil bulunan talkami küm:i~~ dirhem" (dirham fiiii talgami bild al-Rüm) ~eklinde kullan~lm~~~ olmas~~ da bu görü~ü do~rulamaktad~r. (Bkz. O. Turan, "Selçuklular Devrine Ait Köy Sat~~~~ Hakk~nda Bir Vesika", Vak~ flar Dergisi, 10, Ankara 1973, s. 128) ~barenin ba~~na Tabriz ~ehri kelimesini!' getirilmesini ise, ~lhanl~~ Devleti'ne ba~l~~ tâbi devlederin muhtelif ayarlarda para basmas~ na ba~l~~ bir durum olmal~d~r.

Metinde yanl~~l~kla "zamin" (toprak) kiralanmas~~ yaz~lm~~t~r. Oysa metnin muhtevas~~ bir kimsenin çocu~unu ç~rakl~~a vermesiyle ilgilidir.

~LHANLI DEVR~NE A~T ANON~M B~R MÜN~E'AT 741

hibi, muhterem Malik ~annâ. Cama] Din Husayn (5.70) b. Alynad

al-Dibâçl'ya bir y~ll~ k süreyle nakit 50 Tabriz ~ehri saf gümü~~ dinan -ki bunun

yar~s~~ 25 dinar eder- ücret mukabilinde dibac~l~k" sanat~~ yapmas~, emanet ve

diyaneti yerine getirmesi ve o i~le me~gul olmas~~ için, belgede isimleri yaz~l~~

olan toplulu~un ~ahitli~inde hizmete verdi. 2 Rebiü'l-evvel 704(?) tarihinde2'

yaz~ld~.

Köle Sat~~~: Kamil al-Din Husayn b. 'Abdallah b. Usman al-Sivasi'nin

sa-t~m' bir aded: Tahmâsb ad~ nda, uzun boylu, beyaz tenli, k~rm~z~~ yüzlü, kara

gözlü, aç~k (gu~ -âcla) ka~h, elinde Giya~. Din Mak~müd b. 'Abdallâh

al-Ahrakrnin mektubuna sahib olan bir aded Çin (1/4ây) li köle nakit 500

Tabriz ~ehri saf gümü~~ dinarma -ki bunun yar~s~~ 250 dinar eder- Tabriz ~ehri

tam~âcf22 ve dellallerinin huzurunda sat~ld~. E~er çal~ nm~~~ (duzdida) veya

bulunmu~~ (bulârgfi) ç~kar ise sorumlulu~u sat~c~ya aittir. Filân ve filân'~ n

dellalli~iyle. 3 Rebiül-evvel 731/15 Aral~k 1330.

Bo~anma Belgesi (Ta14-~a): Filân b. fihn b. fihn, ~er'i hükümlere

uygun olarak, kendi ehli (han~m~ ) FiMna bint fiUn'~~ bo~ayarak serbest

b~rak-t~~~ n~, geri dönme ve vazgeçmede bulunmayaca~~n~~ beyan ve ikrâr eyledi.

Yüce Allah derki: Erkek zevcesini bo~arsa ondan sonra kad~n kendinden

ba~ka bir ere nikahla~~~p vanncaya kadar ona helâl o1maz23. FiJ.na bint filân,

kocas~~ Filin b. lilân 'in üzerine vazife olan nakit 50 Tabiz ~ehri saf gümü~~

di-nan -ki bunun yar~s~~ 25 dinar eder- mihr ile bo~and~~ (5.71) ve kendisini azad

k~ld~. Giyecek, e~ya vb. de~erli ~eylerden her ne var ise, taraflardan herbirisi

kendi arzusuna ula~t~~ ve birbirinden ayr~ld~lar. Bu durum ihtiyaç an~ nda

ib-raz edilmek üzere hüccete kaydedildi. 4 Rebiii'levvel 1056(?)/16 Aral~ k

1330(?).

Köle Azad Belgesi (Azkl-~a): Bu vesika, ~adr-~~ Kabir livaca Fiffl~~

al-Din fiffil'~n; Rus as~ ll~, Balaban isimli, orta boylu, k~rm~z~~ yüzlü, gök gözlü,

çauk ka~h, bir aded köleyi Allâl~~ nzas~~ ve o gün için ki: "ne mal fayda eder ne

2f) Dibic~hk: ~pek kuma~~ dokuyuculu~u ve sat~c~l~~~.

21 _{Burada ve sonraki iki vesikan~n sonunda 704, 1055 ve 1053 tarihleri~~i~~~ kullan~ld~~~~}

görülmektedir. Ancak metinlerin dil ve üslup özelliklerine bak~ld~~~~ zaman, bu vesikalarm da di~er vesikalarla ayn~~ tarihe (731/1330) ait olmas~~ gerekmektedir.

22 Tam~r~ci: ilhanl~~ Devletinde ticari mallardan vergi tahsil eden memur. Bkz. ~. ~arik

Amin, Farhang-i I~OUhk-i Darra-vi Mugül. Tah~in 13571».. s. 101-102.

742 OSMAN G. ÖZGODENLi

de okullar, me~erki Allâh'a tamamen salim bir kalp ile gelenler ols~~n"2° azad etti~ini bildirir. Bundan sonra o kendi nefsinin hakimidir. Her nerede ister ise orada ikamet eder. Bu günden sonra, azad edenin yak~ nlar~~ ve ba~kala-r~ndan hiç kimsenin bu köle üzerinde hiçbir hak ve yetkisi yoktur. Onun hu-zurlu bir ~ekilde devlete dua ile me~gul olmas~~ için engelde bulunulmas~n ve ona zahmet verilmesin. Bu ~ekilde taahütte bulundu. Seçkin (â'yân) ve gü-venilir bir toplulu~un huzurunda. 11 Rebiü'l-evvel 731/23 Aral~k 133025.

Ortakl~k Belgesi (~irkat-nâma): Bu vesika ile, Firi~~~ b. filân'~n nakit 1000 Tabriz ~ehri saf gümü~~ dinarm~~ -ki bunun yar~s~~ 500 dinar eder- Filin b. filân' ~n ~irketine ortakl~ k için koydu~unun zikridir. (0), bu para ile mal~n sahibi olur ve di~eri de bu paraya ortak olur, onlar~ n aras~nda payla~~ l~ r. Kazan~ lan maldan yar~s~ n~~ ad~~ zikredilen Filân'a verir ve (s.72) yar~s~n~~ da kendisi al~ r. Buna raz~~ oldular ve birbirlerinin beyanlar~n~~ kabul ettiler. E~er -Allâh korusun- bu mala bir zarar gelirse, yar~s~~ mal~ n sahibine ve yar~s~~ da or-ta~~ na aittir. Bu ~ekilde kendi istekleri ile taal~ütte bulundular. Ramazan 1053(?). "Alemlerin rabbi olan Allâh'a hamd olsun".

~branâme (Bari-nâma): Filân b. filân ~er'i kaidelere uygun, aklen ve be-denen sa~lam bir ikrâr ile, Filân b. filin üzerinde nakid, mal, emanet ya da ba~ka ~ekillerde hiç bir talebi olmad~~~na dair beyanda bulunmu~tur. Bu ta-rihten itibaren zikredilen Filân b. filin ya da onun taraf~n~ n yapaca~~~ talebler bat~l ve iftira olacakt~ r. Bu durum isimleri belgede zikredilen kimselerin ~a-hitli~inde hüccete kaydedildi. 7 Rebiü'l-evvel 731/19 Aral~ k 1330.

* **

21Kur'ân, XXVI, 88-89.

25 Türkiye Selçuklulan devrine ait Rum-un al-Ras'ilde kaydedilen bir a-z. cl-n ~na için bkz. O. Turan, Türkiye Selçuklular~~ Hakk~nda Resmi Vesikalar, s. 185. Yine 1111/1699 tarihinde yaz~lan ve asl~~ günümüze ula~an bir "z -ci-nüma, metnimizde geçen baz~~ özel ~sulahlar~ n Safeviler devrinin sonlar~ nda da kullan~lmakta oldu~unu göstermektedir. (Bkz. A. Suhayli

~ LHANLI DEVR~ NE A~T ANON~ M B~ R MÜN~EAT 743

Vesikalara Göre ~lhanh Devrine Ait Baz~~ Fiyatlar:

Tarih

Muharrem 721 2 Rebiül-evvel 704 3 Rebif~ l-evvel 731 4 Rebiül-evvel 1056(731?) Ramazan 1053(731?)

i~

-

mal

Bir y~ l için toprak kiralanmas~~ Bir y~ l için çocu~un hizmete verilmesi Bir aded köle sat~ m~~

Kad~ n için bo~anma mihri Bir i~e ortakl~ k bedeli

fiyat 10 dinar 50 dina~. 500 dinar 50 dinar 1000 dinar

Osman G. Özgüdenli

.,

/,.. i. . . . ,

• •

;

....„.1.

. •

_•

_p•

•

•

~

-• ~~

•

J . ,

- .

-•

.7.,,u..i.

t,,..çs, J.51:)//.

~~

_xi~~

₄

_{1) I/ L}

,,,,-//4-••‘)/

, 4.

.4

.;,,,

,,

_{, . :'}

_,

. l'

.. :

_.

.

i '

..!...r

. 1

,-, •i

_,,,

4:, ~l:

••••bap

_Z~t>

IP J )

_.::)4(>1(

li •

_{. (}

• ,( 4

_Ja

111,>/,' •b

7‘', • /

_{I, • 4.1 ''}

I • '' i ./.,

,

_404in

_P

Jt~Le,•,<)1,10L.g.

v

OV1/11)!Pid(

V,,,,,,,U,041,thfrie

_l,...v.,:.

/

_{.I ** •}

j>b) ea:-2

_{r 1 - - di •}

.

- - • th-4~i

,

_{'''diif. ) J-hyrj}

v

p7,4.0571f .t.:70) , leh/ Ir

•

.,

• ( •

• I.

₆₁

L

_öiX,/

ip 6/

~

.-

b•

'Pr

J

1...•,1• .11.

~

_d'~~

_cr~~

_.

• •

---

"1

.4-

(ii

i.

,,;•• :

,

• •

u

/1.3j‘

•

_f

3

•

,

1157

-

')''' J./ vkilY g~YV I'ver i

~

—lir(

I

.

t

~~

,

. •

I /9/4

•

•

~~

_5:~L12?

v

~

_tt

_pl

_{k, 1'11}

.

/04,„

‘,‘

k,‘

• _

- •

Osman G. Özgiidr~di

4

k,f

)./.

> 4, '11

;CPLII44/1

j‘..V

~

(

6-3j iö 114)

'449141,‘

, If L' /k

Ujilit

);,(

4,

, ,•

)J,„„-.1,,

. .

..?„:„.

.

,.

...

_.

.,

. ,

efig%lb:92>

/...,

:1' .5

Y

4;1 ,

'

I--

5.•~.---.

' 5P:~it

J

/

'114

1

,

P(PC)j

jP:217•.<7 0. Il 5. Cri; r; l'.• ? J )4j0.1:7/4.<3.11i 1:6

.

h-•'.--"ic,cri.,47.4k)(3-6,1.1)1,diA ,17.-1,-

-(),,x, '(:-i-:--4;-

iid,(214-3‘...v;y?,_ ,:r>

1.S 1

j Ws3JAÇ

14.

~~ _{• •}

Marnin'a Ki~a-bliana-vi Milli-vi Malik, ur. 3697, s. 11 (Ris:ila al-~ riblyva, s. 2).

•

_js

P .A

4. 414.4

fl •

(to

f••••.4

_14.

''1

4<j,tre

V. Osman G. Özglidenli

11.).!

..›.41

.

)Jj.,

t-

Iti;

•••••;>

••• N r - • 4./. • ,j,4, • .,;? coit 4,e,» ' • w

,

~

Ja bfiLg.,i U 12:

ii

:•/(jt,k, 12..isMa s. 66.

Osman G. Özgiidenli

>,-,,•

_.,---

„ _..--

...:4;40>zt...4e7

abc..D.

...----

*-;b

. .

i

Ar/

I 6‘ jw

;211:01 rAf _.:

-...---- .,-. 3

. 10;f:Lt,it.t;)%1,9i;w"?'•:f

.A. 4ty*

,4i~tirfig*

0...

›) 4

~<0

4,4

Cpri

I 3

'

•

- •

CPb~

z„.

i.-.P471

,> £.1

.‘1.

1-41b11

:

~

i»b

S. 67.

44, ~st ~~

-1

_>(£.•-•;

Osn~an G. Özgiidenli c?"

e

ct- • C—~~~.

_,-

ltiiL~~ s. C~ ti.

Osman G. Özgiidenli

,

1:7_,../ / - • ."),....,

t •

_..

_•

_.

-,

"1:2)?11.4f)(

_{0 1>}

..

7y-~-r

;

(--

:- " - --T,AJ

_{. 1,40-cf:4}

_•

_4.5

_{• s}

_4~

_~

_,~0V

₄

l.s....::.

_*--,y4

s\_)/:o

_f"

_...

₎₄

/

. .

4

.7.

L.,

...>

_{5 .}

_1..,

_{0...,:.0•;,,',...}

/

,We

~

_{,„? . 4: .}

4i`

_{1 .}

_-41

I,

_dist, .rit:.';'L. ja ri;

_{4:.. :}

_if.,11/

t... , viW,:-/.

D;

}1

--.5*

_{. u;-:::>}

_{. 3"(ic'H ~}

_{L...4,30741v-ita•14,}

_iA

* /

.

•

":43:.: .3%

0,;4)

4

• ..

.

_3,v

(

NA4 ta t_44.1.1,..„1-0:-pf2g. 5„

Ris.Ma s. 69.

Osman G. Özgiidenli

/

‘v;

id,l';',.

(;

• 54

.2i;:-;Li.-ii i,7

vj

..

, •• L, • .. .. . , 1;11, Tti ..• ./. I; ./ 4 ( ...-71;.).JJ

)`

./';';'‘«c')

'

?:(3'1* .i-;;;;Ir.e;7.,ti,

_{, .%}

j

"Jcitl

i\ z '02

3;w -1

.. 'LL fi

(?.5 . ....t, ,~~ _ijfif

d.el

~~ -.1-::::, - Vs(j44: ~~~if t* ,,A0 ,.:9!,2,u41' f-wice),>)11,4•,..),)

I »;212(;130,9(%)!:71;20

:21

. •

4-01rak;tild•oi;-/ I 44.

019 _ ~~ • I )t •rfj z.....j( ....1.....;1 ;k. , 31 g. )4 1,"4431•4(.4311.1 • •••9114;f1 1 ••••iinli't (4f Ci lii . gl / • • / ••' / 4 .:•149• 1.fr>x6;, 1;j_^' I • ?‘/ (inf; ' ~~ • I' • .4.1 4/ 1 74 . 4~.P it ?I C)141;31 1;

1.1/3"):0 611•364- t • I•*j° Sti 14j/i;li>j ?

~~

d. 45

‘.•

5/

.

A:

:(_{61,9:41(1,•., > 9 Ji4;ii/ j>40.,(} •

~

Crt

• • • F4 • • ,2.09 • "%• r •• •

21•L__________,

,

_{, Ii I ,}

49btt

4

„ r/ Ki ‘1$4‘1 ^ ;3, d 1,:?; 11,₄ f 4. J,

70. khdl•ciu>V4

. , •

g>ipl,f);

_{Jr»:-X3,0., i}

_•

_{UAk's. I:}

()),(P

_{. -}

v5:00;,~;JM;44.1

_•:

41by...7)6('-il::"

1 -

-f~

x

_{}ko 4 .4}

_Li?'

_jj1;IL...•

_•

_0/1•y•

A. 1:

'

1

_{.?' AlliS 447}

_{. 1}

.

.

/

011141

.'0 .; . i

. > 4..

_{7:~i ,:f pr?;?}

3.

;

0 ° ("(!)Cii

_i;

_{. j89JILAI;}

4 * ~~• _{. I}

4‘.

:i_{.,i0:11 k efilffidl../500 I,} &flgt, L..- . • • ' Osman C. Özgiidenli al-513it~lyya, s. 71. ,

Osman G. Özgiidenli /(oh( ; • • • q, • ;•,/ il U ~. 4f171/0 SIX) fdAljj • • • s. 72.