G‹R‹fi
Dünya nüfusunun giderek artmas›, beslenmede dengesizlik ve endüstriyel alanlar›n giderek gelifl-mesi sonucu sa¤l›kla ilgili sorunlar da giderek artm›flt›r. Günümüzde bilim ve teknolojideki bü-yük ilerlemelere ra¤men do¤al kaynaklar›n bilinç-sizce tüketimi ve karfl›lafl›lan ekonomik güçlük-ler, do¤al kaynaklar›n çok amaçl› kullan›mlar›n› zorunlu k›lm›flt›r. Di¤er taraftan infeksiyöz hasta-l›klarla mücadelede bugüne kadar gelifltirilen do-¤al ve sentetik antibiyotiklerin mikroorganizmala-r›n direnç kazanmalar› sonucu etkisiz kalmalar› ve çeflitli yan etkilerinin bulunmas› t›p ilmini ye-ni ve de¤iflik antimikrobial maddeler keflfetmek
için do¤aya yöneltmifltir. T›bbi bitkiler ve bunlar-dan elde edilen bitkisel ilaç hammaddeleri üzerin-de yap›lan çal›flmalar önem kazanm›flt›r. Buna ba¤-l› olarak da günümüzde çeflitli hastaba¤-l›klar›n tedavi-sinde bitkilerden elde edilen do¤al kaynakl› ilaç-lar›n kullan›m› da ciddi ölçüde artm›flt›r (1-3). Kara dut ( Morus nigra L. ) ülkemizde çok bi-linen ve hemen hemen her yerde yetiflen bir meyvedir. Vatan› Türkistan olan dut, bat›da ‹ran, Irak, Türkiye, Akdeniz ülkelerinden Avrupa'ya ve do¤uda Çin'e kadar çok genifl bir alana yay›lm›fl-t›r (4,5).
Morus nigra L. 10-15m boyunda kal›n dall› ge-nifl tepeli bir a¤açt›r. Gövdeleri esmer gri
renk-Anticandidal activity of black mulberry (Morus nigra L.)
Atatürk Üniversitesi 1Sa¤l›k Hizmetleri Meslek Yüksekokulu T›bbi Laboratuar Bölümü, 2Erzincan E¤itim Fakültesi, Fen Bilimleri E¤itimi, 3Eczac›l›k Fakültesi, Farmakognozi Anabilim Dal› 4T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›
Nimet Yi¤it1, Demet Yi¤it2, Ufuk Özgen3, A.Esin Aktafl4
‹letiflim / Correspondence: Nimet Yi¤it Adres / Address: Atatürk Üniversitesi Sa¤l›k Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu T›bbi Laboratuar Bölümü Aziziye Araflt›rma Hastanesi Binas› Erzurum Tel: 0 442 3166333/2430 Fax: 04423156044 Gsm: 0533 4678717
E-mail: nnimyigit@e-kolay.net - nimyigit@hotmail
Kara dut (Morus nigra L.)’un antikandidal aktivitesi (*)
ÖZET
Bu çal›flmada kara dut ((Morus nigra L.) meyvelerinin su ve metanol ekstrelerinin antikandidal aktivitesi araflt›r›lm›flt›r. Mey-veler Erzincan bölgesinden toplanm›flt›r. Ekstrelerin antikandidal aktivitesi klinik örneklerden izole edilen Candida türlerine karfl› (Candida albicans, Candida glabrata, Candida tropicalis, Candida pseudotropicalis, Candida parapsilosis, Candida krusei, Candida kefyr, Candida guilliermondii, Geotricum candidum) disk difüzyon yöntemi ile de¤erlendirilmifl ve minimal inhibitör konsantrasyon (M‹K) de¤erleri belirlenmifltir. Çal›flma sonucunda, su ve metanol ekstrelerinin C. albicans , C. pa-rapsilosis, C.tropicalis and Geotricum candidum izolatlar› üzerinde antikandidal aktiviteleri belirlenmifltir.
Anahtar Kelimeler:Ekstraksiyon, Morus nigra L., antikandidal aktivite. SUMMARY
In this study, aqueous and methanol extracts of the fruits of black mulberry (Morus nigra L.) were investigated for their in vitro anticandidal activities. The fruits were collected from Erzincan region. The anticandidal activity of extracts againts so-me clinical isolates of Candida spp. (Candida albicans, Candida glabrata, Candida tropicalis, Candida pseudotropicalis, Candida parapsilosis, Candida krusei, Candida kefyr, Candida guilliermondii, Geotricum candidum) were evaluated based on inhibition zone using the disc-diffusion assay, minimal inhibition concentraration (MIC) values. As a result of this study, water and methanol extracts of Morus nigra L. demonstrated anticandidal activity against C. albicans , C. parapsilosis, C.tro-picalis and Geotricum candidum isolates.
Key Words:Extraction, Morus nigra L., anticandidal activity.
te sürgünleri tüylüdür. Esmer gri renkli kabuk kal›n ve uzunlamas›na çatlakt›r. Yapraklar›n› dö-ken bir a¤açt›r. Yapraklar genifl yumurta biçimin-de 6-12cm boyundad›r. Yaprak uçlar› k›sa dam-la dip k›s›m derin yürek fleklindedir. Kenardam-lar› kaba diflli genelde parçal›d›r (4,5).
Çiçekleri bir veya iki evcikli erkek çiçeklerin ço-¤u bir araya toplanm›fl sapl› ve baflak kuruluflun-da, difli çiçekler de baflak kuruluflunda fakat da-ha k›sa ve yumru görünüflünde k›sa sapl› ya da dal dala oturufl durumdad›r. Çiçek yapraklar› tüy-lü, yumurtal›k yuvarlakça yumurta biçiminde te-pecik uzun tüylüdür. Olgunlaflmaya bafllayan meyve parlak k›rm›z›, tam olgunlaflm›fl meyve si-yah renklidir (4,5).
Bitkinin yaprak ve kök kabuklar›n›n çay›, mey-velerin ise reçel ve flurubu yap›l›r veya kurutu-larak kurusu yenir.
Halk aras›ndan kök kabu¤u atefl düflürücü özelli-¤e sahip oldu¤undan çay olarak kullan›lmaktad›r. Yapraklar› ve kökleri tenya düflürücü, idrar sök-türücü ve kan flekeri düzenleyici olarak kullan›-l›r. Meyve ve meyvelerden haz›rlanan marmelat flurup ve pekmez özellikle bademcik iltihaplar›n›n giderilmesinde, a¤›z ve difl yaralar›n›n iyilefltiril-mesinde kullan›l›r. Özellikle de çocuklarda pa-mukcuk olarak bilinen ve Candida türü mikroor-ganizmalar›n sebep oldu¤u infeksiyonlar›n iyilefl-tirilmesinde kullan›l›r (4,5).
Bu çal›flmada kara dut meyvelerinden elde edi-len su ve metanol ekstrelerinin çeflitli klinik ör-neklerden izole edilen Candida türleri üzerindeki antikandidal etkisi araflt›r›lm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flmada; 20 C.albicans, 8 C.glabrata, 8 C.tro-picalis, 8 C. Parapsilosis, 8 C.pseudotroC.tro-picalis, 8 C. krusei, 6 C. kefyr, 6 C. guilliermondii ve 4 Ge-otricum candidum suflu olmak üzere toplam 76 Candida suflu kullan›lm›flt›r. Standart sufl olarak ise C.albicans ATCC 90028, C.parapsilosis
lan›lm›flt›r. Candida türlerine ait sufllar Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›'nda de¤iflik klinik ör-neklerden izole edilmifl ve tan›mlanm›flt›r. Çal›flma-da kullan›lan CandiÇal›flma-da türleri ve izole edildikleri klinik örnekler Tablo 1 de gösterilmifltir.
De¤iflik klinik örneklerden izole edilen Candida türlerinin tan›mlanmas›, germ tüp oluflturma, Twe-en 80'li m›s›r unlu jeloz besiyerinde hif, pseudo-hif, blastospor ve klamidospor araflt›r›lmas› ve AP‹ 20C AUX identifikasyon sistemi kullan›larak ya-p›lm›flt›r.
Çal›flmada kullan›lan kara dut (Morus nigra L) meyveleri Erzincan yöresinden toplanm›flt›r. Mey-veler oda ›s›s›nda kurutulmufl ve ö¤ütülerek toz haline getirilmifltir.
Kara dut meyveleri ö¤ütülerek toz haline getiril-dikten sonra su ve metanol ekstreleri elde edil-mifltir. Toz haline getirilen meyvelerden 20 gram tart›larak 200 cc su ve metanol içerisinde 5 sa-at süre ile geri çeviren so¤utucuda ekstre edil-mifltir. Ekstreler süzülerek evaporatörde bas›nç al-t›nda 40 °C de su ve metanol uçurularak yo-¤unlaflt›r›lm›fl liyofilizasyon cihaz› ile liyofilize edilmifltir. Bu ekstreler Atatürk Üniversitesi Ec-zac›l›k Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dal›'nda haz›rlanm›flt›r.
Çal›flmada ekstrelerin antikandidal aktivitesi disk difüzyon yöntemi ile araflt›r›lm›flt›r. Ekstrelerden su ve metenolle çözülerek 30 mg/ml konsantas-yon haz›rlanm›fl ve 6 mm çapl› steril ka¤›t disk-lere emdirilmifl ve çözgen maddelerin uzaklaflt›-r›lmas› sa¤lanarak çal›flmada kullan›lan diskler haz›rlanm›flt›r.
Çal›flmada kullan›lan Candida türlerine ait sufl-lar›n Sabouraud Dextrose Agar (SDA) besiyerle-rinde 48 saatlik kültürlebesiyerle-rinden serum fizyolojik içerisinde MacFarland 0.5 bulan›kl›k efleline efl-de¤erde süspansiyonlar haz›rlanm›flt›r. Bu süspan-siyonlar SDA besiyerlerine ekilerek yay›lmas›n› sa¤lamak için bir süre beklenmifl ve diskler
be-basyodan sonra inhibisyon zon çap› oluflup olufl-mad›¤› kontrol edilmifl ve oluflan zon çaplar› öl-çülerek kaydedilmifltir. Pozitif kontrol olarak amfoterisin B içeren ticari diskler ve negatif kon-trol olarak da metanol ve su içeren diskler kul-lan›lm›flt›r (6).
Çal›flmada minimal inhibisyon konsantrasyonun (M‹K) belirlenmesi için disk difüzyon yöntemin-de aktivite belirlenen sufllar›n Sabouraud Dekstroz Buyyon besiyerinde (SDB) taze kültür-leri ve MacFarland 0,5 bulan›kl›k efleline eflde-¤erde süspansiyonlar› haz›rlanm›flt›r. Meyve eks-trelerinin SDB içerisinde bir seri dilüsyonlar› (0,075-10 mg/ml) haz›rlanm›flt›r. M‹K de¤erleri mikrodilüsyon yöntemi ile belirlenmifltir (7). BULGULAR
Çal›flmada kullan›lan Candida türleri ve izole edil-dikleri klinik örnekler Tablo 1’de gösterilmifltir.
Çal›flma sonucunda kara dut (Morus nigra L.)'un su ve metanol ekstrelerinin C. albicans, C. parap-silosis, C.tropicalis ve Geotricum candidum türle-rine ait sufllar üzerinde antikandidal aktivitesi be-lirlenmifltir. 48 saatlik inkübasyon süresi sonunda zon çaplar›nda de¤ifliklik kaydedilmemifltir. So-nuçlar Tablo 2’de verilmifltir.
Tablo 1.Çal›flmada kullan›lan Candida türleri ve izole edildik-leri klinik örnekler.
Candida Türleri Kan ‹drar Balgam CAPD s›v›s› A¤›z yara C.albicans 10 5 - - 2 3 C.glabrata 1 4 2 - - 1 C.tropicalis 5 1 - - 2 -C.pseudotropicalis 2 3 - - - 3 C. parapsilosis 5 1 1 - 1 -C. krusei - 3 1 1 - 3 C. guilliermondii - 5 - 1 - -C. kefyr 3 2 1 - - -Geotricum candidum 1 - 1 - - 2 Su ekstresi Metanol ekstresi Su ekstresi Metanol ekstresi C. albicans 21 25 2,5 1,25 C.parapsilosis 15 20 5 2,5 C.tropicalis 17 18 5 2,5 Geotricum candidum 9 9 1,25 0,625 C.albicans ATCC 90028 20 23 2,5 1,25
Candida türleri ‹nhibisyon zonu (mm) MIC (mg/ml)
TARTIfiMA
T›bbi bitkiler ile tedavi gelene¤i binlerce y›ld›r Anadolu'da devam etmektedir. Bu bitkilerin bir k›sm› ekstre ve ya¤ olarak kullan›l›rken, bir k›s-m› da çi¤ ve ifllenmifl olarak yenilmektedir. ‹laç-la tedaviye alternatif o‹laç-larak do¤al tedavi günü-müzde de süregelmektedir (4,5).
Kara dut (Morus nigra L) Anadolu'da oldukça yayg›n olarak tüketilen bir meyvedir. Bitkinin meyveleri olgunlaflt›ktan sonra toplan›r ya kuru-tulur k›fla saklan›r ya flurubu yap›l›r yada yenir. Yaprak ve kök kabuklar› kurutulduktan sonra porselen kaplar içinde muhafaza edilir.
Meyvelerden haz›rlanan flurup gargara halinde a¤›z ve bo¤az hastal›klar›na karfl› kullan›lmakta-d›r. Kökü veya kök kabu¤u müshil ve tenya dü-flürücü etkilere sahiptir. Yapraklar fleker hastal›-¤›na karfl› kullan›l›r (4,5).
Meyve bilefliminde flekerler, organik asitler (tata-rik ve sit(tata-rik asit ), flavonoidler (isoquercitin) ve boyar maddeler bulunmaktad›r.
Bilefliminde bulunan papyriflavonal A, kuraridin, saphoraflavanone D ve saphoraiso flavanone A iyi bir antifungal ve güçlü antimikrobiyal aktivi-te gösaktivi-termekaktivi-tedir. Candida türlerinden özellikle C.albicans üzerinde antifungal aktivite göstermek-tedir (8,9).
Tablo 2. Kara dut ekstrelerinin Candida türlerine antifungal etkisi.
Yine yap›s›nda bulunan 2-arylbenzofurans metisi-lin dirençli stafilokoklar üzerinde antimikrobiyal etki göstermektedir (10).
Kara dut meyvelerinden elde edilen morin flava-noid yap›s›nda bir maddedir ve bu maddenin makrofajlar üzerinde antiinflamator aktivitesi be-lirlenmifltir. Yine meyvelerden elde edilen cyclos-porin (CsA) maddesi ise otoimmun hastal›klar›n tedavisinde ve organ transplantasyonu s›ras›nda potansiyel immunsupresif ajan olarak kullan›labi-lir (11).
Morus genusuna ait türlerin (Morus alba L., Mo-rus nigra L.) anti-HIV, antioksidativ, antihipotan-siv ve sitotoksik aktivitesi bilinmektedir. Bu tür-ler flavonoidtür-ler aç›s›ndan zengindir ve potansiyel olarak herpes simplex virus, rhinovirus, rotavirus ve HIV (Human Immunudeficiency V›rus) üze-rinde antiviral aktiviteleri mevcuttur (12,13). Özellikle bitkinin kök kabuklar›ndan elde edilen moralbanone, kuwanon S, mulberroside C, cyclo-morusin A, eudraflavone B hydroperoxide gibi maddeler bu antiviral etkiyi oluflturmaktad›r(12). Morus türlerinin kök kabuklar› özellikle Asya ül-kelerinde halk hekimli¤inde antiinflamator, hipog-lisemik ve antibakteriyel etkisinden dolay› kulla-n›lmaktad›r. Kök kabuklar›ndan elde edilen klo-roform ekstrelerinin güçlü antimikrobiyel etkisi bulunmufltur (14).
Bitkinin kök kabuklar›ndan elde edilen etil ase-tat fraksiyonundaki kuwanin G maddesi a¤›z pa-tojeni olan Streptecoccus mutans üzerinde güçlü antibakteriyal özelli¤e sahip olarak bulunmufltur. Yine ayn› molekül oral-karsinojenik a¤›z patojen-leri S.sobrinus S.sanguis ve peridontal patojen P.gingivalis üzerine antimikrobiyal etkisi belirlen-mifl fakat C.albicans, A.actimomycetemcomitams, L.acidophilus ve L.casei üzerinde etkisi belirlene-memifltir (15).
Bonjar ve ark. (16) Yapt›klar› çal›flmada Morus alba ve Morus nigra bitkilerinin yaprak metanol ekstrelerinin C.albicans, C.utilis ve
Saccharomy-belirleyememifllerdir.
Çal›flmam›z s›ras›nda yapt›¤›m›z detayl› literatür araflt›rmas›nda Morus nigra bitkisinin özellikle kök kabuk ve yaprak aksamlar› üzerinde antiok-sidatif, antiinflamator, hipoglisemik, hiptansif ve sitotoksik çal›flmalar›n, meyve aksam›nda ise fraksiyon çal›flmalar› ve meyve içerik tayin çal›fl-malar› oldu¤u belirlenmifltir. Bitkinin meyve ak-sam›nda ekstraksiyon ve antimikrobiyal çal›flma say›s› az ve kapsaml› antifungal çal›flma ise bu-lunamam›flt›r.
Bizim çal›flmam›zda bitkinin meyve aksam›n›n su ve metanol olmak üzere iki ekstraksiyonu haz›r-lanm›fl ve bu ekstraksiyonlar klinik Candida izo-latlar›n›n 9 fakl› türüne ait toplam 76 farkl› ma-ya suflu üzerinde antikandidal aktivite aç›s›ndan araflt›r›lm›flt›r. Bu çal›flmada yöntem olarak disk difüzyon yöntemi ve M‹K de¤erlerinin belirlen-mesi için mikrodilüsyon dilüsyon yöntemi kulla-n›lm›flt›r. Çal›flmam›z sonucunda klinik örnekler-den izole edilen 11 C.albicans suflu üzerinde Mo-rus nigra metanol ve su ekstrelerinin antikandidal aktivitesi belirlenmifltir. Su ekstresi için ortala-ma zon çap› olarak 21 mm, metanol ekstresi için 25 mm, 3 C.parapsilosis suflu için ortalama zon çap› olarak su ekstresinde 15 mm, metanol eks-tresinde 20 mm, 5 C.tropicalis suflu için ortala-ma zon çap› olarak su ekstresinde 17 mm, me-tanol ekstresinde 18 mm, 3 Geotricum candidum suflu için ortalama zon çap› olarak su ekstresin-de 9 mm, metanol ekstresinekstresin-de 9 mm zon çap› kaydedilmifltir. Kullan›lan referans sufllardan C.al-bicans ATCC 90028 suflu üzerinde su ekstresi 20 mm, metanol ekstresi ise 23 mm zon çap› olufl-turmufltur.
KAYNAKLAR
1- Duman R, Do¤an H.H, Atefl A. Morchella conica (Pers.) Boudier ve Suillus luteus (L.) S.F. Gray Makrofungusunun Antimikrobiyal Aktiviteleri. S.Ü.Fen Edebiyat Fakültesi Der-gisi 2003; 22:19-24.
3-D›grak M, Alma,M.H., Ilc›m A., fien S. Antibacterial and Antifungal Effects of Various Commerical Plants Extracts. Pharm Biol 1999;37:216-220.
4- Baytop T. Türkiye'de Bitkiler ‹le Tedavi. 2.Bask›, Nobel T›p Kitabevleri, ‹stanbul 1999 : 200.
5-Davis P.H. Flora of Turkey and The East Agean Island. p: 642 Edinburgh University Pres , Edinburgh, 1982. 6-Murray P.R., Baron E.J., Pfaller M.A., Tenover F.C., Yol-ke R.H. Manual of Clinical Microbiology Vol 6, ASM Was-hington DC, 1995.
7-Zgoda J.R., Porter J.R. A convinent microdilution method for screening natural products againts bacteria and fungi: Pharma Biol 2001;39:221-225.
8-H.Y. Sohn, K.H.Son, C-S Kwon, G-S Kwon, S.S. Kong. Antimicrobial and Cytotoxic Activity of 18 Prenylated Fla-vonoids Isolated From Medicinal Plants: Morus Alba L., Mo-rus Mongolica Schneider, Broussnetia Papyrifera (L) Vent, Sap-hora Flavescens Ait And EchinosopSap-hora Koreensis Nakai. Phytomedicine 2004;11: 666-672.
9-Barron D, Ibah›m R.K. Isoprenylated Flavonoids-A Survey. Phytochemistry 1996; 43, 921-982.
10-Toshio Fukai, K›yoshi Kaitou, Sumio Terada. Antimicro-bial Activity of 2-Arylbenzofurans From Morus Species Aga-ints Methicillin-Resistance Staphylococcus Aureus. Fitoterapia 2005; 76:708-711.
11-Fang S.H, Hou Y.C, Chao P.D. Pharmocokinetic and Pharmacodynamic Interactions of Morin and Cyclosporin. To-xical Appl Pharmacol 2005;15: 205;65-70.
12- Du J, He Z-D, J›ang R-W, Ye W-C, Xu H-X, But P P-H. Antiviral Flavonoids From Root Bark of Morus Alba L. Phytochemistry 2003; 62: 1235-1238.
13-Ma S.C, Du J, But P.P.H, Deng X.L, Zhang Y.W, Do-i V.E.C, Xu H.X, Lee S.H.S, Lee S.F. AntDo-ivDo-iral ChDo-inese Me-dicinal Herbs Againts Respiratory Syncytical Virus. J Ethnop-harm 2002; 79:205-211.
14-Park Uy, K›m Y.M, K›m S.H And Chang D.S. Investi-gation of Optimum Extracting Condition and Antimicrobial Activity of The Extract From Root Bark of Morus Alba. Fo-od Hyg Saf 1995; 10:139-145.
15-K.M Park, J.S You, H.Y Lee, N.I Baek and J.K Hwang. Kuwanon G. An Antibacterial Agent From The Root Bark Of Morus Alba Againts Oral Pathogens. J Ethnopharmacol 2003; 84: 2-3;181-185.
16-G.H Shahidi Bonjar, S. Agh›ghi And A.Karimi Nik. An-tibacterial And Antifungal Survey In Plants Used In Indige-nous Herbal-Medicine of South East Regious of Iran. J Bi-ol Sci 2004; 4:405-412.
