Vel. Bit Derg. (2001). 17.2: 97·102
SiR KOYUN SOROSONDE GOROLEN PURULENT ENSEFALiTis
Mustafa Ortatath 1 0 M.Kemal ~ift~j1 Mehmel Tuzeu2
Purul
e
nt
encep
halitis in a
s
h
eep
nock
Summary: In this article, the climc-pathologic and pathologic findings of purulent encephalitis observed in an Ak-karaman flock in a local farm were described. Grossly, the foci of abscess and necrosis up to 4-6 mm diameter were seen in medulla oblongata, pons and cerebral hemispheres, and histopathologically microabscesses and purulent meningoencephalitis were detected. II has been considered that these cases might be an outbreak of a listeriosis.
Key words: Sheep, listeriosis, encephalitis, pathology.
Ozet: Su makalede, bir aile i~letmesinde yeti~tirilen Akkaraman Irkl koyun sOrOsunde gOzlenen purulent ensefalitism khnik-patolojik ve patolojik bulgulan degerlendirilml~tir. Makroskobik olarak beyinde medulla oblongata ve pons ile he -misferlerin korteksinde 4-6 mm bOyOklOgOnde apse-nekroz odaklarr. mikroskobik olarak ise mikroapseler ve purulent meningoensefalitis tablosu gOzlenmi~tir. SOz konusu olgulann lisleriozis olabilec~i kanaahne vanlml~"r.
Anahtar kellmeler: Koyun. IisterioZIS. ensefalitis, patoloji.
Giri,
Purulent ensefalitisler baZI septisemik has-tallklarda, uzun sureli bakteremilerde ve piyojenik gram pozitif bakterilerin neden oldu{Ju aktil en-dokardilislerde sekunder bir lezyon olarak ,e· killenebilmektedir. Aynea. paslOrella, aktinobasillus, hemofilus gibi gram negatif bakterilere ba{J1l yoQun baktaramilerde de bayinda metastatik embolus vaya apseler gorOlebilir (Sullivan, 1985; Frank va ark, 1998). Hematojen kokenli lezyonlar beyinin her-hangi bir bOlgesinde yerle,ebileee{ji gibi, an c;:ok hi-polalamus ve serebral korteksle ,ekillenmektedir. Listeria monocytogenes ise lamamen larkh bir ~e kilde kaudeks serebrinin retikOler bOlgesine affini\e gastenr (Charlton ve Garcia, 19n; Sullivan, 1985: Summers ve ark. 1995).
Llsteriozis, tropik bolgeler haric;: dOnyanln her
yerinde koyun, 51glr ve k99ilerde oldukya yaygln gerOlen endemik bir problemdir. Hastallk etkeni Listeria monocytogene5'tir ve etken, insan dahil 37
memel; tOrOnde, ku~larda, ballklarda ve
ka-buklularda bulunmu~tur (Blood ve ark., 1983; Co-oper, 1989: Aytu{J, 1990). Aynl zamanda Onemli blr zoonoz olan Listeria spp.lerin patojen tOrlen,
son yillarda yevreye geni~ olyOde yaYllml~ 01-malan, pastarizasyona diren~ gostermeten ve buz-dolabl ISISlnda dahi Oreyebilmeleri nedeniyle, insan
Gcli, Tanh. : 08.09.2000. @:mona@scicuk.edu.lr
ve hayvan sa{Jh{J1 aC;:lslndan ciddi bir enfeksiyon kaynagl olarak ka"lmlza ylkmaktadlrlar (Blood ve ark., 1983; Eskiizmirliler, 1996; Arda, 1997).
Listeriozls patolojik olarak uy ayn formda
go-rulebilir ki bunlar: gebe uterusun enfeksiyonu ve abortus, milier visseral apseler ile karakterize sap-tisemi ve uc;:uncO olarak da ensefalitistir (Sullivan. 1985: Carlton va McGavin, 1995). Ruminantlarda enleksiyon genellikle genyterde seplisemik, eri~ kinlerde meningoensefalitik forrnda seyrederse de, bir haftahktan yukan kuzu ve buzagllarda da en -sefalitik form bildirilmi~tjr (Summers ve ark., 1995). Sporadik seyirli alan enselalitik formda ba~lIca klinik belirtiler mental ~~klntlk, depresyon, ba~1n bir yere dayandlnlmasl veya yana doQru bOkOlmesidir. Klinik belirtiler gOrOldOkten 2-5 gOn sonra hayvan yatar, bir daha kalkamaz ve genellikle 7-10 gun iyerisinde 610r (Blood ve ark .. 1983; Aytug, 1990).
Listeriozisle makroskobik lezyonlar genellikle dikkat c;:ekici degildir. Ancak, bazen medulla ob-10ngata'YI Men zarlann ye~ilimtlrak jelatinoz bir ooemden dolaYI kallnla~tlgl ve medulla ob-longata'nm kesit yOzunde, birkay mm c;:aplnda boz
renldi enme odaklannln bulundugu gorOlur.
Lezyon-lar beyin parankiminde ba~lar ve meningitis se-kunder olarak ,ekitienir. Tipik mikroskobik butgu isa beyin parankiminde ~ekillenen mikroapselerdir. Ap
-I Scl"uk UnivcrslIcsl Vetcnncr Fakllilesi. P:noloji Annbihlll Dah. KONYA. 2. Knikas Unlversncsi VClcriner Fakaltesi. Pmolojl Anabllim Dah. KARS.
ORTATATLI. <;:IFn:;:1. TUZCU
seier n6trolil 16kosil topJuluklan !,)eklinde olabilecegi gibi, mikrogliaJ reaksiyonun ortasmda da ~e
kiJlenebilir. Glial nodOlieri ve fokal apseleri yev-releyen parankimin 6demli oJu~u da dikkat Cekicidir. Aynca, irinli odaklara yakm beyaz maddede
vas-kulitis lie birlikte fibrin eksudasyonu vardlr.
Pe-rivaskOler hOcre inliltrasyonu ~iddetlidir. Bunlar len-fosit, histiyosit ve daha az olarak da nolrofil ile
eoz/noW 16kosiUeri iyerir (Charlton, 1977; Carllon
ve McGavin. 1995; Summers ve ark., 1995).
Arda (1997), Olkemizde listeriozis olgusunun
Ilk kez 6zcebe ve Doguer larafmdan 1945 yllmda
bildirildigini, bu tarihtan soma da degi~ik za-manlarda lisleriozis olguJarmln takdim edildigini kaydelmi~lir. Bununla birljkte, sozkonusu olgularda palolojik bulgulara yer verilmemi~tir. Zoonolik bir haslahk olan listeriozisin hem yaygmhglna dikkali ~ekebilmek amaclyla, hem de le~hisi a~lslndan
pa-lolojik bulgulann karaklerislik olmaSI nedeniyle bu olgulann lakdimi uygun bulunmu~lur.
Olgunun Tantml
<;ah~manln maleryalini,
5
.
0.
Veleriner Fa-kOltesi'na. aynl sOrOden birkay
gOn arayla, donme ve inkoordinasyon ~ikayetleri ile getirilen 5 koyun olu~turdu. Bunlann hapsinden kan vebeyin-omurilik SIVISI omekleri ahndl, 3 lanesinin de sis-temik nekropsileri va makroskobik muayeneleri ya-plldl. Bu hayvanlann beyinleri ilkin bOIOn olarak, ay-nca karaciger, akciger, kalp, bobrek ve dalak gibi iy
organlardan ise paryalar allnmak sureliyle % 10'Iuk
tamponlu lormalinde !espit edirdi. Daha sonra jlk
~ekll 1. llslerlozisli bir koyunun khnik gOrUnOmO. Ba~1n
yana dogru bukulmesi.
tespili lakiben hemisferler, bulbus oliaklorius'lardan
ba!,)lamak Ozere , 'ar cm kalmhglnda dilimler halinde arkaya dogru kesilerek muayene adildi. Serebellum. pons ve medulla oblongata ise anlerio-poslerior
yande kesilerek, kesil yOzleri muayene edildi ve lez
-yonlu b6lgelerden hislopatolojik muayene iyin par
-yalar allndl. Rutin laboraluvar i~lemlerini lakiben ha -wlanan paralin bloklan 5 mikron kallnhglnda kesilerek. bOlOn kesitler hemaloksilen-eozin jle bo-yandl ve 1~lk mikroskoblk incelemeleri yaplldl. Ay-nca, olgulann makroskobik ve mikroskobik resimleri yekildi.
Klinik olarak koyunlar durgun. yevrelerlne kar~1
ilgisiz ve bilkin gorilnOmdeydi. Allnan anamnezden hayvanlann i~tahslz oldugu ve hasla olan ko -yunlann sOrOden aynldlklan, ayakla durur1<en ba~ Ianni yernliklere dayadlklan, bazi koyunlann ag-zlndan salya akllgl, hastalanan koyunlann hem yern allrken ve hem de su iyer1<en zor1andlklart belirlendi. Yalan hayvanlann ba!,)lan01 yana dogru bOkOk lul -luklan, baynun dOzettilmesinden klsa bir sOre soma
lekrar eski pozisyonuna dondOgO gorOIdO ($ekil 1). Hasta hayvanlann ok;Olen vOCut IS11ar1n1n normal
Sl-OIrlar ic;erisinde oldugu belirlendi.
Serebro-spmal slvldan hawlanan ve Giemsa lie boyanan sOrme preparatlann 1~lk mikroskobik
in-celemesinde, kokobasil ~eklinde, mor renkli
mik-roorganizmalar ve mononOkleer hOcreler gOrilldu.
Nekropsisi yapllan 3 koyunun beyninde de, se
-rebellumun labam ile medulla oblongata ve ponsu
OrIen meninkslerin mat ve yer yer irinli bir
go-$ekll 2. Pons 'Ie medulla oblongata'",n keslt yCizunde 4-6 mm bOyUklugunde kanama 'Ie nekroz odaklan (oldar).
Sir koyun sfirii!>iinde gariil~n purul~nl".
Sekll 3 PonSlaki nekroz odaglnln mlkroskobik gO.
runumu Koagulasyon nekrozu alamndakl karyorekllk
nOlfoliller (n), HE )(150
•
•
'.
-.
•
"•
..
.
.
",
•
•
•
•
,
•
~.
•
"
,:
.
.
.
'
.:
•
•
",
•
•
~kli 5. Parrvasku!er ~Iuklakl monoouldeer hClcra. eo·
zlnolil ve ootrofillOkosit infiltrasyonlan lie $i~kin-vezikuler ~klrdekli endotel hClcrelari (ok). H.E.K260.
rOnumde olduQu, medulla oblongata ve ponsun kesll yOzOnde. 4-6 mm ~plarlnda kanamall ve irinli nekroz-apse adaklannm bulunduQu gorfildO (~kil
2). Beynln bazisinde san ye~H renkte irin kitlelerinin vanlOI dikkati ~ekti. Aynca, ikl koyunun beyninde he-misfer1er uzerinde asimetrik daQlllm gOsteren toP'" lam 6 adel, mercimek bOyOklOgOne kadar varan, san-OOz renkli, irinli eMma adaklan vardl.
.
'
.
.,
.
.,.
..
'
...
~
'8 ..". 1
£
II •:
t
~
f .~
~
:. .
••
~
•
.
'
..
.
• t
""
,.-
~
-~...
.,
.
I ..f
'"
•
•
"
..
...
.
.
"
••
.. '
c.
'
:a
~
8.
"-
.4'\
'
.. .
...
.
,
.
~...
:
7-1 •• ,
.
'"
.-.....
...·t'~·.
r•
•'flo
•i
, .
."
..
"!\.
,
,.
'
.
,...
.J . "
•
.:~.
;
I·~
...
.
"
,
."'1
it' .. ", ....
1\ ....
:,.r.
1
,
~
•
•
• .: ,
•••
...
• •
8
~.".
'"
"1_
".1:'
tII.~
.. " . ' I~
"'.".~""'
J
..
"
"t
'
,
•
• ;'
''
..
.
•
II' •••• : ; .,. •••
L
·
"
• .
~'
- . :
.'. ~ • • , - " ,;. .:-.. .. ".c." -., •l
. "
·
"
..
.
.
.
_
_
__
_ _
seki! 4. Mlkroapse oda91. onada nekfollk blr neron (oK)
ve elrallnda nOlrollll6koslller HE. )(425
sekil 6. Pons va medulla oblongaladaki lezyonlu b61. gelere yakln meninkslerde purulant mefllngltis
lab-losu.H.E. )(50.
Visseral organlardan bObrekleMn ham solgun renkli olduQu belirlendi. DiOer organlarda mak-roskobik olarak patok>jik bir bulguya rasUanmadl.
Makroskobik olarak medulla obk>ngata ve pons bOlgesinde apse-nekroz ~eklinde belir1enen lez-yonlann histopatolojik muayenesinde, ortada 001 miktarda karyorektik nOtrofll IOkoslller de eritrositler
ORTATATU. ( IPTel. TUZCU
ve fibrin iplik~iklerinin bulundugu geni~
ko-agulasyon nekrozlan (l?ekil 3) veya bazen kol-likuasyon nekrozu alanlan, bunlann ~evresinde ise mononOkleer hOe reier, giller hOereleri ve az say Ida natrofil ile eozino/il takositlerden olu~an kahn bir hOeresel ku~ak garDldO. Bazl nekrotik alanlann yevresinde geni~ erime alanlan ile birlikte pe-rmoronal ve perivaskOler adem (status spongiozis), nOrontarda da dejenerasyon ve bazen nekroz varch, Aynea, yer yer ortasmda nekrotik noronlarm da bulundugu ve az veya yok saYlda notroW la-kosiUerle glia hOerelerinden olu~an mikroapse odaklan dikkati yekti (l?ekil 4). Bu bOlgelere yakm damarlarda daha ~iddetli olmak Ozere perivaskOler
bo~luklarda mononOkleer hOere, eozinotil ve nOt-rofit IOkosit intiltrasyonu vardl. Aynea damar en-dotellerinin ~i~kin ve yekirdeklerinin vezikOler bir yaplda oldugu dikkati yekli (l?ekil 5).
Ozenikle lezyonlann bulundugu bOlgeJere yakm meninkslerde serofibrinOz eksudat ve ~iddeUi
hOere infiltrasyonu nedeniyle kalmla~ma gozJendi. HOere intiltrasyonu genellikle nOlrolil lokositler ile mononOkleer hOereler ve az olarak da eozinolil 16-kos.Uerden ibaretli. Vine meningeal kapillarlar yev-resinde de benzer infiltrasyonlar vardl (l?ekil 6).
Alman serebrospinal slvlda~ ve beyindeki lez-yonlu balgelerden, FakOltenin Mikrobiyoloji An a-bilim Oall'nda yapllan rutin ekiml8rde hiy bir mik-roorganizmamn Oretilemedigi bildirilmj~lir. Vine alman numunelerin +4 cC'de buzdolabmda sak-lanarak birer hafta arahklarla yapltan ekimlerinde de herhangi bir mikroorganizma Oretilememi~tir.
SOrOdeki diger hasta hayvanlara listeriozise ii-gili sagailim uygulanml~, bunun sonucunda klinik belirtilerin kayboldugu ve 6lUmierin durdugu tespit edilmi~tir.
Tartl,ma ve Sonu(:
Konya il merkezindeki bir aile i~letmesinde, sOrO problemi ~eklinde ortaya ylkan purulent en-selaliJis oJgulannln degerlendirildigi bu yah~mada,
hastallgln listeriozis olabilecegi dO~OnOlerek, diger purulent ensefalitislerle birlikte tartl~llmaya ya-h~.lm.~tlr. Purulent enselalitisler, listeriozis gibi baz, hastahklarda spesifik bir lezyon olarak ortaya y'-kabilirse de, pek yOk bakteriyel etkenin bakleriyel emboluslar ~eklinde hemalojen yolla beyine ula~ masl sonueu sekunder bir bulgu olarak da goz-lenebilmekledir (Charlton ve Garcia, 1977; Krueger
ve
ark., 1995; Hazlroglu. 1997). Aynea, yevre do-kulardaki enfeksiyonlann implantasyonu yoluyla da purulent ense/alitister geli~ebilir. Bakteriler periler sinkler yoluyla da beyine ula~abjJirler. Bunun en iyiOrneklennden birisi tistenozistir. Zira l. mo-nocytogenes'in kranial sinirlerle medulla ob-longataya ula~tlgl ifade edilmekledir (Charlton
ve
Garcia, 1977; Sullivan. 1985; Oller
ve
Blakemore.1989; Summers ve ark., 1995).
<;ah~mada beyinlerden ve iy organlardan yap-tlnlan bakteriyolojik ekimlerde herhangi bir mik-roorganizmaOin Oretilemedigi bildirilmi~tir. l. mo-nocytogenes'in izolasyonunun ise olduk~a gOy oldugu, Ozel besi yerian
ve
tekniklerin gerektigi. bil-hassa nekropsi materyalinden bu etkeni izole el-menin 6zel ~artlara bagll oldug:u kaydedilmektedir (Marco ve ark., 1988; Koneman ve ark., 1992; Arda, 1997). Sunlana birlikte hastahk bir koyunda spontan olarak gOrOlmeyip, bula~lel bir enfeksiyon~ekJinde sOrO iyerisindeki yOk saYlda hayvanda ben-zer bulgularla ortaya ~Ikml~tlr. Buradan hareket!e
yah~madaki olgulann, kolay izole edilebilen mik-roorganizmalann oJu~turdugu spontan ve slradan bIT bakteriyel enfeksLyon olayl olmad'gl, aksine lis-tenozis gibi spesilik ve kontamine yemle tOm so-rOye bula~an yaygm bir enfeksiyon olabilecegi
dO-~OnOlmO~tOr. Aynea, hayvanlarda ba~ka bir sistemik-septisemik tablo veya septik-bakteriyel em-bolus gibi bir durumun da belirlenemem.~ olmasl. pastOrella, hemofilus veya diger gram negatif et-kenlere bagll seplisemik haslallklarda da ~e killenebildigi bildirilen (Hazlroglu, 1997) bir purulent enselalilis olma ihJimalini ortadan kaldlrmaktadlf. Bunlann dl~mda beyine ula~an direkt bir invazyon (travma) veya kom~u dokularda herhangi bir pu-rulent yang. da gOzlenmemi~tir.
Lisleriozis olgulannda beyinde makroskobik lezyonlar pek g6rDimemekie birlikte bazl olaylama medulla oblongata ve ponsun kesit yOzOnde boz renkli erime veya irin odaklan ile bu bOlgelen Orten meninkslerde ye~iljmtrak jelatinOz bir odemden do-laYI kahnla~malar bulunabildig:i ilade edilmektedlr (Sullivan, 1985; Carlton ve McGavin, 1995; Sum -mers
ve
ark., 1995). <;all~mada ineelenen her Oy beyinde de makroskobik olarak azellikle medulla oblongatave
ponsta ye~itli bOyOkl0kte, irinli-erimeve
nekroz odaklann," bulunmasl, meninkslerin de mat ve ifinli olmasl Oneelikle lisleriozisi akla ge-tirmektedir. Tam bu nedenlerden dolayl sOz konusu olgulann listeriozis olabilecegi ihtimali Ozerindedu-rulmu~, incelemeler ve tedavi bu yonde
de-rjnle~ti rilmi~li r.
Listerioziste klinik olarak koyunlann ~evrelerine
kar~1 ilgisiz
ve
bilk;n g6rOndOkleri, ayakladu-rurlarken ba~la(lm yemliklere dayadlklan, yem ahr-ken ve su iyerken zorlandlklan, yOrilmenin salJanhh oldugu, hayvanlann dairesel hareketler yapt.klan ve
Kir koyun iiiriisiinde garolen purul('nl. ..
aynca yatan hayvanlann ba~lannl yana dogru bukuk tuttuklan bildirilmektedir (Blood ve ark.,
1983; AytuQ. 1990). C;ah~mada da hayvanlarln canh muayenesi sirasinda g6zlenen benzer but-gular, haslahQIn bu y6nde yorumlanmaslnda elkili
olmu~tur.
llstenozisin en 6nemli klinik-palolojik bul· gusunun, serebrospinal slVIda mononOkleer hOc·
relenn artml~ olmasl ve etkenlerin g6rOimesi 01-duQunu belirten kaynaklarta (Blood ve ark .• 1983;
Koneman ve ark., 1992), yah~madaki bulgular ben·
zertik g6stermi~tir. Etkenlerin kesin izolasyon ve identifikasyonu yapllamaml~ olmakla birlikle, Gi·
emsa boyasl ile haZiftanan sOrme preparatlarda gOrOien elkenlerin, lileralOrde bildirilenlerle benzer
olduQu dikkali ~ekmi~tir. SOZ konusu klinik ve kli·
nik·patolojik bulgular 1~1§lnda listeriozis ybnOnden
bir tedaviye ba~lamanln uygun olaeagl dO·
~OnulmO~lQr. Aynca. Olen ilk hayvanm nek· ropsisinde beyinde belirlenen makroskobik but· gular da bu ~Opheyi kuvvellendirmi~ ve !edavinin
yOnOnO belirlemede yardlmcl olmu~tur.
Bu olayda mikroskobik incelemelerde gorOlen
geni~ koagulasyon nekrozlan. bol miklarda kar· yoreklik nOlrolil IOkosiUerden ibaret mikroapse odaklan ve bu apse odaklanna yakm damarlarda daha ~iddetli olmak Ozere perivaskOler alanlarda mononOkleer hOcreler ile birlikte, nOtrolil ve daha az saylda eozinolil 16kosillerin gOrUlrnesi, bu has-lahgm hislopalolojik bulgulanm laril eden bir yok
ara~tmcmln (Chartlon ve Garcia, 1977; Sullivan,
1985; Carllon ve McGavin, 1995; Summers ve ark., 1995) bulgulanna uymaktadlr ve bunlar lis· lenoZIS i~ln karakteristrk bulgular olarak de-!:j'erlendirilmektedlr.
Ara~lIncllar (Charlton ve Garcia, 1977; Carllon ve McGavin. 1995) nalrolil 16kosillerin, listeriozisin karakterislik 6zelli!:j'i olmasma ra!:i'rnen yanglsal lez-yanlann tOmOnde bulunmadl!:i'ml, baZI olaylarda makrolajlann
On
plana ~Iktlglm bildirmi~lerdir. Sum-mers ve ark. da (1995) yanglnln lipik oIarak sup-puratit ve nonsuppuratif lezyonlann bir kan~lml ~kIInde olduQunu, reakti' aslrosillerle mikroglial
hOcrelerin. yanglsal hOcrelerle birlikte n6ropil
iye-risine da§lkhgml ve aynca nOronlarda lek 10k nek·
rozlar yanillda nblrolil kOmeleriyle karakterize n6·
ronofaji bulundugunu kaydelmi~lardir. Tum bunlann
yanlslra yaygm erime alanlannm gOrUldOgO va bu
bOlgeleri giller hOcrelerinin doldurdugu ilade edil·
mi~lir (Sullivan, 1985; Carlton ve McGavin, 1995;
Summers ve ark 1995). C;all~mada da benzer ~e
kilde baZI b61geJerde, merkezlerinde nekrotik alan· Ian da iyerebilen geni~ erime alanlannm bulunduQu,
aynca Vine bu bOIgelerde bol miktarda gifter hOcreleri
ile glia hOcrelerinin yer aldl~1 ve yevrelerinde de pe-rinOronal ve perivaskuler Octem (stalus sponglozis) olduQu dikkali Itekmi~tir. Krueger ve ark. (1995). glial odaklarla mikroapselerin her zaman nel olarak aYln edilemedigini. bu odaklann genellikle nOlrolil in
-Iiltrasyonuna maruz kaldlglOi ve zamanla da or·
talannlO eriyerek nOlrofillerin gOzden kayboldugunu, bu nedenle bu tUr lezyonlann da mikroapse olarak isimlefldirildiOini betirtmi~lerdir. Buna uygun olarak yall~madaki olgularda beyinlerde gOzlenen erime odaklannln da benzer bir mekanizmayla oI~tugu ve
mikroapse olarak nitelendirilebilece{jii kaOlslna va·
nlml~llf. Ole yandan bazl erirne alanlannda kar·
yorektik nblrolil 10kositler ve fibrin eksudasyonu bu·
lundugu dikkali Itekmj~lir. Bu durum da mikroapse odaklannln olu~masl a~malannl doQrulamaktadlr.
Sullivan (1985) ise lisleriozisle, suppuralif odakJara
ba~1I olarak fibrin eksudasyonu ile binlkte akut vasku· litis gOrOldugunO ve bu vaskuliltSln, pnmer
pa-rankimal lezyonlann Wirchov·Aobin bo~luklanndan drenajl sonucunda sekunder olarak ~kil\endi~inl bil· dinni~lerdir .
Meningitisin. apselerin belirlendi~i bOlgelenn uzenni Orten meninkslerde ~ekillenmesl, IIsleriozisle beyin zarlannlO yanglslOln sekunder olarak apse odaklanndaki inflamasyonun bu bOlgelere sirayel etmesiyle olu~lu~unu itade eden lileraturlerle
(Sul-livan, 1985; Carllon ve McGavin. 1995) paralellik gOstermektedir. Mikroskobik muayenede ise me· ninkslerde ~iddelli nolrolil 10kosiUerie mononOkleer hOcre ve az olarak da eozinofillOkosit nedeniyle
ka-IInla~ma ve vine meningeal kapillarlar Itevresinde de benzer inliltrasyonlar gOrOlmesi lanlYI kuv-vetlendinni~tir.
SOn~ oiarak, elken izole edilememesine raO·
men yukartda belinilen klinik. klinik-palolojik ve be·
yindeki karaklerislik histopalolojik bulgular goz onune allOarak, soz konusu olgulann lisleriozis ola· biJecegi du~OnurmO~tOr. Klinik bulgular ybnunden kuduz ba~la olmak Ozere diger sinir sistemi has·
lahklartyla kafl~lInlabilen ve etken izole elmenin de
oldukya gOy otdugu lisleriozisin le~hisinde
be-yindeki yerle~Jm yer1eri ile birlikte makroskobik ve
mikroskobik palolojik bulgulann elnemi bir kez daha ortaya Ylkmaktadlr. Pek yok hayvan lurOnde
go-rOlebilen ve zoonolik ozelliOiyle de ayn bir onem ka·
zanan bu hastahgln yayglOlIQtna dikkali yekerek,
mevcul olgulann yaymlanmaslOlO uygun olaeaOI ka· naaline vanlm.~tlr.
Kaynaklar
Arda, M.(1997). Usteria ve Listena InlekslYonlan. Ahndr:
"Ozel Mikrobiyok)ji" Ed: M.Arda. 4. 8askl. s:147-155.
ORTATATLI. <;IFT\=I. TUZCU
Aytug, C.N. (1990). Enfeksryon Hastahklan. "K~
has-tahklan va ye~iric:iliQi". CN Ayrug, TrmVeI.Hay.Hiz,Yay.
No:2, Teknografik Matbaasl, Istanbul.
Blood, D.C., Radostits, O.M., Henderson, J.A. (1983).
·Veterinary Medicine". 6th ed .. Baililere Tindall. london.
Carlton. W.w., McGavin. M.D. (1995). "Thomson's Spe·
cial Veterinary Pathology". 2nd ed .. Mosby Year Book.
Inc .• St.louis.
Charllon. K.M. (1977). Spontaneous listeric encephalitis in sheep. Vet. Pathol., 14,429·434.
Charllon. K.M., Garcia, M.M. (1977). Spontaneous lis· leric encephalitis and neurilis In sheep. Vet.Pathol.,14,
297·313.
Cooper, G.l. (1989). An encephalitic form of listeriosis in broiler chickens. Avian Diseases, 33, 182·185.
Esklizmirliler, S.N. (1996). Izmir lXIigesi mastitisli inek sOtierinden listeria spp izolasyonu. Bornova Vel.Kont. ve
Ara~1. Ensl.Oerg .. 21,35, 45·53.
Frank, N., Couetil, l.l., Clarke, K.A. (1998). listeria mo·
nocytogenes and Escherichia coli septicemia and me·
ningoencephalitis in a 7 day old llama. Can.Vet.J., 39,
100-102.
Hazlroglu, R.(1997). Sinir Sistemi. Ahndl: "Veteriner Pa·
tolo;i" Ed: UH Milli ve R Hazlfogtu, s: 233·328, Tamer Matbaaclhk, Ankara.
Koneman, E.W., Allen, S.D., Janda, W.M., Schreck· enberger, P.C .. Winn, W.C. (1992). 'Color Atlas and Text·
book 01 Diagnostic Microbiology". 4th ed., J.B. lippincott Company, Philadelphia.
Krueger, N., low, C., Donachie, W. (1995). PhenotYPIc charaClerization of the cells 01 the inflammatory response in ovine encephalitic listeriosis. J.Comp.Path., 113, 263·
275.
Marco, A., Ramos, A.J., Dominguez, l.. Domingo. M.,
Gonzales, L (1988). Immunocytochemical detection of listeria monocytogenes in tissue with the peroxidase·
antiperoxidase technique. Vel.Pathol .. 25, 385-387.
Otter, A .. Blakemore. W.F. (1989). Observations on the
presence of Lmonocylogenes in axons. Acta Mic· robilogica Hungarica. 36,125·131.
Sullivan, N.D. (1985). The Nervous System. In ·Pat· hology of Domestic Animals", Ed. KVF Jubb, PC Ken· nedy and N Palmer. 3rd ed. pp 202·339. AcademIC
Press,
Inc.
San Diego.Summers, B.A., Cummings. J.F .• lahunta, A. (1995). "Ve· terinary Neuropathology". Mosby·Year Book Inc ..
