Kısraklarda gebelik ovulasyon fiksasyon arası dönemde plazma oksidan/antioksidan seviyeleri

Vet.mi.Der g,(2(MI6). 22.J·4:63·67

KısRAKLARDA

GEBELlGiN OVULASYON FiKSASYON ARASI DÖNEMDE

PLAZMA OKsiDAN/ANTioKSiDAN SEViYELERi

Nurettin Aydilek1@ M.Osman Atlı2 HayrettinÇetin3 Hüdai [pek!

Pla

s

m

a

(Jx

idant/Antlox

ldant

St

at us i

n P

er iod

from

t

he H

a}

'

of

Onı lation

u

ntll

E

mbr 'ional

Fixa

li

on

Da

y o

f P

regnancy

in

Mare

s

Özet : Buçalışmada,kısraklardagebeliğinfiksasyona kadar olan dönemindeplazma 1713 östradiolve progesteron her

-mon ptcüllen,cksidarvannoksldan seviyeleri ve bunlararasındakiiliş kil e ri nbelirlenmesiamaçlandi. Bunun için 12 adet safkankı s raktan ovulasyon günü (O. gün),gebeliğin 5.,10. ve 16. günlerindekan numuneler;alınd ı. Plazma 1713 ö st-radiol. progesteron konsantrasyonları ile eksidan (malondialdehil; IJpil peroksidasyon indeksi) ve anlioksidan(E vi· lamini, n-kereten. glulatyon, kalalaz, glutalyon peroksida z) değerleri öıçaıoü. 1713 ösl radio! seviyesi cvurasycnoan sonraki gOnlerde düşerk en (p<O.OS), progesteron seviyesinin giderek yOkseld i ği (p<O.OS) görüldü. Plazma ma-l()(ldialdehit seviyesindeki artış 5.ve 16.günlerde önemlibulundu (p<O.OS).E vitaminiharicindeki di{ı erannoksidan parametrelerinise genellikletedricen artarak 16.günde ovulasyon

çcn

öne

kıyasla önemli derecede yOksek (p<O.OS)

oldu{ıu gözlendi. Ayrıca. plazma rnalcndtaldehit ve 1713 ôslradiol konsanlrasyonları arasında önemli bir negahl ko-relasyon (r::·O.50) olduğugörüld O. Sonuçolarak, kısraklardagebeliğin fiksasyona kadar olan dönemindeplazma ma-londialdehilseviyesi nde genel bir artış görülOr1<en,buna karşı13-karolen ve gluıaıyon konsantrasyonlan ile glutalyon oercksıoa zvekatalaz aktivile lerininarttığ ıgözlend i.

Anahtar Keumeter:Antioksidan , Oksiclan. Erken gebelik,Kı srak

Summ ary: This sludy was conducıed to lovesuçet e plasma esuecıcı 1713 and prccester co orcmes. oxidanV anncxldantstatus andtherelalionshipamongthese peremerersduring Ihe period fromIhe day olovulabonuntilemb·

rional hxaliondayin mares.Blood serrcles.were ccnected onthe dayol

c

vurencn

(d::O) andon days S,10, and 16ol pregnancy in 12 purebred mares.Plasma was analyzed teroxıda n t(rneıonoteıo envoe. indexollipid peroxidal ion) and antioxidants (Vitamin E,n-caroteoe . glutathi()(le , catalase, glutathione peroxidase) veıuee. Estradiöl 1713 ıeve! eec

-reasedafter ovutation while,progesteronteve! gradually inereased(p<O.OS).Plasma malond ialdehydelevel onoeys5 and 16ol pregnaneysignificantlywerehigherthan d O(p<O.OS).Plasma enticxidant perernetersexcept tervitamin E

grad ua ııyineteased and this inerease on 161hday was signilicantly higher than on day ofcvuıe uonday.Moreover,a negative corretatlon was observed(r::-O. 50) between the plasma eslradio! 1713 and malondialdehyde concentratic ns. In ccnctceton. plasma matondtaldebyde level generaıry increased , hcwever the ccncentraucns ol ü-cerctene. gru-talhione and activities of glulathione percxıcase andcetaıese parenenyineteased during the period from theday of ovulahon untilembnonal uxatıcnday in mares.

Key Word s:Anuoxıdent,Oxidant,Early pregnanc y,Mare

Giri ş

Kısraklarda östrüste tohumlanma ile başlayan

dahasonra ovutasyc n, fertilizasyon. embriyonal ke· seninovidukll an uterus içinetaşınması , embriyonal

kesenin uterus içinde migrasyonu ve flksesycna

kadar geçenilk 16 gün, çeoeukıe maternal kabulü de içine alan bir dönemdir. Embriyonik kayıpların

bir kısmının (%30) bu dönemde görülmesi

ne-deniylegebeliQinen kritiksafhasıdı r (Balı. 1993).

Serbest radikaller bir veya daha fazla eş­ lenmemiş elektrcn içeren moleküllerdir.Süperok sft. hidrcksil. peroksitvetudroperoks tlanyonla rı vucutta

üretilen başlıca racıkaüer. olup, kararsız y

a-pılarından dolayı oldukça reaktif molekullerdir.Bun

-GeliıTarihi:16.11,LCIOL'ı 18':naydilckfS'harran.cdu.rr

L.Harran Umvcrvitcs!

v

erermer

Fakültesi.FiI.yol(ljiAnabilimDalı.ŞANLI UR FA l.SeI.,-ul Unıwrsuesiver ermerPakülıesl. DoğumveJjnckoloji AnabilimDalı . KONYA

A YDlLEK,Anı.ÇETIN, IPEK

larcanlılardaki ncrmal uzyotojiksüreçlerde bol mik-tarda üretlür ter. DiOer taraflan bu radikallertn oluş­ turaca~ı hasarı önlemek için vücutta çe ş it l i en -tiokstdan savunma mekanizmaları gelişti rilmiştir.

Antioksidahf savunma mekanizmaları; A, E, C vi-ıaminleri,ü-karotenveindirgenmiş glutatyon (GSH) gibi bazı kimyasal maddeler ile süperoksit an-yonunu _H202'ye dönüştüren süpercksit dismutaz, organik ceroksıuert detoksiliye eden glutatyon pe-rokstdaz(GSH-Px) veH_{20 2}'Yisuya indirgeyen ka-lalaz (CAT) gibi enzimlerden oluşur (Halliwell ve Gulleridge. 1996). Normalde serbest radikaller ve antieksidan savunma sistemleri arasında bir denge vardır. Bu dengenin cksıoanrar lehine kayması so-nucu oksloattt stres gelişir. Oksloattt stres hüc-relerin liplt. protein, DNA. karbonnlorat ve enzim gibi önemli bileşenlerinde hasara neden olur. Özel-likle flpftlerin oksidasyonu kendi kendini devam el-ttrenzincirleme bir reaksiyon olup geridönüşümsüz membranhasarı, hücreölümleri ve mutasyonlar so-nucu kanser, diyabet. atheroskleroz ve pre -eklempsla gibi birçok nasıanşa neden olabilir (Akkuş. 1995).

Serbest radikaller diOer organ ve sistemlerde

olduğu gibi reprodüktif sistemdeki birçok lizyolojik ve patolojik süreçte de rol alırlar. Bu radikaller özellikle luteat lonksiyonlar. ovarial ste -rOidogenez is, ovulasyon. tuteolizis. Iertilizasyon. oosit maturasyonu. embriyo gelişimi. gebeliOin sonraki aşamaları ve doğumda önemli roloynar (Agarwal ve ark., 2005). Örneğin, prenatal

oö

-nemde embriyo için toksik ve terotojenik olan bu radikallerin embriyo fragmentasyonu, ONA tah -ribatı ve apcptozise neden olarak gebelik oranını azalttığı bildirilmektedir (Sharma ve Agarwal, 2004). Kısaca, serbest radikaller genital kanalda başarılı remnzaevon ve implantasyonu etkileyen önemli faktörlerden biridir. DiOertaraftan insan ve bazı hayvan türlerinde östrojen ve progesteronun bazı eksic an ve antioksidan paramet releri

et-ki led iği, bunun sonucu olarak da seksuel slkfus ve gebelik gibi lizyolojik süreçlerdeki hormonal oe

-ğişimlerden dolayı antioksidan sistemde de

-ğişimlerin görülebileceOIbildirilmektedir(Serviddio ve ark.,2002; Lapointeve Bilodeau.2003),

Kısraklarda gebeliOin liksasyona kadar ki sat -hasında plazma horm on profiliortaya konulmasına rağmen. ay nı dönemdeki plazma oksidarv antieksidan sistemmin durumu ve bu sistemin bor -mentarla arasındaki etkileşim bilinmemektedir, Bu nedenle kıs raklarda gebeliQin kritik bir safhası

otan ilk16 günde plazmadaki 171'3 östradiolve p ro-gesteron hormon konsantrasyonları, oksidan!

64

anticksldan dengesi ve bu parametreler ara

-sındaki etkileşimin araştırılması heoeüendi. Bu amaçla. eksidan olarak tipil peroksidasy onunun bir göstergesi olan malond ialdeh it (MDA) kon-santrasyonu. antieksidan olarak ise GSH-Px ve CAT enzim aktivite leri ile GSH,1'3-karotenve E vi· taminikonsantrasyonları ölçüldü.

Materyal ve Metot

Çalışmamateryali otarak klinik muayenelerde herhangi bir fonksiyonel ve enfeksiyöı mfertüite sorunu olmayan 5·15 yaşlı 12 adet safkan kısrak

kullanıldı. Östrüs tespiti. ultrasonografik mu-eyenede (6·8 MHz Transrektal prob. Pie medikal 100 LG) ovaryumlar üzerinde 2=30 mm failikül ve endcmetrlal ödemleşmenin tespiti, spekutum mu-ayenesinde vagina mukozasının pembe, ödemil

olmas ı ve serviks önünde ipliksi birsıvı görülmesi,

ayrıca aygır muayenesine pozit if reaksiyon kr i-terleri kullanılarak yapıldı, Östrü ste olduğu tespit edilen kısraklar fertilite kayıtları bilinen aygırlarla sadece bir ceta çiftleştirildi. Çiftleştirmeyi takiben ovulasyonu uyarmak için hCG (Pregnyl, 3000 LU. i.m.)uyg ula ndı. Ovulasyon, 24 saat araileyapılan muayeneler ile tespit edildi ve ovutasyon günü O. gün olarak (d::O) kabul edildi. Çalışma plan ına uygun olarak ovulasyon gününde (O. gün). em b-nyc oviduktta iken (5, gün), ıneruslçenstnda anti-lutectizis oluşturmak için migrasyon yaptlOt

c

ö-netnde (10. gün) ve muhtemeltiksasyon gününde (16. gün) olmak üzere 4 dela kan numunesialındı. Kısrakların gebeliği 12, günde Iransrektal olarak uttrasonografi ile belirlend i ve gebeliQin devamı 22,gündeaynı yöntemle doQrulandL

Alınan kanların bir kısmı santrilüj edilerek

plazmaları çı ka rı l dı ve analiz gününe kadar ·80 'C'de muhafaza edildi. Geri kalan kan nu -munelerinde ise immunassay analizörde (Roche. Elecsys 1010) ticari kıtter (Elecsys reagent kil)

kullanılarak 1713 östradio l ve progesteron se· viyetert ölçüldü. Plazmadaki lipil peroksidasyon seviyesi, Matkovics ve ark. (1988) tarafından m o-difiye edilen Placer ve ark, (1966)metodu ile tes-pit edildi. Oksidatif stresin bir göstergesi olan lipit peroksidasyon değerten. rnalondialdebit (MDA) olarak ifade edildi. GSH-Px aktivitesi, Lawrence ve Burk (1976)'un bildirdiği metoda, CAT ak-!ivivesi ise'Goth (1991)'un bildirdiği metoda göre spektrofctometrik (Janway 6100) olarak ölçüldü. GSH analizi, Sedlak ve Lindsay (1968)'ln me-lodununa göreyapıldı . E vitamini konsantrasyonu, Desal (1984)'nin bildirdiOimetotla, Bvkaroten k

on-Kısraklarda GcbcliğinOvulasyondan Fiksasyona...

santrasyonu ise Suzuki ve Katoh (1990) ta-rafından bildirilen metoda göre ölçüldü. Protein analizlerinde Lowry ve ark. (1951)'ın metodu ku l-lanı ld ı.

Istatistiksel analizler SPSS (10.0) programı ile yapıldı. Zamana bağlı değişimler, tekrarlı öl-çümlerde tek faktörlü varyans analizi ve LSD (en küçük fark) çoklu karşılaştırma testi ile belirlendi. Parametreler arasındaki ilişkiler ise Pearson ko-relasyon analizi ile tespit edildi.

Bulgular

Kısrakların tamamının12. ve 22. gündeyapı lan ultrasonografik muayenelerde gebe oldukları gö -rüldü. Kısraklarda ovulasyon (O.) günü ve bunu takip eden 5., 10.ve 16. günlerde plazma 17B öst-radiol ve progesteron konsantrasyonları ile plaz-madaki oksidan (MDA) ve antioksidan (GSH, B-karoten, E vitamini konsantrasyonları ve GSH-Px, CAT enzim aktiviteleri) parametrelerine ait or-talamalar Tablo 1'de, bu parametreler arasındaki korelasyonkatsayıları ise Tablo 2'deverilmiştir.

Tablo 1.Kısraklarda gebeliğin fiksasyona kadarki döneminde plazma 1713 östradiol, progesteron hormonlarıile oksidan! antioksidan seviyeleri (ortalama±standart sapma)

O. Gün 5.Gün 10.Gün 16.Gün

1713 Östradiol (pg/ml) 56.9±15.7a 42.46±7.64 be 48.95±11.77ae 43.99±12.56b Progesteron (ng/ml) 0.04±O.0081 a 6.08±1.59b 6.08±1.59b 9.62±2.49c

MDA(pmoı/l.) 0.72±O.12a 0.90±O.09b 0.83±O.09ab 0.86±0.1b

GSH Ü1mol/l) 0.017±O.007a 0.019±O.007ab 0.019±O.006ab 0.020±0.007b 13-Karoten(umol/t] 1.02±O.22a 1.44±O.68ab 1.52±O.58b 1.6±O.46 b E Vitamini(~ımol/l) 7.44±2.35 7.15±2.39 6.95±2.33 6.98±1.87 GSH-Px (lU/gr protein) 9.7±2.09a 10.61±2.04 a 10.94±2.06a 11.1±2.81 b Katalaz (kUIL) 24.09 ±3.80a 27.91±4.99ab 29.56±5.57ab 30.55±5.56b MDA:Malondialdehit, GSH: Glutatyon, GSH-Px: Glutatyon peroksidaz

a.b;Aynı satırda farklıharfle gösterilen ortalamalar birbirindenfarklıdır(p<0.05)

Tablo 2.Kısraklarda gebeliğin fiksasyona kadarki döneminde plazma 1713 östradiol,progesteron hormonlarıile oksidan! antioksidan parametreleriarasındakikorelasyonkatsayıları

Değişkenler 1713

Östradiol Progesteron MDA GSH 13-Karoten EVitamini GSH-Px Katalaz 1713 Östradiol 1,0 Progesteron -,232 1,00 MDA -,506·· ,3 15 1,00 GSH -,428· ,267 ,239 1,00 B-Karoten -,246 ,484·· ,427· ,163 1,00 EVitamini ,120 ,050 ,039 -,069 ,043 1,00 GSH-Px -,213 ,388· ,184 ',857*· ,233 ,043 1,00 Katalaz ,.193 ,451· -,135 ,024 -,099 ,009 ,124 1,00

MDA:Malondialdehit, 53SH:Glutatyon, GSH-Px: Glutatyon peroksidaz .:p<0.05 ••: p-eü.O'l

AYDlLEK.ATLı.ÇETIN. IPEK

Tartışma ve Sonuç

Kısraklarda gebeliQin liksa syona kada r oıan

döneminde hormon profili incelendiOinde (Tablo 1),

17B östradıot seviy esinin ovulasyondan sonraki

gOnlerde (10 . gOn hariç) önemliderecededOşCıkm·

duOu gorOldO. Progesteron Seviyesi ise 5. gOnde

yükseldikten (p<o.OS) sonra 10 . gOne kadar sabit

kajmıştrr. Nonnal Ostrus siklusunda tekrar dOşmesi

beklenen progesteron seviyesinin 16. gOnde de

yükselmeye devam ettiQigOrOlmOştOr(p<O.05).

çalışmamızda lipit peroksi dasyon seviyes inin (MDA)dalgalı birseyir takip eltiOIgOrOld ü. Özellilde

5. gündek i One mli yükselişten (p< 0.05) sonra 10.

günde düşme eQilimlne giren MDA seviyesi 16. günde tekrar yOkselmiştir (p<0.05). MDA se

-viyesindeki bu dalgalanmaların bir kaç sebe bi

ola-bilir. Özellikle E vitamini gibi fenol hldroksil

nal-kasına sahip östroj en hormonu, peroksit

radikallerine bir H+ iyonu vererek gOçlü bir an

-ticksidan etkinlik çöstermtş olabili r (Sugioka ve

ark., 1987). Dioer taraftan gebelik sırasında lipit

metabolizmas ı da hormo nal d~işimlere karşı o

l-dukça hassastır.Özellikle oksk1asyona oldukça

du-yar11 düşük yoounluklu lipoprotein seviyes indeki

harmanal d~işimlere ba{ılıdalgalanmal ar daMDA

seviyesindeki d~işimin bir nedeni olabili r (Wınkler

ve ark., 2000). Subbia hve ark. (1993), equilin gibi

kısrak Ostrojenlerinin insanlardaki kolesterol ve yaO

asitleri nin Oksida syon unu gOçlü bir şekilde inhibe

eUiOinl bildinnektedir. DiQer taraftan Yagl ve K o-mura(1986),Ostrojenlerin rat karacıoerindeIIpit pe.

roksldasyonu inhibe elti Oini tespit etmişlerdir. Bu

çalışmada, kısraklardaplazma 17BOstradio lve lipit peroksidasyon seviyesi aras ında Onemli bir negatif korelasyonun (r: -0,506 ,p<0.05) bulunması da

yu-karıdaki sonuçlarıdesteklernitelikted ir(Tablo 2).

Glutatyon peroksidaz, organik

hldrc-peroksltlert. CAT ise H₂

0

_2'I zararsız bileşiklere

in-dirgeye rek hücreleri oksidatif hasara karşı koruyan

anlioksldan enzimlerdir (Akkuş. 1995). Ça

-lışmamızda kısraklardaki GSH seviyes i iJe GSH-Px

ve CAT aktivit ele rinin OYUlasyondan itibaren ted·

ricen amlOI ve 16. gündeld artışın ilk gOne kıyasla

Onemıı (p<O.DS) old uliugörülmüştur(Tablo 1).N or-mal şartlarda MDA seviyesinin artmasryla bir1ikte

GSH·Px gibi antioksk1an enzim aktivitelerinin

azal-ması beklenir. Anlioksk:Jan enzim aktivite lerindeki

böyle azalmalar,serbes t radikallereduyarfıolan bu

enzimlerin inaktiv asyonu o.larak deoer1end irillr

(Godin ve ark., 1988).,Buçal ışmada isebekleneni n

aksine, Onemli bir korelasyon olmamakla bir1ikte

MDA seviyesine para lel olarak GSH seviyesi ve

GSH·P x aktivitesinin artl lOIgözlenmiştir. Bu durum

lipit peroksidasyonu artışına karşı GSH-Px enzim

aktivitesininkompensatuar antioksk1atifcevabı cıa­

rak deQer1endirileb ilir (Godin ve ark., 1988).Ayrıca

bu sonuçlar Ohwada ve ark.(1996)'ln progesteron

uygulamalarının rat endometriumunda GSH-Px ak-tivitesinl artınrken,Ostradiolün ise tersine azalttlQım bildiren sonuçlarıyla benzerlik gOstermektedlr. Kıs·

rakplazmasında progesteron ile GSH·Px (r=O.388)

ve CAT (r_O,451) aktiviteleri arasındaki ko

-relasyonunvarllOIda bununla izah edilebilir (Tablo

2).

Gluıatyon , bol miktarda liyolihtiva edendüşük

moleküler aOırhkh bir tripeptittir. GSH, dokularda

açlQaçıkan hidroperoksitler, H₂

0

_{2 ve b}irçok toksik

maddenın detoksifikasyonunda gOrev alır. Ayrıca

GSH· Pxenziminin ketaktörü olarak gOrevyapar ve akside olarak tüketilir (Halliwell ve Guttendçe.

1996). Kısra k plazmasındaki GSH

kon-santrasyonunun ted ricl artışı, yine artan lipit pe

-roksiclasyona karşı dengeleytcl bir tepki olarak d

ü-şOnülebilir. Aynca , en Onemli GSH kaynaOI olan

karacıOerdetıormanal deQişimlersonucu GSH sen-tezinin artınnasıda söz konusudur.Rviz-Larreave

ark. (1993), Ostradiolün rat hepatositlerinde GSH

konsantrasyonunu azalttlOrm bildirmişlerdir. Kıs­

rakıarda yapılan bu çalışmada da 17BOstradiol ve

GSH seviyesi arasındaOnemli bir negatif iliş ki (r__ 0.428. p<0.05 )yukarıdaki sonucu desteklemektedir

(Tablo 2).

A vitamini prekürsOrO olan B-karoten, düşOk

oksijen basınçlarında güçlü bir antiaksiclan etkinlik

gOsterir. Serbestıadikallerlereaksiyonagirerekok

-sideolan B-karoten,Evitam initarafı ndantekrar

re-dük1e edilir (Sies ve ark., 1992). Kısraklarda ya· pılan bu çalışmada, ovulasyonda n ilibaren plazma

ü-karcten seviyesi giderek artmış ve 10·16. gün·

lerdekı artışlarOnemlibulunmuştur(p<O.05).Ayrıca

plazma B·karate n seviyesindeki bu artışın pro

-gesteran seviye sindeki artışla korelasyon gOs·

lerdiOI saptanmıştır (r-a.484, p<0.01). Benzer şe­

kilde HamOOıuve ark.(2002)'10 ineklerdeyaptıklan

çalışmada ösırcs. metaOstrOs ve diOstrOs boyunca

plazma progesteron ve B-karaten seviyesinin

bir-birine parajel olarak giderek arttlOIve gebelikte de

bu artışın devam ettiQi bildirilmektedir. Bir çok

ça-lışmada B-karaten uygulamalarımn plazma

pro-gesteron seviyesini artırdıaı ve korpuskıteurnu ok

-sk:lalif hasarakarşı koruduQubildirilmiştir(Weng ve

ark., 20(0). Fakat nonnal gebelikte gOrOlen

prc-gesteron konsantrasyon artışını B-karoten

se-viyesindeki artı~a ba{ılamak doQru olmayabilir. Ak·

sine, Adams ve ark. (198 1)' ln progesteron

Kısraklardu Gebeliğin OvulasyorıdunFiksasyona...

konsantrasyonuarttığı gibi, kısrak plazmasındaki 13-karaten konsantrasyonundaki artış da progesteron seviyesindeki yükselişe bağlı olabilir. Veya 13

-karaten seviyesindeki bu artış, oksidalif hasara

karşı f3-karotenin kompensatuar bir cevabı olarak

değerlendirilebilir.

Kısraklardaki plazma E vitamini seviyesinde

is-tatistiksel olmasa da bir düşme eğilimi görülmüştür.

Bu eğilim, vücutta oksidalif hasara karşı ilk

sa-vunma hattını oluşturan E vitamininin öncelikli

kul-lanılmasısonucu olabilir.

Sonuç olarak, gebeliğin fiksasyona kadar olan döneminde lipit peroksidasyon seviyesinde önemli

artış görülürken,buna karşı f3-karoten ve GSH

kon-santrasyonları ile GSH-Px ve CAT aktiviteleri

art-mıştır. Ayrıca, 1713 östradiolün antioksidalif etkinliği

bu çalışmada da görülmüş ve bu dönemdeki

hor-monal değişimlerin oksidan/antioksidan değerleri

üzerinde etkiliolabileceği kanısına varılmıştır.

Kaynaklar

Adams, K.L., Bazer, F.W., Roberts, R.M. (1981). Pro

-gesterone-induced secretion of a retinol binding protein in the piguterus.J.Reprod.FertiL,62, 39-47.

Agarwal,A.,Gupta, S.,Sharma,R (2005). Role of oxi

-dative stress in female reproduction.Reprod.BioL End· rocrlnol.,3:28. .

Akkuş, ı.(1995)."Serbest Radikallerve Fizyopatolojik

Et-kileri".Mimoza Yayınları,Konya.

Balı, BA (1993).Embryonic Death in Mares.In"Equine

Reproduction",Ed.,A.O.Mckinnon, J.L.,Voss.Lea &

Fe-biger ,Philadelphia.

Desai, 1.0.(1984). Vitamin E analysis methods for an

i-maltissues. Methods EnzymoL, 105,138·147.

Godin, D.V., Saleh, A.W., Mauren, E.G., Goumeniauk, A.D. (1988). Anlioxidant enzyme alterations in ex-perimental and clinical diabetes.MoL Cell.Biochem.,84,

223-231 .

Goth, L. (1991). A simple method for determinalion of serum catalase aclivity and revision of reference range.

Clin.Chim.Acta., 196,143-57.

Haliloglu, S.,Baspinar, N., Serpek, B., Erdem, H., Bulut, Z. (2002). Vitamin A and B-carotene levels in plasma, corpus luteum and tolllcular f1uid of cyclic and pregnant cattle.Reprod. Dom. Anim., 37, 96-99.

Halliwell , B.,Gutteridge, J.M.C. (1996)."Free Radicals in Biology and Medicine". Clarendon Pres, Oxford.

Lapointe, J.,Bilodeau, J.F.(2003). Anlioxidant defenses are modulated in the cow oviduct during the estrous cycle. Biol. Reprod.,68, 1157-1163. .

Lawrence, RA., Burk, RF. (1976). Glutathione

pe-roxidase activity in selenium·deficient rat liver. Biochem.

Siophys .Res.Commun.,71, 952-958.

Lowry,O.H.,Rosebrough, N.J., Far, A.L., Randall,R.J.

(1951). Protein measurement with the folin- phenol re

-agenl. J. BioL Chem.,193,265-275.

Matkovics, B., Szabo, L., Varga, LS. (1988). De-termination ol enzyme activities in lipidperoxidation and glutathione pathways Laboral. Diagn.,15,248-249. Ohwada, M., Suziki, M.• Sato, 1.,Tsukamoto, H.,Wa· tanabe,K.(1996).Glutathione peroxidase activity in en

-dometrium :elfectolsex hormones and cancer. Gynecol.

Oncol.,60, 277-282.

Placer ,ZA, Cushmann, L.L., Johnson, B.C.(1966).Es

-timalion of products of lipid peroxidation (as ma -londialdehyde) in biochemical systems.AnaL. Biochem .,

16, 359-364.

Ruiz-Larrea,M.B.,Garrido,M.J., Lacort,M.(1993).E

st-radiol-induced elfects on glutathione metabolism in rat hepatocytes.J. Biochem.,113,563-567 .

Sedlak, J., Lindsay, R.H.C. (1968). Estimation of total,

protein bound and nonprotein sullhydryl groups in tissue with elimann' s reagenl. AnaL. Biochem.,25,192-205.

Serviddio ,G.,Loverro, G.,Vicino, M.,Prigigallo ,F.,Grat

-tagliano, 1., Altomare, E., Vendemiale, G. (2002). Mo-dulation of endometrial redox balance during the mens-trual cycle: relalion with sex hormones. J. Clin.

EndocrinoLMetab.,87,2843·2848.

Sharma, RK.,Agarwal,A. (2004). Role of reactive oxy-gen species in gynecologic diseases. Reprod. Med.

Siol.,3,177-199.

Sies, H., Stahl, W., Sundquist,A.R (1992).Antioxidant lunctions of vitamins: vitamins E and C, beta carotene and other caratenoids.Ann.NY.Acad. ScL,669,7-20. Subbiah, M.T.R., Kessel, B., Agrawal, M., Rajan, R.,

Abplanalp, W.,Rymaszewski,Z.(1993). Antioxidant po

-tential of specific estrogen on lipid peroxidation.J.Clin.

Endocrinol.Metab.,77,1095-1097.

Sugioka, K., Shimosigawa, Y., Nakano,M. (1987). Est·

rogens as natural antioxidants of membrane phosp-holipidsperoxidation.Febs Letters,210,37-39.

Suzuki,J., Katoh, N.(1990).A simple and cheap method for measuring vitamin A in cattle using only a spect

-rophotometer. Jpn.J. Vel. scı 52, 1282-1284.

Weng, B.C., Chew, B.P., Wong, T.S., Park,J.S., Kim,

HW.,Lepine,A.J. (2000).B-caroteneuptake and chan

-ges in ovarian steroids and uterine proteins during the

estrous cycle in the canine.J.Anif'!1.ScL,78,1284-1290. Winkler, K., Wetzka, B., Hofmann, M.M., Friedrich, 1.,

Kinner, M., Baumstark, M.W., Wieland, H., Marz, W.,

Zahradnik, t-i.P. (2000). Low density Iipoprotein (LDL) sublractions during pregnancy:accumulalion ol buoyant LDL with advancing gestation. J. Clin. Endocrinol.

Metab.,85, 4543-4550.

Yagi, K., Komura,"S.(1986). Inhibitory ellect of female hormones of lipid peroxidation . Biochem . InternaL., 13, 1051-1055.