Ortodontide Protetik Yaklaşımlar

Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi

Cilt 5, Sayı 2, 2002

ORTODONTİDE PROTETİK YAKLAŞIMLAR

Değişik nedenlerle oluşan diastemalar diş hekimliğimde oldukça sık rastlanılan bir fenomendir. Diastemalara bağlı kötü estetik, konuşma bozuklukları ve çiğneme etkinliğinde azalmalar görülmektedir. Bu çalışmada diş eksikliklerine sahip iki olguda uygulanan ortodontik tedaviler, restoratif yaklaşımlar ve elde edilen sonuçların anlatılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler : Diş eksikliği, ortodonti, protetik uy-gulama.

SUMMARY

Multiple factors caused to the absence of teeth that is seen frequently in dentistry. It creates very bad aesthetic ap-pearance, speech disorders and reduced chewing function. In this study, it has been aimed to describe orthodontic and prosthetic treatment of two cases that has absence of teeth. In addition, it has been demonstrated the treatment technique and results.

Key Words : Absence of teeth, Orthodontics, prosthetic application.

PROTETİK ORTODONTİ

Konjenital olarak var olmayan veya çürük, travma gibi nedenlerle kaybedilmiş dişler ortodon-tistler ve prostodonortodon-tistler için daima bir sorun ol-muştur. Bazı araştırmacılar eksik olan dişlerin yer-lerinin estetik ve fonksiyonel olarak doldurulması için ortodontik olarak yer açılmasını önerirken, ba-zıları da boşlukların ortodontik olarak kapatılmasını önerirler3,13. Sıklılıkla bu tür vakalarda multidisipliner bir yaklaşım gerekmektedir çünkü sorun fonksiyon ve fonasyonun olduğu kadar estetiğin de restorasyonunun sağlanmasıdır. Eksik dişlerin protetik bir restorasyon ile giderileceği vakalarda eğer bireyin büyüme ve gelişimi tamamlanmamışsa ortodontik olarak tedavi edildikten sonra uygula-nacak prosedür, bireyin büyümesi tamamlanana kadar eksik olan diş veya dişlerin yerinin sabit ve veya hareketli bir apareyle korunmasıdır. Bununla birlikte geçici hareketli pekiştirme apareylerinin kı-rılabilme ve kaybedilebilme riskinin olması, yumuşak dokularda irritasyon yapabilmesi, estetiğin mü-kemmel bir şekilde sağlanamaması ve takılması konusunda hasta kooperasyonunun yeterince sağ-lanamaması gibi bir çok dezavantajlarının bulun-ması sebebiyle klinisyenler, sabit pekiştirme apa-reylerini tercih etmektedir. Bir sonraki aşama da sabit daimi bir restorasyon olacaktır7,9.

Bu çalışmada; ortodontik tedaviyi takiben protetik restorasyonları yapılmış 2 olgunun tedavi aşamaları ve elde edilen sonuçların anlatılması amaçlanmıştır.

OLGU RAPORLARI Olgu 1

S.C. 42 yaşında erkek bir hasta, kliniğimize üst orta hat diasteması şikayetiyle başvurdu. Olgu-nun yapılan klinik değerlendirmesinde sağ üst bi-rinci azı dişinin ağızda olmadığı ve sağ üst bibi-rinci küçük azı dişi ile ikinci büyük azı dişleri arasında sa

bit restorasyonunun olduğu, sol üst lateral dişin olmadığı ve buna bağlı orta hat diastemasına sahip olduğu,üst sol birinci küçük azı ve birinci büyük azı dişlerinin ağızda olmadığı, üst sol kanin ve ikinci büyük azı dişleri arasında sabit restorasyonunun olduğu, sağ alt birinci ve ikinci küçük azı dişlerinin ağızda olmadığı ve sağ alt ikinci küçük azı dişi ile üçüncü büyük azı dişleri arasında sabit restorasyonunun olduğu saptandı (Resim 1). Olgu iskeletsel Sınıf I özelliğe sahipti.

Resim 1: Olgu 1 'in tedavi öncesi ağız dışı ve içi fotoğrafları.

Yapılan klinik ve radyografik değerlendirme-ler, model analizleri sonucu öncelikle ortodontik te-davi uygulanmasına karar verildi. Uygun pekiştirme tedavisini takiben de sabit protetik restorasyonlarla estetik, fonksiyon ve konuşmanın düzeltilmesi planlandı.

Üst diş arkına direkt bonding straight wire braketler (0.022 x 0.028 inch slot, torklu angulas-yonlu) yerleştirildi. Tedavi esnasında 0.016 ve 0.018 inch çapında paslanmaz çelik telleri takiben 0.016 X 0.022 inch paslanmaz çelik tel kullanılarak sol üst santral kesici diş, sağa doğru yaklaştırılarak orta hat diasteması kapatıldı. Böylece eksik

*Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti A.D. Araştırma Görevlisi

*Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi A.D. Araştırma Görevlis 107

C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2 olan sol üst lateralin restorasyonu için de yer

açıl-mış oldu.

Sonraki aşamada hijyenik olamayan sağ ve sol sabit restorasyonları çıkarılarak estetik ve hijyen yönünden mükemmel olan metal destekli porselen sabit protetik restorasyonları yapıldı (Resim 2,3).

Tedavi Sonrası

Resim 3: Olgu 1'in tedavi öncesi ve sonrası

panoramik radyografileri.

Olgu 2

Konya doğumlu 12,6 yaşında olan Y.K. klini-ğimize polidiastema (alt ve üst dişlerinin seyrekliği) şikayetiyle başvurdu. Hastanın yapılan klinik de-ğerlendirmesinde sol üst yan kesici dişinin ağızda olmadığı, sağ üst lateral kesici dişinin kama şekilli olduğu, üst santral kesici dişler arasında 6 mm di-astema olduğu, maksiller ve mandibuler tüm dişle-rin apikal kaideledişle-rine göre oldukça küçük olduğu ve buna bağlı yaygın diastemaların bulunduğu saptan-

1_{Dentarum Ultraminitrim Germany}

Resim 4: Olgu 2'nin tedavi öncesi ağız dışı ve içi

fotoğrafları.

Yapılan radyografik değerlendirmede sol üst yan kesici dişin ve tüm üçüncü büyük azı dişlerin olmadığı görüldü. Olgunun daimi diş çekimiyle ilgili bir hikayesi yoktu ve ebeveynlerinde de bu tür anomalinin olduğu saptandı.

Yapılan klinik ve radyografik değerlendirme-ler, model analizleri sonucu öncelikle ortodontik te-davi uygulanmasına karar verildi. Uygun pekiştirme tedavisini takiben de sabit protetik restorasyonlarla estetik, fonksiyonun düzeltilmesi planlandı.

Bu amaçla alt ve üst diş arkına 0.018II x 0.0301' slot Roth Sistem, braket ve bantlar yerleşti-rildi.1 Diş arklarında seviyelenmeyi takiben alt ve üst posterior boşlukları arkadan öne doğru dengeli bir şekilde kapatmak için 0.018 inch paslanmaz çelik ark telleri rehberliğinde günde 14 saat 300 g.'lık kuvvet uygulayan reverse headgear apareyi kullanıldı. Üst molar hareketi esnasında molarlarda oluşacak bukkal tiping ve rotasyonun önlenmesi için transpalatal ark kullanıldı. Her iki arkta diastemalar kapatıldıktan sonra alt ve üst çenede fina tork ve angulasyon değerlerini elde etmek 0.016x0.022 inch paslanmaz çelik ark telleri takıldı.

Ortodontik tedaviyi takiben, hastanın yaşının küçük olması ve çene kemiklerinin büyüme ve ge-lişiminin devam etmesi nedeniyle daimi bir sabit restorasyon düşünülmedi.

Hem pekiştirme hem de estetik olarak eksik üst sol lateral dişin yerinin doldurulması amacıyla üst ön bölgede yarı sabit bir restorasyon yapıldı. Bu restorasyonda üst sol tarafta yapay bir dış komşu dişlere 0.0195 inch multifleks bir tel rehberliğinde yapıştırıldı.

Alt çeneye de kanin- kanin arasında 0.0195 inch multifleks telden daimi lingual retainer uygu-landı (Resim 5,6).

108

saptandı. Hasta ovoid simetrik bir yüz tipiyle birlik-te hafif konveks profile sahipti. Alt dudak ve yumu-şak doku pogonionu biraz protruzivdi (Resim 4).

Resim 2: Olgu 1'in tedavi sonrası ağız dışı ve içi

fotoğrafları.

C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2

<

Tedavi Sonrası

Resim 6: Olgu 2'nin tedavi öncesi ve sonrası panoramik radyografileri.

TARTIŞMA

İleri yaşlarda konjenital diş eksikliğine sahip bireylerde güzel sonuçlar alabilmek için protez or-todonti işbirliği gereklidir.

Bir protetik restorasyon için destek alınan dişler her zaman istenilen yer ve konumda olma-yabilir. Protez öncesinde, gerekli olduğu durumlarda ortodontik diş hareketleriyle restorasyonun yapımını kolaylaştıracak destek diş düzeni sağlanabilir. Bununla birlikte bu dişlere gelen uygun kuvvet dağılımı ile fizyolojik olmayan çiğneme kuvvetlerinin neden olduğu marjinal ve apikal kemik rezorb-siyonları elimine edilebilir4.

Proteze destek alınacak dişlerin eksenel doğ-

rultularının düzelmesi sadece proteze daha uygun bir temel-yani ek kuvvetleri daha iyi karşılayabilecek ortamı sağlamakla kalmaz, aynı zamanda destek olarak kullanılamayacak dişleri kullanılır hale getirmeye olanak verir. Bunun sonucunda estetik ve fonksiyonel yönlerden daha sağlıklı restorasyonlar yapılabilir10_.

Piş eksikliğine sahip olgularda molar ilişkisi, alveoler protruzyon ve ark boyu eksiklikleri gibi bü-yük maloklüzyon semptomları eksik olan dişler için yer açma veya yer kapama seçiminde yardımcı olacaktır8. Azı ilişkisi, iyi bir tüberkül- fossa, tüber-kül - embraşür ilişkisiyle beraber Sınıf I veya Sınıf II olabilmektedir. Her iki tip oklüzyon da stabildir ve değişmeye karşı dirençlidir2. Zachrisson12, diş ek-sikliği olup ta yer problemi olmayan . Sınıf I ve Sınıf III vakaların, protetik yerleştirme prosedürleri için daha uygun olduğunu söylemektedir.

Bu amaç doğrultusunda diş ve ark boyutları göz önüne alınarak birinci olgumuzda eksik olan üst sol lateral dişin restorasyonu için yer açmayı uygun gördük. İkinci olgumuzda da alt ve üst çenede boşluklar arkadan öne doğru kapatılarak Sınıf I molar ilişkisi elde edildi ve üst lateral kesici dişlerin restorasyonları amaçlandı. Ortodontik tedavi sırasında kullanılan mekaniklerin iyi seçimi neticesinde tedavi öncesinde var olan sefalometrik değerlerin tedavi sonrasında da korunduğu göz-lendi (Tablo I ve II).

Ortodontik tedavi sonrası hem estetiğin hem de retansiyonun sağlanması bir sorun olmaktadır. Hastanın yaşının küçük olması, çene kemiklerinin büyüme ve gelişiminin devam etmesi daimi bir torasyonun yapılmasını imkansız kılar. Daimi res-torasyon yapılana kadar estetik ve resres-torasyonun sağlanması için hareketli veya sabit geçici resto-rasyonlar düşünülebilir. Bu amaçla araştırıcılar5,6,10 ortodontik tedavi sonunda pekiştirmenin periodontal sorunlara neden olan hareketli apareyler yerine maryland veya adeziv köprülerle sağlanabileceğini, bunun üstün bir estetik sunduğunu, kolayca temizlenebilir olduğunu ve hasta tarafından kaybetme riskinin olmadığını söylemektedirler.

Artun ve Zachrisson1, üst keser eksikliği olan vakalarda geliştirdikleri semipermanent resto-rasyonun Rochette ve Maryland köprülere göre daha ucuz, hijyenik, daha kolay tamir edilebilir ol-duğunu söylemektedirler.

Fisher5, geçici sabit restorasyonların üstün bir estetik sunduğunu kolayca temizlenebilir olduğunu hasta tarafından kaybetme riskinin olmadığını ve kolayca hazırlanabildiğim söylemektedir.

Çalışmamızda hem estetik hem de pekiştir-me amacıyla 2. olguda üst çenede geçici yarı sabit 109

Resim 5: Olgu 2'nin tedavi sonrası ağız dışı ve

içi fotoğrafları

C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2 bir restorasyonu tercih ettik. Olgu her 3 ayda

kont-role çağrıldı. Bu kontrollerde oklüzyon ile birlikte restorasyonda meydana gelebilecek kırılmalar da kontrol edildi.

Tedavi sonunda her iki olgumuzda uygun okluzal ilişki ile birlikte güzel bir estetik elde edildi.

Gerek pekiştirme döneminde yapılan gerek-se de maturasyon bittikten sonra yapılan restoras-yonlarda ağız hijyenine dikkat etmek son derece önemlidir. Restorasyon ile diş eti ilişkisinin, hasta-nın hijyenini zorlaştırmayacak şekilde mükemmel bir şekilde gerçekleştirilmesi son derece önemlidir.

KAYNAKLAR

1. Artun J, Zachrisson BU. New technique for semiper- manent replacement of missing incisors. Am J Orthod 85:367- 375,1984.

2. Argyropoulos E, Payne G. Techniques for improving orthodontic results in the treatment of missing maxillary lateral incisors. A case report with literatüre revievv. Am J Orthod Den- tofacial Orthop, 94:150-165, 1988.

3. Chan KC, Andreasen GF. Conservative retention for spaced maxillary central incisors. Am J Orthod 67(3):324-329, 1975.

4. Erhan Y, Güngör A (1992) Erişkinlerde ortodontik te daviyi takiben uygulanan protetik restorasyonlar. S. Ü Diş Hek. Fak.Yayınları 150-153 Konya.

5. Fisher TJ. A solution to the Missing Lateral. J Clin Orthod 13:510-512, 1979.

6. Jenkins CBG. Etch - retained anterior pontics. Br DentJ 96:994-1001, 1978.

7. İve JC. Orthodontic treatment enhances the use of endosseous implants to replace missing teeth: Case Report. Angle Orthod, 2: 153-157, 1990.

8. McNeill RW, Joondeph DR. Congenitally absent ma- xillary lateral incisors: treatment planning considerations. Angle Orthod 43:24-29, 1973.

9. Moskovvitz E., Lew l.,Greene B.D., Maresca J.M. An Atraumatic Single Tooth Replacement for Postorthodontic Pati- ents. J Clin Orthod, 11:835-838, 1977.

10. Nordquist GG, McNeil RW. Orthodontic vs restora- tive treathment of the congenitally absent lateral incisor - Long term periodontal and occlusal evalıatuation. J Periodontol 46:139-143, 1975.

11. Öktemer M, Halil Taşer. (1982) Kron köprü protezle rinde modern uygulamalar 3.baskı. Bizim Büro Yayınevi Anka ra.

12. Zachrisson BU. İmproving orthodontic results in ca- ses with maxillary incisors missing. Am J Orthod, 73: 274-89, 1978.

13. Zuccati G. Implant Therapy in Cases of Agenesis. J Clin Orthod, 27: 369-374, 1993.

Yazışma Adresi:

Dt. Ömer Lütfi KOCA

Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi A.D.

42079 Kampus / KONYA e-mail: olkoca@selcuk.edu.tr Fax: 0 332 2410062