Eðitim / Education FTR Bil Der – J PMR Sci 2006;9(suppl):S5-S6
HEMÝPLEJÝ REHABÝLÝTASYONUNDA NÖROGELÝÞÝMSEL TEDAVÝ
YÖNTEMLERÝ
NEURODEVELOPMENTAL TREATMENT TECHNIQUES IN REHABILITATION
OF HEMIPLEGIA
Sevim Orkun*
* Kýrýkkale Üniv.Ftr A.D. / Kýrýkkale Yazýþma Adresi / Correspondence Address:
Prof. Dr. Sevim Orkun, Kýrýkkale Üniv.Ftr A.D. / Kýrýkkale e-mail: sevimorkun@yahoo.com
Hemiplejinin motor rehabilitasyonunda Bobath, Rood, Kabat, Brunnström ve Perfetti gibi fizyotera-pi yöntemleri kullanýlýr. Bobath yaklaþýmý NöroGeli-þimsel Tedavi (NGT) olarak tanýmlanýr ve Amerika, Kanada ve Avrupa ülkelerinde yaygýn olarak kullanýl-maktadýr. Son yýllarda bu yaklaþýma ilgi artmaktadýr (1). Bobath yaklaþýmý Fizyoterapist Berta Bobath ve eþi Doktor Karl Bobath tarafýndan 1940'lý yýllarýn baþlarýnda yaptýklarý çalýþmalar sonucu geliþtirilmiþ-tir.
Yýlar boyunca yöntem giderek geliþmiþtir (2). Prensipleri ve tekniklerini Bobath 1970 ve 1990'da ya-yýnladýðý kitaplarda anlatmýþ ve nörofizyolojik araþ-týrmalar ve motor geliþimlerle giderek modernleþtiril-miþtir. Önceki çalýþmalara göre NGT'nin etkinliðini kanýtlayan veya NGT'yi optimal tedavi tipi olarak destekleyen kanýtlar saptanmamýþtýr.
Yöntemlerin etkinliðini deðerlendirmek ama-cýyla meta analizler yapýlmýþtýr.Yaþ, cins, stroke süre-si, çalýþmaya alýnma ve çýkarýlma kriterleri gibi popu-lasyon özellikleri her çalýþmada homogen deðildir. Bu nedenle hangi hastanýn NGT'den yararlandýðýna karar vermek kolay deðildir. Ayrýca tedavi ve sonuç parametreleri homojen deðildir. Kontrollü çalýþma-larda çok farklý yöntemler kullanýlarak yapýlmýþtýr ve sonuçlarýn karþýlaþtýrýlmasý çok güçtür. En sýk kulla-nýlan sonuç deðerlendirme parametreleri fonksiyonel
test ve skalalardýr. Sadece fonksiyonel ölçütler Bo-bath tedavi yaklaþýmýnýn etkinliðini deðerlendirmek için yetesizdir, çünkü bunlar sadece fonksiyonel ka-pasiteyi deðerlendirir fakat etkilenmiþ tarafta görülen motor iyileþmeyi deðerlendiremez (1).
Bobath'lar bu metodun teorik yapýsýný kuran öncülerdir ve bu yaklaþým fizyoterapiyi klinik sanat-tan bilim düzeyine yükseltmiþtir (3).
Bobath yaklaþýmý bir seri varsayýmlara dayanýr. Hemiplejik bireylerde hareket koordinasyon anoma-lileri ve postural tonus bozukluklarý birincil prob-lemlerdir. Bunlar santral sinir sisteminde inhibisyon olmayýþýnýn sonucu görülür (4).
International Bobath Instructors Teaching As-sociation (IBITA) tarafýndan Eylül 2000'de Bobath yaklaþýmýnýn teorik yapýsýna ait bazý açýklamalar ya-pýlmýþtýr. Bobath yaklaþýmý, santral sinir sisteminin bir lezyonuna baðlý olarak tonüs, fonksiyon ve hare-ketlerinde deðiþiklikler olan bireyin deðerlendirme ve tedavisinde bir problem çözme yaklaþýmýdýr. Bi-rey deðiþen ortam ve biBi-reysel bio-psiko-sosyal gerek-sinimlerine uygun iletiþim sürecinde tüm fonksiyon-larýyla deðerlendirilir.
Bazý anahtar teorik noktalar;
- Ýnsan motor davranýþlarý birey, çevre ve hare-ket (task) arasýnda sürekli iletiþime dayanýr.
- Fonksiyonel motor becerilerin kazanýlmasýn-da birey hareketin spesifik komponentlerin-den çok hedefe odaklanmýþtýr.
- Motor becerilerin öðrenilmesi ve adaptasyonu pratik ve deneyim içerir (3).
Kýsaca, Bobath yaklaþýmýna dayanan prensipler hare-ket için temel olan postural kontrolün önemi ve te-rapistlerin motor hedefe ulaþmak için spesifik müda-haleler kullanmasýdýr (4). Bobath yaklaþýmý normal hareketleri, hareket kalitesini kolaylaþtýrdýðý ve spas-tisiteyi önlemesi nedeniyle kullanýlýr (5).
Royeen ve De Gangi (1992) NGT ile ilgili tüm çalýþmalarý incelemiþler ve kullanýlan Bobath yaklaþý-mýný ayrýntýlarýyla açýklayan çok az sayýda rapor bul-muþlardýr. Tüm bu çalýþmalar sorumlular ve tedavi edenlerin kýsa bir profilini belirlemekle birlikte; bu yaklaþýmý uygulayan terapistler tedavi için teorik ger-çekler saðlayamamýþlardýr (6). NGT'nin temel pren-sibi kas tonusünü azaltmak ve normal hareket pa-ternlerini geliþtirmektir. Hemiplejide 3 faz görülür. - Baþlangýç flask dönem, komplet hemipleji;
te-davi normal postüre odaklanýr.
- Spastisite dönemi, genellikle yavaþ baþlar ve öncelikle bacak ekstensör, kol fleksör kaslarýn-da geliþir. Spastisite spesifik yöntemlerle tekaslarýn-da- teda-vi edilir.
- Ýyileþme dönemi, spastisite azalýr ve hasta nis-peten baðýmsýz yürür. Bu dönem rehabilitas-yonunda tekrarlar önemlidir.
Bu öneriler sadece tedavi çerçevesini belirtir. Terapist hastanýn yanýtlarýna göre kendi yöntemini geliþtirme-lidir (7).
Bobath yaklaþýmý 1990'lardan sonra deðiþmiþ-tir. Deneyimli uygulayýcýlar arasýnda anahtar nokta-larda fikir birliði vardýr. Onlar tonüsü normalleþtir-mek için çalýþýrken kas iskelet sistemi bütünlüðüne daha fazla dikkat ederler.
Bobath terapistleri hastanýn tonüsünü modifi-ye edecek ve normal hareket modifi-yeteneði kazandýracak çok geliþmiþ becerikli teknikler geliþtirmiþlerdir.
Bütün bunlara raðmen henüz bu yaklaþýmýn diðer tedavi yaklaþýmlarýnýn herhangi birinden daha çok iyileþme ve fonksiyonel sonuçlar saðladýðýný dü-þündürecek deneysel bulgular yoktur (6).
Bobath yaklaþýmýnýn hedeflerinin ve sonuç pa-rametrelerinin geliþtirilmesi için daha fazla çalýþma-lar yapýlmasý gerekmektedir (1).
KAYNAKLAR
1. Matteo P : Physiotheraphy Based On The Bobath con
-cept For Adults With Post-stroke Hemiplegia: A Revi
-ew Of Effectiveness Studies; J Rehabil Med 2003;35:2-7.
2. Borgman F.M, Passarella M.P: Nursing care Of Stroke Patient Using Bobath Priciples;An Approach To Alte
-red Movement; Nursing Clinics of North America 1991; 24(4):1019-1035.
3. Panturin E:Letters to the Editor, The Bobath Concept; Clinical rehabilitation 2001;15:111-113.
4. Luke C: Outcomes Of The Bobath concept On Upper Limp Recovery Following stroke 2004;18:888-898. 5. Lennon S,Baxter D,Ashburn A: Physiotheraphy Based
On The Bobath concept Ýn stroke Rehabilitation: A Survey within the UK; Disability and rehabilitation 2001; 23(6):254-262.
6. Lennon S,Ashburn A: The Bobath Concept Ýn Stroke Rehabilitation: A Focus Group Study Of The Experi
-enced Physiotherapists' Perspective;Disability and Re
-habilitation 2000;15: 665-674.
7. Seneviratne C, reimer M: Neurodevelopmental Treat
-ment And Stroke Rehabilitation: A Critique and Ex
-tension for Neuroscience Nursing Practice; Axone 2004;26(2): 13-20.
FTR Bil Der – J PMR Sci 2006;9(suppl):S5-S6
HEMÝPLEJÝ REHABÝLÝTASYONUNDA NÖROGELÝÞÝMSEL TEDAVÝ YÖNTEMLERÝ, Orkun
