ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Selin DEMĠRKOL
Anabilim Dalı : Peyzaj Mimarlığı Programı : Peyzaj Mimarlığı
ġubat, 2010
KATI ATIK DOLGU ALANLARINI GOLF SAHASI OLARAK DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ
ġubat, 2010
ĠSTANBUL TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Selin DEMĠRKOL
502071758
Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 25 Aralık 2009 Tezin Savunulduğu Tarih : 01 ġubat 2010
Tez DanıĢmanı : Yrd. Doç. Dr. Y. Çağatay SEÇKĠN (ĠTÜ) Diğer Jüri Üyeleri : Prof. Dr. Ahmet C. YILDIZCI (ĠTÜ)
Prof. Dr. Mesut HASDEMĠR (ĠÜ)
KATI ATIK DOLGU ALANLARINI GOLF SAHASI OLARAK DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ
ÖNSÖZ
Katı atık dolgu alanlarını golf sahası olarak değerlendirme kriterlerinin araştırıldığı bu çalışmada öncelikle dolgu alanlarının özellikleri, golf sahası tasarım aşamaları ve dolgu alanlarının üzerinde golf sahası gerçekleştirme aşamaları ve bu aşamalara etkileyen faktörler ve çözüm önerileri üzerinde bir araştırma yapılmış ve bir tasarım kılavuzu haline getirilmiştir.
Bu çalışma süresince ilgisi ve desteğini esirgemeyen danışman hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Y. Çağatay SEÇKİN, Prof. Dr. Ahmet C. YILDIZCI ve Prof. Dr. Mesut HASDEMİR`e bilgi ve deneyimlerini hiç esirgemeden benimle paylaştıkları için sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Eğitim hayatım boyunca maddi ve manevi desteklerini benden esirgemeden her zaman yanımda olan sevgili aileme çok teşekkür ederim.
Şubat 2010 Selin Demirkol
ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa ÖNSÖZ ... iii ĠÇĠNDEKĠLER ... v KISALTMALAR ... ix ÇĠZELGE LĠSTESĠ ... x ġEKĠL LĠSTESĠ ... xi ÖZET ... xv SUMMARY ... xvii 1. GĠRĠġ ... 1
2. KATI ATIK DOLGU ALANLARININ GENEL ÖZELLĠKLERĠ ... 7
2.1 Katı Atık Kavramı ve Çeşitleri ... 7
2.2 Katı Atık Dolgu Alanlarının Oluşum Süreci ... 9
2.1.1 Arazi hazırlama süreci ... 9
2.1.2 İşletme süreci ... 9
2.1.3 Dolgu stabilizasyonu ve tesviye süreci ... 10
2.2 Dolgu Alanlarında Bozunma Süreci ... 10
2.2.1 Ayrışma ... 10
2.2.2 Parçalanma ... 12
2.2.3 Çözünme ... 12
2.3 Dolgu Alanı Su Dengesi ... 13
3. KATI ATIK DOLGU ALANLARI ... 15
3.1 Katı Atık Dolgu Alanlarının Amacı ... 16
3.2 Katı Atık Dolgu Alanı Yer Seçimi ... 17
3.2.1 Alanların ön değerlendirmesi ... 19
3.2.1.1 Topografik özellikler 20 3.2.1.2 Ulaşım ve yerleşim merkezi durumu 20 3.2.1.3 Meteorolojik durum 20 3.2.1.4 Jeomorfolojik durum 20 3.2.1.5 Jeolojik hidrojeolojik durum 21 3.2.1.6 Jeoteknik inceleme 22 3.1.2 Aday alanların elenmesi ... 22
3.1.3 Katı atık dolgu alanının seçimi ... 22
3.3 Katı Atık Dolgu Alanı Tasarımı ... 23
3.3.1 Katı atık dolgu metotları ... 23
3.3.2 Katı atık dolgu alanı tasarım süreci ... 27
3.3.2.1 Hedeflerin belirlenmesi 28 3.3.2.2 Temel verilerin toplanması 28 3.3.2.3 Veri analizi ve tasarım konseptlerinin oluşturulması 30 3.3.2.4 Alternatiflerin değerlendirilmesi ve en uygun planın seçilmesi 30 3.3.2.5 Son planın hazırlanması 30 3.3.2.6 Arazi yerleşim planı 30 3.4 Tasarım Elemanları ... 32
3.4.1 Hücreler ... 32
3.4.2 Örtü tabakası ... 32
3.4.3 Sıkıştırma ... 33
3.4.3.1 Dolgu alanında atık sıkıştırmanın önemi 34 3.4.3.2 Atık sıkıştırma ekipmanları 35 3.4.4 Drenaj ve akıntı suyu kesişimi ... 39
3.5 Kirlilik Kontrolü ... 39
3.5.1 Sızıntı suyu oluşumu ve kontrolü ... 39
3.5.1.1 Dolgu tabakaları 42 3.5.2 Gaz oluşumu ve kontrolü ... 45
3.5.2.1 Düşey gaz toplama üniteleri 49 3.5.2.2 Yatay gaz toplama üniteleri 51 3.5.3 Katı atık dolgu alanı kaplamaları ... 52
3.6 Katı Atık Dolgu Alanının Kapatılması ... 55
4. DOLGU ALANLARININ ISLAHI ... 57
4.1 Islah Süreci ... 57
4.1.1 Kazı ... 58
4.1.2 Toprak ayırma ... 58
4.2 Islah projesi aşamaları ... 58
4.3 Katı Atık Dolgu Alanlarının Değerlendirilmesine İlişkin Kısıtlayıcı Faktörler ... 59 4.3.1 Çökme ... 60 4.3.2 Taşıma kapasitesi ... 61 4.3.3 Gaz üretimi ... 61 4.3.4 Sızıntı suyu üretimi ... 62 4.3.5 Korozyon ... 63 4.3.6 Yeniden bitkilendirme ... 63
4.4 Katı Atık Dolgu Alanı Kısıtlayıcı Faktörleri ile Uyumlu Kullanım Tiplerinin Belirlenmesi ... 63
4.4.1 Ekolojik planlama ... 68
4.4.2 Rekreasyonel planlama ... 71
4.4.3 Ticari planlama ... 73
5. GOLF SAHASI TASARIM VE PLANLAMASI ... 77
5.1 Golf Terminolojisi ... 77
5.2 Golf Sahalarının Sınıflandırılması ... 78
5.2.1 Nizami sahalar ve şampiyona sahaları ... 79
5.2.2 Modifiye sahalar ... 80
5.2.3 Par-3 sahalar ... 80
5.2.4 Par uzunlukları ... 81
5.3 Golf Sahalarında Tasarım Prensipleri ve Elemanları ... 81
5.3.1 Golf sahası tasarım prensipleri ... 81
5.3.2 Golf sahası tasarım elemanları ... 83
5.3.2.1 Tee 83 5.3.2.2 Green 84 5.3.2.3 Antreman sahası (Practice putting green) 85 5.3.2.4 Fairway 85 5.3.2.5 Rough 86 5.3.2.6 Engeller (Hazards) 86 5.4 Golf Sahası Planlama Süreci ... 88
5.4.2 Tasarımın başlatılması ... 92
5.4.3 Fizyografik alan analizi ... 92
5.4.3.1 Arazi topografyası ve eğimler 94 5.4.3.2 Manzara ve açık alanlar 94 5.4.3.3 Drenaj ve hidroloji 94 5.4.3.4 Su kaynakları 94 5.4.3.5 Toprağın uygunluğu 94 5.4.3.6 Bitki örtüsü ve yaban hayatı 95 5.4.3.7 İklim koşulları 95 5.4.3.8 Tarihi ve kültürel kaynaklar 95 5.4.3.9 Hassas doğal kaynaklar 95 5.4.3.10 Sirkülasyon ve girişler 96 5.4.3.11 Kamu hizmeti ve diğer servisler 96 5.4.3.12 Arazi çevresinin değerlendirilmesi 96 5.4.3.13 Arazinin karakteri 96 5.4.3.14 Golf sahası akış planı 96 5.4.4 Tasarımın geliştirilmesi ... 98
5.5 İnşaat Faaliyetleri ... 100
5.5.1 İnşa esnasında yapılacak işlerin sırası ... 100
5.5.2 Araziye elevasyon ve röpar kazıklarının çakılması ... 101
5.5.3 Erozyon kontrolü ve çevre koruma ... 101
5.5.4 Alt yapı ... 101
5.5.5 Alanda söküm ve temizleme işleri ... 101
5.5.6 Drenaj hatları ... 102
5.5.7 Dolgu ... 102
5.5.8 Arazinin şekillendirilmesi ve kaba tesviye ... 102
5.5.9 Duvarlar ve köprülerin yapımı ... 103
5.5.10 Golf sahası ve sulama sistemleri ... 103
5.5.11 Çimin ekilmesi ve olgunlaştırılması ... 105
5.5.11.1 Çim ekim yöntemleri 105 5.5.11.2 Çim tesisi öncesi toprak hazırlığı 105 5.5.11.3 Alanın ince tesfiyesinin yapılması 105 5.5.11.4 Çim ekiminde takip edilecek sıra 106 6. TASARIM YAKLAġIMI ... 107
6.1 Katı Atık Dolgu Alanlarının Golf Sahasına Dönüştürülmesinde Karşılaşılabilecek Sorunlar ... 108
6.2 Dolgu Alanı Golf Sahası Oluşumu İçin Sürdürülebilir Tasarım Yaklaşımı .. 108
6.2.1 Envanter ve analiz ... 109
6.2.2 Tasarımın oluşturulması ... 110
6.2.3 Değerlendirme süreci ... 110
6.3 Mevcut Dolgu Alanı Golf Sahası Sorunları ... 111
6.3.1 Harborside Uluslararası Golf Merkezi ... 111
6.3.2 Granite Links Golf Kulübü ... 114
7. PROTOTĠP TASARIM KLAVUZU ... 119
7.1 Planlamaya İlişkin Prensipler ... 119
7.1.1 Görsel kaliteyi arttırmak ... 119
7.1.2 Tampon bölge edinmek ... 119
7.1.3 Atık zonlamak ... 120
7.1.4 Arazi formu çalışması yapmak ... 121
7.2.1 Altyapı ve yapısal tasarım ... 124
7.2.2 Bitkilendirme tasarımı ... 125
8. SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME ... 129
KISALTMALAR
AGD : Otomatik Gaz Algılama Sistemi
ASCE : Amerikan İnşaat Mühendisleri Topluluğu BOI : Biyolojik Oksijen İhtiyacı
ÇED : Çevre Etki Değerlendirme Raporu EPA : ABD Çevre Koruma Kurulu
KAKY : Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği KOI : Kimyasal Oksijen İhtiyacı
NCRR : Ulusal Kaynak Geridönüşüm Merkezi NGF : Amerikan Ulusal Golf Vakfı
TOK : Toplam Organik Karbon TKM : Toplam Katı Madde USGA : Amerikan Golf Topluluğu YYPE : Yüksek Yoğunluklu Polietilen
ÇĠZELGE LĠSTESĠ
Sayfa Çizelge 1.1 : Üretim, materyal geri kazanımı, enerji kazanımı ile yakma ve şehre ait
katı atığın bertarafı, 1960-2007 (günlük kişi başına 0,454 kg). ... 1
Çizelge 2.1 : Bir dolgu alanında ayrışma sürecinde reaksiyon etmenleri ve oluşan ürünler. ... 11
Çizelge 3.1 : Katı atık dolgu alanlarında kullanılması gereken iş makineleri. ... 36
Çizelge 3.2 : Katı atık dolgu alanlarında kullanılan ağır iş makinelerinin performansı. ... 37
Çizelge 3.3 : Değişik dolgu ekipmanları için tipik yoğunluk aralığı. ... 38
Çizelge 3.4 : Sızıntı sularının özellikleri. ... 44
Çizelge 3.5 : KOI`yi giderme açısından muhtelif arıtma yöntemlerinin verimleri. .. 45
Çizelge 4.1 : Kullanım tiplerinin depo gazı etkileşimine göre hassasiyet sıralaması Açık alanlar. ... 64
Çizelge 4.2 : Kullanım tiplerinin depo gazı etkileşimine göre hassasiyet sıralaması Yapısal alanlar. ... 65
Çizelge 4.3 : Aktivite alanlarına dair değerlendirme tablosu. ... 66
Çizelge 5.1 : USGA`nın erkek ve bayan oyuncular için öngördüğü par ölçüleri. ... 81
ġEKĠL LĠSTESĠ
Sayfa
ġekil 2.1 : Kaynaklarına ve içeriklerine göre katı atık çeşitleri. ... 8
ġekil 2.2 : Toplanma ve bertaraf yöntemlerine göre katı atık çeşitleri. ... 8
ġekil 2.3 : Isı ve ayrışma süreci arasındaki ilişki... 11
ġekil 3.1 : Tipik bir katı atık depolama alanı kesiti. ... 16
ġekil 3.2 : Katı atık dolgu alanı yer seçimi kriterleri. ... 19
ġekil 3.3 : Katı atık dolgu alanlarının yeraltı sularına etkisi. Kirlenme akıntı yönünde daha fazla olmaktadır. ... 21
ġekil 3.4 : Alan metoduna göre atık depolama. ... 24
ġekil 3.5 : Alan metodu kesiti. ... 25
ġekil 3.6 : Hendek metodu... 25
ġekil 3.7 : Hendek metodu kesiti. ... 26
ġekil 3.8 : Katı atıkların buldozerle parçalanıp ezilmesi. ... 27
ġekil 3.9 : Rampa metodu kesiti. ... 27
ġekil 3.10 : Dolgu alanının dört zonu. ... 31
ġekil 3.11 : Hendek tipi depolamada yukarıdan ve aşağıdan serme ve sıkıştırma işleminin uygulanması. ... 34
ġekil 3.12 : Katı atık dolgu alanlarında kullanılan ağır iş makineleri örnekleri. ... 37
ġekil 3.13 : Sızıntı suyu toplama tesisi. ... 40
ġekil 3.14 : Sızıntı suyu toplama tesisine ait detaylar. ... 41
ġekil 3.15 : Birincil ve ikincil sızıntı suyu toplama sistemi. ... 42
ġekil 3.16 : Dolgu gazlarının oluşumu ve zamana göre ortaya çıkan konsantrasyonları. ... 46
ġekil 3.17 : Dolgu alanlarında kullanılan tipik gaz yayma sistemi. ... 47
ġekil 3.18 : Örtü sistemlerinden metan gazının boşaltılması ve tasarlanmış havalandırma sistemleri a) Doğal havalandırma sistemi b)Geotekstil havalandırma sistemi c) Geomembran uygun baca açılması için önerilen sistem... 48
ġekil 3.19 : Bir katı atık dolgu alanında zamana bağlı olarak oluşan depo gazları. .. 49
ġekil 3.20 : Gaz tahliye bacası ve sızıntı suyu toplama sistemini gösteren bir kesit. 50 ġekil 3.21 : Delikli beton baca halkalarından yapılmış gaz tahliye bacaları. ... 50
ġekil 3.22 : Gaz odaları ile gaz toplama sistemlerinin teşkili... 51
ġekil 3.23 : Dolgu hendekte boru hattı ile gaz tahliyesi. ... 52
ġekil 3.24 : Katı atık dolgu alanlarının stabilizasyonunda kullanılan iki çeşit kaplama sistemi, (a) Tek tabakalı kaplama sistemi, (b) Çift tabakalı kaplama sistemi. ... 53
ġekil 3.25 : Mevcut katı atık dolgu alanının kademeli bir şekilde kapatılması. ... 56
ġekil 3.26 : Dolgu alanının kapatılması. ... 56
ġekil 4.1 : Katı atık dolgu alanlarındaki düzenlemelere ilişkin kısıtlayıcı faktörler. 60 ġekil 4.2 : Katı atık dolgu alanlarında düzenleme aşamaları. ... 67
ġekil 4.3 : Ekolojik planlamanın katı atık dolgu alanı kısıtlayıcı faktörleri ile etkileşimi. ... 69
ġekil 4.4 : Rekreasyonel planlamanın katı atık dolgu alanı kısıtlayıcı faktörleri ile
etkileşimi. ... 72
ġekil 4.5 : Ticari planlamanın katı atık dolgu alanı kısıtlayıcı faktörleri ile etkileşimi. ... 74
ġekil 5.1 : Golf sahasının bir kulvarı oluşturan bölümleri. ... 78
ġekil 5.2 : 3,4,5 parlık kulvarlarda vuruş dağılımı. ... 79
ġekil 5.3 : Golf sahasında oyuna heyecan katan engellerin fotoğrafı ve planı. ... 87
ġekil 5.4 : Fizyografik analiz paftasında planlama yapılacak alana ilişkin veriler. ... 93
ġekil 5.5 : Fizyografik analiz sonrası alan için oluşturulmuş mastır plan. ... 97
ġekil 5.6 : İstenen hedeflere ulaşabilmek için eskiz kağıtlarından faydalanılması gerektiğini gösteren bir örnek. ... 98
ġekil 5.7 : Dolgu alanı üzerine golf sahası inşası esnasında alanın tesviyesi. ... 103
ġekil 6.1 : Dolgu alanı üzerinde golf sahası tasarımı için sürdürülebilir tasarım yaklaşımı şeması. ... 108
ġekil 6.2 : Harborside Uluslararası Golf Sahası`ndan bir görünüm. ... 112
ġekil 6.3 : Harborside Golf Sahasından görünümler. ... 113
ġekil 6.4 : Granite Links Golf Sahasından görünümler. ... 115
ġekil 6.5 : Granite Links Golf Sahası genel planı. ... 116
ġekil 6.6 : Granite Links Golf Sahası – Granite sahası. ... 116
ġekil 6.7 : Granite Links Golf Sahası – Milton sahası. ... 117
ġekil 6.8 : Granite Links Golf Sahası – Quincy sahası. ... 117
ġekil 7.1 : Dolgu alanı-Tampon bölge ilişkisi. ... 120
ġekil 7.2 : Dolgu alanının atık çeşidine göre gruplandırılması örneği. ... 121
ġekil 7.3 : Dolgu alanı arazi formuna ilişkin örnekler. ... 121
ġekil 7.4 : Golf alanı boyutsal çalışmalarına bir örnek. ... 122
ġekil 7.5 : Golf alanı-tampon tepe boyutsal çalışmalarına bir örnek... 122
ġekil 7.6 : Golf alanı tampon tepe sayısına ilişkin çalışmalara örnekler. ... 123
ġekil 7.7 : Otomatik gaz algılama sistem (AGD)`ne ait bir örnek. ... 125
ġekil 7.8 : Dikim çukurundaki toprak ve kil miktarını gösteren kesit. ... 127
ġekil 7.9 : Golf alanı bitki çapı-ağaçlandırma dikim alanı oranına bir örnek. ... 128
KATI ATIK DOLGU ALANLARINI GOLF SAHASI OLARAK
DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ
ÖZET
Katı atık dolgu alanı iyileştirme çalışmaları ekonomik, sosyal ve çevresel faydalar açısından sürdürülebilir bir gelişim sağlanması yönünde büyük rol oynar. Katı atıkların depolanması uzun süreden beri kullanılan bir yaklaşım olmakla beraber katı atık dolgu kavramı yüz yıldan daha kısa bir süredir uygulanmaktadır. Bir topluluğun ne kadar atık oluşturduğu, ne kadarını yeniden kullanıp ne kadarını yanmaya gönderdiği önemli değildir. Katı atık dolgu alanları toplum açısından her zaman ihtiyaç duyulacak alanlardır. Katı atık dolgu alanları çevre için zarar oluşturacak kötü görünüm sağlayan ölü alanlar olmaktan çıkarak iyi bir planlama ile çeşitli kullanımlara olanak sağlamaktadır.
Golf sporunun son yıllarda popülaritesinin artmasıyla, katı atık dolgu alanlarının golf sahası olarak kullanımı giderek yaygınlaşmakta olan bir yeniden kullanım çeşidi haline gelmiştir. Yükselen arazi değerleri, giderek büyüyen şehir nüfusu ile nüfusun rekreasyon aktivitelerine olan ihtiyaçları ve ekolojik etkilerin azalması katı atık dolgu alanlarının golf sahalarına çevrilmesine teşvik etmiştir.
Bu çalışmada katı atık dolgu alanlarını golf sahası olarak değerlendirme kriterleri araştırılmakla beraber dolgu alanları ve golf sahalarının oluşum ve tasarım süreçleri ayrı ayrı irdelenerek, karşılaşılabilecek sorunlar ve çözüm önerilerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda; katı atık dolgu alanı üzerinde golf sahası oluşturulması süreci için sürdürülebilir bir tasarım yaklaşımı geliştirilmiş olup uygulanan ve günümüzde halen var olan örnekler incelenmiş, çalışmanın sonucunda prototip bir tasarım kılavuzu oluşturulmuştur.
EVALUATION OF SOLID WASTE DISPOSAL SITES AS GOLF COURSE SUMMARY
Evaluation of solid waste disposal sites plays a major role in sustainable development, providing economical, social and environmental benefits. Solid waste disposal has been practiced for centuries, but the concept of sanitary landfilling has been used for less than a hundred years. Actually no matter how much a community recycles or sends the waste for combustion, a sanitary landfill will always be needed for residue that cannot be handled in any other way. Solid waste disposal sites become more usable than being eyesore areas.
As the golf game has become more popular in recent years, the evaluation of solid waste disposal sites as golf courses is getting more usual. A combination of rising land values, a growing urban population, their needs for recreation activities and mitigation of ecological impacts have encouraged the conversion of completed sanitary landfills into functional golf courses.
This study examines the evaluation problems of completed solid waste disposal sites to golf course developments and the possibility of designing a sanitary landfill based on its final use as a golf course. For this aim, a sustainable planning approach for landfill-to-golf course adaptive use projects are discussed, which combines solid waste disposal sites and golf course design processes, modifies them in a sustainable way and a prototypical guideline has been generated.
1. GĠRĠġ
Atıklar, toplumsal yaşamın doğal ve kaçınılmaz bir sonucudur. İnsanlar, tarih boyunca atıkların bertaraf edilmesi ile ilgili değişik teknikler geliştirmişlerdir.
Amerikan İnşaat Mühendisleri Topluluğu (ASCE) “Katı Atık Dolgu Kavramı”nı, mühendislik prensiplerinden faydalanmak suretiyle, atığı, mümkün olan en küçük hacme indirerek ve atık için uygun ve mümkün olan en küçük alan kullanılarak, her gün operasyon sonunda veya gerekiyorsa daha sık aralıklarla atık alanı üzerinin toprak tabakası ile kaplanması yöntemi ile halk sağlığını ve güvenliğini tehdit etmeden, atıkların toprak altında yok edilmesi olarak tanımlamaktadır (ASCE, 1959). ABD Çevre Koruma Kurumu (EPA)’nın 2007 yılı verilerine göre, Amerikan toplumu yılda kişi başına yaklaşık 765 kg katı atık üretmektedir (1.1).
Çizelge 1.1 : A.B.D`de üretilen materyalin geri kazanımı, enerji kazanımı ile yakma ve katı atığın bertarafına ilişkin veriler 1960-2007 (EPA,2008).
Aktivite 1960 1970 1980 1990 2000 2004 2005 2006 2007 Büyüme (%) 2.68 3.25 3.66 4.50 4.65 4.66 4.63 4.65 4.62 Değerlendirmek için Geri DönüĢüm (%) 0.17 0.22 0.35 0.64 1.03 1.07 1.09 1.12 1.15 KompostlaĢtırmak için Geri dönüĢüm (%)
Negatif Negatif Negatif 0.09 0.32 0.38 0.38 0.38 0.39
Tüm Materyalin
Geri dönüĢümü (%) 0.17 0.22 0.35 0.73 1.35 1.45 1.47 1.50 1.54
Enerji DönüĢümü
ile Yakma (%) 0.00 0.01 0.07 0.65 0.66 0.59 0.58 0.58 0.58
Dolgu Alanını Terk
(%) 2.51 3.02 3.24 3.12 2.64 2.62 2.58 2.57 2.50
Bu atığın 350 kg kadarı çeşitli yollarla geri kazanılır ya da yok edilebilirken, 415 kg`lık kısmı dolgu alanlara yönlendirilmektedir. Bu miktar, katı atık dolgu alanlarının, şehrin katı atığının %55`ine ev sahipliği yaptığını göstermektedir (EPA, 2008).
Dünya`da katı atık dolgu alanlarının toplum gözünde kötü bir imajı bulunmaktadır. Toplumsal gelişim açısından bakıldığında, katı atık dolgu alanları için uygun alan sağlanması konusunda çok az çaba sarf edilmiştir. Bu özensizlik neticesinde, 80`li yıllardan itibaren, NIMBY (Not in My Backyard –Benim Arka Bahçemde Olmasın) veya NIABY (Not in Anyone`s Backyard – Kimsenin Arka Bahçesinde Olmasın), kendi bölgelerinde gerçekleştirilecek doldurma projelerine karşı çıkan sivil toplum kuruluşlarının sıklıkla başvurduğu sloganlar haline gelmiştir. Halen, birçok insan katı atık dolgu alanlarını izole ve terk edilmiş adalar olarak görmektedir.
Toplumlar, katı atık dolgu alanlarına olan gereksinim karşısında yavaş yavaş bu durumu kabul eder hale gelmektedir. Çünkü, katı atık dolgu alanları atık tanzimi için halen en ekonomik ve mantıklı yöntem durumundadır. Ne kadar çok atığın geri dönüşümü ya da yakımı sağlansa da, geride kalan atıklarla başa çıkılabilmesi için katı atık dolgu alanlarına yine de ihtiyaç duyulmaktadır.
Katı atık dolgu alanlarının park ve rekreasyon alanlarına dönüşümü yakın geçmişte uygulanmaya başlamıştır. Dikkatli planlama ile tamamlanmış katı atık dolgu alanlarından birçok değişik amaç için faydalanılabilir. Başka bir deyişle, dolgu alanları gelecekteki rekreasyon alanları planlaması için çok değerli kaynaklar olarak değerlendirilebilir. Golf alanları da, bu rekreasyon alanlarından birisi olabilir.
Golf, gerek kadın gerekse erkekler ve her yaş grubu için çok popüler bir spor haline gelmiştir. Golf aynı zamanda dinamik büyüme potansiyeli olan bir iş sahasıdır ve bugün, tüm dünyada, milyarlarca dolarlık bir yatırım kapasitesine sahip bulunmaktadır.
Amerikan Ulusal Golf Vakfı (NGF)`na göre, golf için kullanılabilir saha şu özelliklerde tasarlanmalıdır,
*50-60 hektar kullanılabilir arazi 18 delikli olmalıdır. *Mümkün olduğu kadar dikdörtgen şekilli olmalıdır.
*Sulama için yeterli su kapasitesine sahip olmalıdır. *Ciddi drenaj sorunları olmamalıdır.
*Güneşin olumsuz etkilerine karşı kuzey-güney doğrultusunda konumlandırılmalıdır. Katı atık dolgu alanlarının golf sahaları olarak kullanılmasına ilk olarak 1962 yılında, Kaliforniya`nın Carson eyaletinde başlanmıştır. Arazi fiyatlarındaki yükseliş, şehirlerdeki nüfusun ve paralelinde insanların rekreasyon aktitivite gereksinimlerinin artışı, insanları dolgu alanlarının golf sahalarına dönüştürmeye zorlamıştır.
Dolgu alanları üzerinde inşa edilen golf sahaları günümüzde çok popüler ve yaygın olsa da, henüz mükemmel bir biçimde çözülmüş değildir. Uygulamalar esnasında birçok sorun tespit edilmiştir. Örneğin, Katı atık dolgu alanlarına golf sahalarının tesis edilmesinin en zor yönü arazinin kolay şekillendirilebilme kabiliyetinin olmayışıdır (Schmidt, 1991).
Dolgu alanında yapılacak tasarımlar için ekstra maliyet çıkarabilecek etkenlerin en önemlileri; metan gazı oluşumu, zehirli sıvı sızıntısı oluşumu ve düzensiz arazi oturmalarıdır. Bu etkenlerin varlığı ve bu etkenlere üretilecek çözümlerin yüksek maliyeti, dolgu alanlarında inşa edilen golf sahalarının, normal alanlarda inşa edilenlere göre çok daha fazla bütçelerle gerçekleştirilmesini zorunlu kılmaktadır (NGF, 1989).
Dolgu alanları üzerine inşa edilen golf sahalarında meydana gelen sorunlar duruma göre farklılık göstermektedir. Sadece bir unsur, hemen hemen hepsinde ortak olarak yer almaktadır. O da, katı atık dolgu alanları üzerine inşa edilen golf sahalarının dolgu alanları tasarlanırken ya da işletilirken planlanmamış olmalarıdır. Bu nedenle, dolgu alanının etkin bir şekilde iyileştirilmesi, uzun süreli çalışmaları gerektirmektedir. Bu konuda en iyi yaklaşım, golf sahası planlamasının, dolgu alan tasarımı sırasında ya da işletme öncesinde gerçekleştirilmesidir (O’Leary ve Walsh, 1992).
Özet olarak, planlama sürecinde, dolgu alanının golf sahasına dönüştürülmesinde, daha ekonomik ve daha az sorunlu bir biçimde uygulanabilirliğini göz önünde bulunduran bir yol izlenmelidir.
Sorun ve Amaç
Katı atık dolgu alanlarına önümüzdeki yıllarda da ihtiyaç duyulacaktır. Katı atık dolgu alanlarınının bulunduğu araziler kullanılmayan gömülü alanlar olarak görülmemelidirler. Dikkatli planlama ile arazi kazanılıp ileride değişik kullanımlar için uygun hale getirilebilir. Orjinal dolgu alanının tasarımı ve gelecekteki alan kullanımı arasındaki ilişki dikkatlice değerlendirilmelidir. Önceki arazi geliştirilmesini de kapsayan dolgu sürecinin her adımı, istenilen arazi kullanımının sağlanması için bir basamaktır. Araştırmalar göstermektedir ki dolgu alanları golf sahası olarak kullanılabilir.
Katı atık dolgu alanları normal toprağa göre değişik fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri olan, çok çeşitli materyaller içeren hücrelerden oluşur. Kontrolsüz gaz üretimi, düzensiz zemin hareketi ve su kirliliği gibi çevresel sorunlar yaratan büyüme potansiyelleri göz ardı edilmemelidir.
Bu çalışmada da, dolgu alanlarının golf sahalarına çevrilmesi işlemini, hem başarılı bir dolgu alanı, hem de sorunsuz bir golf sahası inşa edecek bir biçimde daha uygulanabilir hale getirmek için bir yaklaşım geliştirilecektir. Bu amaçla,
1- İleride uygun bir bütçeyle kaliteli bir golf sahasına çevirebilmeye izin verecek temiz bir katı atık dolgu alanı tasarlama yaklaşımı oluşturulacak.
2- Dolgu alanları üzerinde işlevsel ve estetik golf sahaları tasarımı için yeni bir yaklaşım geliştirilecek.
3- Dolgu alanlarının golf sahasına çevrilme projesi için sağlıklı bir planlama yaklaşımı ve uygun prototip bir kılavuz hazırlanacaktır.
Yöntem
Bu çalışmada uygulanacak yöntem 5 aşamada gerçekleştirilecektir:
1-Katı atık dolgu konusuna ilişkin literatür taraması gerçekleştirilecek, mevcut dolgu alan tasarım teknikleri ve sorunları ortaya konulacaktır.
2-Golf sahası tasarımları incelenecek ve dolgu alan tasarım ve işletmesine ilişkin veriler göz önünde bulundurularak, fonksiyonel bir golf sahasının gereksinimleri belirlenecektir.
3-Katı atık dolgu alanları ve golf sahalarının tasarım gereksinimlerinde değişebilir ve değişemez kriterlerin belirlenmesi için toplanan veriler ile bilgilerin sentezi ve analizi gerçekleştirilecektir.
4-Mevcut dolgu alanları üzerine inşa edilmiş golf sahalarının sorunları araştırılacak, dolgu alanından golf sahasına dönüşüm projeleri planlama süreci detaylı araştırılacaktır.
5-Katı atık dolgu alanlarının gelecekte kaliteli golf sahaları olarak kullanılabilmeleri için bir prototip çalışma ve tasarım kılavuzu geliştirilecektir.
2. KATI ATIK DOLGU ALANLARININ GENEL ÖZELLĠKLERĠ
2.1 Katı Atık Kavramı ve ÇeĢitleri
Her türlü insan faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan, sahibi veya üreticisi tarafından istenmeyen atıkların miktarı ve bileşimi; nüfus artışı, gelişen teknolojiler, yükselen hayat standartları ve göçler nedeniyle artmakta ve değişime uğramaktadır (Türer Başkaya, 2009).
Ülkemizde katı atıkların kontrolüne yönelik olarak 12.3.1991. tarih, 20814 sayılı Resmi Gazete`te Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği yayımlanarak, yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik çerçevesinde katı atığın tanımı, “Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı maddeler ve arıtma çamuru” şeklinde yapılmaktadır (Anonim, 2005).
Atık ile artık madde kavramlarının ayrımını iyi yapmak gerekmektedir. Artık maddeler, çeşitli faaliyetler sonucunda ortaya çıkan ürünlerin işletilmeyip geriye kalanlarıdır. Ancak artık maddeler değerlendirilmeleri mümkün, işlenmeye açık olan maddelerdir. Katı atıklar ise; kişi, kurum veya kuruluşlar açısından üretim, pazarlama, tüketim zinciri içinde değer arz etmediği için gözden çıkarılıp atılan veya ekonomiye yeniden geri kazandırılamayan, ortamlara zarar vermeyecek şekilde bertaraf edilen “atılmasına karar verilmiş” maddelerdir (Erdin, 2000).
Katı atıkların bileşimine bakıldığında, bileşimin tüketim alışkanlıklarına, yerleşim yerinin konumuna, kültürel ve ekonomik doku ile mevsimlere bağlı olarak değişim gösterdiğini söylemek doğru olacaktır. Katı atıklar temel olarak kaynaklarına ve içerdikleri maddelere göre çeşitlere ayrılmaktadır (2.1) (Türer Başkaya, 2009).
ġekil 2.1 : Kaynaklarına ve içeriğine göre katı atık çeşitleri (Türer Başkaya, 2008). Katı atıkların çeşit ve içeriklerine bağlı olarak toplanma, taşınma ve bertaraf edilme yöntemleri de farklı olduğu gibi bu süreçten sorumlu olan kurumlar da farklı olabilmektedir. Genel olarak kamu sağlığı için tehlike oluşturmayan atıklar, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde ele alınmakta, büyükşehir sınırları içerisinde olmaları durumunda toplanma ve taşınmaları ilçe belediyelerinin, bertaraf edilmeleri ise büyükşehir belediyelerinin sorumluluğunda bulunmaktadır (2.2).
ġekil 2.2: Toplanma ve bertaraf yöntemlerine göre katı atık çeşitleri (Türer Başkaya, 2009).
2.2 Katı Atık Dolgu Alanlarının OluĢum Süreci
Bir katı atık dolgu alanının yaşam süresi üç aşamadan oluşmaktadır: arazi hazırlama süreci, işletme süreci ile bitmiş dolgu stabilizasyonu ve tesviye süreci. Bu süreçler, uygulama sırasında, zaman zaman belirli ölçüde üstüste de çakışabilir ve her bir faz için gerekli zaman alandan alana değişim gösterebilir. Fakat her koşulda, bu süreçleri etkileyebilecek teknik etmenlerin doğru anlaşılması, bir dolgu alanının, golf sahası kullanımına uygun bir biçimde planlaması ve iyi bir şekilde işletilmesi için önemlidir.
2.2.1 Arazi hazırlama süreci
Arazi hazırlama süreci, süresi en kolay tahmin edilebilen aşamadır. Bu aşamada gerçekleştirilen işin büyük bir kısmı mühendislik işlerini kapsamaktadır. Arazi hazırlama sürecinde yapılan işler; keşif, sınır çevrelenmesi, arazi temizliği, tesviye ve drenaj çalışmalarının yapılması, yer üstü ve yer altı suyu kontrolü için gerekli tesislerin inşa edilmesi, sıhhi ve fenni tesislerin yerleştirilmesi, ana yollara ulaşım ve saha için sirkülasyonun sağlanması şeklinde özetlenebilir.
Özellikle, dolgu alanına ulaşım ve saha içi yollarda geçiş her türlü hava şartlarında güvenli şekilde mümkün olmalıdır. Yağış ve akıştan ileri gelen sulara karşı çevre hendeği ve benzeri drenaj yapıları da inşa edilmeli, çevre sularının içeriye girmesi engellenmelidir. Eğer alanın içinden geçmesi zorunlu olan akarsular varsa dolgu yerleri taşkın seviyelerinin çok üzerinde olmalıdır. Zemin tabanına drenaja kolaylık sağlayacak şekilde eğim ve biçim verilmelidir. Alanda buldozer ve diğer iş makinaları aracılığı ile bitkilerin ve köklerin bulunduğu üst tabaka alınmalı, daha sonra kullanılmak üzere uygun yerlerde saklanmalıdır (Borat, 2003).
2.2.2 ĠĢletme süreci
İşletme sürecinin uzunluğu alandaki kullanılabilir dolgu yapılabilecek alan büyüklüğü ve depo edilecek atık miktarı ile doğru orantılıdır. Kullanılabilir alan miktarı, alanın topografyası ve dolgu yöntemi ile kirlilik kontrolü stadandartları, atık sıkışma oranları ve örtü materyalinin tipi ve uygunluğuna bağlıdır. Bir dolgu alanı için işletme süreci birkaç yıldan 20 yıla kadar değişen bir süreyi kapsayabilir.
2.2.3 BitmiĢ dolgu stabilizasyonu ve tesviye süreci
Bir dolgu alanı, tesviye süreci tamamlandıktan 30 yıl sonra stabil hale gelebilir. Stabil olmayan bir dolgu alanı ile ilgili ana sorunlar çökme meydana gelmesi, gaz ve sızıntısı suyu oluşmasıdır. Dolgu alanı çevresine sızıntı suyu ve depo gazı izleme ve ölçme kuyuları açılır. Bu kuyularda işletme planı çerçevesinde belirli aralıklarla, olası sızıntı suyu ve depo gazı kaçaklarına karşı depo tesisi işleten kişi ve kuruluşlar tarafından ölçümler ve kontroller yapılır. Ölçüm işlemleri, dolgu alanı kapatıldıktan sonra 10 yıl müddetle devam eder (Anonim, 2005).
Bir dolgu alanında meydana gelen biyolojik bozulma, alan içindeki farklı atıkların ayrışma süreçlerinin farklı aşamalarda olması sebebi ile düzensizdir. Atık ayrışma sürecinin daha iyi anlaşılabilmesi için ilk adım çevresel bir katı atık dolgu alanı tasarımı oluşturulmasıdır.
2.3 Dolgu Alanlarında Bozunma Süreci
Dolgu alanı içerisinde ayrışma, parçalanma ve çözünme olmak üzere üç olay gerçekleşerek katı atıklar ayrışmakta, zararsız hale gelmektedir (Borat, 2003).
1.Ayrışma 2.Parçalanma 3.Çözünme 2.3.1 AyrıĢma
Katı atıklar, farklı ayrışım süreçleri geçiren ve farklı materyal oluşumları meydana getiren heterojen element karışımlarıdır. Bileşimlerine göre organik ve inorganik olmak üzere iki sınıfta incelenebilir. Temel olarak organik katı atıklar biyolojik olarak parçalanabilen materyallerdir. İnorganik katı atıklar değişim geçirmeden kalmakta veya çeşitli kimyasal reaksiyonlarla parçalanmaktadır. Çizelge 2.1 ayrışma sürecindeki reaksiyon etmenlerini ve oluşan ürünleri göstermektedir. Ayrışma oranı, oksijen, ısı ve suyun var oluşu gibi üç temel faktöre bağlı olarak belirlenmektedir (Noble, 1976).
Bu faktörlerden ısı , ayrıca dolgu alanında yaşam sürecek ve gelişecek bakteri tipi oluşumunu da kontrol etmektedir. Isı ve ayrışma süreci arasındaki ilişki aşağıda görülmektedir (2.3).
Katının ilk ayrışma sürecinde aerobik bakterilerin oksijen açığa çıkarma olayı başta gelmektedir. Süreç boyunca oksijen karbondioksite dönüşür. Aerobik ayrışma bitkiler veya hayvanlar tarafından depolanan enerjinin açığa çıkmasına sebep olur. Bu nedenle aerobik biyolojik ayrışma süresi boyunca ısı artar. Dolgu alanının su içeriğinin ayrışma oranına çok büyük etkisi vardır. Gerçekte biyolojik ayrışma, dolgu alanı yeterli nemli olduğu zaman meydana gelir. Biyolojik ayrışma için en iyi nem içeriği %60 olarak belirlenmiştir (Noble, 1976).
Çizelge 2.1 : Bir dolgu alanında ayrışma sürecinde reaksiyon etmenleri ve oluşan ürünler (Noble, 1976).
Atık Etmen/Etken Ürün
Besin Mikro organizmalar -
Metal Oksitlenme Metal ürün
Organik Mikro organizmalar -
İnorganik Kimyasal faaliyet Kompleks bileşik
Cansız materyal Hepsi Basit değişimler
Oksijenin tümü tükendikten sonra, anaerobik ayrışma süreci başlar. Anaerobik ayrışma iki aşamada gerçekleşir: asit oluşum safhası ve metan oluşum safhası. Asit oluşum safhasında, kompleks organik materyaller daha ufak organik materyalle ayrışacaktır. Ayrıca bu safhada pH azalır. Bu nedenle dolgu toprak normalden daha asidik olacaktır. Tam bir anaerobik ayrışım meydana gelebilmesi için dolgudaki sıvı miktarının pH`ı alkali kimyasallar eklenerek 7.0`de tutulmalıdır.
Asit oluşum safhasından sonra metan organik bakterileri metan ve karbondioksit elde etmek için safhanın son ürünlerini kullanırlar. Nitrojen konsatrasyonu sıfıra düşer. Düzenli metan üretimi dolgunun fiziksel ve kimyasal özelliklerine bağlı olarak seneler içinde oluşur.
Son olarak, ayrışma sürecinin son aşaması sona erer ve dolgu stabil hale gelir. Metan üretimindeki istikrarlı düşüş ve onun yerini alan oksijen ve nitrojen miktarında artış meydana gelir (Noble, 1976).
2.3.2 Parçalanma
Depo alanındaki atıklar ısı değişikliği, basınç ve diğer sebeplerle parçalanarak daha küçük boyutlara sahip olur. Bu durum ayrışmadaki reaksiyon hızını arttırır (Borat, 2003).
2.3.3 Çözünme
Atıkların içerisindeki bazı maddelerden ortaya çıkan su, asit ve diğer sıvılar ile dış çevrenin yeraltı ve yerüstü sularından depoya ulaşabilen sular katı atıklar içindeki maddeleri çözerek dolgu içinde hareket ederler. Bu olay da ayrışmayı hızlandırır. Çözünmeden sonra bu sular bir tasfiye tesisine gitmiyorsa yer altı ve yerüstü sularını kirlettiklerinden ötürü depo alanını terk etmemeleri istenir (Borat, 2003).
Dolgu alanında gerçekleşen çözünmeyi arttırmak ve böylece düzenli depodaki atıkların zararsız hale gelmesini sağlamak üzere sızıntı sularını tekrar devrettiren özel sistemler de kullanılmaktadır. Bununla beraber katı atık dolgu alanına dışarıdan su girişi ile alt ve üst örtü tabakaları ve ayrışma, parçalanma ve çözünme olayları sonucunda depodan bazı gazlar ayrılır, sızıntı suları yer değiştirir, böylece katı atıklar iyice sıkıştırılmış olsa ve üzeri toprakla örtülmüş bulunsa bile düzenli depolamada oturma ve çökmeler ortaya çıkar (Borat, 2003).
2.4 Dolgu Alanı Su Dengesi
Ayrışma sürecinde istenmeyen üç ana faktörden su, kontrolü en zor olandır. Alan dışındaki çevresel etkilerin çoğu yeryüzü ve yer altı suyunun kontrol edilememesinden kaynaklanmaktadır. Sızıntı suyu gibi kontrol edilemeyen su hareketi bitişik arazilerin yeryüzü suyuna bulaşır. Katı atık dolgu alanı taşıma kapasitesine ulaştıktan sonra doygun hale gelir ve dolgu toprağı veya katı atık ile temas eder.
Sızıntı suyu yüksek biyolojik ve kimyasal oksijen ihtiyacı olan kirli bir sıvıdır. İyi bir katı dolgu alanı uygulaması için ana hedef sızıntı suyu miktarını minimize etmektir. Doğal çevredeki su dengesininin anlaşılması, dolgu alanındaki su kontrolünü sağlamak için stratejiler geliştirmek te gereklidir (Yang, 1993).
3. KATI ATIK DOLGU ALANLARI
Katı atık dolgu alanları, istenmeyen veya kullanılmayan atıkların en son depolandıkları yerlerdir. XX. yüzyılın ortalarına kadar atıklar doğal topografyası uygun olan alanlara kontrolsüz ve açık şekilde boşaltılmaktaydı. Hacmi azaltmak için atıkların yakılması sıkça görülmekteydi. Topografik düşüklüğe sahip dereler, dış eğimli araziler, taşkın yatakları ve kullanılmayan maden ocakları, kum ve çakıl ocakları en yaygın atık alanları olarak kullanılmaktaydı. Açık alanlara çöp boşaltma uygulamaları son senelerde daha dikkatlice düzenlenmeye başlandı. II. Dünya Savaşı`ndan sonra “Katı Atık Dolgu” uygulamaları yaygınlaşmaya başladı. Böyle bir katı atık dolgusu yaklaşık 5 m`yi bulan atık biriktirme ünitelerinden oluşmaktaydı ve bu katı atık dolgusundaki günlük çalışma sonunda her bir ünite içerisindeki atık 15-30 cm kalınlığındaki doğal örtü tabakası ile kapatılmaktaydı. Günümüzde bu kaplama işlemi, kaplama örtüleri ve köpüklerle yapılamktadır.
Katı atık dolgu alanları, sentetik geçirimsiz tabakalara sahip olmakla beraber, 1970`lere kadar bu alanlarda geçirimsiz örtü yaygın değildi. Günümüzde daha yeni çift tabakalı örtüler kullanılmaya başlanmıştır (3.1).
Katı atık dolgu alanlarındaki atığın kontrollü olarak depolanması kemiricilerin, böceklerin ve benzeri zararlı asalakların sayısını büyük ölçüde azaltmış olup, görünüş olarak ta ayrı bir estetik kazandırmıştır. Böyle bir katı atık dolgu alanına duyulan ihtiyaç ta; atık tipi, bölgenin hidrolojisi, iklim ve diğer faktörlere bağlı olarak değişmektedir.
Modern bir katı atık dolgu alanının çevreyi ve ekolojik dengeyi bozmayacak uygun mühendislik özelliklerine sahip bir arazi üzerinde yapılması, ekonomik bir yöntem olmakla beraber kamuoyu politikası açısından önemli bir proje aşamasıdır. Bu uygulama A.B.D`de EPA`nın yürürlüğe koyduğu atık yönetmelikleri uyarınca gündeme gelmiştir (Kan, 1999).
ġekil 3.1 : Tipik bir katı atık dolgu alanı kesiti (Kan, 1999). 3.1 Katı Atık Dolgu Alanlarının Amacı
Katı atıkların depolanması, en ekonomik ve çevre için en uygun olarak kabul edilebilen bir yöntemdir. Atıkların azaltılması, yeniden kullanılma işlemleri, ulaşım teknolojileri, evsel katı atık düzenlenmesi gibi sebeplerle katı atık dolgu işlemi gerçekleştirilmektedir.
Katı atık dolgu alanlarının yapım amacı, tasarlayan mühendis için yeterli ve sağlıklı bir depolamayı uygun bir maliyetle gerçekleştirmek olurken, böyle bir alana yakın yaşayan bir birey için ise tesisin çevresine zarar vermemesi olabilmektedir. Böylece her durum için değişen bir amaçlar yığını ile karşılaşılmaktadır.
Dolgu alanının maksimum yüzeyinin kullanımı da bir başka önemli konudur. Alandan maksimum verimle faydalanmak ve tesisin ömrünü arttırmak en önemli amaçlardandır.
Tasarımcının, katı atık dolgu alanını projelendirirken yapması gereken, alanı asgari risklere maruz kalacak şekilde planlamasıdır. Yasa ve yönetmelikler bu tür tesisler için belirli riskleri belirtmişlerdir. Genel anlamda, mühendisler en uygun çevre risk değerlendirmesine göre hareket etmeli ve çevresel açından belirtilen sınırlar içinde kalınacak biçimde hareket etmelidirler (Kan, 1999).
3.2 Katı Atık Dolgu Alanı Yer Seçimi
Katı atık dolgu alanı için yer seçimi oldukça titizlik gerektiren bir konudur. Alan; bölge planlama, sağlık ve su kirliliğini önleme otoritelerine danışılarak seçilmelidir. Katı atık dolgu alanlarının tespitinde; atık kaynağına yakınlık, atığın taşınması ve nakil uzaklıkları, iklim, jeoloji, hidrojeoloji, yüzey hidrolojisi, hava alanlarına yakınlık, alan kullanımı, nüfus yoğunluğu gibi faktörler önemli rol oynar. İdeal bir katı atık dolgu alanının, atık kaynağına yakın olması, topografik eğiminin az ve alanda taşkın havzası olmaması gerekmektedir. Araziyi taşıyan iskeletin, taşıma gücünün yeterli olması ve hidrojeolojik özelliklerinin iyi olması gereklidir. Bu ideal ortamları aramak yerine azami uygunluk aranmalı, uygun bulunan özelliklerin yanında yetersiz özelliklerin iyileştirilmesi yoluna gidilmelidir. Ayrıca katı atık dolgu alanlarının inşa edileceği alanların seçimi ile ilgili jeoteknik özelliklerin tanımlanması ve gerekli analizlerin yapılması gereklidir. Zemin profilinin saptanması, yeraltı suyu koşularının belirlenmesi, zemin özelliklerinin belirlenmesi, bölgedeki malzemenin inşaat malzemesi olarak kullanılıp kullanılmayacağının tespiti çalışmaları yapılmalıdır. Yeraltı suyunun kalitesi belirlenmeli, yeraltı suyu akiferleri tanımlanmalı, akiferlerlerde piyezometrik su seviyeleri ölçülmelidir. Zeminin özellikleri ile ilgili çalışmalarda, alanı temsil edebilecek yeterli miktarda numune alınmalıdır. Alanın katı atık dolgu alanı olarak göstereceği potansiyel performans, stabilitede meydana gelebilecek değişimler ve yeraltı suyunda oluşabilecek etkilerin mutlaka göz önüne alınması gerekmektedir. Aşağıda belirtilen hususları içeren kapsamlı araştırmalar alternatif bölgeler için tek tek incelendikten sonra katı atık dolgu alanı yeri seçimi yapılmalıdır. Ayrıca (Bayer, 2005);
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre katı atık dolgu alanları, en yakın yerleşim birimine en az 1 km, havaalanına uzaklığı en az 3 km olmalıdır. İçme, kullanma ve sulama suyu temin edilen ve edilecek olan yüzeysel su
kaynaklarının korunması ile ilgili olarak, çöp dökülemeyeceği belirtilen koruma alanlarında kurulmamalıdır.
Yeraltı sularının kirlenmemesi için dolgu işleminin devamlılığını sağlayacak düzeyde bir stabilitenin ötesinde, zeminde aranan en önemli özellik minimum su geçirgenliğidir. Minimum su geçirgenliğine sahip alanlar tercih edilmelidir.
Endüstriyel aktiviteler sonucu bozulmuş, yeraltı kazı işlerinin yapıldığı ya da yararlı bir kullanıma hizmet etmeyen araziler gibi doldurma ve şekillendirme ile iyileştirilebilecek bölgeler, katı atık dolgu alanı inşası için uygun yerler arasındadır.
Deprem bölgelerinde fay üzerinde dolgu alanı inşa edilmemelidir.
Taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, çığ, heyelan ve erozyon bölgelerinde dolgu alanı inşa edilmemelidir.
Çöp toplama alanlarından dolgu alanına ulaşımın kolay olması gereklidir. Ayrıca, taşıma mesafesi, yer seçiminde etkisi büyük olan bir faktördür. Taşıma mesafesinin az olması diğer şartların da sağlanması halinde, taşıma maliyetlerinin azalması açısından arzu edilen bir durumdur.
Şehircilik açısından, katı atık dolgu alanları hâkim rüzgâr yönünde inşa edilmemelidir.
Dolgu kapasitesi en az, nüfusu 100.000’den küçük olan yerleşim bölgelerinde 10 yıllık ihtiyacı karşılayacak şekilde, nüfusu 100.000’den büyük olan yerlerde 500.000 m3 olmalıdır,
Kurulan tesisin konumu imar planında belirtilerek, işletmeye kapatıldıktan itibaren, en az 40 yıl yerleşime açılmaması sağlanmalıdır.
Seçimi takiben, bu arazilerin 1/1000`lik haritaları alınmalı ve ÇED raporu hazırlanmalıdır.
Dolgu alanına ilişkin hazırlanacak plan ve projeler sırasıyla,
1. Arazi tabanının nasıl hazırlanacağı, drenaj, sızdırmaz tabakalar ve gaz kontrolü yapılarının nasıl inşa edileceği gösterilmelidir.
2. Dolgu alanının nasıl işletileceği, ulaşım yolları, toprak depoları belirtilmelidir. 3. Dolgu alanının doldurulup tamamlanan bölgelerinin nasıl terk edileceği, nasıl yeşillendirileceği bu projelerde gösterilmelidir.
4. Altyapı ve servis binalarına ilişkin projeler verilmelidir.
Teklif edilen her bir katı atık dolgu alanı yeri için detaylı bilgiyi, ekonomik analizleri ve haritaları içeren birer plan hazırlanmalı, çevresel etki değerlendirmesi yapılmalıdır. Her bir alternatif dolgu alanı yeri için arazinin nasıl hazırlanacağı, nasıl kullanılıp işletileceği ve dolgu alanı olarak kullanımı sona erdikten sonra nasıl terk
edileceği, toprak örtü tipi ve yeşillendirmesi dahil projede gösterilmelidir. Ayrıca alt yapı, işletme ve bölüm binaları gibi yardımcı tesisler hakkında da bilgi ve çizimleri de hazırlanmalıdır.
Çalışma üç safhadan oluşur (Borat, 2003): 1. Alanların ön değerlendirilmesi 2. Aday arazilerin elenmesi 3. Son saha seçimi
3.2.1 Alanların ön değerlendirmesi
Katı atık dolgu alanlarının etkin bir şekilde hizmet verebilmesinin ilk şartı, tesis için uygun alan seçimidir. Uygun alan seçimi iki temel kritere dayanmaktadır (3.2):
ġekil 3.2 : Katı atık dolgu alanı yer seçimi kriterleri (Türer Başkaya, 2009). Mülkiyet Durumu: Belediyenin bu araziyi devralırken ve bir atık uzaklaştırma alanı olarak kullanmak için izin alırken karşılaşabileceği engellerdir.
Teknik Kriterler: Çevre açısından güvenli, halka ve çevreye en az risk getirecek arazilerin belirlenmesidir (Türer Başkaya, 2009).
3.2.1.1 Topografik özellikler
Katı atık dolgu alanı ve çevresinin etkileşimi ile ilgili kriterler incelendiğinde ilk kriter olarak karşımıza topografik özellikler çıkmaktadır. Depolama faaliyeti için genel olarak en uygun alanlar, önceden toprak veya benzeri malzeme temini için üzerlerinde hafriyat yapılmış alanlardır. Ayrıca kuru maden veya cevher yatakları ile az eğimli düz alanlar bu amaç için uygundurlar. Uygun olmayan alanlar, yer altı su seviyesi çok yüksek olan alanlardır. Bu alanlar uygun mühendislik işlemleri sonucunda katı atık dolgu alanları olarak kullanılabilirler ancak ekonomik anlamda maliyetleri oldukça yüksek olacaktır (Türer Başkaya, 2009).
3.2.1.2 UlaĢım ve yerleĢim merkezi durumu
Katı atık dolgu alanlarına ulaştırılacak katı atıklar; optimum uzaklıklarda çevreyi etkilemeyecek şekilde uygun yol ve güzergahlardan özel araçlarla taşınmalıdır. Bunun ulaşım ekonomisi açısından önemi vardır (Şengüler, 1994).
Dolgu alanlarının yerleşim bölgelerinden uzaklığı, arazinin topografyasına ve rüzgar yönüne bağlı olarak belirlenmekle birlikte, ülkemiz yasalarına göre katı atık dolgu alanları en yakın yerleşim merkezine en az 3 km mesafede yer almak durumundadır. Dolgu alanı yerleşim alanları ile doğrudan görsel ilişki içinde olmamalı ama onların yararlandığı teknik donanımlardan kendisi de faydalanabilecek ölçüde yakın olmalıdır (Türer Başkaya, 2009).
3.2.1.3 Meteorolojik durum
Katı atık dolgu alanlarının tasarımında sıcaklık, yıllık yağış miktarı, buharlaşma değerleri ve rüzgâr yönlerinin bilinmesi gereklidir. Rüzgâr yönleri koku etkisi bakımından önemlidir, bu nedenle hâkim rüzgar yönleri ile yerleşim merkezlerinin aynı doğrultuda bulunduğu alanlarda depo yeri seçilmemelidir (Baran, 1995).
3.2.1.4 Jeomorfolojik durum
Dolgu alanı olarak kullanılacak arazi; mümkün olduğunca su toplama havzaları dışında tutulmalı, yüzeysel akışlardan etkilenmeyecek yerlerde seçilmeli özellikle dere yataklarından kaçınılmalıdır. Heyelan, sel ve çığ tehlikesi açısından yüzey eğim
ve duyarlılığı çok önemlidir, Bu nedenle katı atık dolgu alanlarının inşası için drenaj ağının kurulabileceği en az eğime sahip alanlar elverişlidir (Baran, 1995).
3.2.1.5 Jeolojik hidrojeolojik durum
Yukarıdaki durumların optimal yaklaşımlarla ele alınıp sentezlenmesiyle belirlenecek alternatif alanların 1/5000 ölçekli jeolojik ve hidrojeolojik detay etüdleri yapılmalıdır. Zira dolgu alanı seçiminde temel husus yer altı ve yerüstü su kirliliğine yol açılmamasıdır. Bunun için yörede mevcut kayaçların litolojik, stratigrafik, tektonik özellikleri belirlenmeli fay, çatlak sistemleri gibi kırıklı yapılar değerlendirilerek riskli yerlerden kaçınılmalıdır. Kırıklı ve karstik yapı arzetmeleri nedeniyle kireç taşları, sık çatlaklı magmatik kayaçlar kumtaşı, konglomera, gevşek kum ve çakıllar gibi porozite ve permeabiliteleri yüksek, akifer niteliği taşıyabilecek kayaçlar, depo alanının düşey ve yatay yakın zonlarda yer almamalıdır. Kiltaşı, marn, silttaşı ve bunların ardışımından oluşan fliş karakterindeki seriler, fazla ayrışmamış ofiyolitik kayaçlar depo alanları için uygun zemin oluşturabilirler. Akifer niteliği taşıyan formasyonlar üzerinde kurulan katı atık depolarından oluşabilecek muhtemel kaçaklar yer altı sularına karışmakta ve yer altı suyu akım yönlerince kirlilik yayılmaktadır (3.3) (Barkowski, 1990).
ġekil 3.3 : Katı atık dolgu alanlarının yeraltı sularına etkisi. Kirlenme akıntı yönünde daha fazla olmaktadır (Barkowski, 1990).
3.2.1.6 Jeoteknik inceleme
Yeri kesinleştirilen katı atık dolgu alanına dolgu hacmi ve kapasitesi dikkate alınarak yeterli zemin sondajı yapılmalıdır. Kayaçların mekanik ve diğer mühendislik özellikleri sayısal olarak ortaya konulmalı zemin taşıma kapasitesi belirlenip depremsellik dikkate alınarak dolgu alanı tasarım ve inşası gerçekleştirilmelidir. Bütün bu çalışmalara ek olarak dolgu alanı ve çevresinin su kimyası belirlenmelidir. Bunun sonradan meydana gelebilecek değişiklikleri anlamada büyük önemi vardır (Baran, 1995).
Katı atık dolgu alanlarına yönelik yer seçiminde etkili olan teknik kriterlerin ikincisi, alan içi potansiyeline yöneliktir.
Büyükşehir ölçeğinde, katı atık dolgu alanlarına yönelik planlamalar 20-40 yıllık bir gelecek hedeflenerek planlanmalıdır. Bu durum, katı atık bertarafı için kullanılan alanlarda, gelecekte artabilecek atık miktarını karşılamaya yönelik rezerv alanlarının bulunması açısından da önemlidir (İSTAÇ, 2000)
Taban ve üst örtü malzemesinin temini açısından konu ele alındığında ise, döküm işlemleri devam ettiği sürece dolgu alanında örtü malzemesine ihtiyaç duyulmaktadır. Alanın kendi içinden örtü malzemesinin temin edilmesi, ekonomik anlamda en uygun yöntemdir. Alanın kendi içinden örtü malzemesinin temin edilmemesi durumunda alternatif kaynakların tespit edilmesi ve maliyetinin en düşük şekilde olmasına dikkat edilmelidir (Türer Başkaya, 2009).
3.2.2 Aday alanların elenmesi
Aday alanların elenmesi için bir yöntem belirlenir. Mevzuatın gerekli gördüğü hususları yerine getirecek detayların derecesi tayin edilir. Uzman personelden oluşan bir eleme komitesi tespit edilir. Seçilecek metod bir puanlama sistemi veya diğer subjektif analizleri içerebilir. Elek analizi, eşik analizi veya çakıştırma yöntemleri kullanılır. Örneğin (Borat, 2003);
3.2.3 Katı atık dolgu alanı seçimi
Yukarıdaki çalışmalar bir Yapılabilirlik Fizibilite Raporu ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu halinde derlenir ve en uygun alan seçilir. Bu alanda inşa edilecek tesise ait bütün plan, proje ve belgeler tamamlanır. Çevre Bakanlığının ÇED olumlu görüşünün alınmasından sonra en uygun alan için Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği`ne göre inşaat ruhsatı daha sonra işletme ruhtası alınır. KAKY Madde 31`e göre katı atık dolgu alanı alternatif alanlar arasından seçildikten sonra burası için belediye ve mücavir alanlar içinden belediyeler,bunların dışında mahallin en büyük mülki amiri inşaat ruhsatı vermeye yetkilidir. Ancak bu idareler ruhsat vermeden önce nüfusu 10.000e kadar olan yerlerde Mahalli Çevre Kurulundan, nüfusu daha büyük olan yerlerde ise Çevre Bakanlığı`ndan görüş almak zorundadırlar. İnşa aşamasından sonra aynı merciler işletme ruhsatı verirler ve bu ruhsatta depolanacak atık tipi belirtilir (Borat, 2003).
3.3 Katı Atık Dolgu Alanı Tasarımı 3.3.1 Katı atık dolgu metodları
Bütün katı atık dolgu metodlarında alan drenajına özen gösterilmeli, yağış sularının dolgu alanına ulaşmasına engel olunmalı, günlük çalışma alanına yağış ve akış sularının ulaşmaması için uzun seneler hizmet edecek drenaj yapıları yanında bir gün süre ile hizmet edecek drenaj hendeklerinin açılması, geçici menfezlerin yapımı bile ihmal edilmemelidir. Dolgunun ilerleyen aşamalarında dolgu seviyesi yükseldikçe yağış ve akış sularına karşı alan drenajları geliştirilmelidir.
Dolgu alanlarının tabanlarında bulunan bitki katmanları buldozer ve greyder gibi iş makinaları ile sıyrılıp kaldırılır. Bu değerli bitkisel toprak daha sonra, yeşillendirme çalışmalarında kullanılmak üzere uygun bir yerde bekletilmelidir. Bu aşamadan sonra eğer gerekli ise, tabana altındaki temiz yer altı suyunun kaldırma etkisine karşı drenaj boruları ve drenaj tabakaları, bunların üzerine kil ve geomembrandan oluşan mineral ve plastik sızdırmazlık tabakaları döşenir. Daha sonra mineral ve plastik sızdırmaz tabakaların üzerine de sızıntı sularını derleyip uzaklaştıracak drenaj boruları döşenir (Borat, 2003).
Katı atık dolgu metodları üç kategoriye ayrılabilir (Kan, 1999): -Alan metodu
-Hendek metodu -Rampa metodu.
Alan metodu; genellikle kanyon, geçit, bataklık, taş ocağı gibi doğal insan yapımı girintili alanların eğimlenmesinde kullanılır. Alandaki hafriyatın örtülmesi ve atıkla
alanın doldurulması işlemlerini kapsar. Atıklar dozerler yardımıyla yere serilip sıkıştırılırlar. (5-10 m`lik kalınlıklarla serilirler.) Alanın üzeri her gün serme işlemi bittikten sonra kapanır. Bu kaplama tabaka hücre olarak adlandırılır. Hücreler, yığınlar halinde serilirler (3.4). Böyle bir metodun kesiti aşağıda görülmektedir (3.5) (Kan, 1999). Bu metodun avantajı, atıkları bertaraf etmek için hendek metoduna göre daha az araziye ihtiyaç duymasıdır. Yağış suları ile daha büyük bir atık alanının teması sebebi ile alan metodu hendek metoduna göre daha fazla miktarda ve daha kötü kalitede sızıntı suyu meydana getirir (Bagchi, 1994).
Alan metodunda incelenecek başlıca hususlar: Atıkların boşaltılma yeri
Örtü için toprak alınacak alanın çalışma cephesine mesafesi Örtü toprağını çalışma cephesine taşıma metodu
Örtü malzemesinin taşıma güzergahı
Çalışma alanında atıkların düşey ve yatay olarak depolanmaları (Borat, 2003).
ġekil 3.5: Alan metodu kesiti (Kan, 1999).
Hendek metodu; genelde düz veya hafif eğimli arazilerde tercih edilir. Killi sızdırmaz zeminlerde ve küçük nüfuslu yerleşimlerde uygulanır (3.6). Birbirini izleyen paralel hendeklerin kazı ve dolgusunu içerir.
ġekil 3.6: Hendek metodu (Borat, 2003).
Hendek yöntemi ile katı atık dolgu işlemi sırasında, 30-150 m uzunluk, 2 m derinlik, 7-8 m genişlikte bir hendek kazılır. Kazılan hendeklerin derinliği toprak ve yeryüzü durumuna göre çeşitlilik gösterir. Kazanılan zemin, örtü toprağı olarak daha sonra kullanılmak üzere kazılacak hendek kenarından biraz uzakta depolanır veya başka bir yerden getirilir.
Örtü tabakası dolgu alanında ise ve yeraltı suyu tabii zemine yakın değilse bu metod uygundur. Katı atıklar daima 30-40 cm kalınlıkta serilip her noktası üzerinden buldozer veya dolgu sıkıştırıcısı ile 4-6 defa geçirilerek atıkların parçalanıp sıkışmaları sağlanmalıdır (Borat, 2003) (3.7).
ġekil 3.7: Hendek metodu kesiti (Kan, 1999).
Hendek metodunun değişik bir tipinde, başlangıçta hendek bütün uzunluğu boyunca kazılmaz, sadece bir haftalık atık için yeteri boyutta kazı yapılır, henüz dolmamış ve tamamlanmamış kamyonların uçtan boşaltma yapması sağlanır, diğer uçtaki kazı rampasından alınan zemin günlük örtü için kullanılır. Bu metod aşırı toprak hareketini ortadan kaldırır, temiz bir işletme sağlar, kamyonların tehlikeli olacak şekilde yan kenarlardan boşaltma yapmasını engeller. Ayrıca açıkta kalan hendek boyunu azaltarak büyük miktarda yağmur suyunun hendek içine girmesinden ve atıklara ulaşmasından ileri gelecek işletme problemlerini de bertaraf eder. Zeminin sızdırmazlık niteliğinin yeterli olduğu arazilerde uygulanmalıdır (Kan,1999).
Hendek metodunun kazılmayan ve el sürülmeyen meyilli yan duvarları sebebiyle zeminin ve dolayısıyla arazinin önemli bir kısmının israf edildiği ileri sürülmektedir. Bununla beraber atıkların önceden belirlenmiş bir genişlikte ve yükseklikte doğal şekilde depolanmaları günlük örtünün miktarı üzerinde üstün bir kontrole imkan verir.
Kamyonlar katı atık dolgu alanına mümkün olduğunca yakın bırakılmalıdır. Atıkların örtülmemiş atığın içine veya tepesine mutlaka boşaltılması gerekli değildir. Atıklar çalışma yüzeyinde tabana dökülürse, dozer veya çöp sıkıştırıcı operatörü kolayca kontrol edebilir ve iyi bir sıkıştırma ve yayma sağlanabilir. Yapı işlerinde, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 17. Maddesi uyarınca geniş tesislerde bir saha trafik yöneticisi görev yapmalıdır. Elle boşaltma yapan araç varsa bunların boşaltılma esnasında diğerlerini engellememesi için özel bir yer ayrılmalıdır. Açıkta kalan çöpün miktarını en aza indirmek ve örtü toprağından tasarruf için etkili araç hareketini sağlamak üzere çalışma yüzeyi uygun genişlikte olmalıdır. Atık hücresi mümkün mertebe en az düşey açılım alanına sahip olmalıdır.
Rampa metodu; alan metodunun bir varyasyonudur. İhtiyaç duyulan örtü materyali dolgunun altından veya çalışma yüzeyinden kazılarak elde edilir (Borat, 2003). Su seviyesinin az ve yüksek miktarda olduğu atık dolgu yapılacak yerlerde uygulanır. Burada hücreler daha kalın ve uzunluk olarak, alan metodundaki uzunluktan daha kısadır. Burada doğal zemini korumak çok önemlidir. Katı atık malzemelerinin su içerikleri %10-35 arasındadır (3.8).
Katı atıkları havzaya dökmeden önce sıkıştırmak zeminin arazi özelliklerini arttırmada önemlidir fakat pahalı olan bir sistemdir.
ġekil 3.8: Katı atıkların buldozerle ezilmesi (Borat, 2003).
Rampa dolgu tipinin kesiti ve şev stabilitesi için eğim değerleri aşağıda verilmiştir (3.9).
ġekil 3.9: Rampa metodu kesiti (Borat, 2003). 3.3.2 Katı atık dolgu alanı tasarım süreci
Dolgu alanı tasarım süreci beş aşamadan oluşmaktadır. Hedeflerin belirlenmesi, temel verilerin toplanması, verilerin analizi ve tasarım konseptlerinin oluşturulması,
alternatif planların değerlendirilmesi, en uygun planın seçilmesi ve son planın hazırlanması (Gerdes ve Donahue, 1979).
3.3.2.1 Hedeflerin belirlenmesi
En önemli hedef mevcut kirlilik kontrol yasalarına ve alan kullanım yönetmeliğine bağlı kalmaktır. Diğer hedefler farklı çeşit atıkların depolama kapasitesinin belirlenmesi, alanın son kullanım şeklinin belirlenmesi ve uygun olasılıkların belirlenmesini kapsar. Daha sonra golf sahası olarak kullanım için en uygun dolgu alanı tasarımının seçilmesi konusunda tüm hedeflerin göz önünde bulundurulması gerekir (Yang, 1993).
3.3.2.2 Temel verilerin toplanması
Genellikle gerekli veriler alan seçimi sürecinde toplanır. Alan çevresi ile ilgili bilgiler toplanmalıdır. Temel planlama verileri (Weiss, 1974):
1. Alan Etüdü Verileri - Arazi sınırı etüdü - İrtifak ve geçiş hakları
- Fenni ve sıhhi tesislerin konumu - Trafik bilgileri
- Eşyükselti eğrilerini içeren harita - Hava fotoğrafları
- Yüzey koşulları 2. Toprak Verileri
- Üst toprak ve alt toprak derinliği - Toprak tipi ve mevkii
- Toprak karakteristiklerinin tanımı 3. Jeolojik Veriler
- Jeolojik formasyon tipi - Sağlam kaya tabakasının yeri
- Yer altı su havzasının konumu - Kum ve çakıl tabakaları 4. Hidrolojik Veriler
- Yüzey yağmur suyu değerleri ve dağılım şekilleri
- Zemin suyu konumu, miktarı ve farklı çeşit akıntı tipleri, kuyu, ırmak, gölet ve diğer su gelişimleri
- Taşkın yatağı nitelikleri 5. Bitkisel Veriler
- Mevcut alan bitki örtüsü - Ağaçlık alanların konumu - Vejetasyon tipi
6. Doğal ve İklimsel Veriler - Rüzgar verileri
- Yağmur verileri
- Deprem verileri ve risk faktörleri 7. Alan kullanımı verileri
- Bölge ve alan kullanım haritası - Mevcut alan kullanımları - Gelişme eğilimleri - Giriş ve ulaşım arterleri - Komşu alan kullanımları 8. Algısal Veriler
- Sahaya bakışlar
3.3.2.3 Veri analizi ve tasarım konseptlerinin oluĢturulması
Arazi gereksinimleri ve sınırlamaları iyi bir arazi planı oluşturulması için çok önemlidir. Verilerin analizinde arazinin genel potansiyeli, ilerdeki dolgu alanı kullanımının olası etkisi, ilerdeki olası arazi kullanım biçimi ve spesifik çözüm önerileri göz önünde bulundurulmalıdır (Weiss, 1974).
3.3.2.4 Alternatiflerin değerlendirilmesi en uygun planın seçilmesi
En uygun planın seçimi için tüm planların eksiksiz mühendislik analizlerinin yapılması gerekir. Ek olarak, seçim süreci açık olmalıdır: Güvenilir bir plan genellikle kamusal katılımla oluşurulur (Weiss, 1974).
3.3.2.5 Son planın hazırlanması
Son plan arazi yerleşim planı, arazi gelişim planı, işletme planı, gözlem planı, kapanma planı ve dolgu alanını tamamladıktan sonraki son arazi kullanım planını içermelidir (Weiss, 1974).
3.3.2.6 Arazi yerleĢim planı
Arazi yerleşim planı belirli arazi koşullarına göre değişir. Katı atık depolama alanı dört zona ayrılabilir (3.10): dış çevre zonu , giriş zonu, görsel zon ve iç zon. Her bir zon ayrı ayrı değerlendirilip çözüm önerileri geliştirilmelidir (Weiss, 1974).
-DıĢ çevre zonu
Dış çevre arazi çevre sınırıdır. Dış çevrenin ana fonksiyonları dolgunun istenmeyen kullanım biçimlerini engellemek ve atmosferik zararları en aza indirgemektir. Dış çevre boyunca kullanılan bazı bariyer ve bölmeler dolgu alanını çevrelemek için kullanılabilir. En çok kullanılan üç ana bariyer tipi; bitkisel materyal, toprak banketler ve çeşitli perdeleme elemanları ya da çitlerdir (Weiss, 1974).
-GiriĢ zonu
Giriş zonu, kamusal kullanımlara yakın ve kolay tanımlanabilir olmalıdır. Girişlerde zengin bir açık alan ve yoldan geriye çekilmiş binalar giriş alanının tanımlanmasında ve taşıt güvenliğinin sağlanmasında etkilidirler (Weiss, 1974).
-Görsel zon
Bu zon, dışardakiler ile en çok iletişimde olan bölgedir. İşlevsel olarak iç kullanım zonunu perdeler ve kamuya karşı bölgenin imajını oluşturur. Bu zon olabildiğince geniş olmalıdır. Görsel çekiciliklerin artırılması için zonun şekli değişim gösterebilir. Bu zon aynı zamanda, en esnek yeniden kullanım potansiyeline sahip bölgedir (Weiss, 1974).
-Ġç zon
İç zon, dolgu alanı uygulamasının gerçekleştiği zondur. Yerleşim ve işletme planı mantıklı ve kalıcı olmalıdır. Atık depolama alanları (hücreler), sızıntı suyu arıtma alanları, tampon bölgeler, yönetim binaları, kullanım tesisleri, otopark ve yol güzergahları gibi önemli elemanlar dikkatlice konumlandırılmalıdır. Genelikle, alan içindeki ana ulaşım yolları gürültü ve kirliliği önlemek için azaltılmalıdır. Binalar ve işletme tesisleri genellikle girişe yakın ve trafik karmaşasını engellemek amacıyla ayrı ayrı konumlandırılır. Otopark ve yol sirkülasyonu büyük araçların boyutlarına uygun biçimde dizayn edilmelidir. Buna ek olarak, halk ve çalışanlar için ayrı otopark alanlarının tasarlanması, otomobiller ile kamyonlar arasında yaşanabilecek karmaşayı engellemek konusunda önemli bir yaklaşımdır (3.10).
