Atıklar hayatın doğal ve kaçınılmaz bir sonucudur. Günümüzde çevre sorunlarına yol açan nedenlerden biri olarak görülmeleri daha çok toplumların atık yönetimi konusunda başarısız olmaları ile alakalı bir durumdur.
Katı atık dolgu tekniklerinin geliştirilmesi ve kaynakların yeniden kullanımı, ilerideki dolgu alanı yeniden kullanım şekilleri için ekonomik, çevresel ve enerji ile ilişkili faydalar sağlamalıdır.
1960`lı yılların sonlarından beri katı atık dolgu alanları üzerinde golf sahaları inşa edilmektedir. Günümüzde, dünyada toplamda 50`den fazla katı atık dolgu alanı golf sahası olarak tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Bu uygulamalar katı atık dolgu alanlarının kötü görünümünü golf sahalarının hoş görünümü ve konforuna dönüştürmektedir.
Gelecekteki yeniden kullanım şeklinin toplumun gelişimine hizmet etmesi ve sosyal ihtiyaçları karşılaması dolgu alanı düzenleme yönetmeliklerine dahil edilmeli, dolgu alanı tasarımcısını katı atık problemlerini çözerken topluma faydalı hale getirmesi yönünde tetiklemelidir.
Bu çalışmanın amacı, katı atık dolgu alanları üzerinde işlevsel ve estetik golf sahaları inşa edilmesine izin verecek sürdürülebilir bir tasarım yaklaşımı geliştirmek ve elde edilen veriler ışığında prototipik bir tasarım kılavuzu oluşturmaktır.
Dolgu alanı ve golf sahası tasarımı gereksinimlerini ayrı ayrı anlamak, yaklaşım tarzını şekillendirmek ve önceden tasarlanıp düşünülmüş dolgu alanı golf sahası projeleri için prototipik kılavuzlar oluşturmak açısından gereklidir.
Bu doğrultuda öncelikle katı atık kavramı ve çeşitleri ile katı atık dolgu alanlarının oluşum süreçleri incelenmiştir. Daha sonra katı atık dolgu alanlarının amacı ve yer seçimi kriterleri belirlenmiştir.
Katı atık dolgu alanları:
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre, en yakın yerleşim birimine en az 1 km, havaalanına uzaklığı en az 3 km olmalıdır.
İçme, kullanma ve sulama suyu temin edilen ve edilecek olan yüzeysel su kaynaklarının korunması ile ilgili olarak, çöp dökülemeyeceği belirtilen koruma alanlarında kurulmamalıdır.
Minimum su geçirgenliğine sahip bir zemine sahip olmalıdır.
Endüstriyel aktiviteler sonucu bozulmuş, yeraltı kazı işlerinin yapıldığı ya da yararlı bir kullanıma hizmet etmeyen araziler gibi doldurma ve şekillendirme ile iyileştirilebilecek bölgeler tercih edilebilir.
Deprem bölgelerinde fay hattı üzerinde konumlandırılmamalıdır.
Taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, çığ, heyelan ve erozyon bölgelerinde inşa edilmemelidir.
Çöp toplama alanlarından dolgu alanına ulaşımın kolay olması gereklidir. Ayrıca, taşıma mesafesi, yer seçiminde etkisi büyük olan bir faktördür. Taşıma mesafesinin az olması diğer şartların da sağlanması halinde, taşıma maliyetlerinin azalması açısından arzu edilen bir durumdur.
Şehircilik açısından, hâkim rüzgâr yönünde inşa edilmemelidir.
Kurulan tesisin konumu imar planında belirtilerek, işletmeye kapatıldıktan itibaren, en az 40 yıl yerleşime açılmaması sağlanmalıdır.
kriterlerini içeren bölgelerde inşa edilmelidir.
Katı atık dolgu alanları üzerinde golf sahası oluşturulması için sürdürülebilir tasarım yaklaşımı, envanter ve analiz, tasarım oluşumu ve değerlendirme sürecini kapsamaktadır.
İlk olarak, detaylı bir envanter ve analiz çalışması yapılmalıdır. Katı atık dolgu alanı için hedeflenen tasarım özellikleri ve gelecekte tasarlanacak golf sahası program ve arazi envanterine yansıtılmalıdır. Program ve arazi envanteri müşterinin ihtiyaçları ve arazi özellikleri hakkında bilgi tedarik edilmesini sağlar. Envanter verileri, elde edilen atıkların kaynakları ve atık tipi, günlük atık miktarı ve toplam hacmi, dolgu metodu, dolgu işleyiş süreci, kompaktlaşma derecesi ve kullanılan dolgu materyalleri, katı atık dolgu alanı tasarımı, önerilen dolgu elemanları, örtü kalınlığı, eğim, katkı maddesi örtüsü/atık oranı, golf sahası tipi, tasarlanan golf sahası tesisleri,
jeoloji, toprak tipi, topografya, mevcut bitki örtüsü, hassas alanlar vb. spesifik saha verileri, müşterinin ihtiyaç ve eksikleri, sosyal, politik ve ekonomik faktörler gibi verileri içermektedir.
Program ve arazi envanter verileri topladıktan sonra arazi potansiyeli ve golf sahasına çevrim kısıtlamalarını belirlemek amacıyla analiz edilmelidirler.
Analizin amacı, golf sahası tasarım elemanlarını dolgu alanı tasarımı elemanlarıyla arazi ile uyumlu bir biçimde bütünleştirmektir. Bu analiz; amaçları, sınırlayıcı kurallar haritası ve uygulamada karşılaşılacak zorlukları ve olanakları içeren bir rapor oluşturmak olan uzman bir kadro tarafından gerçekleştirilmelidir.
Sürdürülebilir tasarım yaklaşımının ikinci aşamasını tasarım oluşumu süreci oluşturur. Bu noktada, katı atık dolgu alanı tasarımı ve golf sahası tasarımları ayrı ayrı incelenir. Bir sonraki aşama tüm bu tasarım alternatiflerini üstüste bindirip dolgu golf alanı projesini oluşturmak için en iyi mastır planı oluşturmaktır.
Tasarım oluşturma süreci boyunca saha mimarı dolgu alanının uzman mühendisleri ile ortak çalışmalıdır. Son tasarımın belirlenmesi süreci; sabır, hata ve çok aşamalı deneme ve çeşitli geridönüşüm aşamalarını içerir.
Değerlendirme sürecine gelindiğinde ilk olarak fizibilite çalışması gerçekleştirilir. Bu evrede müşterinin ihtiyaç ve istekleri en önemli parametredir. Fizibilite çalışmasını bittikten sonra projenin ekonomik, çevresel ve sosyal faydaları açığa çıkacaktır. Eğer toplam fayda toplam zarardan az ise önerilen tasarım kabul edilemez ve tüm tasarım süreci fayda zarardan yüksek hale gelene kadar tekrarlanmalıdır. Burada çevresel ve ekonomik zararların önemi eşittir. Fizibilite çalışmasını takip eden süreçte işletme, kapatma ve bakım için gerekli tüm yasal şartlar belirlenmelidir. Tüm fizibilite çalışmaları yapılıp, yasal şartlar ışığında değerlendirildikten sonra tüm tasarım süreci tamamlanır ve katı atık golf sahası inşası gerçekleştirilmeye hazırdır.
Katı atık dolgu alanlarında kirlilik kontrolü dolgu alanının yaşam süreci, kalitesi ve uzunluğu, üzerinde meydana getirilecek yeni kullanım şekillerinin uzun süreli kullanımına olanak sağlaması açısından çok önemlidir.
Katı atık dolgu alanlarında meydana gelen en önemli sorunlardan biri, katı atıkların içinden sızarak tabana ulaşan yüksek kirlilikteki sızıntı sularıdır. Sızıntı sularının zararlı etkilerinden korunmak amacı ile alanda sızıntı suyu toplama sistemleri oluşturulmalıdır.
Bir çok araştırma göstermiştir ki dolgu alanındaki sızıntı suyu devir daimi ve atık suyu engelleme sistemleri önemli derecede atıkların biyolojik olarak ayrışma hızlarını ve gaz oluşumunu artırır; dolgu alanının stabilizasyon sürecini kısaltır. Günümüzdeki dolgu teknolojisi yağmur suyu sızıntısını kısıtlar, sızıntı suyu ve gaz oluşmasını azaltır. Aynı zamanda atıkların biyolojik bozunma hızını azaltır ve dolgu stabilizasyonu için gerekli süreci uzatır.
Katı atık dolgu alanlarında meydana gelen bir diğer önemli sorun da gaz oluşumudur. Özellikle metan gazı ve karbondioksit gazının zararlı etkilerinden korunmak amacı ile alanda düşey gaz toplama ünitesi ve yatay gaz toplama ünitesi olmak üzere iki tip gaz toplama ünitesinden faydalanılmaktadır. Gaz ve sızıntı suyu oluşumunun yavaş olması kontrol edilebilmelerinin kolaylığı açısından önemlidir.
Katı atık dolgu alanı golf sahası tasarımı prensipleri “planlamaya ilişkin prensipler” ve “tasarıma ilişkin prensipler” olmak üzere iki aşamada incelenmiştir.
Planlamaya ilişkin prensipler; alandaki görsel kaliteyi arttırmak, alana komşu tampon bölge edinmek, atık zonlamak ve arazi formu çalışması yapmaktır. Tasarıma ilişkin prensipler altyapı ve yapısal tasarım ile bitkisel tasarım prensiplerini kaspamaktadır. Bu çalışma, özellikle dolgu alanları üzerinde son kullanım şekli olarak golf sahası tasarımının olabilirliğini incelemesi dolayısı ile özgün bir çalışmadır. Bu çalışmadaki beklenti önceden iyi planlanmış dolgu alanı golf sahası oluşumunun daha iyi bir dolgu alanı ve daha iyi bir dolgu alanı golf sahası tasarımı ile sonuçlanmasıdır. Araştırmalar sonucunda, önceden tasarlanmış dolgu alanı golf sahası oluşumları, sonraki safhalarda dolgu alanı golf sahası oluşumuna karar verilen projelere göre kavramsal olarak daha uygulanabilir oldukları sonucuna ulaşılmıştır.
Arazi kullanımı araziyi ileride oluşacak kamusal kullanımlar için korumak amacı ile iyi planlanmalıdır. Bu çalışma sadece daha iyi bir dolgu alanı golf sahası tasarımı geliştirmekten öte mevcut dolgu alanı tasarımlarını sorgulamaktadır. Eğer bir şehrin dolgu alanına ihtiyacı varsa, dolgu alanının tasarımı ve ilerideki kullanım şekli şehrin büyümesinin bir parçası olarak değerlendirilmelidir.
Bir golf sahası, tamamlanmış bir dolgu alanının ilerideki kullanım alternatiflerinden sadece bir tanesidir. Hangi arazi kullanım şeklinin şehrin gelişimi açısından daha faydalı olacağı ve bu kullanım şeklinin şehrin genel planına dahil olması gereklidir. Dikkatli bir tasarım ve ön değerlendirme ile son kullanım şekli, dolgunun ilk
safhasından ıslahın tamamlanmasına kadar arazi ile uyumlu hale getirilmelidir. Tamamlanan dolgu alanları, potansiyel yükümlülükler yerine topluluğun faydaları doğrultusunda yararlı kullanımlara hizmet edicek şekilde yeniden kullanılabilir. Bu çalışma, Türkiye`de katı atık dolgu alanları ve golf sahası tasarımının entegrasyonu konusunda öncülük eden bir araştırmadır. Kapsamlı bir planlama süreci sonucu hedeflenen prototipik tasarım kılavuzu oluşturulmuştur. Arazi şartları ve programın oluşturulması gibi dolgu alanı tasarımı ve golf sahası tasarımını da etkileyecektir. İncelenen günümüzde mevcut dolgu alanı golf sahası tasarım örnekleri ve fizibilite analizleri planlama yaklaşımı ve prototipik tasarım kılavuzunun oluşturulmasında yardımcı olmuştur.
KAYNAKLAR
Anonim, 1981: National Golf Course Foundation, Guidelines for planning and developing a public golf course.
Anonim, 1990: National Golf Foundation Infopac, Golf course design and construction.
Anonim, 1993: Key environmental issues adressed during golf course planning process. Illinois Municipal Review, April, 23.
Anonim, 1995: Golf Foundation Infopac, Golf course design. Anonim, 2003: İşçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğü, Madde 17.
Anonim, 2004: Hafriyat Toprağı İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, Madde 43.
Anonim, 2005: Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Madde 31.
ASCE, 1959. Sanitary landfill – ASCE Manuals of engineering practices, No. 39, New York, s. 61.
Bagchi, A., 1994: Design, construction and monitoring of sanitary landfill, 2nd edition, Wiley-Interscience, s.73.
Baran, S., 1995. Katı atık depo yerlerinin seçimi ve inşaasındaki bazı ana hususlar, s. 52-54.
Barkowski, D., 1990: Altlasten, handbuch zur ermittlung und abwehr von gefahren durch kontaminierte Standote-Verlag CF. Müller Gmbh, Karlsruhe. Bayer, Y., 2005. Katı atıkların kompostlaştırılması ve istanbul geri kazanma ve
kompost tesisi örneği, YTÜ Lisans Tezi, İstanbul. Beard, J. B., 1982. Turf management for golf courses.
Bolton, N., 2008. Landfill compactors and heavy equipment. Borat, M., 2003. “Katı Atık Yönetimi” Ders Notu, s.
Brunner, D. R., Keller, D.J., 1972. Landfill design and operation, US EPA SW- 287, s. 23S.
Crawford, J. F., Smith, P., 1985. Landfill technology, Anchor-Brendon Ltd, Tiptree, Essex.
Çakcı, I., 2002, Golf sahalarının çevresel etkilerinin Belek örneğinde irdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Dirik, H., 2005, Kırsal peyzaj – planlama ve uygulama ilkeleri, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4559, Orman Fakültesi Yayın No:486, İstanbul.
Dobson, M. C., Moffat, A. J., 1995, A Re-evaulation of objections to tree planting on contaminated landfills, Waste Management and Research.
EPA., 1999. Reuse of CERCLA landfill and containment sites, EPA Publications, office of emergency and remedial response, EPA 540-F-99-015, OSWER 9375.3-05P, USA.
EPA., 2001. Reusing cleaned up superfund sites: Recreational use of land above hazardous waste containment areas, EPA Publications, Office of emergency and remedial response, Washington DC (20460), EPA 540-K-01-002, OSWER 9230.0-93, USA.
EPA., 2003. Reusing cleaned up superfund sites: Golf facilities where waste is left on site. EPA Publications, office of solid waste and emergency response, Washington DC: EPA.
EPA., 2006. Revegetating landfills and waste containment areas fact sheet, EPA publications, Office of superfund remediation and technology innovation, EPA 542-F-06-001, USA.
EPA., 2008. Municipal solid waste in the united states, EPA Publications, office of solid waste, s.3.
Erdin E., 2000. Katı atıkların depolanması, İnternet sayfası http://web.deu.edu.tr/erdin/pubs/doc31.htm, Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre mühendisliği bölümü, İzmir.
Gerdes, G. L., Donahue, B.A., 1979. Simplified sanitary landfill design, construction engineering Research Laboratory (CERL), Champaign, IL, Technical Report N-78.
Goldsberry, C., 1996. Golf links old landfills to new uses, Waste&Recycling News. February 26.
Gören, S., 2005. Sanitary landfill. Fatih Üniversitesi, s.58.
Graber. J., 1999. A guide to the revegetation and environmental restoration of closed landfills, integrated waste management board, California environmental protection agency, Sacramento.
Graves, R. M., Cornish, G.S., 1998. Golf course design. New York, NY: John Wiley & Sons, Inc.
Hasdemir, M., Bayoğlu, S., 1991. Orman yapılarında tesis edilen küçük hidrolik sanat yapılarının seçimi ve boyutlandırılması. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, seri B cilt 41 sayı 3-4, İstanbul.
Hazelrigg, G., 2005. Golf in, Garbage out. Landscape Architecture Magazine. s.54- 62.
Hocaoğlu, T., 1997. Golf alanları planlamasında çevreye duyarlı yaklaşımlar üzerine bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
Hurdzan, M., 1996. Golf course architecture design, construction & restoration. Sleeping bear press.
ĠSTAÇ, 2000. Düzenli depolama sahaları, İnternet sayfası
http://www.istac.com.tr/faaliyetler/katiatik/katiatik.htm. İstanbul
Kan, A., 1999. Katı atık depolama tesisleri ve uygulamadan bir örnek. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Kavazanjian, E., 2007. Sustainable redevelopment of former and abandoned landfills: American lessons from practice. 11h International Waste Management and Landfill Symposium. Cagliari, Italy: CISA, Environmental sanitary engineering center.
Klein, B. S., 1998. Reclamation projects: The greening of a landfill. The New York Times. May, 28, 1998.
Kırzıoğlu, I., 1993. Çevre dergisi The greening of a landfill. The New York Times. May, 28, 1998.
Koç, N., 1991. Rekreasyon ders notları, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Ankara.
Love, B., 2008. An environmental approach to golf course development. Brookfield, WI: American Society of Golf Course Architects.
Misgav, A., Perl, N., Avnimelech, Y., 2001. Selecting a compatible open space for a closed landfill site, Landscape and urban planning, volume 55, issue 2, s.90-111.
Mokashi, A.J., Wang, J., Vermar, A.K., 2002. A study of reliability centered maintenance in maritime operations, marine policy, 26, s. 325-335. More, E., 2000. How to succeed in TPM implementation.
Muirehad, M. and Rando G.L., 1994. Golf course development and real estate. NCRR, 1974. National Center for Resource Recovery, Sanitary landfill, Lexington
books, D. C. Health and Co, Lexington, Massachusetts.
National Golf Foundation, 1994. Developing golf courses on sanitary landfills. Trends in the golf industry, s. 62-69.
Noble, G., 1976. Sanitary landfill design handbook, Technomic publishing, Westport, CT.
O`Leary, P., P. Walsh, 1992. Landfill closure and long-term care, West age, march, s. 87-94.
Öztürk, M., 2008. TQM and BPR: Lessons for maintenance management, Omega 28, s. 277-292.
Polatkan, S., 2000. Çevre koruma ve planlama yaklaşımlarında peyzaj mimarlığı, 2000`li yıllarda yaşadığımız çevre ve peyzaj mimarlığı sempozyumu, Ankara Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Ankara, 24-26 Mayıs, s. 149-155.
Rogoff, M., 1992. New landfill regulations. American city&county, January, s. 20- 22.
Quian, X. R. M. Koerner, D. R. Gray., 2002. Geotechnical aspects of landfill design and construction.
Seçkin, Y. Ç., 2009. Sustainable redevelopment of sanitary landfills as future golf courses.
Seçkin, Ö. B., 2003. Peyzaj uygulama tekniği, Orman Fakültesi yayın no:453, İstanbul Üniversitesi.
ġengüler, Ġ., 1994. Eski çöp depolama alanı ve çevresel etkileri, enerji ve çevre sempozyumu bildiriler kitabı, s. 373.
Sözen, N., 1995. Rekreasyon kaynakları ders notları, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Ankara.
Tchobanoglous, G., Theisen H., S., 1993. Integrated solid waste management, Engineering principles and management issues.
Thompson, J., W., Sorvig, K., 2008. Sustainable landscape construction: a guide to green building outdoors, Washington.
Türer, BaĢkaya, F. A., 2009. İstanbul kenti katı atık alanlarının peyzaj planlaması açısından değerlendirilmesi, Doktora Tezi, İstanbul 2009.
Url-1 < http://www.harborsidegolf.com >, alındığı tarih 27.09.2009. Url-2 < http://www.granitelinksgolfclub.com >, alındığı tarih 27.09.2009. Url-3 < http://www.nationalturkey.com >, alındığı tarih 17.08.2009.
Url-4 < http://www.tgf.org.tr >, alındığı tarih 24.05.2009.
Walsh, J. J., Dipuccio, A. J., Simon, R.A., 2003. Golf courses to greenhouses and beyond redevelopment of closed landfills. Cincinnati, OH: SCS Engineers.
Weiss S., 1974. Sanitary landfill technology, Noyes data corp, Park Ridge, NJ. Yaman, T., 2007. İstanbul`da kentsel katı atık yönetimi ve geri kazanım
potansiyelinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gebze.
Yang, C. C., 1993. A study of designing/reclaiming a sanitary landfill as a future golf course. Master Thesis, Baton Rouge, LA:LSU.
ÖZGEÇMĠġ
Ad Soyad: Selin DEMİRKOL
Doğum Yeri ve Tarihi: İstanbul – 25.04.1984
Adres: Kartaltepe Mahallesi Bitişik Bağlar Cami Yanı Sokak Bahar Apt. B Blok 16/7 Bakırköy/İstanbul