K Yazan: Mimar Haluk TOGAY D.G.S.A. •Paris Valisi Maurice Doublet
«Arazile-| tanzimi politikası çerçevesinde, bi-l y e n bir teşebbüs varsa o da yeni
Herin yaratılmasıdır. Paris Valisi olaJ ben, Cergy Pontoise, Evry, Marne ^Vallee, Melun Senart ve Saint -ı - en - Yvelines İsimlerini taş-ıyan HpŞhtin bu mıntıkanın 30 senelik
nu-ggelişmesini karşılıyabilmelerini te-j ederim» demektedir. •Eprojeleri bundan 25 sene evvel
olan bu kentlere neden ihti-ülmüştür?
bir pergelle genişlikleri 50 ilâ fflgmetre olan daireler çizersek aşa-Hları Paris çevresinin sınırlarını tes-_letmiş oluruz. Halihazırda bu sınır K . 1 0 milyon kişi yaşamaktadır, bu
30 sene sonra en azdan 13 ilâ
14 milyon olacağı tahmin edilmektedir. Nüfus bu arada sadece fazla olmakla kal-mayacak ayrıca meskenlerinin daha kon-forlu, büro ve fabrikalarının daha çekici, işyeri ile evleri arasındaki mesafenin daha az, olmasını isteyecekleri gibi spor ve huzur tesislerinin .de, daha zegin olacakları için, mütenasip bir seviyede ol-malarını arzulayacaklardır.
İşler normal akımına terk edilebilirdi. O zaman yeni gelenler iyi kötü yerleşe-cek ve onları karşılayabilmek için boş sahalara inşaat yapılacaktır ve bu su-retle bugün banliyölerde görülen ufak yağ lekeleri halindeki mesken topluluk-ları kesif mesken olacak, yeşillik ve ta-biat yok olacak, ayrıca sakinler iş yerle-rini meskenlerinden çok uzaklarda bula-caklardır. Kültür, huzur, okul, büyük ma-ğaza ihtiyaçları da aynı şekilde güç şart-larla gerçekleşebilecektir.
Baron Haussman devrinden beri Pa-ris çevresinin sınırlandırılması ve bu hudutlar dışında hiçbir yapıya izin
voril-memek hususu düşünülmüştür. Fakat böyle bir tedbir bir taraftan entra mü-ros (sınır içi) içindeki bütün . arazilerin en kes|f şekilde inşaasını körüklerken, uzun bir süre sonra bu sınır dışında da yapıma izin verilmemesi de
önleneme-Bu arada belki hemen İkinci Dünya Harbinin sonunda İngilizlerin gerçekleş-tirdikleri 50.000 nüfusfu şehir inşaası politikası hatıra gelebilir. Ama, tecrübe-ler göstermiştir ki, İngilterenin sathında eski köylerin yerine kurulmuş bu küçük şehirler iş yerleri olarak çekici olma-mış, iş adamları büro ve fabrikalarını bu şehirler civarında kurmamışlar, sonuç cî'arak mahallî vergi geliri az olan bu u-fak şehirlerde bir sinema binası bile yoktur.
Bu bakımdan Paris çevresi etüd edi-lirken ölçü ve görüş tamamiyle değişti-rilmiş, Parisin bütünlüğünü muhafaza için, şu yönlere gidilmiştir: .
— Yakın banliyöleri, canlanması
muh-Otorut
başlıca y o l l a r
ş e h i r merkezi
ikâmet sahası
üniversite sektörü
endüstri sahası
hususi işlem sahası
bahçıaanlık sahası
y e ş i l .şaha
E2Stemel yeni merkezlere bağlamak. — Bu merkezleri en modern ve kofay toplum araçları ile yeni şehirlere bağla-mak. (Metro, tren, otobüs gibi)
— Yeni merkezler ile, yeni şehirler a-rasında tabiatı muhafaza etmek (yeşillik ve göller).
— Bu suretle Paris'in tarihî, politik, en-tellektüel, ulusal ve beynelmilel merkez rolünü, tek bir merkez olma özelliğini kaldırarak, iade etmek.
1965 de yayınlanan ve 1969 da tekrar-dan gözden geçirilen direktör (nazım) şemanın hedefi buydu. Bu suretle Fran-sada ilk defa mahallî tanzim iradesi ür-banizm şemasına giriyordu. Bu plân bü-yük bölgeler olarak yapım sahalarını, serbest bırakılmış bölgeleri ve irtibat şe-bekelerini tespit ediyordu.
Demek başlıca fikir, büyümeyi sez-mekti. Genişlemeyi önlemek veya tah-dit etmek yerine aksine arazi üzerinde gerçekleri nazarı itibare alarak bu geliş-meyi organize etmekte mümkündü. Be-şerî coğrafya ve tarih Paris civarının do-ğal gelişmesi aksini Seine nehrinin Me-aux ve Melun'den deniz kıyısına kadar geçen hat olarak kabul edilir, aten Le Havre ile Rouen arası Fransa ve Paris'in ikinci limanıdır. Burada nufus artmakta-dır, gerek nehir nakliyatı, gerek elek-trikli demir yolu, gerek otorut ve gerek-se akaryakıt boruları irtibatları munta-zam bir şekilde gelişmektedir. Bu esas aksı (mihveri) iki tâli aks kesmektedir: — Biri Kuzeyde Meaux, Noisy-le-Grand, Roissy-en-France, Montmorency vadisi, Pontoise dan geçer.
— Güneydeki aks ise Melun, Evry, Pa-laiseau, Trappes ve Mantes'dan geçer.
Demek Paris civarı tanzimi ancak ha-len mevcut bulunan bazı şehir merkez-lerini gençleştirmek suretiyle bu tabiî akslar üzerinde kurulabilir. Bu suretle beş yeni satelit şehrin nerelerde kuru-labileceğini tespit etmiş oluyoruz.
1946 sonunda sekiz yeni şehrin yapıl-ması bahis konusu olmuştu. Beauchamp şehri Cercy'ye çok yakın olduğu için, Trappes St Ouentin en Yvelines'in içine girdiği için, Mantes - Sud ise Rouen'a 25 Km. mesafede olduklarından terk edil-mişlerdir.
Beş yeni şehir diyoruz ama, nasıl 7 şehircilikte bilindiği gibi bir şehrin tam inkişafı için en aşağı iki veya üçyüz yıl gerekmektedir, iddia mühleti otuz sene-ye indirmeğe dayanmaktadır. Bu hususta muğlak operasyonlara tevessül edilmiş-t i r :
— Şehircilik ve mimarî projeler. — Arazilerin satın arınması.
— Yaşama kabiliyeti.
— Mesken ve toplum teçhizlerinin ya-— Yeni iş gerçekleştiriml. — Canlandırma. — Şehrin işletimi-.
Böyle bir program şayet çalışma me-todları, idarî strüktürler ve gerekli finans-man imkânlarına sahip olunmazsa ger-çekleşemez. Diğer bir deyimle büyük bu-luş bu çalışma âletlerinin yaratılması sa-yesinde herşey mümkün olmuştur.
Hükümet 1966 da direktör şemaya uy-gun olarak beş yeni şehrin yapımına ka-rar vermiştir:
— Kuzey aksta (Marne - La - Valee) ile (Cergy - Pontoise)
— Güney aksta (Melun - SĞnart), (Evry), (Saint - Ouentin - en - Yvelines)
Bu şehirlere öyle imkânlar sağlanmış-tır ki, hiç bir vakit sakinleri Paris'e dö-nüşü aramayacaklardır. Diğer bir deyim-le, iş yeri, mesken, eğlence, spor, açık hava. ve kültür ihtiyaçları mahallinde te-min edilecektir. Bu şehirlerin gerçekleş-tirilmesi için dört teşkilât kurulmuştur.
Uygulama aracı: Genel tanzim teşkilâ-tı (E.P.A.). Ödevi her şehirde, etüdleri idare etmek, arazi satın almak, mahallî teşkilâtın yardımiyle arsaları canlandır-mak ve arsaları tekrar yapıcılara ve ge-nel topluma iade etmektir.
— Politik araç: Tanzimin toplum sen-dikası (S. C. A.), yeni şehir toplumuyla
alâkalı kazaları da içine almaktadır j 10 Temmuz 1970 günlü ve bilhassş (Boscher) ismiyle anılan kanuna uygun olarak (E.P.A.) la birlikte, mühim ürbi niştik kararlar almakta ve teçhizler işletilmesini temin etmektedir.
— Düzen aracı: Yeni şehirlerin meı kez teşkilâtı, millî seviyede, bakanlıkl arası bir organizasyondur. Yeni şehirli rln gerçekleştirilmesi için etüd politik sını, gerekli idarî ve malî imkânları dü-zenlemektedir.
— Çift malî araç: Bir taraftan mahalli toplumun çabasını tutarken (bilhassa ki za sendikalarını) yeni konut sahiplerini gelmesini beklerken mahallî topluma di ha kolay malî imkânlar sağlamak. Diğı taraftan zamanında büyük enfrastrüktj gerçekleştirilmelerini (yol, telefon, ki rutma gibi) devletin ve Paris civarı idi resinin özel bütçesinden faydalanmak. . Müşterek noktaları bulunan beş şe hlr:
7.000 ilâ 15.000 hektarlık sahalarda ki rulmaktadırlar ve tamamlanınca her biı 300.000 ıra 400.000 kişiyi barındıracal tır.
Çaplariyle, tüm birer şehir karakteri ne sahip olacaklardır. Kuvvetli merkezli riyle sadece çekici olmakla kalmayacaİ lar, aynı zamanda bir taraftan konut i i tiyacını temin ederken diğer taraftan ça-lışma, alış - veriş, eğlenme ve mahallin de eğitimi sağlayacaklardır. Diğer taraf-Paris nazım plan şeması : Cergy - Pointoise (25 km.) Evry (24 km.) Marne - La Valee (10 km.) Melun - Senart (35 km.) St, quentin - en - yvelines (30 km.) Paris'ten uzaklıktadırlar.
villes nouvelles O agglomıSration parisienne gşj] i" Roissy'—centres urbains » Charles iDE GAU_lLf.\v â dâvelopper
İten çok geniş çapta fikir ve canlandırma gelelerine imkân verecektir. |~Bu şehirler bulundukları mevkie göre
10 ilâ 35 kilometre mesafelir. Bu mesafeler bir tesadüf eseri de-Zira bu şehirlere yerleşen firma-yeni bölgeler için kolayca Paris'e ge-Kcekler ayrıca büyük bir işçi kütle-l i barındıran Paris ve civarı bökütle-lgesi bu
iların işyerlerine lüzumlu elemeğini temin edecektir. Eski şehirlerde [iiğu gibi yeni şehirlerde de bir mer-|kez vardır, bu merkezde idar.î, kültürel,
politik imkânlar toplanmış-| İkinci derecedeki mahalle veya böl-30.000 ilâ 50.000 kişilik olarak dü-jflîmüştür. Bu mahalleler merkezden Ffeşil sahalarla ayrılmıştır. Yeşil saha aıv i orman, koru, göl ve hattâ tarl'a ola-I Ayrıca her mahallenin kendine mah-s faaliyet mah-sahamah-sı ve teçhizatı vardır, pazı ahvalde, yeni mahalle eski mevcut \ köyün etrafında gelişmektedir. Bu su-[ retle eski köy yeni teçhizattan faydalan-yeni mahalle ise köyün gelenek-I sel Orijinalitesinden istifadelenmektedir. I Şehir merkezleri ve mahalle
merkez-li tabiatiyle daha tekâsüf etmiş konut-ederken bunların etrafında BEferid meskenler bulunmaktadır.
r yeni kent için kara yolu şebekesi ||İetilirken. demir yolu da ihmal
e-gıniştir. bu suretle toplum taşımı ile I şahsi taşım arasında bir ortam yaratıl-mıştır.
\ Bir kent aynı zamanda çalışma sahası-için yeni şehirlerde imkân nis-Sde değişik iş yerleri yaratılmıştır, yükseklikleri kent mobilyaları |fektrik direkleri, otobüs durakları,
pos-|arı, telefon kabinleri...), yol ge-i o şekge-ilde etüd edge-ilmge-iştge-ir kge-i, lar mahallerine geldiklerinde ı gelmiş olma huzurunu duyabil-rVeni kentlerde yapışız saha, yapılı sa-I ha kadar önemlidir. Bu sahalar gerek şe-I hir içinde ve gerekse şehir dışında itina H^tanzim edilmişlerdir. Hattâ bazan f dokusu içinde su ve ağaçlara yeni I bir peyzaj yaratması imkânı
bırakılmış-la Tabiatiyle herkes kendi evinde olma-J Vzıılar. Yeni kentler sakinlerine müs-takil ev ile apartman. malsahibi veya
jı imkânlarını sağlamaktadır. Diğer n toplu konut ile müstakil konut Mrajlarını bağdaştıran orijinal çözüm-iözerinde de çalışmalar mevcuttur.
iç bölmelerini değiştirebil-hususî terasa, asma bahçe gibi
im-kânlar. Gaye hiç bir surette fütürist bir mimariyi tahmil etmek değildir. Gaye ih-tiyaçlara daha kolaylıkla cevap verebile-cek olan konut yapımıdır. Bu değişiklik-ler muhtelif sosyal ve mesleki sınıfların karışımını kolaylaştıracağı gibi mahalle-ferin canlanmasını da temin etmiş ola-Şehir sakinleri genellikle kentten bir-çok faydalar gözetirler, bu fayda veya hizmetler resmî veya hususî sektörler-den gelebilir: Yeni kentler için bu husus ayrı bir çekim konusudur. Yeni sakinler kente geldiklerinde gerek mahallelerin-de ve gerekse merkezmahallelerin-de elzem teçhizatı bulmaları gerekir. Bu hususta bilhassa okul bakımından ilk sakinlerin çocukları küçük yaşta olacakları nazarı itibare alı-narak, gerekli hamle yapılmıştır. Bu gay ret aynı zamanda Paris çevresinde her gün artan eğlence sahasına da teşmil edilmiştir. Hattâ bu husus yiiksek tah-sile de teşmil edilmeğe başlanmıştır. Yeni toplum hayatında gaye sadece eğ-lenme ve ticaret yapmak değil hangi se-viyede olursa olsun sakinlere alma ve yaratma imkânlarını geliştirerek yeni bir stil hayat gerçekleştirebilmektir.
Geleceğe açık beş yeni kent: Artık tatbikata geçilmiş olan Paris çevresi kentlerinin iki mühim hedefi vardır. Banliyö şehri veya yatakhane şehri ki. ne yaşanacak ne de çalışacak bir sahası olmadığından sakinleri bu ha-yattan her bakımdan yorgun çıkmama-larını önlemek. İkincisi bu şehirlere yer-leşeceklere azamî eğlence ve seçme imkânını vermektir.
Bununla be-aber sadece kenti imkân nispetinde değiştirebilmek kâfi değil-dir. Toplu veya müstakil konut arasında veya satın alma ile kiracı olma arasında seçim yapabilmek: Apartmanların iç bö-lümlerini serbest olarak değiştirebilmek, ilerde ne yapılacağına karar verilebilene-cek boş sahalar bile yeterli değildir.
Yeni kentlerin yapıcıları aynı zamanda faal ve zengin bir sosyal ve kültürel bir hayatın gelişmesi için azamî gayreti gös-termişlerdir. Zira bu hamle toplum haya-tının meşru ilk adımıdır, meskûnların şehir-lerinin işletilmesinde ortak olma hakla-rının tanınması.
Başlangıçta yalnız birkaç bin kişinin hayat şartlarını değiştirmeği gaye güden bu proje, şimdi şehrin gelişmesi bakımın dan her seviyede bu gelişmeye iştirak edecek toplumun eseri olması gerekmek-tedir.
M A R N E L A V A L L E E Yeni kurulan Marne - la - Vallee ken-t i Paris'e 15 kilomeken-tre mesafede
bulun-maktadır. Bu şehir Val - de - Marne, Seine Saint Deniş ve Seine - et - Marne illeri içindedir. 26 nahiyeyi çevrelemek-tedir.
1850'de Paris kesif çekirdek durumunda
1900 tle Paris şehir toplumu büyük tra-fik aksları üzerinde gelişir.
Gitgide 1958 de nizamî olarak tesbit e-dilmiş sınırlar içindeki boş alanlar yağ lekeleri gibi bu sahaları kaplamaktadır.
y a y a y o l l a r ı 0 - T o p l u m t e r t i p t e ş k i l â t ı 1 - Î 1 s a r a y ı 2 - Î d a r î t e ş k i l â t 3 - B e l e d i y e s a r a y ı 4 - U ç ç e ş m e ( b ü y ü k m a ğ a z a ) 5 - K ü l t ü r m e r k e z i 6 - P i s i n v e p a t i n u a r 7 - S i n e m a l a r v e D r u g s t o r e 8 - E . S . S . E . C . t e ş k i l â t ı 9 - B a n k a v e S o s y a l y a r d ı m 1 0 - E L e k t r i k ş i r k e t i 1 1 - A i l e y a r d ı m 1 2 - P o s t a s a r a y ı 1 3 - P o l i s m e r k e z i 1 4 - Ş e h i r P a r k ı 1 5 - O t e l
Yeni kentin bugünkü nüfusu 110.000 dir, tamamlanınca 450.000 ilâ 500.000 ki-şiyi barındıracağı tahmin edilmektedir.
Bu kentin kurulmasındaki esas, Pa-rislilerin devamlı olarak Doğuya doğru kaymalarını önlemek, kara ve demir yo-lu şebekelerini düzelterek başka mühim bir kent mihverini gerçekleştirmektir.
Başlangıçta bu teşebbüsün gerçekleş-tirilmesini kolaylaştıran olaylar mevcut-tu. Evvelâ, Noisy - le - Grand garının Paristen ancak on kilometre mesafede bulunması, ayrıca bu şehrin Orly ve Rolssy - en - France hava meydanlarının ortasında bulunmasıdır. Ayrıca kara
irti-batı bakımından Doğu otorutu olan A4 ve G4 ile B3 otorutları da aynı mahalden geçmektedir. Ayrıca ekspres metro da aynı mahalden geçmektedir. Yeşillikler, tabiî engebeler, tarihî kıymeti olan park ve şatolar (Champs sur-Marne, Noisel, Rentilly, Guermantes, Jossigny, FerriĞ-res... şato ve koruları gibi).
Tatlı ve doğal güzelliği olan bu site içinde, Marne - la - VallĞe mümtaz bir mevki işgal etmektedir. Çünkü, bilhassa Fransadan diğer Kuzey Avrupa memle-ketlerine giden otorutfarın adeta kavşa-ğında bulunmaktadır. Marne - la - Vallee, Doğu Avrupaya giden A4, Kuzey
Avru-paya giden A1, B3, G4 otorutları, ( bağlayan A86, Parise ise A4 R.E.R. (ekspres metro) ile bağlanmij
Şehircinin gayes'r büyük çaptaki nakliye sistemi etrafında ürbanlst gelişmeyi temin etmekti. Geniş tabiî şil sahaları muhafaza etmek İradesi, san çapındaki şehir ünitelerini mak, toplum araçlarının mümtaz | lışını temin etmek. Bütün bu husu bilhassa yeşil sahalar nedeniyle, l gelişmeyi icap ettiriyordu.
Doğudan, Batıya bir hat Noissy Grand'dan Grand Morin vadisine l olan saha, Kuzey Güney hattı ise h
PROPOSITIONS DE MOD1FICATIONS (JANVIER 1969)
1960 da tadil edilen Paris çevresi nazım planı nehri ile sık orman sahası olan Crecy
-Armainvilliers arasında tahdit edilmiş-: tir.
I Marne - la - Vallee her biri 100.000 ile =180.000 nüfuslu dört ayrı bölgeye ayrıl-• mış bulunmaktadır. Birbirleriyle ve Pa-tisle, A4 otorutu ve ekspres metro (R. E.R.) ile bağlanmışlardır. İlerde F4 oto-rutu A4 trafiğinin yükünü hafifletecektir, t Ekspres metro istasyonları, yeni şehre i göre t> şekilde ayarlanmıştır ki, bu vası-i1 tayı alan her şahıs evine vasıl olmak i İçin en fazla 10 dakikalık bir yaya yolu
yapacaktır.
•R.E.R. ile Noisy - le - Grand'dan Pa-ris'in Opera metrosu istasyonuna 10 da-kikada ulaşılabilecektir.
•Mahallî bir şehir merkezi yaratmak ga-yesi İle, Paris'in Doğu banliyösünü kıy-metlendirmek için, bu şehir civarında
yeni iş İmkânlarının genişletilmesi düşü-nülmüş bir meydana ve parka açılan can-lı sokak etrafında ticaret merkezi, büro [binaları, üniversite, sosyal ve kültürel te-sisler kurulmuştur. Bu tete-sislere ilâve-ten kurulacak olan televizyon ve sinema sitesi merkezi daha da kıymetlendire-cektir.
Marne la VallĞe geniş yeşir sahaları ve tarihî kıymetlere haiz şatoları dolayı-siyle mahdut sahalar üzerindeki siteler üzerinde inkişaf etmektedir. Bu husus-ların gelecek ürbanizme mal edilmeleri, ilerde bu yeni mahallelere nadir ve çok aranılan özellikler verecektir.
Bu özelliklerden Marne la Vallee sa kinleri kadar eğlence, spor, istirahat ve gezme ihtiyacında olan Paris ve civar halkı da faydalanacaktır.
Yeşil bir şehir olarak düşünülen Marne la Vallde'nin muhtelif mahalleleri de bir-birleriyle yeşil peyzajlarla birleştirilecek tir.
Yeni mahalleler teşekkül ettikten son-ra, tanzimine başlanmış olan 500 ha. Iık park ve korular halkın hlzmetine> açıla-caktır.
Mevzubahis yeşil sahalardan oaşka, Paris'in Doğusundaki en büyük orman sahasını teşkil eden 5000 ha. üzerine yayılmış bulunan Saint Martin ve Crâcy -Armainvilliers koruları toplum hizmetine terkedilmektedir.
Diğer taraftan Marne la Valice şehri, su sporları bakımından çekici bir faaliyet kutbunu teşkil etmektedir. Bilhassa
Neuilly - sur - Marne ve Vaires adaları ile Yablines - Tribardon nehir dönemeç-lerinin tanzimi, su sporları ihtiyaçlarını fazlalıkla giderecektir.
İkinci hatta üçüncü derecedeki İş im-kânlarını sağlamakla Marne la Vall6e ür-banizasyonu, lojman - iş dengesini sağ-layabilmektedir.
Bu iş durumu, meskûnların Paris veya Roissy'e kaymalarını önleyecektir. Oto-rut ve demiryolu irtibatları ile Marne la VallĞe şehrine yakın sahalardaki endüs-tri parklarına gitmek çok kolaylaşmıştır.
1977 de Noissy ile Paris'in gar de Lyon mesafesi 15 dakika, Defense (Pa-ris'in yeni iş merkezi)'a ise 26 dakikada vasıl ofunabilecektir.
Netice itibariyle Marne la Vallee şeh-rinde Iş parkları ve bürolar R.E.R. istas-yonları civarında inkişaf edecek, bu zon-lar sükûnet ve yeşillikler İçinde buluna-cak, ikamet sahaları ise bu yeşil saha-ları birbirlerine bağlayan yollar boyunca inkişaf edecektir.
Kalite bakımından ise, yeni şehir ma-hallinden doğan bu birleşime hürmet edecek sosyolojik değişimlerle, şehrin gerçek cephpesini garantileyecektir.
