?
O l * ¿ c
Y e ry ü z ü n d e h e n ü z to p ra ğ a y e r leşem em iş p e k ço k c e m iy e t olduğu m a lû m d u r. F a k a t a y rıc a a s ırla r d ır y e rle şm iş, m e d e n iy e t k u r m u ş o ld u
ğu h a ld e iç tim a i ç a tış m a la r y ü z ü n d e n to p ra ğ ım b ır a k a r a k b a şk a y e r le re göç e tm e ğ e m e c b u r o la n la r da v a rd ır. B irin c ile r g ö çeb eler. İk in c ile r g ö ç m e n le rd ir. H e r ik isi d e sosyolojiyi y a k ın d a n ilg ile n d ire n b u iki tip in te tk ik i y a n ın d a , b ir de o n la rın te rb iy e si m eselesi k e n d in i şid d e tle h iss e ttirm e k te d ir. Son z a m a n la rd a m e k te p te rb iy e s in in y e t m ed iğ i a n la şıld ı: b u n u ç a v u ş ¡cura- la riy le , a k ş a m d e rs h a n e le riy le , e - ğ itm e n le rle ta m a m la m a ğ a ç a lışıy o r la r. H en ü z b iz d e d a ğ ın ık o la n b u te ş e b b ü s le r b irç o k m e m le k e tle rd e to p ta n «tem el eğitim i* ni m e y d a n a g e tirm e k te d ir. F a k a t g e re k mele te p y o lu n d a n g e re k te m e l e ğ itim yoIUndaH’'g ö çe b eleri ve g ö çm en leri n a s ıl o k u tm a lı, n a s ıl y e tiş tirm e li? O n la rın ş a rtla r ı y e rle şm iş v ey a y e r li h a lk ta n ç o k f a rk lıd ır . İş te son z a m a n la rd a U n esco ’n u n « A n alitik E ğ itim D ergisi» b u m e se le y i e le a l m ış b u lu n u y o r. B u n a a it b ir n ü s h a d a d ü n y a n ın b ü tü n göçebe v e g ö ç m e n le rin e te r b iy e n in n a s ıl t a t b ik ed ild iğ in i a r a ş tır a c a k y e rd e , a n k e tç ıle r ev v e lc e y a p ılm ış te tk ik n u lâ s a la rım s e ç m e y i te rc ih e t in işle rd ir. A U aim at «N iger g ö çeb e le rin in m e k te p le ri» n i: M a rce au «Foğgar d a ğ la rın d a b i r g ö çeb eler sınıfı». C o s te r «K ay ık çı ç o c u k la rı n a v e rile n ö ğ retim » ; K a lifo rn iy a d a ♦G öçebe ç o c u k la rın ın te r b iy e p ro gram ı» ; G re e n e ’in «G öçebe ç o c u k la rın ın te rb iy e si» ; T u rrte r’in «İran k a b ile le rin d e p o r ta tif m e k te p le r» ; v.s. b u n la rd a n d ır.
D ışta n h e r tü r lü m ü d a h a le d e n Ön ce g ö ç e b e n in k e n d in e m a h su s b ir k ü ltü rü , b ir eğ itim siste m i v a r d ır. B u eğ itim m e k te p h â lin d e te ş k ilâ t- la n m a m ıştır. F a k a t g e le n e k le ri k u v v e tlid ir. E ski n e sile r y e n i n e s ille re b ü tü n fo lk lo ru , h a y a t b ilg isin i, iti k a tla rı. p r a tik ve te k n ik k a b iliy e t le ri ö ğ re tirle r. N â d ir o la ra k ş e h ir de k a la n b irk a ç k işi o k u m a y azm a b ilir. F a k a t k a b ile m e d e n iy e tin in eğ itim i ile b u g ü n m illile şe n d ü n y a da b ü tü n m ille tle rin v e rm e k te o l d u k la r ı m ü te c a n is te rb iy e a y n ı m â h iy e tte d e ğ ild ir. İk in c isi b irin c is i n in m u k a v e m e tle riy le k a rş ıla ş ır. B â z a n n ü fu z ed em ez; y a h u t n ü fu z u çok s a th i k a lır. B öyle b ir a n k e tle m esele h a lle d ile m e z se d e y a p ıla n a r a ş tır m a la rın zen g in liğ i o ld u k ça ta tm in ed ici g ö rü n ü y o r. G ö ç e b e le r v e g ö ç m e n le r m e k te p id a re le rin e k a rş ı a y n ı p ro b le m le ri o rta y a Koy m a k ta d ırla r. U m u m iy e tle g öçebe h a y a t t a r zın d a n m e m n u n d u r; k ö y lü y ü ve şe hirliy,- k ü ç ü m se r. H a lb u k i göçm en k e n d in i d a im a is tik r a r s ız h isse d e r, y e rle şm e ğ e ç a lışır, d a h a iy i b ir h a y a t ta r z ı a r a r . G ö çeb e m a ğ ru r v e h ü r d ü r. S ü rü le ri, m a lı o lan b i r in s a n d ır; g ö çm en ise ik tis a d i h a y a t ı n e n k ö tü ş a r t l a n iç in d e d ir. B u n u n la b e r a b e r g ö ç e b e le rd e v e g ö ç m e n le rd e b i r b i r i n e b e n z e r m e k te p v e ö ğ re tim m e s e le le ri v a r d ır ; H a y a tı is tik ra rs ız o lan , y e r d e ğ iştire n in sa n la rın ç o c u k la rın ı n a s ıl o k u tm a lı; o n la rd a h a n g i te r b iy e v â s ıta la rı n ı k u lla n m a lı? B u so ru la r, h e n ü z ta m y e rle şe m e m iş g ö ç m e n le rle g ö ç e b e le r iç in a y n ı z a m a n d a s o ru la b ilir. G ö çeb esi v e g ö çm en i co k o la n m e m le k e tle r o n la rın m u h ite in tib a k ı, y e rle ştirilm e le ri, iç g ü ç s a h ib i e d ilm e le ri g ib i esa slı m e se le le r y a n ın d a , b u n o k ta ü z e rin d e de d u r m a k ¿ o ru n d a d ırla r. B u g ü n y e r y ü z ü n ü n h e m e n h e r ta r a fın d a g ö ç m e n lik c a n lı b ir İç tim a î m esefe o la ra k d u ru y o r. T o p r a k la rı iç in d e a s ır la r d ır göçebe t i p in d e n e s e r k a lm a m ış b â z ı m ille t le r iç in d e d a h i g ö ç m e n le rin sa y ısı m ily o n la rı g e ç m e k te d ir. F a k a t h e m g ö ç e b e h e m g ö çm en m e se le siy le a y n ı z a m a n d a k a rşıla şa n m e m le k e tle r b ilh a ss a A k d e n i- zın g ü n e y i v e d o ğ u su n d a b u lu n a n la rla . u m u m iy e tle O rta D oğu ın e m le k e tle r id ir. İ ra n d a . A ra p m e m le k e tle rin d e , K u z e y A frik atfa g öçebe lik m ü h im b ir h â d is e d ir. M em leke tim iz de b u n la r a ra s ın d a d ır. B ir y a n d a n T ü rk m e n . Y ö rü k a ş ire tle r i n in b u lu n u ş u , b i r y a n d a n da 1950 d e n b e r i a r tm a k ta o la n g ö çm en ler h e r ik i h â d is e n in a y n ı zam a n d a ele a lın m a sı z a r u r ıî o ld u ğ u n u g ö ste rir. M e m le k e tim iz in h u s u s iy e tle rin i ile r iy e b ır a k a ra k b u ra d a g öçebe ve g ö çm en i o la n m e m le k e tle rd e n b ir k a ç m isâ l ü z e rin d e d u ra c a ğ ım . Ü r d ü n 'd e h ü k ü m e t B e d e v ile ri y e rle ş tirm e ğ e ç a lış m a k ta v e y e n i k u r u la n k ö y le rd e m e k te p le r a ç m a k ta d ır. F a k a t y e rle ş e n le r iç in a ç ıla n m e k te p îe r, h o c a la r, ö ğ re tim v â s ıta la rı ç o k k ifa y e tsiz d ir. B e d e v ile r çocuk l a n n ı m e k te b e v e r m e k te n k a ç m ı y o r la r. F a k a t h e n ü z y e rle şm e m iş o - la n la rd a h e rh a n g i ö ğ re tim s is te m i n i ta tb ik m ü m k ü n o la m a m a k ta d ır. B u n a m u k a b il İ ra n d a v a z iy e t o ld u k ç a f a rk lıd ır : O ra d a ç o ğ u n lu ğ u T ü rk o la n a ltı b ü y ü k a ş ire t zü m re si v a r d ır . O n la rd a n h e r b irin in y a y la k ve k ış la k la rı a d e ta siy a sî h u d u tla r ffı b i s ı n ı r l a n d ı r m ı ş t ı r . "Bir a ş ire t ö - te k in in sa h a s ın a te c a v ü z e d e rse b u n d a n v a h im n e tic e le r d o ğ ar, li r a n a m a h s u s o la n b u ş a rtla r gözö- n ü n e a lın ın c a g ö ç e b e le rin ö ğ re tim i iç in s e y y a r m e k te p le r a ç m a ğ a im k â n o ld u ğ u g ö rü lü r. Ş im d iy e « ad 3 r b ilh a ss a İ ra n ın o rta k ısm ın d a k i K a şk â i a ş ire ti ç o c u k la rı b u ö ğ re tim ta r z ın d a n f a y d a la n m ışla rd ır. B u a - ş ir e t b irç o k k a b ile le ri ih tiv a e t m e k te ; o n la rd a n h e r b irin in b a ş ın d a b ir k ıh a n b u lu n m a k ta d ır. K a b i le le r b ir ib ir îe r in e y a k ın y a ş a rla r,, o tla k ve y a y la k la r ı m ü ş te re k tir. H e r k a b ile a y n ı m e k te b e ç o c u k la r ım g ö n d e re c e k k a d a r a r a la rın d a y a k ın lık o la n b ir a ile le r z ü m re sin d e n te ş e k k ü l e d e r. H o c a la r k a b ile y e m e n s u p tu r; tâ y in le ri, m a a ş la rı, n a k ille ri k ıh a n ’la r ta r a fın d a n t e m in e d ilir. M e k te p le r için ç a d ır la rın , ö ğ re tim â le tle rin in s a tın a lın m ası işi İ ra n h ü k ü m e ti ve o n u n la işb irliğ i y a p a n İ ra n d a k i B irle şik A m e rik a M ission'u ta r a fın d a n t e m in e d ilir. K aşk âi k a b ile le ri içim şim d iv e k a d a r b u ta rz d a 78 m e k te p aç*Jm 'stîr. Bıı ta rz ın fa y d a la r m g ö re n d iğ e r a ş ire tle r de y a v a ş y a v aş a y n ı sis te m i k a b u le y a n a ş m a k ta d ır la r. Bu iki m isâ ld e n so n ra h ır d e A frik a ü z e rin d e d u ra lım . F r.ın -
s i z id a re sin d e k i A frik a d a g öçebele r in ç o k lu ğ u m a lû m d u r. M a ğ reb d e k i k a b ile le r a ra s ın d a İra n d a o ld u ğ u gibi s e y y a r m e k te p le r aç ılm a ğ a baş la m ış tır.. T u a re g ’le rd e hem y a tılı hem ç a d ır h â lin d e se y y a r m e k te p le r v a rd ır. N ig er v a d is in d e y e rle ş m e te m a y ü lü k u v v e tle n d iğ i için y a tılı m e k te p le r te rc ih e d ilm e k le d ir.
İn g iliz id a re s in d e k i S o m ali'd e gö ceb e ç o c u k la rı için b ir p ilo t m e k te b i a ç ılm ış tır. N ih a y e t b ir de K u zey A v ru p a ve A m e rik a d a L a - p o n la r a ra s ın d a a y n ı ta rz d a se v - y a r m e k te p le rin ve e ğ itm e n s is te m in in b u lu n d u ğ u n u işa re t e tm e li yiz. V erd iğ im iz m isâ lle r göçm encik k a d a r g ö çeb eliğ in de y e r y ü z ü n d e y a y g ın b ir h â d ise o ld u ğ u n u ve b ir çok m e d e n î m ille tle rin ö ğ retim ve e ğ itim b a k ım ın d a n a v m p ro o le m k a rş ıs ın d a b u lu n d u ğ u n u açık ça gö» te riy o r..
