,
i■
y ¡í; rtr. /
7
H Cu
9 7
77 b i . ^ ?
Açlıktan şikayet için 1920’lerde Ankara’ya çektiği telgraf nedeniyle tutuklanmış
ilk işçi kadın şairimiz
SENNUR SEZER
Yaşar Nezihe Bükülmez eski takvimle "Rumi 1297 yılı kanun-i sanisinin (Bönci ka nunun/ Ocak aymm) 17. Sah gecesi" Şehremini'de (İstan bul) doğdu. Bu tarih günü müze çevrildiğinde 188(11881 yılım karşılıyor. Araştırmacı Taha Toros'a göre 5 Kasım 1971 günü öldü. Küçükyalı Altın tepe Mezarhğı'na gömü lü. Yoksul bir ailenin çocuğu oluşu, küçük yaşta anasız ka lışı, kendi başma gittiği okul dan bir süre sonra alınışı, o- kuma yazmayı kendi başma öğrenişi, şiir yazmaya özeni şi, şiirlerinin ve fotoğrafları nın döneminin önemli dergi lerinde yavımlanışı, boşan mayla sonuçlanan üç evlilik yaşaması, yoksulluktan iki oğlunun çocuk yaşta ölmesi sıradan olaylar diyebiliriz. Bk kitabı "Bir Demet Menek- şe"nin 1331 (1915), ikinci kita bı ”Feryatlanm"ın (1924) ya yımından sonra dergilerde pek görünmeyişini de olağan sayabiliriz. Nasılsa "Klasik Türk Müziği" meraklıları o- nun şarkılarını dinlemekte dirler.
"Ne dökmek istesem yaş var, ne çeşmanımda fer kaldı" (Beste: Sadi Hoşses), "Hatır la maziyi mesudu sen de ben gibi yan" (Beste: Münir Nu rettin), "Açıldı gül figan et mede bülbül, nevbahar oldu" (Beste: Sadettin Kaynak). "Feryatlarım" adlı kitabı, 1984 yılında, Nizip-Gazian- tepte ikinci baskısını yapa caktır. Eski kadm dergilerim karıştıranlar onun fotoğrafıy la karşılaşacaktır. 1925 yılın daki olayları araştırmak iste yenler de Cumhuriyet gaze tesinin birinci sayfasında şu habere rastlayacaktır:
Vlevkuf K om ünistler" On öd komünistin polis lüdüriyetinde isticvapları orgulan) icra edilmektedir, omünistlerie alakadar ola- ık nezarete alınanlar on üti- ; baliğ olmuştur
(ulaşmış-"On iki komünistin polis müdüriyetinde isticvapları (sorguları) icra
edilmektedir. Komünistlerle alakadar olarak nezarete alınanlar on
ikiye baliğ olmuştur (ulaşmıştır). Bunlar meyanında (arasında) dün de
Nezihe Yaşar Hanımla bir diğer hanım daha bulunmaktadır..."
Yaşar Nezihe Bükülmez yayınladığı kitaplarının yanısıra şarkılara konu olan dizeleriyle tanınıyor
tir). Bunlar meyanında (ara rında) dün de Nezihe Yaşar Hanımla bir diğer hanım da ha bulunmaktadır." (4 Hazf san 1431-1925 Perşembe / Cumhuriyet)
Yaşar Nezihe Bükülmez, bir süre sonra serbest bırakı lır, herhalde. Çünkü İstiklal Mahkemesi'ne verilenler ara sında adı yoktur. Ama duruş malarda kendisiyle ilgili so rular ,sorulacaktır; "Yaşar Nezihe Hanım'a süah arka daşı diyorsunuz?" Bu soru nun yanıtı, onu bu sayfada a- nışımızm da nedenidir. "Ay dınlık Mecmuası'na yazan ilk kadın olduğundan". Bu soru nun ardından Şefik Hüs nünün Yaşar NeriheVi öven bir fıkrası okunur.
Yaşar Nezihe Bükülmez, bu olaylardan sonra dergiler de hiç görünmeyecek, Murat üraz 1934-1935 yıllan arasın da öldüğünü yazacak, onu bu
lup konuşan Taha Toros'un yazdıklarına, 1948 yılında ya pılan jübilesine karşın bu yanlış sık sık yinelenecektir.
Yaşar Nezihe Bükülmezi edebiyat gündemine getiren Asım Bezirci ve A Cerrahoğ- lu'nun onun siyasal görüşü ile ilgili yazıları alaylı bir üslupla karşılaşacaktın "Yaşar Nezi he Hanım, Cumhuriyetin ilk yıllarında Ankara'ya çektiği bir açlıktan şikâyet telgrafı dolayısıyla gözaltına alınıyor. Bu gözaltına alınma dolayı sıyla da adı 'Sosyalist Şairi o- luvor" (Prof. Dr. H. Hüsrev Halemi, "Çelebi Bizi Unut ma", İşaret Yayınları, 1990). Hatemi, Bükülmezi övdüğü yazısında, onun .sosyalist ol masına, bilgisizliğinin engel olduğunu vurgular. Bir şair ulusun yoksulluğundan söz e- deböir, bu haliyle "sevim- İTdir, ama sosyalist değildir. Yaşar Nezihe ile ilgili önemli
bir "elyazısı ve mektup" arşi vine sahip olan Taha Toros da onun duygusal şiirlerini ö- ver, tutuklanm a nedenini "yaslı şiirlerinin ters yorum lanm asına bağlar. "Bereket bu yanlışlık, ülkemizde kadın
haklarının ilk savunucuların dan olan, değerli bir kadın yazarımız Nezihe Muhiddin Hanım'm ilgisi De düzeltildi" (T. Toros, "Mazi Cenneti",
İ-kalemin ürünü olduklarında biçimce de zayıf sayılmazla Toplumcu şiirimizin öncülı rinden Rasim Haşmet De Al met Rıfla'ja göre, daha ües bir aşamayı temsil etmekti dirler” (Asım Bezirci, Varlı Dergisi, Mart 1989) Kuşkı suz, 1923 Haziranı'nda A} dınlık dergisine "İnsanlığı kurtuluş baharını" beklediği ni belirten dizelerin yazaı sosyalisttir.
Sevmedim gülleri bu yıl da yin< Öyle gül isterim ki
gülmelidv Bana kardeşlik kissi
vermelidir Koklamak güçtür hân (dikeni) gül yerim U Gelecek nevbahara m untazınm (bekliyorum) Belilerim beklemekle müftehirim (gururluyum) "Beşerin (insanlığın) kurtuluş bahannı" ben...
(Kızıl Güller) Yaşar Nezihe Bükül mezin 1. Dünya Savaşı İstan- bululıu anlattığı şiirleri "Fer yatlarım" adlı kitabındadır. Ama 1 Mayısla ilgili öd şiiri, mürettipler grevini destekle yen şiiri gibi şiirleri Aydınlık, Haber gibi dergi, gazete say falarında kalmıştır.
Taha Toros da, kendisin deki şiir ve mektupların bü tününü yaymlamamaktadır. Oysa 1919 yılında Berlin’de yayımlanan Dicter Der Neue Türkei (Düzenleyen Prof. Dr. Martin Hartmann) adlı anto- lojide de yer alan bir şair in-letişim Yayınlan 1992) ... rcelemfe konusu yapılabilirdi Yaşar Nezüıetıin sosyalist Yaptığım soruşturma, Bü-sayılmayacağı üstünde sık
sık yazılmasına neden olan yargı şudur: "Yaşar Nezi- he'nin toplumsal içerikli şiir leri sayılıdır, ama düşünce den, tasarımdan değil, ya şamdan, gerçeklikten kalkı larak yazılmışlardır. Kendi de emekçi d an ve eyleme ka tılan bir şairin öfke ve dileği ni gerçekçi bir duyarlık ve yalınlıkla ortaya koymakta dırlar. Üstelik, deneyimli bir
külmez ailesinin yaşayan ü- yelerinin Yaşar Nezihetıin geçmişinin anımsanmasın dan hoşlanmadıklarını kanıt- j ladL Bence, bir şairin mira* { çılan onun soyundan gelenleri değil, onun dünya g paylaşanlardır. Yaşar N Bükülmez, kadın tariflimiz çısından da, işçi edebiyatı rihi açısından da, mektup: şiirleri bütünüyle ya; ması gerekli bir t n v » m » — - - ■
