Atopik Dermatitli Hastalarda Gözde ve Burundaki Bakteri Dağılımı ile Staphylococcus aureus Kolonizasyonunun Göz ve Deri Tutulumu ile İlişkisi

Orijinal Araflt›rma /

Original Article

Nida Kaçar, fieniz Ergin, Sinan Tatl›p›nar

_{, Melek Demir}

_{, Volkan Yaylal›}

_,

Berna fianl› Erdo¤an, ‹lknur Kaleli

Pamukkale Üniversitesi T›p Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dal›, Denizli, Türkiye

_{Pamukkale Üniversitesi T›p Fakültesi, Göz Hastal›klar› Anabilim Dal›, Denizli, Türkiye}

_{Pamukkale Üniversitesi T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Denizli, Türkiye}

Özet

Amaç: Atopik dermatit (AD)’li hastalarda kontrollere k›yasla burun, göz ve çevresindeki bakteri da¤›l›m›n›n ve Staphylococcus aureus (S.aureus)kolonizasyonunun saptanmas› ve bunun deri ve göz tutulumu ile iliflkisinin araflt›r›lmas› amaçland›.

Yöntem: Hastalar›n deri ve göz muayeneleri yap›ld›. Schirmer ve gözyafl› k›r›lma zaman› testleri uyguland›. Forniks, göz kapa¤›

kenar› ve burundan bakteriyel kültür için örnekler al›nd›.

Bulgular: Çal›flmaya 27 AD’li hasta ve 28 kontrol al›nd›. Göz kurulu¤u aç›s›ndan göz tutulumu saptanan ve saptanmayan

hasta-lar aras›nda farkl›l›k yoktu (p>0.05). Bakteri üreme s›kl›¤› AD’lilerde (%85.2) kontrollerden (%60.7) fazla iken S.aureus koloniza-syon s›kl›¤› aç›s›ndan (s›ras›yla %51.9, %50.0) gruplar aras›nda farkl›l›k bulunmad› (p=0.042, p>0.05).S.aureusile kolonize hastalarda hastal›k daha fliddetliydi (p=0.031). Göz tutulumu olan ve olmayan hastalar aras›nda S.aureus kolonizasyonu ve bak-teri varl›¤› aç›s›ndan farkl›l›k yoktu (p>0.05). Gözyafl› film anomalisi araflt›r›lan hastalarda üreme olmad›.

Sonuç: AD’li hastalarda kontrollere k›yasla artm›fl oranda S.aureuskolonizasyonu saptanmad›. Göz kurulu¤u ile göz tutulumu aras›nda iliflki yoktu. Göz kurulu¤u ile bakteriyel kolonizasyon aras›ndaki olas› iliflki hakk›nda yorum yap›lamad›.

(Türk Dermatoloji Dergisi 2008; 2: 103-6)

Anahtar kelimeler: Atopik dermatit,Staphylococcus aureus, göz komplikasyonlar›

Abstract

Objective: : It was aimed to determine bacteria distribution and S.aureuscolonization in nares, fornix and eyelid margin of patients with atopic dermatitis (AD) compared to controls and to investigate it’s relationship with skin and eye involvement.

Methods: Patients’ dermatological and opthalmologic examinations were done. The standart tear break-up time and Schirmer tests were performed. Samples were taken from fornix, eyelid margin and nares for bacterial culture.

Results: Tweenty seven patients and 28 controls were included. There was no difference between the patients with and without eye involvement with respect to dry eye (p>0.05). The bacteria was more frequently isolated in patients (85.2%) than controls (60.7%), however S.aureuscolonization (51.9%, 50.0% respectively) didn’t differ in both groups (p=0.042, p>0.05). The disease severity was positively correlated with S.aureuscolonization (p=0.031). There was no difference between the patients with and without eye involvement with respect to S.aureuscolonization and presence of bacteria (p>0.05). No bacteria was isolated from patients whom tear function analyses were performed.

Conclusions: It wasn’t established an increased percent of S.aureuscolonization in AD patients compared with controls. There was no association between dry eye and eye involvement. No comment could be remarked about the possible relation between dry eye and bacterial colonization. (Turkish Journal of Dermatology 2008; 2: 103-6)

Key words: Atopic dermatitis, Staphylococcus aureus, ocular complications

103

Yaz›flma Adresi / Corresponding Author: Dr. Nida Kaçar, Pamukkale Üniversitesi T›p Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dal›, Denizli, Türkiye

Tel: +90 258 211 85 85 e-posta: n_gelincik@yahoo.com

Atopik Dermatitli Hastalarda Gözde ve Burundaki Bakteri

Da¤›l›m› ile Staphylococcus aureus Kolonizasyonunun

Göz ve Deri Tutulumu ile ‹liflkisi

The Relation Between Ocular/Nasal Bacterial Distribution, Staphylococcus aureus

Colonization and Ocular and Nasal Involvement in Atopic Dermatitis Patients

Girifl

Atopik dermatit (AD) alevlenme ve iyileflme dönemleriy

-le seyreden, kronik, kafl›nt›l› inflamatuar bir deri hastal›¤›d›r. Etiyolojisi kesin olarak bilinmemekle birlikte genetik yatk›n

-l›k zemininde çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya ç›kt›¤› dü

-flünülmektedir. AD’li hastalar›n %90’n›nda Staphylococcus aureus (S.aureus) kolonileri saptanm›flt›r. Enfeksiyonlar›n AD’yi bafllatabilece¤i ve alevlenmelere neden olabilece¤i ileri sürülmektedir (1).

AD’li hastalarda atopik konjunktivit, keratokonus, kata

-rakt, yüzeysel punktat keratopati ve retina dekolman› gibi çeflitli oküler komplikasyonlar geliflebilmektedir. AD’lilerde göz kapa¤› kenar›ndan ve konjunktival keseden kontroller

-den daha yüksek oranda bakteri, en s›k da S.aureus izole edilmifltir (2). Yüzeysel punktat keratopatiye göz kurulu¤u efllik edebilir (3). Gözyafl› filmi kalite ve kantitesinde azalma göz enfeksiyonlar›na ve gözde bakteriyel kolonizasyona yatk›nl›k sa¤layabilir. Çal›flmam›zda AD’li hastalarda kon

-trollere k›yasla forniks, göz kapa¤› kenar› ve burundaki bak

-teri da¤›l›m›n›n veS.aureus kolonizasyonunun saptanmas› ve AD’de S.aureus kolonizasyonunun deri ve göz tutulumu ile iliflkisinin araflt›r›lmas› amaçland›.

Yöntemler

Çal›flmaya Pamukkale Üniversitesi T›p Fakültesi Derma

-toloji Klini¤i’ne baflvuran Hanifin ve Rajka ölçütlerine (4) gö

-re AD tan›s› konulan 27 hasta ve atopisi olmayan 28 sa¤l›k

-l› birey a-l›nd›. Son iki hafta içinde sistemik antibiyotik kulla

-n›m öyküsü olanlar çal›flma d›fl› b›rak›ld›.

Hastalar›n hastal›k süreleri ve göz yak›nmalar› sorgulan

-d›. Dermatolojik muayeneleri yap›larak hastal›k fliddeti SCORAD (SCORing Atopic Dermatitis) indeksi ile tayin edil

-di. Oftalmolog taraf›ndan ayr›nt›l› göz muayenesi yap›lan hastalarda standart gözyafl› k›r›lma zaman› (GKZ) tayini ve Schirmer testleri yap›ld›. Göz muayenesini kabul etmeyen hastalar çal›flman›n bu bölümünde de¤erlendirmeye al›n

-mad›. GKZ’yi araflt›r›rken göze floresein damlat›larak, has

-talardan gözde homojen bir florosein da¤›l›m› sa¤lanana kadar göz k›rpmalar› istendi. Kobalt mavisi ›fl›¤›yla biyomik

-roskop alt›nda son k›rpma ile kornea üzerinde oluflan ilk si

-yah nokta aras›ndaki zaman GKZ olarak saptand›. Schirmer testi lokal anestezi alt›nda her iki alt göz kapa¤› d›fl k›sm›na standart Schirmer ka¤›tlar› yerlefltirilerek yap›ld›. Ka¤›tlar gözde befl dakika boyunca göz kapal› halde iken bekletildi. Ka¤›tlar›n göz yafl› ile ›slanan k›sm› ölçüldü. GKZ de¤erleri 10 saniyenin alt›nda olanlarda veya Schirmer testinde 5 mm.den az ›slakl›k izlenenlerde gözyafl› fonksiyonlar› anormal kabul edildi (3) .

AD’li hastalardan ve kontrollerden, örnekleme solüsyo

-nu ile nemlendirilen steril pamuklu çubuklar sa¤ göz forniks ve kapak kenar› ve burun sa¤ vestibulum nazi iç yüze de¤

-dirilerek bakteriyel kültürler al›nd›. Kültürler koyun kanl› agar, EMB ve çukulatams› agara ekildi. Koyun kanl› agarda 37°C’de 24 saat ve çukulatams› agarda %5-10 CO₂’li or

-tamda 37°C’de 72 saate kadar enkübe edildi.

‹statistiksel de¤erlendirmeler ki kare, independent samples T test, Fisher’in kesin ki kare testi ve Mann-Whit

-ney U testleri kullan›larak yap›ld›. ‹statistiksel hesaplamalar SPSS (Ver 10.0) kullan›larak yap›ld›. ‹statistiki hata pay› 0.05 kabul edildi.

Bulgular

Çal›flmaya al›nan 27 hastan›n (14K, 13E) yafl ortalamas› kad›nlarda 12.2±11.5 (yafl aral›¤› 1.5-37 y›l), erkeklerde 12.2±17.4 (yafl aral›¤› 2-66 y›l) ve 28 kontrol olgusunun (14K, 14E) yafl ortalamas› kad›nlarda 11.9±12.0 (yafl aral›¤› 3-39 y›l), erkeklerde 12.9±12.6 (yafl aral›¤› 4-53y›l) y›l olarak bulundu.

AD’li hastalarda hastal›k süresi ortanca 2.0 y›l, SCORAD de¤erleri 29.1±12.1 (0-61.5) olarak saptand›. Sekiz hasta göz muayenesini kabul etmedi. Teste uyumsuzluk nedeniy

-le göz muayenesi yap›lan hastalar›n dokuzunda, her iki göz

-de göz kurulu¤u araflt›r›labildi. Tüm gözler-de Schirmer -de

-¤erleri 5 mm.den fazlayd›. Dört hastada GKZ 10 sn.nin al

-t›nda bulundu (Tablo-1). Göz kurulu¤u saptanan gözlerde GKZ 6.0±1.1 sn idi. Oküler komplikasyon saptanan hasta

-larda Schirmer de¤eri 20.3±7.3 (7-30) mm ve GKZ 9.1±4.6 (5-16) sn, saptanmayanlarda ise bu de¤erler s›ras›yla 18.5±2.1 (15-20) mm ve 13.3±1.9 (8-15) sn olarak bulundu. Göz kurulu¤u, oküler komplikasyonlar saptananlarda sap

-tanmayanlardan farkl› bulunmad› (p>0.05).

AD’li hastalardan ve kontrollerden izole edilen bakteriler Tablo-2’de gösterilmifltir. AD’li hastalar›n 23’ünde (%85.2), kontrollerin 17’sinde (%60.7) bir veya daha fazla lokalizas

-yonda herhangi bir tip bakteri izole edildi. AD’li hastalar›n 14’ünde (%51.9) (fornikste %18.5, göz kapa¤› kenar› %25.9, burun %37.0), kontrollerin 14’ünde (%50.0) (for

-nikste %17.9, göz kapa¤› kenar› %32.1, burun %21.4) S.aureus üredi. Hastalarda kontrollere k›yasla daha fazla ol

-guda bakteri üremesi saptand› (p=0.042).S.aureus koloni

-zasyonu, hastalarda ve kontrollerde birbirine yak›n s›kl›kta bulundu (p>0.05). Fornikste, göz kapa¤› kenar›nda ve bu

-Türk Dermatoloji Dergisi 2008; 2: 103-6 Turkish Journal of Dermatology 2008; 2: 103-6

Kaçar ve ark.

Atopik dermatit, Staphylococcus aureus kolonizasyonu, göz ve deri tutulumu

104

Hastal›k süresi (ortanca) 2.0 y›l SCORAD (ortalama±SD) 0-61.5 (29.1±12.1) Göz muayenesi yap›lan (n, %) 19 (%70.4) Oküler komplikasyon saptanan (n, %) 11 (%57.9) blefarit (+) 4 (%21.1) AK(+) 6 (%31.6) blefarit ve AK (+) 1 (%5.3) Oküler komplikasyon (-) 8 (%42.1) Göz kurulu¤u araflt›r›lan (n, %) 9 (%33.3) Göz kurulu¤u saptanan (n, %) 4 (%44.4) Schirmer (ortalama±SD) 7-30 (19.7±6.1) GKZ (ortalama±SD) 5-16 (10.5±4.4)

n: hasta say›s›, AK: atopik konjunktivit Tablo 1. Hastalar›n klinik özellikleri

runda S.aureus tafl›y›c›l›¤› aç›s›ndan hastalar ve kontroller aras›nda anlaml› bir farkl›l›k bulunmad› (p>0.05). Metisiline dirençli S.aureus üremesi olmad›.

Bakteri üremesi olan ve olmayan hastalar aras›nda has

-tal›k süresi ve fliddeti aç›s›ndan farkl›l›k bulunmad›. Has-tal›k süresi aç›s›ndan S.aureus kolonizasyonu saptanan hasta

-larla saptanmayanlar aras›nda farkl›l›k bulunmazken, S.au

-reus ile kolonize hastalarda hastal›¤›n daha fliddetli oldu¤u saptand› (Tablo-3). Oküler komplikasyon saptanan AD’li hastalar›n %54.5’inde ve %90.9’unda s›ras›yla S.aureus ve bakteri üremesi saptand›, bu oranlar komplikasyon saptan

-mayan hastalarda %37.5 ve %75 olarak bulundu (p>0.05). Göz kurulu¤u araflt›r›lan hastalarda bakteri üremesi olmad›

-¤› için istatistiksel analiz yap›lmad›.

Tart›flma

AD, etiyolojisinde genetik ve çevresel faktörlerin rol oy

-nad›¤› kronik, inflamatuar bir deri hastal›¤›d›r. Katarakt, ke

-ratokonus, keratokonjunktivit, yüzeysel punktat keratopati gibi oküler komplikasyonlar efllik edebilir (1,3). Göz tutulu

-mu olan hastalar›n üçte birinde göz kurulu¤u tespit edilmifl

-tir ve yüzeysel punktat keratopati saptananlarda göz kuru

-lu¤u anlaml› düzeyde daha s›k bulunmufltur (3). Çal›flma

-m›zda göz tutulumu ve göz kurulu¤u aras›nda iliflki sapta

-mad›k. Ancak göz kurulu¤u araflt›r›lan hasta say›m›z azd›. Yine önceki çal›flmadan farkl› olarak hastalar›m›z daha gençti ve hastal›k süreleri daha k›sayd›.

AD’li hastalarda kontrollerden daha yüksek oranda bak

-teri izole edildi¤i ve S.aureus kolonizasyonu saptand›¤› bil

-dirilmifltir (2,5,6). AD’de S.aureus kolonizasyonuna yatk›nl›

-¤›n nedeni tam olarak bilinmemektedir. S.aureus hücre du

-var› epidermal ve dermal laminin ve fibronektin için adhezin

ad› verilen reseptörler içerir. AD’li hastalarda sa¤lam bir stratum korneumun olmamas› dermal fibronektin reseptör

-lerinin a盤a ç›kmas›na yol açarak S.aureus adezyonunu artt›rabilir (7). Buna ek olarak deri pH’s›n›n alkaliye kayma

-s›n›n ve esansiyel ya¤ asitlerindeki bir defektin de bu yat

-k›nl›kta rolü olabilece¤i düflünülmüfltür (8). En s›k kolonizas

-yon ön burun deliklerinde, perine, koltukalt› ve ayak parmak aralar›nda olmakla birlikte hastalar›n ellerinden de S.aureus izole edilmifltir (5,6). Elle bakterilerin göz ve çevresine tafl›

-narak bu alanlarda kolonize olabilece¤i düflünülebilir. S›k temizlenen bölgeler olmalar› nedeniyle ellerden bakterilerin uzaklaflt›r›lmas› daha kolay olabilecek iken göz ve çevresi ve burun S.aureus kolonizasyonu için iyi birer odak olabilir. AD’li hastalar›n %86’s›nda göz çevresinden bakteri izo

-le edilmifltir (2). S.aureus kolonizasyon s›kl›¤› ise göz çevre

-sinde ve deride s›ras›yla %67 ve %57-94 olarak bildirilmifl iken atopik olmayan sa¤l›kl› kontrollerde bu oranlar s›ras›y

-la %6 ve %2-40 aras›nda de¤iflmektedir (2,5,6,8-12). Çal›fl

-mam›zda Nakata ve arkadafllar›n›n (2) sonuçlar›na benzer flekilde bakteri üremesi olan hasta oran›m›z kontrollerden fazlayd›; ancak S.aureus kolonizasyonu aç›s›ndan hastalar ve kontroller aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir farkl›l›k bulmad›k. Çal›flmam›zda S.aureus kolonizasyonu üzerine negatif etkileri gösterilmifl olan topikal antibiyotik ve topikal steroid kullan›m öyküsü sorgulanmam›flt› (13). Hastalar›m›

-z›n yafl aral›¤› da oldukça geniflti. Literatürde sadece pedi

-atrik, sadece eriflkin ve çal›flmam›zdakine benzer flekilde pediatrik ve eriflkin hasta ayr›m›n›n yap›lmad›¤› çal›flmalar

-da saptanan S.aureus kolonizasyon oranlar› belirgin farkl›

-l›klar göstermemektedir (9,14,15). Bakteri kültürü alarak ta

-rad›¤›m›z üç bölge ayr› ayr› incelendi¤inde de S.aureus ko

-lonizasyonunu önceki çal›flmalardan farkl› olarak her iki grupta benzer s›kl›ktayd› (2,5,6).

Kaçar ve ark. Atopik dermatit, Staphylococcus aureus kolonizasyonu, göz ve deri tutulumu

Türk Dermatoloji Dergisi 2008; 2: 103-6

Turkish Journal of Dermatology 2008; 2: 103-6

105

B

Baakktteerrii üürreemmeessii S..aSauurreeuuss üürreemmeessii

ssaappttaannaann ssaappttaannmmaayyaann PP ssaappttaannaann ssaappttaannmmaayyaann PP Hastal›k süresi 2.5 (0.08-26 **) 1.3±1.8* >0.05 2.8 (0.33-26**) 1.5 (0.08-23.83**) >0.05 SCORAD 29.6±12.8* 25.9±7.5* >0.05 33.8±12.8* 24.0±9.2* 0.031

* ortalama±SD, **ortanca de¤er (min.-maks.)

Tablo 3. Hastal›k süresi ve fliddeti ile bakteri üremesi aras›ndaki iliflki

F

Foorrnniikkss GGöözz kkaappaa¤¤›› kkeennaarr›› BBuurruunn A ADD((nn)) KK((nn)) AADD((nn)) KK((nn)) AADD((nn)) KK((nn)) S.aureus 5 5 7 9 10 6 KNS* 6 4 9 4 8 5 Moroxella cataharalis 1 - - - 1 -Micrococcus spp. 1 - - - - -Streptococcus pnemonia - - - 1 Üreme olmayanlar 14 16 8 13 4 5

*Koagulaz (-) Staphylococcus, AD (n): AD’li hasta say›s›, K (n): kontrol olgu say›s› Baz› hastalarda birden fazla lokalizasyonda üreme olmufltur.

S.aureus taraf›ndan sal›nan stafilokokal enterotoksinler A-D ve toksik flok sendromu toksini–1 süperantijenik özel

-liklere sahiptir. Bu toksinlerin, hem toksine özgü immunglo

-bulin E üretimini indükleyerek hem de yard›mc› T2 hücrele

-ri, eozinofiller ve keratinositler gibi çeflitli hücre tiplerini ak

-tive ederek önceden varolan egzamay› bafllatabilece¤i veya alevlendirebilece¤i gösterilmifltir (16,17). Lezyonlu deri böl

-gesinde S.aureus saptanan AD’li hastalarda tek bafl›na sis

-temik antimikrobiyal tedaviye iyi yan›tlar al›nd›¤› da bildiril

-mifltir (9,10). Çal›flmam›zda Han ve arkadafllar›n› (18) des

-tekler flekilde S.aureus ile kolonize hastalarda hastal›¤› da

-ha fliddetli saptad›k. Bununla birlikte çal›flmam›zda, -hasta

-l›¤›n alevlenmesinde rol oynad›klar› gösterilmifl faktörler aras›nda yer alan irritan maddeler, ev tozu akarlar› gibi in

-halan alerjenler ve g›dalar göz önüne al›nmad› (19,20). AD’de öncelikli tedavi seçene¤i topikal steroidlerdir. Bu nedenle hastal›k süresi uzad›kça daha fazla miktarda topi

-kal steroid kullan›m›na ba¤l› olarak S.aureus kolonizasyo

-nunda art›fl beklenebilir. Bununla birlikte topikal steroidlerin S.aureus kolonizasyonunda azalmaya katk›da bulundu¤u da gösterilmifltir (13). Hastalar›m›zda AD süresi ile S.aureus kolonizasyonu aras›nda istatistiksel anlaml› iliflki saptama

-d›k. Yine bakteri üremesi ile hastal›k süresi ve fliddeti ara

-s›nda da Nakata ve arkadafllar›n›n (2) sonuçlar›n› destekler flekilde bir iliflki bulmad›k.

AD’de oküler komplikasyonlara ba¤l› gözde ortaya ç›ka

-bilecek yap›sal ve/veya fonksiyonel de¤iflikliklerin göze bakterilerin yerleflimini kolaylaflt›rabilece¤i ileri sürülebilir. Bununla birlikte Nakata ve arkadafllar›n›nkine (2) benzer fle

-kilde oküler komplikasyonlar ile bakteri üremesi aras›nda iliflki bulmad›k. Göz kurulu¤u araflt›r›lan hastalar›m›zda bak

-teri üremesi olmad›¤› için bu konuda yorum yapamad›k. Daha genifl hasta serili yeni çal›flmalar bu konuya aç›kl›k getirebilir.

Sonuçlar

Çal›flmam›zda AD’de oküler komplikasyonlar ile göz ku

-rulu¤u aras›nda iliflki bulmad›k. Kontrollere k›yasla artm›fl bakteri varl›¤› saptamakla birlikte S.aureus kolonizasyonu aç›s›ndan anlaml› farkl›l›k yoktu. Çal›flmam›z oküler kompli

-kasyonlara ba¤l› olarak bakteri yerlefliminin kolaylaflmad›¤› yönünde sonuçlar ortaya koymakla birlikte göz kurulu¤unun olas› etkileri üzerine katk› sa¤layamam›flt›r. Yeni çal›flmalar AD’de artm›fl bakteri üremesinin olas› sebeplerinin ve klinik öneminin a盤a ç›kar›lmas›na katk›da bulunacakt›r.

Çal›flmam›zda AD’li hastalarda göz ve çevresinde S.au

-reus kolonizasyonu da araflt›r›ld›. Bu bölge kolonizasyon aç›s›ndan kontrollerden farkl› bulunmad›. Daha önceki ça

-l›flmalardan farkl› olarak AD’li hastalar›m›zda kontrollere oranla S.aureus kolonizasyonunda art›fl saptamad›k. Bu

-nunla birlikte sonuçlar›m›z önceki çal›flmalar›n kolonizasyo

-nun hastal›¤› fliddetlendirdi¤i yönündeki bulgular›n› destek

-lemektedir. Ancak hasta say›m›z›n azl›¤› çal›flmam›z›n en önemli s›n›rl›l›¤›d›r. Genifl hasta serili çal›flmalar gereklidir.

Kaynaklar

1. Tüzün B. Atopik Dermatit. In: Tüzün Y, Koto¤yan A, Serdaro¤lu S, Çoku¤rafl H, Tüzün B, Mat MC, editors.

Pediyatrik Dermatoloji. 1th ed. ‹stanbul: Nobel T›p Kitabevleri; 2005. p.152-160.

2. Nakata K, Inoue Y, Harada J, et al. A high incidence of

Staphylococcus aureuscolonization in the external eyes of patients with atopic dermatitis. Opthalmology 2000;107: 2167-71.

3. Dogru M, Nakagawa N, Tetsumoto K, et al. Ocular surface disease in atopic dermatitis. Jpn J Opthalmol 1999; 43: 53-7. 4. Hanifin JM, Rajka G. Diagnostic features of atopic

dermati-tis. Acta Derm Venereol Suppl (Stockh) 1980; 92: 44-7. 5. Noble W.C. Skin bacteriology and the role of

Staphylococcus aureusin infection. Br J Dermatol 1998; 139: 9-12.

6. Karakayal› G, Akçaba S, All› N, ve ark. Atopik dermatitli hastalarda Staphylococcus aureus kolonizasyonu. T Klin Dermatoloji 1998; 8: 72-6.

7. Breuer K, Kapp A, Werfel T. Bacterial infections and atopic dermatitis. Allergy 2001; 56: 1034-41.

8. Abeck D, Mempel M. Staphylococcus aureuscolonization in atopic dermatitis and its therapeutic implications. Br J Dermatol 1998; 139: 13-6.

9. Breuer K, Hausser S, Kapp A, Werfel T. Staphylococcus aureus: colonizing features and influence of an antibacter-ial treatment in adults with atopic dermatitis. Br J Dermatol 2002; 147: 55-61.

10. Ricci G, Patrizi A, Neri I, et al. Frequency and clinical role of Staphylococcus aureusoverinfection in atopic dermati-tis in children. Ped Dermatol 2003; 20: 389-92.

11. Patel GK,Wyatt H, Kubiak EM, et al. Staphylococcus aureus colonization of children with atopic eczema and their parents. Acta Derm Venereol 2001; 81: 366-7. 12. Karabiber N. Staphylococcus aureusnasal carriage in the

normal population and hospital laboratory personnel. Mikrobiyol Bul. 1991; 25:187-91.

13. Akdis CA, Akdis M, Bieber T, et al. Diagnosis and treatment of atopic dermatitis in children and adults: European Aca

-demy of Allergology and Clinical Immunology/American Academy of Allergy, Asthma and Immunology/PRACTALL Consensus Report. Allergy 2006; 61: 969-87.

14. Mahcura E, Mazur B, Golemiec E, et al. Staphylococcus aureus skin colonization in atopic dermatitis children is associated with decreased IFN-Á production by peripheral blood CD4+ and CD8+ cells. Pediatr Allergy Immunol 2008; 19: 37-45.

15. Tomi NS, Kranke B, Aberer E. Staphylococal toxins in patients with psorasis, atopic dermatitis, and erythroder-ma, and in healthy control subjects. J Am Acad Dermatol 2005; 53: 67-72.

16. Leung DYM, Atopic dermatitis and the immune system: The role of superantigens and bacteria. J Am Acad Dermatol 2001; 45: S13-S16.

17. Baker BS. The role of microorganisms in atopic dermatitis. Clin Exp Dermatol 2006; 144: 1-9.

18. Hon KLE, Lam MCA, Leung TF, et al. Clinical features associated with nasal Staphylococcus aureuscolonisation in Chinese children with moderate to severe atopic der-matitis. Ann Acad Med Singapore 2005; 34: 602-605. 19. Williams HC. Epidemiology of atopic dermatitis. In: Harper

J, Oranje A, Prose N, editors. Textbook of Pediatric Dermatology. 2nd ed. Oxford: Blackwell Science; 2002. p.161-8.

20. David TJ, Patel L, Ewing CI, Baker HB. The role of diet in atopic dermatitis. In: Harper J, Oranje A, Prose N, editors. Textbook of Pediatric Dermatology. 2nd ed. Oxford: Blackwell Science; 2002. p.231-7.

Türk Dermatoloji Dergisi 2008; 2: 103-6 Turkish Journal of Dermatology 2008; 2: 103-6

Kaçar ve ark.

Atopik dermatit, Staphylococcus aureus kolonizasyonu, göz ve deri tutulumu