Ankara Kentindeki Altı Yuvada Beslenme Durumu ve Bununla İlgili Bazı Faktörler

A n k a ra Kentindeki Altı Yuvada Beslenme

Durum u ve Bununla İlgili Bazı F a k t ö r le r

Arda Erim*

Giriş

G ünden güne ağırlaşan yaşam koşulları ile birlikle artan gereksinim ler, kentleşme hareketleri ve sanayileşmenin d oğa l sonucu olarak iş sahası ve çeşidi çoğalm ış, buna bağlı olarak bir çok anne çalışm a hayatına atılmıştır. Bu nedenle, çalışan annelerin çocuklarına gü n dü z bakım ı sağhyacak kurumlara duyulan gerekseme, her geçen gün biraz d ah a art­ maktadır.

Ç ocuğun kişiliği okul öncesi yıllarında biçim len m ekte ve yetişkinlik

çağındaki davranışlarını etkiliyecek alışkanlıklar edinm esi ilkokul

öncesine dayanm aktadır. Kreş ve G ü n dü z bakım E vleri ço cu ğ u n okul öncesi eğitimi bakım ından eğitim örgütlerine de y a rd ım cı o ld u ğ u için ayrıca önem taşım aktadır.1

Çocukların bu yaştaki beslenmeleri onların ilerdeki yaşantılarını etki leyecektir. Gelişmekte olan ülkelerde en çok çocu k hastalıklarından ölüm ler ve çeşitli beslenme bozuklukları bu gu ru pta g örü n m ek ted ir.2 Bu bakım dan ilgili örgütlerce bu yaş guru bu ile erişkin kadınlar gu ru bu sağlık yön ü n den toplum un aynası rolü oynıyarak, beslen m e ve hastalık d u ru m u hakkında bilgi alm am ıza yardım etm ektedir. Bu n ed en le oku l öncesi çocuklarının beslenm e durum larını araştırm anın gereği açıkça görülm ektedir. Bu araştırma, yuvalara bırakılan çocu k la rın beslen m e d u ru m u ve bununla ilgili faktörler üzerinde bilgi toplıyarak , bu lgu ları değerlen dirip konu ile ilgili kuruluşlara y a rd ım cı olm a k a m a cı ile yapılm ıştır.

BESLENME V E D İY E T D E RG İSİ ₁₅

Ç o c u k Y u v a la r ı H a k k ın d a G e n e l B ilg ile r İyi Bir Ana Okulu Nitelikleri:

I. B i n a n ı n G e n e l N i t e l i k l e r i : T ek katlı, bahçe içinde

ve sabah güneşi alan oyun odaları, gözlem odası, oyun odası deposu, çocu klar için tuvalet ve lavabolar, mutfak ,bir öğretm en odası, bir id areci odası, bir sınıf (öğretm en odaları için) bir veli mülâkat odası, b ir d ok tor odası, yetişkinler için tuvalet ve bahçe araçları için bir depo olm alıdır.

a) Oyun Odaları: Sınıflar 3-4 ve 5-6 yaş gurupları için ayrı ayrı olm alı ve her sınıfta 20-25 çocuk bulunm alıdır. H er çocuk için 4-5 m 2 saha düşünülm elidir.

H er oyu n odasında bahçeye, tuvaletlere, depoya ve ana okulu holüne açılan birer kapı olm alıdır.

O y u n odalarının pencereleri yere kadar cam veya çocuklar oturduk­ ları zam an dışarısını görecek şekilde olm alıdır. T aban m arley ile kap­ lanm alı, du var renkleri hoşa gidecek şekilde olm alı, çizgi ve şekillere önem verilerek cazip bir hale getirilm elidir. Saksı çiçekleri, duvar resimleri güzellik verici yönüyle önem lidir. Sandalye ve masalar çocuk boyunda olm alı, masalar köşeli olm alı, birleştirildiğinde çeşitli şekiller verile­ bilm elidir.

b) Gözlem Odaları: H er oyun odasının yanında birer tane gözlem odası bulunm alı, oyun odalarına bakan yüzü tek taraflı ayna ile kaplan­ m alıdır. Bu m üm kün olm adığı takdirde iki kat çok ince tel geçirilm elidir. G ö zle m odasının tabanı, oyun odasından 10-15 cm daha yükseltilmelidir.

c) Tuvalet ve Lavabolar: H er oyun odasının yanında birer tane o lm alı, her dört, beş çocu k için bir tuvalet ve lavabo olm alıdır. Yüksek­ likler ço cu k b oyu n a göre ayarlanm alıdır.

d) M u tfa k: M ev cu t çocu ğa yem ek pişirmeye elverişli büyüklükte ve çalışan personel göz önüne alınarak yapılm alıdır. H avalandırm a teşkilâtı olm alı, biri yem eğin servis edilmesi, diğeri ham m adde halinde yiyeceklerin girm esi için iki kapısı olm alıdır.

e) Bahçe: H er çocu k için düşünülecek saha 10 m 2 olm alı, etrafı du varla çevrilm eli ve beton saha, kum sahası ve çeşitli oyu n araçları b u lu n m a lıd ır.3

II. D i ğ e r N i t e l i k l e r : Elzem olan personel, m üdür ve

yardım cısı, öğretm en, öğretm en yardım cıları, doktor, hemşire, sosyal h izm et elam anı, diyetisyen, ayniyat, am bar m em uru, aşçı, çeşitli h izm et p erson elidir.3-4>5>6-7

16

O k u l Öncesi Çocuklar Üzerinde Yapılan Beslenme ve Sağlık A raştırm aları

T ü rk iy e ’ nin m uhtelif bölgelerinde okul öncesi çocuklarında beslenm e sorunlarını ortaya koyan bir takım araştırmalar yapılmıştır.

T op lu m u m u zu n beslenme durum u üzerinde bilgi veren çalışm alar­ dan biri Ecstein’ e aittir.8 Bu çalışm ada 28 ilim izin 188 köyünde ve bazı kasabalarda çocuk bakımı, gelişimi ve beslenmesi ile bunları etkileyen tarımsal, sosyo-ekonom ik ve kültürel faktörler gözlenm iştir. Buna göre, çocu k ölüm oranının yüksek olduğu protein, kalori ve vitam in yetersizliği beliritilerinin sık görüldüğü, halkın daha çok karbonhidratlı yiyeceklerle beslendiği, hayvansal protein kaynaklarının yetersiz tüketildiği, sebze ve m eyva tüketiminin bölgelere göre değiştiği belirtilm ektedir.

K oksal,9 Ankara K entinin sosyo-ekonom ik bakım dan farklı üç semti ile Ankara-Etim esgut bölgesinin altı köyünde yaptığı çalışm ada aile besin tüketim düzeyini, b o y ve ağırlık duru m u ile klinik belirtileri, hayati ve tıbbi istatistik verilerini, sosyo-ekonom ik ve kültürel faktörleri araştırmıştır. Araştırm a kapsamına giren bölgedeki beslenm e sorununun nedenleri, iyi kalite yiyecek tüketim inin yetersizliği, ekonom ik güçsüzlük, bilgisizlik, yanlış inançlar, ailenin kalabalık oluşu ve çevre sağlığı koşul­ larının yetersizliğidir. U z e l,10 Kayseri ilinin T o m a rza ilçe m erkezi ile altı köyünde yaptığı araştırm ada; yetersiz ve dengesiz beslenm e sorun­

ları old u ğu n u ; sorunların, bilhassa okul öncesi çocu kların b ü y ü m e

ve sağlık durum larını etkilediğini, sorunların çeşitli nedenleri old u ğ u n u ve bunların çözüm ü için tarımsal ve sosyo-ekonom ik tedbirler ya n ın d a, yaparak, yaşayarak öğrenm e esasına dayan an beslenm e eğitim in in yararlı olabileceğini ortaya koym uştur.

Beslenme sorunlarının yaygın old u ğ u çocu k g u ru bu n d a , m o rb id ite ve m ortalite durum ları, bü yü m e ve gelişm e, çocu k beslen m e alışkan­ lıkları ve bunlarla ilgili sosyo-ekonom ik ve kültürel faktörler ü zerin de çeşitli araştırmalar yapılm ıştır.11- 12> 13> 14- 15- 16- 17> 18- 19>20 A raştırm a so­ nuçları, okul öncesi çocu klarda p rotein -kalori yetersizliğinin b irin ci dereced e beslenm e sorunu oldu ğu n u , anem i ve raşitizm in b u n u izled iğin i gösterm ektedir. Beslenme sorunlarının, gereğin den u zu n süre em zirm e, ek yiyeceklere vaktinde başlam am a, verilen ek yiy eceğ in yetersiz ve kalitesiz oluşu g ib i nedenleri old u ğ u belirtilm ektedir.

A ra ştırm a Yöntem i ve Araçları

A n k ara kentindeki çocu k yuvalarının beslenm e d u ru m u n u orta y a k oyan bu araştırm aya, A n k a ra ’nın değişik sem tlerinden ü ç resm i, ü ç özel y u va seçilerek başlanm ıştır.

BESLENME VE D İY E T D E R G İSİ ₁₇

Y uvalar m üm kün oldu ğu kadar sosyo-ekonom ik yönden farklı m uhitlerden alınmış ve bu yuvalar arasından kura ile altı yuva seçilmiş­ tir. Araştırm anın yapıld ığı yuvaların özellikleri T a b lo I de görülmektedir. Araştırm a eylül 1971 tarihinde başlamış, bilgilerin toplanması ekim

sonunda bitmiş, verilerin değerlendirilm esi haziran 1972 tarihinde

sona ermiştir.

H er yuvaya bir hafta m üddetle gidilmiş ve çocukların besin tüketimi saptanmıştır. Tüketilen net yiyecek miktarı, ayıklama sırasında m eydana gelen ve çocukların tabakta bıraktıkları artıklar toplanarak, satın alman yiyecek m iktarından çıkartılarak hesaplanmıştır.

Ç ocukların bir haftada yuvada tükettiği yiyeceklerin kalori ve besin m addeleri değerleri, tüketilen net yiyecek üzerinden gıda kom pozis­ y on cetvelleri kullanılarak hesap edilmiştir.

Bulgular

A raştırm a yapılan yuvaların beslenme durum u ve beslenme ile ilgili faktörler aşağıda gösterilmektedir.

1) Y em ekhane ve mutfak durum ları incelendiğinde; mutfağın binadaki yeri U ğu r yuva, K ız Teknik Yüksek Ö ğretm en Okulu Yuvasında ve Ö ze l K ırhanlar Y uvasında yem ek odasının yanında, diğer yuvalarda binanın arka tarafındadır. M utfaklar genellikle ihtiyacı görebilecek kapasitededirler.

2) Y iyeceklerin satın alınması ve yemeklerin plânlanması ince­ lenm iştir. Y iyecekleri satın alan ve menü plânını yapan kişiler her y u v a d a değişiktir. Bu işler K ız Teknik ve U ğu r Ç ocuk Yuvasında

öğretm en, C anım Y u va d a doktor, Z ü beyde H anım da m uhasebeci

Ö ze l K ırh an larda m üdür ve Ç ocuk Esirgemede baş hemşire tarafından yapılm aktadır. Bu kişilere satın alm ada aşçı ve diğer çalışanlar yar­ d ım cı olm aktadır. Yiyeceklerin satın alınm a devresi genellikle günlük­ tür. Ö ğ ü n çeşidi yuvalarda, kuşluk, öğlen, ikindi şeklindedir.

3) Y em ek pişirilmesi ile ilgili bilgiler, aşçıdan elde edilmiştir.

Y em ekler sabah pişirilmektedir. Sebzeler ayıklandıktan sonra yıkanıp, suda bekletilip, sıcak suda haşlanmaktadır. Et olarak, koyun ve dana eti kullanılm aktadır. Sütün kaynam a süresi 5-60 dakika arasında değişm ektedir. Süt, U ğu r ve C anım Y uvalarında sütçüden alınıp 20-30 dakika kaynatılm aktadır. Ç ocu k Esirgeme ve K ız Teknikte süt tozu kullanılm akta ve Z ü b ey d e hanım da çiftlikten satın alınmaktadır.

4) Ç ocu k başına düşen günlük yiyecek m addeleri ortalaması

T a b lo II de görülm ektedir. Y u valarda genellikle et, tahıl, taze sebze, m eyva g ib i yiyecekler yeterlidir.

T A B L O I Y u v a la r H a k k ın d a G e n e l B il g i 18 3 C Ö <« ° K- Xr -s O cd -3 cd - - 1 ^ - O M O -- G W CJ | S 3 O >- o< ° ( S js S cd pD T3 c3 O ~ Ü S-O O1» J3 cd w a_cd «* C S K 5 o s t ^ ^ ^ rt s a 2 t) o *2 u. o cd O «i u' M 3 i? -13

£ s

_Û£) pJ, - U S 'S ’ v_Si §« ^ td -ti M " S u C/3 T3 (d rt > S >H S c o ı CM pJ* O u cd > cd *0 3 S £ (d ffi > W LO ı eo CT> co cn o c o cd Sf D, G (d E (d o cd > 3 3 o O O •Sı p co_I CM Jd O > o !* <3 N o s >> cd X > w m r -CM CO r** CÛ I I c o m co to <J) m m .c cd M G (d İ-H £ o -a o >• >N <d ffi O > w c o cm o cm c o - ^ (N (N ^ c m f ? m I 1 I I co O CM CO ^r* O) (T) O O O) V | c/5 cd > 3 >« C cd u C'l e S CO CM cö İH Ut cd cd > > u. Ut cd cd > > >N > » V CJ ’~y* cd S s Ut Ut >> cd cd X ffi O _V > > w w X X CM m CO CM 2 t T T CO TH o CO CO O ) a> m o r-^ •er d cd >bo O Sh V X ) > fi V cd _V H PQ d d > ; E ’ S «D - d <u >> QJ H N :3 N ( 2 o >< O î* O s 0 m m CM CO CO 3 t T O CM r r CO CO Ol O o ot cn 3 P D S D po W 3 o o O

T A B L O II

BESLENME VE D İY E T DERGİSİ

•Û u J-4 flj bö_{u ■} —-CJ >, > »« id c j: O <U O O ... W S , , CJ U bc bû w ti E a rt 4-ı İH O c Jh Th M -w »«4 S •3_u OJ >» C ÖJ ü> :P O d a m Vh « u o o S ‘S * -s H 0J "Ö fi

s _

^ § 6İ> N * eti > S î* § 1j c ^ a M & ■« « 'T

o -s g

^ _ 3 'û' 8 ,25 O __OT u (d S > >tuO 3 D >• JS a S bo u tK o O LTJ o o o o O O un O CM o o o o co c o o _| o o m o m m CM c o 1 co C£> co CO 1 CM CM CO CO CM m c o O ) CM CM CM r^ lO c o CM co ₁ co m CO -*• CM İD r^ o co 1 CM CM O co -M r-*. t-H CM CO CO CM CD • CM l—* r-M CO CO o O O ai un CM CO l—* m co <£> »—l t-H «—H CM CO m co CD CO CO CO co CM co c o O) CO CM *-4 co ı-H CM m tD •-H CO CM CM t - * CM C£> co co co CO co* CO c o M M ıO co CM <r> m <£> CM O co O CO co o CO r"* c o co co lT) d CM CM co r- co CO W pÛ > a CJ a s >b£ O +j :3 C/3 S 3 — • CM CO -Û > eti g .S *U ’a. D fi U fi flj W V_N t-, (d CJe/] üs DN eti Cj H H Tf m S_a a. c eti ıbo_O jy *4J_N *û_<D </> <u t >; s * tıo

^

₄

>b£)_eti u4J qj C/> co <y>

20 h U İL •o •o d S B ’5! £ o > d t) S ~ *5 rt ■a. >-US ^3 > o -.3 u

p

b O Ü w E d HH ^ _ w> O |S ►J Q Ş « H S _!/» CU M •M S u o O d e A 73 m O .M •a :3 O > bo n S C •<3 w> .2 6 Z *3 c M .-S •> p taS J2 E .S 6 bo 03 C jc * H < > u hû ^ S w rr ü E )hû rH cd G > ı W) Oh O H E 13 bo m . c ’ C 2 I p^i E d > 3 >H CM r H c o co r*» O V *"“• o O m CO m CM CM CM 't* C0 c o c o m O CO c n o CO d CM T T c n c n c n CM c o CO CM CM c n CO r-** c o LO m ^4* m c o CO c o c n CO c o c n CM c n c n o O o d d o c o c o m c o m ■ * m o o o d d o ■<*- CM r>. c o t O CM CM CO o a > r - . c o CM cn_•—* 5 -CN LO CM rt* c o <y> O CTi c o m ^ * c o O ) CO c o o CO ■N c n o CM o o c n CM .— I CM . m CM O ) CM CM CO 00 d O »“H CM CM CM CO m crı CM CM CO CM O CO o CM CM CM CM CM m LO m CO CO c o CO c n CM o CM co’ m o c o c o CO m Tt* a c o CT) CM •— < c o CO «— < CO c n c o f s c o CO c .a -s p ^ d > £ Ö E o s 4J ^ 5? <3 Tj -ı> <D ^ w o O Ol 3 üı O >» o M v > rü > S O < ►J EJ < § ^ 3 d u o ■ H d "O M fS > d o 05 m o m m CM d w O 5 01 PLİ M m oj r^. u W O m *d m CM O O) m o m m CM c <u 12 o w CTî Ph m r -W o m m CM S j i « S 3 S2 O1' t/a O > 3 ÎH T i" r } - O O CM — i c o •h CM O « m -O ^ cn o ^ c m — « — 1 c m o c n (N ^ M O •t -m CO tsD — ' CM O ^ m c m m co — • co —• cn —• ~ -ı *—« cn co co m c m o »-< --« o o cn o co cn CM CM co O CM cn CM o o o o o o tû cn cn o cn c m •— 1 cn •— < m co ^ CM CM Th1 CM CO O — < O CN ' CN CO O CM CSI CM (3 > d !s £ c C3

a

^ ö *- 2 .a ■§ CO Tj-' CT) — ' CM — '* M d -a u 4J ^ 5 N «J S OJ b/3 W d u o O

BESLENME V E D İY E T D ERG İSİ ₂₁

5) Ç ocu k başına düşen günlük kalori ve besin m addeleri ortalaması, T a b lo I I I de görülm ektedir. Çocukların yuvalarda aldıkları besin günlük gıdalarının beşte üçünü kapsamaktadır. Buna göre alınması gerekli günlük kalori ve besin m addeleri istihkakının beşte üçü şöyledir.21 K alori 1020, protein 17,8 gm , kalsiyum 300 mg, dem ir 6 m g, A vitam ini 1200 I.U thiam in 0,42 m g, riboflavin 0,54 m g, n ia cin 6 ,7 m g , C vitam ini 1 8 m g d ir . B ütünyuvalarda protein yeterlidir. K alsiyum düşüktür. D em ir, U ğur ve Ç ocu k Esirgeme yuvalarında düşüktür. A vitam ini, U ğur Y u va dışında yeterlidir. T h iam in , riboflavin, niacin genellikle yeterlidir. C vitamini ise genellikle yetersizdir.

6) Y u valarda b oy ve kiloları ölçülen çocukların Boston standart­ larına göre hangi persentile girdiği T a b lo IV de görülm ektedir.

7) M u ayen e edilen çocuklardaki çürük, eksik ve dolgu dişlerin d u ru m u incelenm iştir. Çürük diş sayısı Ö zel U ğur Yuvasında hiç yok, Ö zel K ırh an larda % 25, Ö zel Canım Y u vada % 5, Z ü beyde Hanım Y uvasında % 29 K ız Teknik Yüksek Ö ğretm en Okulu Yuvasında % 17, Ç ocu k Esirgem ede % 42 dir.

8) Yiyeceklerin artık miktarları da incelenmiştir. En çok sebze yem ekleri tabakta artık olarak bırakılmaktadır. İkinci olarak m eyva artık bırakılm aktadır. Genellikle diğer gıda m addelerinde fazla bir artık yoktur. A ncak et, sebze yemekleri içinde yenm eyip artık olarak bırakılm aktadır. Et köfte şeklinde verildiği zam an daha iyi tüketilmekte­ dir. A rtan yem ekler çoğu yuvada kapıcı ve odacılara verilmekte, K ız T ek n ik ’ te ise dökülm ektedir.

T a rtışm a

Araştırm a yapılan yuvaları genel nitelikleri yönünden gözd en geçirecek olursak iyi birana okulu özelliklerine en yaklaşmış yuva olarak K ız Teknik Yüksek Ö ğretm en O kulu Ç ocuk Yuvasını gösterebiliriz. İkinci olarak iyi bir yuva niteliğine yaklaşan Z ü beyd e H anım A na O kulunu gös­ terebiliriz. D iğer yuvalar bina olarak tek veya iki katlı müstakil evlerin kiralanarak yuva haline getirilmesiyle çalışm aya başlamıştır.

Personel yön ü n den yuvalar tam yeterli değildir. G ıdaları satın alan şahıs, diyetisyen gibi gıdalar hakkında bilgisi olan bir kişi olm alıdır.6 Y u va la rd a m alı satın alan kimseler yönetici, m uhasebeci, m üdür, işçi, aşçı gibi şahıslardır.

M en ü plânı yapan şahsın diyetisyen olması tercih edilir.3- 6 Canım Y u v a d a m enü plânını doktor yapm aktadır. Bunun dışında diğer yuva­ larda öğretm en, m üdür, m uhasebeci, başhemşire bu görevi yapm akta­ dırlar.

22

Beslenm e ve besinler, A na okulu program ınında temel bir yer işgal etm elidir. H ayatın ilk yıllarında, çocukların büyüyüp gelişmesi diğer yollara nazaran çok daha hızlıdır. Gerek çocu ğu n ailesi, ve gerekse A n a O kulları, çocu ğu n m etabolizm asını büyüm eyi ve besin ih tiyaç­ larını, miktar ve cins bakım ından karşılıyabilecek nitelikte gıda temin etm elidir. Ç ocuklarda yeterli ve dengeli beslenme alışkanlıklarının tem eli bu devrede atılır.

G ıdaların besleyici yönü yanında, sıcak insan ilişkilerini geliştiren bir yanı olm alıdır. Beslenme zam anı çocuklar için hem yu va d a hem evde mutlu bir an olm alıdır. Beslenme esnasında çocu k gıdaların tadını ve kokusunu öğrenecek, kıvam ını gözleyip değişik gıdaların renklerini görecektir. Ç ocu ğa verilen yiyeceklerin kendi kültürel dü zeyine yakın bir şekilde olması önem lidir. İleride çocu ğu n okulda karşılaşacağı yem ek tarzında yem ek servis edilm elidir. Y eni gıdaları öğren m e çocu ğ u n dünya hakkındaki bilgilerini arttıracak, ve yaşam ının ileri devresinde kendisine daha değişik, daha dengeli bir diyet tem in ed ebilecektir.0 Ç ocuk başına düşen besinlerin ortalam asını inceliyecek olursak; yuvalarda et, tahıl, taze sebze m eyva gibi besinler yeterlid ir.21 Süt, yum urta, baklagiller norm al ihtiyacın altında verilm ektedir.

Çocuk başına düşen günlük kalori ve besin öğeleri ihtiyacı, alınm ası tavsiye edilen günlük kalori ve besin öğeleri istihkakının beşte üçü olan değerlerle mukayese edilmiştir. Çocukların yuvalarda günlük yiyecek ihtiyaçlarının beşte üçünü karşılamaları gerekm ektedir.21 Bu m ukayese souucuna göre toplam protein yeterlidir. K alsiyum düşüktür. D em ir, U ğu r ve Ç ocu k Esirgeme Y uvaları dışında düşüktür. A vitam in i U ğ u r Y uvasında düşük diğerlerinde norm aldir. T h iam in , rib ofla v in , niacin hepsinde yeterlidir. C vitam ininin, kayıplar göz ön üne alın d ığın dan değeri düşmüştür. Süt; yoğurt, baklagiller, yuvaların bazısında m eyva ve sarı sebzelerin yetersiz verilmesi ve sebze yem eklerinin ço k artık bırakm ası sonucu olarak dem ir, kalsiyum ve A vitam inin yetersiz o l ­ m asına sebebiyet vermiştir.

Sağlık m uayenelerinde çocukların genellikle n orm al görünüşlü old u ğu gözlenm iştir. Boston standardlarına göre, kilo ve b o y ölçü sü ­ nün en düşük sınırı 10 persentildir. Ç ocu kların b o y ve ağırlıklarının Boston Standardları ile m ukayesesinde, b o y la n kilolarına nazaran dah a düşük persentile girm ektedir. Ö zellikle Ç o cu k Esirgem e Y u v a sın ­ daki çocu kların % 30 unun b oyu 10 persentildedir. Ç o cu k Esirgem e yuvası genellikle düşük gelirli ailelerin çocu kların ın b ak ıld ığ ı bir y u ­ va d ır. D olayısıyla çocu kların beslenm e farkı b o y ve ağırlık d u ru m la ­ rını etkilem ektedir.

Ç ocu kların dış m uayenelerinde çürük dişli çocuk oran ı: U ğur Y u v a d a 0, K ırh an larda % 25, Canım Y u vad a % 5, Z ü beyde Hanım d a % 29 Yüksek Ö ğretm en okulunda % 17, Ç ocu k Esirgemede % 42dir.

Ç ocu klard a genel bir beslenme yetersizliği belirtisi görülm em e­ sinin n eden i olarak, çalışan anne ve babaların çocukların besin ihti­ yaçlarını karşılıyabilm e olanağına sahip olduklarını gösterebiliriz. Y u v a ve evde yenilen yem ekler birbirlerini takviye etmektedirler.

A rtık bırakılan yiyecekler incelendiğinde; ençok sebze yem ek­ lerinin tabakta artık olarak kaldığı gözlenmiştir. İkinci olarak meyva artık bırakılm aktadır. Etli sebze yem eği içinde bulunan et, çocuklar tarafından yenm em ektedir. Bu sebzelerin kıymalı olarak pişirilmesi d ah a u ygun olur. Et, köfte olarak çocuklar tarafından sevilmektedir ve h iç artık bırakılm am aktadır.

Ç ocu klar yiyecek ve besin m addeleri hakkında hiç eğitilmemek- tedirler. Ç ocukların bir diyetisyen tarafından eğitilmeleri çok olumlu ve gereklidir.

Ö zet ve Sonuç

A n kara K en tin in sosyo-ekonom ik yönden farklı semtlerinden seçilen altı yu va d a , 129 çocu ğu n sağlık ve beslenme durumları, soruşturma ve gözlem yöntem leri ile araştırılmış, elde edilen veriler değerlendiril­ miştir. Y u vaların genel ve özel nitelikleri de incelenerek, iyi yuva özellikleri ile kıyaslanmıştır.

A raştırm a sonuçları, çalışma kapsamında olan yuvalardaki ç o ­ cukların b ü yü m e ve sağlık durum larının norm al olduğunu, beslenme bozu k lu ğu belirtilerinin genellikle m evcut olm adığını ortaya koy­ muştur. Y aln ız çocu k Esirgeme Yuvasında b o y ve ağırlığı standard- ların altında olan çocu k sayısı fazladır.

Besin tüketim i araştırmasının sonucu genellikle yuvalarda kalsi­ y u m d em ir ve C vitam inin tavsiye edilen tüketim standarltlarının altında old u ğu n u göstermiştir.

A rtık m iktarlar saptandığında ençok sebze yem eklerinin tabakta arttığı, sebze içine konulan kuşbaşı etin yenm eyip arttığı görülmüştür. D ah a sonra gelen artık yiyecek m eyvalardır.

Diş m uayenesinde çürük diş yüzdesi, Canım Y u va d a % 5 Yüksek Ö ğ retm en O kulu Y uvasında % 17, K ırhanlarda % 25, Z ü b eyd e H a ­ n ım d a % 29, Ç ocu k Esirgeme de % 42 dir. Bu duru m düzenli beslen­ m e alışkanlığının diş sağlığına olan etkisini göstermek bakım ından ön em lid ir.

24

E vdeki gelire annenin ortak olması aileyi ekonom ik yönden g ü ç­ lü kıldığından, çocukların besin ihtiyaçlarını karşılıyabilme olan a­ ğına sahiptirler.

A raştırm a ile, endüstrileşmiş toplum larda bu tür çocu k bakım evlerine ihtiyaç olduğu, bu nedenle bu yuvaların daha verim li ve sağ­ lıklı olm ası için özel yuvaları da içine alan bir çalışma yönetm eliğinin yürürlüğe konmasının zorunlu olduğu sonucuna varılmıştır.

Y uvalarda beslenme standardlarını kurmak, beslenm e işlerini her yönüyle yönetm ek, servis görevlilerini, çocukları ve ailelerini eğit­ mek için bu konuda eğitim görm üş personelin (diyetisyen v b ) çalış­ tırılması gereği ortaya çıkm aktadır.

K A Y N A K L A R

1. Sağlık v c Sosyal Y ardım Bakanlığı, Türkiye de Sosyal Değişm e ve Sosyal H iz ­ metler, Sağlık ve Sosyal Y ardım Bakanlığı Sosyal H izm etler G enel M ü d ü rlü ğü Yayınları. III. M illi Sosyal H izm etler Konferansı, 1968.

2 . O ral, S .: O kul ö n c e s i Çocuklarda Beslenme Sorunu. M illi Prodüktivite M e r ­ kez Seminerleri, 1970.

3. R ea d, H . K . : T h e Nursery School. A H um an Relationships L aboratory. Nevvyork. 1970.

4 . T o d d , E. V ., Heffernan, H . : T h e Years Before S ch ool. Nevvyork 1964.

5 . G ula, M .: Ç ocuk Bakımı Müesseseleri, Sağlık Sosyal Y a rd ım Bakanlığı 17, 1972. 6 . Chenovveth, D. A .: Standards and Progrits in D aycare Ç enter Program s. J ou rn a l

o f the A m erican Dietetic Associatiation 6 0 : 3, 1972.

7. Barnouvv, E., Svvan, A .: Adventures with C hildren in N ursery S ch ool and K in d er G arden. Nevvyork, 1960.

8 . Ecstein, A ., T ürk iye’ de Ç ocuk Hastalıkları ve Ç ocukların K oru n m ası P ro b le m ­ leri. Ankara Üniversitesi T ıp Fakültesi Y ayın ların dan N o : 3, 1947.

9 . Koksal, O .: Beslenme Sorunları, D oçentlik T e zi, A nkara. 1968.

10. U zel, A .: K ayseri ilin e Bağlı T om a rza ilç e M erkezi ve 6 k öy ü n d e Beslenme D u ru m u ve E ğitim i Araştırması. H acettepe Üniversitesi Sağlık B ilim leri Fakültesi E v E konom isi Yüksek O kulu Ç alışm alarından, 1970.

11. O ra l, S. ve Elpek, S .: H acettepe Bölgesinde Süt Ç ocuk ların d a A n e m i Sık’ ığı, Ç ocu k Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. S. 193, 1965.

12. O k çu oğ lu , A ., A rcasoy, A ., M in n ich , V ., T a rca n , Y ., C in , Ş., Y ö rü k o ğ lu , O ., D em iroğlu , B. and R en d e, F . : Pica in T urk ey, A m erica n J . C lin ica l N u trition 19: 125, 1966.

13. K an su , C. A .: Infant M ortality in Turkish Villages. Turkish J . Pediatrics 3 : 129, 1961.

14. N eyzi, O . ve G ürson, C. T . : İstanbul Bölgesi Ç ocuk ların ın Beslenm e D u ru m u , Besin S im p ozyu m u , T ürkiye Bilimsel ve T eknik Araştırm a K u ru m u , A nkara, S. 110, 1969.

BESLENME V E D İY E T DERGİSİ ₂₅

15. O ra l, S .: O ku l Ö ncesi Çocuklarında Beslenme, Büyüme ve Gelişme, Doçentlik T ezi. H acettepe Üniversitesi, 1971.

16. Ö zeryiğit, M ., T o p lu m H ekim liği Araştırma R a poru . K azan Sağlık O ca ğı 1968. 17. Başaydın, L : T o p lu m Hekim liği Araştırma R aporu . Ortabereket Sağlık O cağı,

1968.

18. V clica n g il, S .: K oru yu cu Hekimlik ve Halk Sağlığı, Ders K itabı İstanbul, S. 115, 1965.

19. ö z e l , A .: Etimesgut Eğitim ve Araştırma Sağlık G urubu Başkanlığına Bağlı 21 K ö y d e Beslenme, Büyüm e ve Gelişme Üzerine}Yapılan bir Araştırma. Hacettepe Üniversitesi T ıp Fakültesi T op lu m Hekim liği, 1969.

2 0 . Şehitoğlu, t .: Polikliniğe M üracaat Eden Personel Çocuklarından 0-2 Yaş A ra­ sında O lanların Beslenme ve Gelişmeleri. T C D D Ankara Hastahanesi Çocuk Servisi. 1956.

2 1 . U zel, A .: Besin İhtiyaçları, ve Standardları. X X I I . M illi T ürk T ıp Kongresi R a p o ru . T ürkiye T ıp Akadem isi M ecm uası 7 : Sayı II I -2 : 176. 1972.