Çırağan «Saray»ımız!..
...V e bizim
B
EŞİKTAŞ Çırağan’da. 73 yıldır Boğaz’ın gü zelliğine karşı kötü ka derini yaşamakta olan bir saray var. Çırağan Sarayı. Yal nızca dış duvarları ayakta kal mış olan saray, bugün bir çöplük görünümünde. 750 met relik bir kıyı şeridine yayılmış olan Baray, Abdülaziz’in em riyle yapılmış, plânını mimar Nigogos Balyan çizmiş, inşaatı oğullan Sarkis ve Agop Balyan gerçekleştirmişti. 1863 yılında yapımına başlanan ve 1866’da tamamlanan saray için dört mil yon Osmanlı altını harcan mıştı. Mermerden cephesi, süs lü iç mimarisiyle çok gös terişliydi. Tarihe “Çırağan Va kası’’ adıyla geçen, Ali Su- avi’nin Beşinci Murad’ı yeni den tahta geçirme amacıyla 20 Mayıs 1878’de hazırladığı baskın bu sarayda oldu. Meş rutiyet devrinde, “Mebusan Meclisi”nin toplantı yeri de olan saray, 19 ocak 1910’da yandı.
Ve Çırağan Sarayı, çıra gibi yandığı 19 Ocak gününden bıı yana hiç onarım yüzü görmedi.
Ama hakkında çok şöy söy lendi. “Onaralım” dendi, “Ye niden canlandıralım” dendi, “Otel yapalım” dendi. Çeşitli projeler yapıldı. İskelet saray sık sık yıllardır gazetelerde boy
gösterdi. Ama sonuçta onu kimse bir çöplük olmaktan kur taramadı.
1924 yılında bir İtalyan grup, Çırağan Sarayı’nı Yıldız Parkı'yla birlikte değerlendir mek için devletten izin aldılar Onarım için planlar yapıldı. Hatta,mimar Sedad Hakkı El- dem, kendileriyle birlikte çalı şarak, sarayın rölövesini çıkar dı. Ancak çalışmalardan ne dense sonradan vazgeçildi.
T
h i
I
i
İ I I ' " ' 1' "
1944 yılında yine mimar Sedad Hakkı Eldem’le birlikte bir Alman mimar, sarayın ona nını için ortak bir çalışma yaptı. Bu da yanmkaldı.
1976 yılında T.C. Emekli Sandığı, Anıtlar Yüksek Kuru- lu’na, sarayı otel yapma öneri sinde bulundu.
ttn son olarak Turizm Bankası İstanbul Planlama Müdürlüğü bir proje hazırladı. Proje üze rinde Ağa Han’da durdu. Tek nik adamlarıyla İstanbul’a bir kaç kez geldi. Bu geliş gi dişlerden sonra hâlâ Ağa Han’ dan bir ses çıkmıyor. Son pro je, sarayın onarılarak bir top lantılar sarayına dönüşmesini ve bitişinde de klasik Türk mi marisine uygun konaklama te sislerinin yeralmasını öngörü yor. Uzun sözün kısası, elde birçok proje var ama, sarayı onaracak para kimsede yok.
T 7
-Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
