T T -
<£>3éS>
ISTANBUL SUR KAPILARI . 5
Sanat Tarihçisi : inci GÜLSEVİLİstanbul sur kapılarını; Yediku-
ie'den (deniz kenarı) başlayıp
kuzeye Edirnekapısı'na, oradan
Haliç'e inip, Haliç'ten Saray-
burnu'ndaki Topkapı'ya, M ar
mara sahilini tamamen tarayıp
tekrar Yedikule'ye dönünceye
kadar bir hat üstünde tanıtma
ya çalışacağım.
A — II. Theodosios Surlarının Kapıları:
1. ASKERÎ KAPI ;
Marmara deniz surları ile II. Theo dosios surlarının birleştiğ i köşedeki kulenin kuzey tarafındadır.
Kapının araziye bakan tarafında ke mer üzerinde kabartm a b ir Isa mo- nogramı görülür. Kapı kemeri iri blok taşlardan yapılm ıştır. Kapı kem eri nin yan duvarlarında taşa kazınmış «g ra fiti» halinde yazılar ve haçlar var.
Kemer ayakları devşirm e malzeme dir. Bu ayakların b ittiğ i, payelerin başladığı yerlerde mermer mimari parçalar görülür. Kapının şehre ba kan yüzünde ise herhangi bir ta s v i re rastlanm am aktadır. Bu kısımda mermer olan bloklar çok daha iyi görülebilm ektedir. Bu kısımda giriş tabanı belli değildir, çünkü toprak seviyesi yükselm iştir.
Kapının şehre bakan tarafının sol yanında oldukça sağlam kalm ış bir kulesi vardır. Kulenin kem erli g iri şi sonradan örülm üş ve kapatılm ış tır. Kapının dış yüzünün sağ yanın da bir gecekondu vardır.
YALDIZLI KAPI:
PORTA AUREA
Surların en abidevî ve muhteşem
e r--- -- ~
a v n s s a l
. ııııı ı H
l - C C C C g L
Í3
Yedikule altın kapının restitüsyonu.
olan bu kısmı Marmara denizine ya kın olan uçta bulunur.
Yaldızlı Kapı, antik şehrin merkezi olan bugünkü Ayasofya M eydanın daki M ilion'dan d ö rt mil batıya uza nan Via Egnetia Caddesinin şehir den çıktığı yerde idi.
Yaldızlı kapı kom pleksinin genellik le I. Theodosios tarafından yap tırıl dığı ve zafer takı olduğu düşünül m üştür. I. Theodosios 395'de ölm üş tür. Eğer bu kapı I. Theodosios dev rine aitse 395 den evvel yapılm ış olması gerekir. Halbuki burası sur larla beraber, 413 yılında, II. Theo
dosios zamanında yapılm ıştır. Strzygovvski ve bazı Sanat Tarihçi leri tarafından evvelce zafer takı ola rak kabul edilirse de, bir zafer ta kının iki yanında iki burç (p y lo n ) ol ması kabil değildir. O halde bu kapı ancak surlarla b irlik te yapılm ıştır. Bunu kesin olarak ortaya çıkarmak isteyen Th. M acridy burada bir ka zı yapm ıştır. Fakat kazıyı netice lendirm eden, nedense, çalışmasını yarım bırakm ıştır.
Yedikule ve Yaldızlı Kapı'nın re s to re işini 1958 senesinden bu yana İstanbul A rkeoloji Müzeleri M üd ür lüğünün, burada kazılar yaptığı y ıl larda kazıyı idare eden müze m ü dürü Rüstem Duyuran sondajı 4 m. kadar derine indirm iş, kulenin alt katları ile sur taşlarının birbirlerine bağlı oldukları görülm üştür. Burası için Prof. P. H. S chw inifurt, kapının üzerindeki kitabeye daya narak, M.S. 413 yılında II. Theodo sios devrinde yapıldığını ileri sürer. Kemerin üstünde iç ve dışa bakan yüzlerinde, mermer üstüne altın
yaldızlı harflerle yazılmış birer k ita besi vardı : Araziye bakan yüzdeki;
A — AVREA SARCLA GERIT
QVI PORTAN COIMSTR-
VIT AVRO
Şehre bakan yüzdeki;
A kitabesinde : «Kapıyı altın y a p tı
ran, altın bir devri yarattı.»,
B kitabesinde : «Tiranı yok e ttikten
sonra, Theodosios burasını tezyin e ttirdi.» denilm ektedir.
Sultanahm et'deki D ikilita ş'ın kaide sinde de Theodosios adı geçer, fa kat burada bahsedilen «Tiran» değil «Tiranlar»dır.
II. Theodosios devrinde, 423 yılında baş kaldıran bir Tiran olup, «Primi- cerius»tur. Bu Tiran ile II. Theodo sios arasında, 423-425 yılları süre since harpler olm uştur. Bu kapıda 425'den sonra, Tiran tehlikesi orta dan kalkması şerefine surlarla bera ber yapılm ıştır. Bu da kapının II. Theodosios devrinde yaptırıldığını gösterir.
A-II-THE0D0SI0S SUR KAPILARI
Askeri kapı, araziye bakan yüzü «İsa Momegramı» görülmekte... Yedikule hisarının restitüsyonu...
6
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
