T T ^O SO t-ı^
Transilvanya Alpleri ile Balkan dağlarının burun buruna geldiği Demirka- pı Geçidi’nin 4 kilometre yukarısında kalan Adaka- le, Tuna’nın en stratejik adaşıydı. Orsova’nın kar şısındaki bu güzel ada 1970’te yapılan Demirka-
pı Barajı’nın sularına gömülmeden önce, Tuna yolcu larının uğrağı olup buradaki Türk kahvehanelerinde kahve içmek, eski çarşıda dolaşmak herkes için bir tutkuydu.
Bir zamanlar Tuna korsanlarının yatağıyken, 1690’da Osmanlı sınırlarına katılan Adakale’deki sakin yaşam, 19.r>üzyıl başında Sırp ayaklanmasıyla bozuldu. Sırp ların kale dizdarı Recep Ağa’yı idam etmeleri üzerine ada halkı ayaklandı. Tepedelenli Veli Paşa’nm araya girmesiyle olaylar yatıştı.
Ama bu tarihten sonra, Sırbistan-Macaristan-Romanya sınırlarının buluştuğu noktadaki Adakale’nin siyasal ve hukuksal konumu yüzyıl ortada kaldı ve görece Osmanlı toprağı sayıldı.
Sultan Abdülaziz’in 1867’de Avrupa gezisinden dönü şündeki ziyaretinden sonra, 1878 Ayastefanos ve Ber lin görüşmelerinde de Adakale’nin statüsü belirlene medi. Babıâli ise nahiye müdürü ve naib (yargıç) ata dığı Adakale’yi Osmanlı toprağı sayma siyasetini 20. yüzyıl başına değin sürdürdü. Bu “Osmanlı adası” 1923’te Lozan Antlaşmasından sonra Romanya’ya bı rakıldı. Ama 1960’larda bile 150 haneli, 750 nüfuslu, halkı tütüncülük, kahvecilik, Tuna gemilerinde büfe cilik yapan bir Türk kasabasıydı. Zengin folkloruyla Türkologların ilgisini çeken Adakale, 20. yüzyıl başına değin basılan kartpostallarıyla da ilgi toplamış. Günü müzde de Adakale resimlerini toplayanlar ve tarihini araştıranlar var.
A dakale was the island o f greatest
strategic im portance in the
Danube. It was situated o ff Orsova 4 kilom etres above the Demirkapi crossing, where the Transylvanian Alps met the Balkans. Until the island was engulfed beneath the waters o f the Demirkapi Dam in 1970, A dakale was a halting p lace fo r the river steamers which plied up an d down the Danube. Here the passengers landed an d drank coffee at Turkish coffee houses an d visited the old bazaar.
The island was a pirate stronghold when it becam e part o f the Ottoman Empire in 1690. Life was peacefu l here until the Serbian rebellion in the early 19th century, when the Serbs executed Recep Ağa, com m ander o f the garrison, an d the islan d’s inhabitants staged an uprising. Tepedelenli Veli Paşa stepped in an d calm ed the situation down, but fo r the next century the political an d legal status o f Adakale, lying at the meeting point o f the borders o f Serbia, Hungary an d Romania, was indeterminate.
Sultan A bdülaziz visited the island on his return from Europe in 1867. The status o f the island was discussed at the Ayastephanos an d Berlin talks o f 1878 but rem ained inconclusive. The Ottoman governm ent continued to regard the island as Ottoman territory an d to appoint a judge an d governor until the beginning o f the 20th centu ry. Under the Lausanne Treaty o f 1923 the island was ceded to Romania, but right up to the 1960s the island was dis tinctly Turkish in character, with its population o f 750 in 150 households making a living from trade in tobacco an d coffee, an d by running snackbars on the D anube ferries. The island had a rich folklore o f its own, an d attracted the attention o f turcologists. The postcards o f the island printed until the early 20th century are sought after by collectors, an d considerable research has been carried out into A dakale’s history.
The Lost Island of Adakale
Anılara G ö m ü l e n
A d a k a l e
2 0 8
S K Y L IF E M A R T M A R C H 2 0 0 0
Kişisel Arşivlerde Istanbul Belleği Taha Toros Arşivi
