TARIM BILIMLERI DERGISI 2002, 8 (3) 261-265
Sakaryaba
şı
(Çifteler-Eski
ş
ehir) Bat
ı
Göleti'nde Kalsiyum-Fosfat
Etkile
ş
imi
Serap PULATSÜ1 Geliş Tarihi: 28.02.2002
Özet : Bu araştırma Sakaryabaşı-Çifteler Balık Üretim ve Araştırma istasyonu'nun su ihtiyacını karşılayan Batı
Göleti'nde yürütülmüştür. °trafik ve sert sulu gölette, belirlenen bir istasyondan 2000 yılının temmuz ve ekim aylarında, 2001 yılının ocak ve nisan aylarında alınan su ve sediment örneklerinde kalsiyum düzeyleri belirlenmiştir. Sedimentin yüksek düzeyde kalsiyum (276,23-297,67 pg/g KA) barındırdığı ve gölet suyunun kalsiyum konsantrasyonunun (59,75- 80,25 mg/I), sedimentin hemen üst bölümündeki su ile sediment gözenek suyuna göre daha fazla oldu ğu bulunmuştur. Gölet suyu toplam filtre edilebilir ortofosfat değerlerinin, sediment gözenek suyu toplam filtre edilebilir ortofosfat değerlerinden düşük olması, fosfatın kalsiyumla birleşip çökmesi şeklinde açıklanabilir. Fosfatın sediment-su arasındaki değişiminde pH ve su sıcaklığının etkisi de tartışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Sakaryabaşı Batı Göleti, kalsiyum, filtre edilebilir ortofosfat, sediment, pH
Interaction of Calcium-Phosphate in Sakaryaba
şı
(Çifteler-Eski
ş
ehir) West Pond
Abstract: This research was carried out in West Pond which supplies water to the Sakaryabaşı Fish Culture and
Research Station. Calcium levels were determined in water and sediment samples taken from the station in the hard water eutrophic pond in 2000 (july, october), 2001 (january, april). Pond's sediment had a high calcium level (276,23- 297,67 pgg-1 dw) and pond water calcium concentrations (59,75-80,25 mg 1 -1 ) were higher than overlying and porewater calcium. The lower level of total fıltrable orthophosphate in pond water than that of porewater could be explained by coprecipitation of phosphate with calcium. The effects of pH and water temperature on the exchange of phosphorus between water and sediment were also discussed.
Key Words: Sakaryabaşı West Pond, calcium, total fıltrable orthophosphate, sediment, pH
Giriş
Sedimentler fosfor döngüsünde, fosfor tuzağı veya fosfor kaynağı olarak rol oynayarak sucul ortamların besin düzeyini etkiler. Sedimentteki fosfatın Fe(III), Al (III) ve Ca+ ile kimyasal interaksiyonları önem taşır (Boers ve ark. 1993).
Göllerde fosfor siklusunda kalsiyumun rolü, demir-fosfat interaksiyonlarına göre daha az incelenmiştir ve kalsiyumca zengin göllerdeki fosfor değişim işlemlerinde demir daha az öneme sahiptir (Boström ve ark. 1988, Premazzi ve Provini 1985, lstvanoics 1988). Fosfatın bu metallerle olan reaksiyonlarının boyutları nı mikroorganizmaların yanısıra partiküler veya çözünmüş fosfor formundaki ana fosfor fraksiyonları ve çözünürlük dengesini belirleyen pH, sıcaklık gibi çevresel faktörler etkiler (Stumm ve Morgan 1970).
Göllerde fosforun depolanma mekanizmalarından birisi de fosforun inorganik bileşiklerle çökmesi veya bu bileşiklere fosforun adsorbsiyonudur; fosforun karbonatla birleşmesi de bu mekanizmanın bir bölümüdür (Boström ve ark. 1988). Kalsiyumca zengin sularda kalsiyumun rolü, fosfatın kalsiyum karbonatla birleşerek çökmesi yolu ile açık bir şekilde gösterilmiştir. Kalsiyum karbonatın çökmesini yüksek sıcaklık ve yüksek pH'nın (8.0-10.0) teşvik ettiği, fosforun karbonatla birleşip çökebilmesi içinde benzer koşullar gerektiği bildirilmiştir (Boers ve ark. 1993).
Sucul sistemlerde fosfat iyonu, suda çözünürlüğü düşük kalsiyum fosfat (apatit) oluşturmak üzere kalsiyumla reaksiyona girebilir (Gole 1983). Fosforun kalsiyum iyonları ile birleşip çökmesi, kinetik olarak kalsiyum karbonat çökmesinden daha hızlı olmaktadır. Kalsiyum fosfat bileşiklerinin pH değeri 6.0-8.5 aralığında çöktüğü bildirilmiştir (Ann ve ark. 2000)
Kalsiyum içeren doğal sularda pH'nın yükselmesi hidroksilapatit (Cas(PO4)3(OH)) oluşumuna yol açar. Kalsiyum karbonatın hidroksilapatite dönüşümü öncelikle pH'nın bir fonksiyonudur ve apatitin çözünürlüğünü sudaki kalsiyum konsantrasyonunu da doğrudan etkiler. Örneğin; toplam çözünmüş fosfat miktarı; pH 7'de ve 40 mg/I kalsiyum derişiminde, 10 p.g/I iken, aynı pH değerinde kalsiyum konsantrasyonu 100 mg/I olduğunda 1 mg/I'dir (Stumm ve Morgan 1970).
Kalsiyum ve pH'daki artışın yanısıra sıcaklıktaki artışın da, fosforun karbonatla birleşip çökmesini hızlandırdığı belirtilmiştir (Boström ve ark. 1988).
Marsden (1989), kalsiyumca zengin sedimentlerin düşük demir konsantrasyonuna sahip olduğunu, Cerco (1989) ise, sediment-su arasındaki fosfat değişiminin de-mirce zengin sedimentte redoks koşullarından, kireçli se-dimentlerde ise sıcaklıktan etkilendiğini vurgulamaktadır.
Sert sulu göllerde yüksek pH, fosforun kalsiyum karbonatla birleşip çökmesinden dolayı gölün toplam filtre edilebilir ortofosfat (TFO) konsantrasyonunun düşmesinde etkindir. Macaristan'da Balaton Gölü'nde göl gözenek suyu TFO konsantrasyonu, kalsiyum karbonatın çökmesi ve algal absorbsiyon nedeniyle 2-5 mg/m 3 gibi düşük konsantrasyonda tespit edilmiştir (Marsden 1989).
lstvanovics (1988), sediment gözenek suyundaki TFO konsantrasyonu göl suyuna göre, 2-3 kat yüksek olduğunda, sedimentteki kalsiyum karbonatın fosfatı adsorbe ettiğini bildirmiştir. Yapılan bazı çalışmalarda ise, kalsiyum düzeyi yüksek sedimentlerde düşük sediment gözenek suyu TFO konsantrasyonu, apatit oluşumu ile açıklanmıştır. Örneğin; kalsiyumca zengin Danimarka göllerinde fosforun salınımı, pH'nın artışına oransalken, salınım pH 9.5'un üzerinde olduğu zaman azalmıştır (lstvanovics ve ark. 1989).
Prepas ve ark. (1990), klorofil-a'daki kısa dönemli düşüşlerin, büyümeyi sınırlayıcı elementlerden fosfordan çok örneğin demirin kalsiyum karbonatla çökmesiyle ilişkili olabileceğini belirtmişlerdir. Kalsiyum karbonat çökmesi yazın sert sulu göllerde görülen doğal bir olaydır. Bu işlem, yüzey sularında fosfor ve kalsiyumun birleşip çökmesiyle ve çözünmez hidroksilapatit oluşumu ile alg üretimini azaltabilmektedir (Murphy ve ark. 1983).
Yüksek kalsiyum konsantrasyonlarında humik metal kompleksled tarafından fosforun alıkonma kapasitesi, demir ve alüminyumun kalsiyumla yer değiştirmesinden dolayı azalır (Rzepecki 1997). Diaz-Espejo ve ark. (1999), sudaki humik maddelerin kalsiyum karbonat kristallerinin oluşumunu yavaşlatarak potansiyel fosfor kayıplarını azalttığını bildirmiştir.
Sakaryabaşı Batı Göleti'nde eşzamanlı yürütülen başka bir çalışmada, sediment gözenek suyu TFO değeri baz alındığında, göletin besin düzeyinin ötrofik olduğu ve gözenek suyunda Fe:P oranı (molar olarak) 1.8'den küçük saptandığından, sedimentten göl suyuna fosforun salınımının engellenemediği bildirilmiştir. Ayrıca araştırma periyodunca, klorofil-a konsantrasyonu oldukça düşük belirlenmiş olup, fitoplankton biyoması nisan ayında 8.15±0.01mg/m ile maksimuma ulaşmıştır (Pulatsü ve ark. 2001).
Araştırmanın yürütüldüğü Sakaryabaşı Batı Göleti'nin yüksek karbondioksit içeriği ve suyunun sertliği nedeniyle, su gereksinimini karşıladığı istasyonda yetiştiriciliği yapılan gökkuşağı alabalıklarında nefrokalsinosis tespit edilmiş ve üreterlerdeki kalsifiye materyaller analiz edildiğinde amonyum ürat ve kalsiyum fosfattan oluştukları saptanmıştır (Aydın ve ark. 2000).
Bu araştırmada ise, göletin su kaynağı olarak taşıdığı önem nedeniyle, besin düzeyi ve kalsiyum ilişkisi irdelenmiş; bu kapsamda sedimentte, sediment gözenek suyunda, sedimentin hemen üst bölümündeki suda ve gölet suyunda kalsiyum değerleri belirlenmiştir. Fosfatın sediment-su arasındaki değişimi, gölette aynı dönemde yürütülen konu ile ilgili araştırma verileriyle de birarada ele alınarak açıklanmaya çalışılmıştır.
Materyal ve Yöntem
Araştırma yeri: Araştırma bölgesi olarak seçilen Sakaryabaşı 39° 21' 15"-39 ° 21' 37" kuzey enlemleri ile 31 ° 02' 22"-31 ° 02' 53" doğu boylamları arasında bulunmaktadır (Şekil 1). Sakarya Nehri'nin doğduğu yer olan Sakaryabaşı kaynakları, Neojen konglomera-kireçtaşı kontağından boşalım gösteren karstik kaynaklardır. Bunlardan biri olan Batı Göleti kaynağı suyunun kalsiyum ve sodyum içerdiği bildirilmiştir. Sakaryabaşı kaynaklarının sıcaklıkları 18.7-26.0 °C arasında değişmekte olup, ılık sular sınıfına girmektedir (Güven 1996).
Saha çalışması: Batı Göleti'nde yürütülen bu araştırmada göletin litoral bölgesinde bir istasyon belirlenmiştir. Ortalama derinliği 80±5 cm olan istasyonda dipten alınan su örnekleri 3 L hacme sahip plastik bidonlarda herhangi bir kimyasal koruyucu madde ilave edilmeksizin laboratuvara ulaştırılmıştır. Sahada su sıcaklığı, çözünmüş oksijen ve pH ölçümleri yapılmıştır. Sediment örnekleri ise 60cm uzunlukta ve 72mm çapında tüp şeklindeki sediment örneği alma cihazı ile alınmıştır.
Laboratuvar çalışması: Sedimentin hemen üst bölümündeki su ve sediment gözenek suyunun elde edilmesinde Enell ve Löfgren (1988)'in belirttiği prensipler esas alınmıştır. Laboratuvara getirilen tüp şeklindeki sediment örneği alma cihazından sedimentin hemen üstündeki su sifonlanarak alınmıştır. Laboratuvara ulaştırılan yaş sediment örnekleri; gözenek suyunun sediment partiküllerinden ayrılması için santrifüj edilmiştir.
Gölet Suyu
❑ Sedimentin Hemen Üst Suyu
■
Sediment Gözenek Suyu111111
PULATSÜ, S. "Sakaryabaşı (Çifteler-Eskişehir) Batı Göleti'nde kalsiyum-fosfat etkileşimi" 263
Sediment gözenek suyunun eldesinde ise santrifüj tüplerine yerleştirilen toplam sediment miktarı 1.600 g olarak belirlehmiş ve santrifüj işlemi 15 dakika süreyle 3.000 rpm'de gerçekleştirilmiştir. Santrifüj tüplerinin üst kısmında biriken berrak kısım bir pipet yardımıyla alınarak, 0,45 grn membran fıltreden süzülmüştür. Kalsiyum analizi, sedimentin hemen üzerindeki suda, sediment gözenek sularında ve gölet suyu örneklerinde kompleksimetrik titrasyon metodu ile Anonymous (1975)'e göre belirlenmiştir. Sediment örneğinin kalsiyum analizi ise, Kaçar (1995)'e göre EDTA ile titrimetrik olarak yapılmıştır.
Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde kullanılan istatistiki hesaplama ve kontroller Düzgüneş ve ark. (1983)'nın belirtttiği esaslara göre yapılmıştır.
Bulgular ve Tartışma
Sakaryabaşı havzasının kaynaklarından biri olan Batı Göleti'nde gölet suyu ve daha önce dikkate alınmayan sedimentin hemen üst bölümündeki su ile sediment gözenek suyundaki kalsiyumun aylara bağlı değişimi Çizelge 1 ve Şekil 2'de sunulmuştur. Sedimentin , kalsiyum düzeyinin aylara bağlı değişimi ise, Şekil 3'te verilmiştir.
Gölet suyu ve sediment gözenek suyu pH değerlerinin aylara bağlı değişimi ile sedimentin toplam fosfor ve toplam demir düzeyine ilişkin veriler Pulatsü ve ark. (2001)'den alınmış ve Şekil 2 ve 3'te gösterilmiştir. Gölet suyu ve sediment gözenek suyuna ilişkin pH değerleri 7,04-8,15 arasında değişmiş ve araştırma periyodunca sediment gözenek suyu pH değerleri, gölet suyundan daha daha yüksek bulunmuştur.
Araştırma periyodunca gölet suyunda su sıcaklığı, 16.40-21.30 °C, çözünmüş oksijen değerleri, 5.72-8.25 mg/I arasında değişmiştir.
Bu çalışmada, gölet suyunun kalsiyum konsantrasyonu, sedimentin hemen üst bölümündeki su ve sediment gözenek suyuna göre daha yüksek bulunmuş, ekim ayı dışında sediment gözenek suyu değerleri sedimentin hemen üst bölümündeki suya göre daha yüksek saptanmıştır. Gölet suyu, kalsiyum konsantrasyonu baz alındığında, çok sert sular sınıfına girmekte olup, diğer iki bölgeye ait suların kalsiyum derişimleri de oldukça yüksek tespit edilmiştir (Çizelge 1).
Sedimente ait kalsiyum değerleri ise, toplam fosforda olduğu gibi, ekim (297.67±1,07 pg/g KA) ve nisan ayları n-da (292.67±1,05 pg/g KA) diğer iki aya göre daha yüksek bulunmuştur. En düşük kalsiyum değeri 276.23±1,00pg/g KA olarak temmuz ayında belirlenmiştir. Ocak ayında ise kalsiyum düzeyi 279.45±1,03 pg/g KA'dır (Çizelge 1). Sedimentin demir miktarı temmuz ayında toplam fosforun aksine artış göstermiş (224,72±0,30 pg/g KA), nisan ayında ise düşmüştür (163,25±0.31pg/g KA) (Şekil 3).
Marsden (1989), kalsiyumca zengin sedimentlerin demir düzeyinin daha düşük olduğunu belirtmişse de, Batı Göleti sedimentinin demir düzeyi (163.25-224.72 pg/g kuru ağırlık) arasında değişmiş, sediment kalsiyum ve demir
düzeyleri, ekim ayı dışında benzerlik göstermemiştir. Gölet suyu ve sediment gözenek suyu pH değerlerine ilişkin bulgular dikkate alındığında, Ann ve ark. (2000)'e göre pH değişim aralığının, fosfatın kalsiyumla birleşip çökmesi için uygun olduğunu göstermektedir.
Pulatsü ve ark. (2001) tarafından bildirildiği üzere, gölete ait toplam filtre edilebilir ortofosfat değerleri, sediment gözenek suyu toplam filtre edilebilir ortofosfat değerlerinden daha düşüktür. Bu duruma yol açan ana mekanizmanın, pH'nın uygunluğu açısından fosfat-kalsiyum kompleksi oluşumu olduğu söylenebilir. Bu sonuç Istvanovics (1988)'in sonuçları ile uyum göstermektedir.
Sakaryabaşı Batı Göleti'nde, su sıcaklığının ocak ayında dahi 16 °C'nin altına düşmemesi fosfatın kalsiyumla birleşmesini teşvik eden bir unsur olarak karşımıza çıkmakta ve konuya ilişkin Boström ve ark. (1988) ve Cerco (1989)'un görüşlerini desteklemektedir.
Çizelge 1. Sakaryabaşı Batı Göleti'nde kalsiyum konsantrasyonunun
bölgelere ve aylara bağlı değişimi
Ca+2 konsantrasyonu (mg/l) Bölgeler Aylar suyu Sedimentin hemen . üst bölümündeki su ö Gölet Sediment gözenek suyu Temmuz 68,25±1,58 12,00±0,40 35,60±0,70 Ekim 2000 80,25±1,39 25,00±0,70 23,60±0,50 Ocak 2001 72,13±1,53 4,40±0,80 6,40±0,10 Nisan 2001 59,75±1,01 44,00±0,50 51,20±0,20
pH (Sediment gözenek suyu) ılı pH (Gölet suyu)
ıv.ı. 60.03 50.00 40.00 30.03 20.03 10.00 0.00
Şekil 2. Sakaryabaşı Batı Göleti'nde gölet suyu ve sediment
gözenek suyunda pH'nın ve gölet suyunda,
sedimentin hemen üst bölümündeki suda ve sediment gözenek suyunda kalsiyumun aylara bağlı değişimi 7.8 7.6 7.4 7.2 7 6.8 6.6 6.4
230,00 220,00 - 210,00 - 200,00 -
Ğ
-
)
ıs000-ı
—
180,00 - 170,00 - 160,00 - 150,00 310,00 - 300,00 - 290,00 - (Nı O i■-3 280,00 - 270,00 - 260,00 - 250,00klorofıl-a'daki kısa dönemli düşüşlere yol açabileceği
belirtilmiştir (Murphy ve ark. 1983, Prepas ve ark. 1990).
Bu araştırmada ise, gölette klorofil-a düzeyinin düşük
bulunmasının, kalsiyum nedeni ile inaktive olan fosfordan
çok, ışık ve besin elementlerinin makrofitlerce
paylaşımından kaynaklanmış olabileceği gözardı
edilmemelidir.
Sonuç
Bu araştırma kapsamında, Ankara Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Sakaryabaşı-Çifteler Balık Üretim ve Araştırma
İstasyonu'nun su kaynağı olan Batı Göleti'nde, gölet suyu,
sedimentin hemen üst bölümündeki su ve sediment
gözenek suyu ile sedimentteki kalsiyum düzeyle-rine ilişkin
aylara bağlı veriler elde edilmiştir.
Göletin besin düzeyi sedimentte depolanan fosfor ile
doğrudan ilişkili gözükmekte ve bu olayda göletin yüksek
kalsiyum içeriği başta olmak üzere, su sıcaklığı ve pH
önemli rol oynamaktadır. Bu araştırma ile gölette fosfatın
su-sediment arasındaki değişiminde etkili olan unsurları
belirlemede, sedimentteki metallerin kimyasının
anlaşılmasının önemli olduğu sonucuna varılmıştır.
1900,00 - 1700,00 - 1500,00 - LL 1300,00 1100,00 - 900,00 - 700,00 - 500,00
Şekil 3. Sakaryabaşı Batı Göleti'nde sedimentin toplam fosfor,(TF) kalsiyum (Ca .2) ve toplam demir (TFe) düzeyinin (j.ı.g/g KA) aylara bağlı değişimi
Kalsiyum ve fosfatın birleşip çökmesi olayında
yüksek kalsiyum içeriği de önemli rol oynamakta; oluşan
kompleksin çözünmesi ile suya olan fosfat girdisi ise
Stumm ve Morgan'ın (1970) bildirdiğine göre, pH nötr
olduğunda kalsiyum derişimine bağlı olarak
azalabilmektedir.
Gölet sedimentinin toplam fosfor içeriği yanında
demir düzeyi gözönüne alındığında, sedimentte tutulan
fosforun büyük bir bölümünün, salınıma ve tekrar döngüye
girmeye karşı dayanıksız olduğu bildirilmiştir (Pulatsü ve
ark. 2001). Sedimentin kalsiyum miktarı dikkate
alındığında ise (min: 59,75, max: 80,25 mg/l), yüksek
kalsiyum içeriğinin, fosfatın sediment-su arasındaki
değişimini doğrudan etkilemesi, başka bir deyişle fosfatın
sedimentte alıkonmasına yol açması söz konusudur.
Hidroksilapatit oluşumunun sert sulu ötrofik göllerde
yaz dönemi alg patlamalarının süresini belirleyebileceği ve
Kaynaklar
Ann, Y., K. R. Reddy and J. J. Delfino, 2000. Influence of chemical amendments on phosphorus immobilization in soils from a constructed wetland. Ecological Engineering, 14, 157-167.
Anonymous, 1975. Standart methods for the examination of water and wastewater. Jonn D., Ducas Co., p.1-1193, USA. Aydın, F., R. Tunca, H. Yavuzcan Yıldız and O. Kul, 2000.
Nephrocalcinosis in intensively reared rainbow trout
(Oncorhynchus mykiss). The israeli Journal of
Aquaculture-Bamidgeh, 52 (3) 111-117.
Boers, P., T. E. Cappenberg and W. Raaphorst, 1993. The third international workshop on phosphorus in sediments. Hydrobiologia, 253, xi-xviii.
Boström, B., J. M. Andersen, S. Fleischer and M. Jansson, 1988. Exchange of phosphorus across the sediment-water interface. Hydrobiologia, 170, 229-244.
Cerco, C. F. 1989. Measured and modelled effects of temperature, dissolved oxygen and nutrient concentration on sediment-water nutrient exchange. Hydrobiologia, 174, 185-194.
Cole, G. A. 1983. Textbook of Limnology. The C. V. Mosby Company St. Louis, 401 p, Toronto, London.
Diaz-Espejo, A., L. Serrano and J. Toja, 1999. Changes in sediment phosphate composition of seasonal ponds during filling. Hydrobiologia, 392, 21-28.
Enell, M. and S. Löfgren, 1988. Phosphorus in interstitial water: methods and dynamics. Hydrobiologia, 170, 103-132. Güven, F. 1996. Sakaryabaşı Kaynaklarının Çevresel Izotop
Hidrolojisi incelemesi. Hacettepe Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara. N
8
E ow aı C•I E 32 o W (13 o ON O c.1PULATSÜ, S. "Sakaryabaşı (Çifteler-Eskişehir) Batı Göleti'nde kalsiyum-fosfat etkileşimi" 265
lstvanovics, V. 1988. Seasonal variation of phosphorus release from the sediments of shallow lake Balaton (Hungary). Wat. Res., 22. (12) 1473-1481.
lstvanovics, V., S. Herodek and F. Szılagyi, 1989. Phosphate adsorbtion by different sediment fractions in Lake Balaton and its protecting reservoirs. Wat. Res., 23 (11) 1357-1366. Kacar, B. 1995. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri 3. Toprak
Analizleri. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Eğitim Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No: 3.
Marsden, M. W. 1989. Lake restoration by reducing external phosphorus loading: The influence of sediment phosphorus release. Freshwater Biology, 21, 139-162.
Murphy, T. P., K. J. Hall and I. Yesaki, 1983. Coprecipitation of phosphate with calcite in a naturally eutrophic lake. Limnol. Oceanogr., 28 (1) 58-69.
Premazzi, G. and A. Provini, 1985. Internal P loading in lakes: A different approach to its evaluation. Hydrobiologia, 120, 23- 33.
Prepas, E. E., T. P. Murphy, J. M. Crosby, D. T. Walty, J. T. Lim, J. Babin, and P. A. Chambers, 1990. Reduction of phosphorus and chlorophyll a concentrations following CaCO3 and Ca(OH)2 additions to hypereutrophic Figure Eight Lake, Alberta. Environ. Sci. Technol., 24 (8) 1252- 1258.
Pulatsü, S., A. Akçora ve F. K. Toksoy, 2001. Sakaryabaşı Batı Göleti'nin besin düzeyine sedimentin etkisi. Ankara Only. Ziraat Fak. Tarım Bilimleri Dergisi, 8 (2) 128-134.
Rzepecki, M. 1997. Bottom sediments in a humic lake with artificially increased calcium content: Sink or source for phosphorus? Water, Air and Soil Pollution, 99, 457-464. Stumm, W. and J. J. Morgan, 1970. Aquatic Chemistry. An
introduction emphasizing chemical equilibria in natural waters. Wiley-Interscience, 583 p, USA.
TARIM B
İ
L
İ
MLER
İ
DERGISI YAYIN
İ
LKELER
İ
1. Dergide tarım bilimleri alanında yapılmış özgün araştırmalar yayınlanır.
2. Dergide yayınlanacak eserler Türkçe, Ingilizce, Almanca ya da Fransızca olarak yazılabilir.
3. Dergiye gelen eserin basımı öncesinde hakem görüşü alınır. Gönderilen makalenin dergide yayınlanabilmesi için hakemler tarafından kabul edilmesi ve Editörler Kurulu'nca bilimsel içerik ve şekil bakımından uygun görülmesi gerekir. Yayınlanması
uygun bulunmayan eser yazanna/yazarlanna geri gönderilir.
4. Dergide yayınlanacak eserin daha önce hiçbir yayın organında yayınlanmamış ya da yayın hakkının verilmemiş olması
gerekir. Buna ilişkin yazılı belge, makale ile gönderilmelidir.
5. Eser, Microsoft Word VVındows programında, Arial yazı karakterinde yazılarak, disketiyle birlikte, 1 bilgisayar çıktısı, 2 fotokopi olmak üzere toplam 3 nüsha gönderilmelidir.
6. Eser başlığı baş harfleri büyük, bold ve 13 punto, Abstract başlığı aynı düzende 11 punto ile ortalanarak yazılmalıdır. 7. Yapılan çalışma bir kurum/kuruluş tarafından desteklenmiş ya da doktora/yüksek lisans tezinden hazırlanmış ise, başlığa
yıldız koyularak ilk sayfanın altına dip not olarak verilmelidir.
8. Yazar adı/adları açık olarak yazılmalı, unvan kullanılmamalı ve soyadlarının son harfi üzerine rakam koyularak adresleri ilk sayfanın altına dip not olarak verilmelidir.
9. Eser; Özet, Abstract, Giriş, Materyal ve Yöntem, Bulgular, Tartışma, Sonuç, Teşekkür (gerekirse), Kaynaklar şeklinde düzenlenmelidir.
10. Eser, A4 normunda birinci hamur kağıda, 170 x 250 mm'lik alanı kapsayacak şekilde, 8,25 cm'lik iki sütun halinde ve sütunlar arasında 0,5 cm boşluk bırakılarak hazırlanmalı, şekil ve çizelgeler dahil 8 sayfayı geçmemelidir.
11. Eser hangi dilde yazılırsa yazılsın, türkçe ve ingilizce özet içermeli, özetlere aynı dilde başlık koyulmalı, 200'er kelimeyi geçmemeli ve en fazla 7 adet anahtar kelime kullanılmalıdır. Özetler, 15 cm'lik tek sütun halinde 8 punto ve 1 aral ık ile yazılmalıdır.
12. Metin, 9 punto ve 1 aralık ile yazılmalıdır. Şekil, grafik, fotoğraf ve benzerleri "Şekil", sayısal değerler ise "Çizelge" olarak belirtilmeli ve metin içerisine yerleştirilmelidir. Şekil ve çizelgelerin eni 7,5 cm ya da 15,5 cm'yi geçmemeli ve sayfanın başına veya sonuna yerleştirilmelidir. Şekil, çizelge ve kaynaklarda kullanılan harf büyüklüğü 8 punto olmalıdır.
13. Eserde yararlanılan kaynaklara ilişkin atıf metin içerisinde "yazar ve yıl" yöntemlerine göre yapılmalıdır. Üç ya da daha fazla yazarın kaynağı ifade edilmek istenirse "ve ark." kısaltması kullanılmalı, "Kaynaklar" bölümünde tüm yazarlar belirtilmelidir. 14. Sözlü görüşmeler ve yayınlanmamış eserlere (Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri hariç) ait bildirimler, kaynak olarak
kullanılmamalıdır.
15. Kaynaklar listesi ilk yazarın soyadına göre alfabetik olarak düzenlenmelidir. Yararlanılan kaynak dergiden alınmışsa;
Yetişmeyen, A., N. Arıöz, 1995. Farklı koyulaştırma oranı ve kurutma sıcaklığında elde edilen yayıkaltı tozunun kalite kriterlerinin belirlenmesi. Gıda, 20 (2) 117-122.
kitaptan alınmışsa;
Düzgüneş, O., T. Kesici, O. Kavuncu ve F. Gürbüz, 1987. Araştırma ve Deneme Metodları (Istatistik Metodları Il). Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay. No:1021, 381 s., Ankara.
kitabın bir bölümünden alınmışsa;
Fıratlı, Ç. 1993. Arı Yetiştirme. "Ed. M. Ertuğrul. Hayvan Yetiştirme (Yetiştiricilik)", s. 239-270, Ankara. anonim ise;
Anonim, 1993. Tarım Istatistikleri Özeti 1991. T.C. Başbakanlık Devlet Istatistik Enstitüsü, Yayın No: 1579, Ankara. (Kaynak yabancı ise "Anonymous" olarak verilmelidir)
internet ortamından alınmışsa;
http://www.newscientist.com/ns/980228/features.html
şeklinde verilmelidir.
16. Basımına karar verilen eserde, ekleme ya da çıkarma yapılamaz. 17. Yayın süreci tamamlanan eserler geliş tarihi esas alınarak yayınlanır.
18. Bir yazarın, aynı sayıda ilk isim olarak 1 (bir), ikinci ve diğer isim sırasında 1 (bir) olmak üzere toplam 2 (iki) eseri basılabilir. 19. Yayınlanan eserin tüm sorumluluğu yazarına/yazarlarına aittir.
