-77-'SCLlv^9b
9 MART 1920 P.tesi No: 251
GAZETESİ
H A ZIR LAYAN
ÖMER SAMİ COŞAR
Hüseyin Rauf bey Mustafa Kemal’e yolladığı
bir telgrafta: “ Bu şekil, Damad Ferit’e
zaman kazandırmak için sarayın tertibidir” diyor
İstanbulun
işgaline dair
gizlenemedi
Ingiliz ve Fransız gaze
telerine, Türk başkenti
nin işgaline karar ve
rildiğini açıkladılar, Bu
haberlerin
Istarİbulda
yayınlanmasına
san
sür mani oluyor
LONDRA Yüksek Konsey toplan tılannda İstanbul’un iş gal; ile ilgili olarak alı nan gizli karar hakkın da ilk haberler önceki gün Londra gazetlerinde yayınlanmıştır.
Daily Telegraph ga zetesi, Loyd Corc Hükü metinin, İstanbul dolayla nnda bulunan İngiliz donanma ve ordu birlik lerine bu şehr; işgal et meleri için emirler gön dermiş olduğunu açıkla maktadır. Ayrıca İngi liz Hükümeti, Fransa ve İtalya’ya da başvurarak bu hareketine kendisi ile birlikte katılmalarım talep eylemiştir. Bu ga zeteye göre, İngiltere Os manii İmparatorluğu’n - da kendisine özel herhan gi bir imtiyaz koparma emeli peşinde koşmamak tadır. Daily Telegraph: «Fakat Türkiye, akla gelmeyecek bir küstah lıkla intikam ve katliam politikasına tâkip etmek te devam eylerken İn giltere elleri kollan bağ lı duramazdı» d iy o r! Daily Express gazetesi de; «Müttefikler İstan bul şehrini işgale karar vermişlerdir» demekte dir. Bu İngiliz gazetesi de, Tüıklerin Trakya- da Rumlara karşı giriş tikleri taarruzların ya rattığı tehlikeye de işa ret etmektedir. (Buna dair haberler ise, Atina’ da yaratılmıştır). Ayrıca Daily Express, Ermeni katliamından mesul gör düğü İzzet Paşa’mn da
Damat Ferit’i iktidara getirmek için tertioler peşinde olduğu açıklanan Padişah Vahidetlin
Başbakanlığa davet edü- mesi ihtimâlinin yarattı ğı tehlikelere işaret ey lemektedir !
Times gazetesi ise, İs tanbul’un tarihin; tah rif eyleyen uzun bir makalesinden bu şehir den Türklerin neden atıl ması gerektiğini izaha ça lışmaktadır.
İngiliz basmana ayrıca intikâl ettirilmiş resmî bir tebliğde ise, mütte fiklerin Türkiye Hükü - metine sert bir nota göo derdikleri ve bu notayı, lüzumlu görüldüğü tak dirde, sert tedbirlerin de tâkip edebileceği bil dirilmektedir.
Evening _ Standard ga zetesi de, İstanbul’un iş- gâline doğru gidilmek te olduğunu açıklamak ta ve bu şehrin dolayla rında İngiltere’nin 30.000 kişilik bir askerî kuv veti bulunduğunu ve bunun 13.000 kişisinin de, «Hindistan askeri» olduğunu kaydetmekte dir.
YENİ BİR HARP PARİS .— Fransız gazeteleri iki günden beri İstanbul şehrinin işgâl altına alın maşı ile ilgili haberlerle doludur! (Le TEMPS) ve (Journal deş Debats) 7 marttan itibaren ve Londra’dan aldığı haber lere dayanarak bu ko
nuyu yorumlamaktadır lar. (Le TEMPS) dünkü
ı başmakalesinde, İstan
bul'un işgalinin yen; bir şey olmayacağını belirte rek, müttefik kuvvetle rinin bu şehre mütare keden sonra girdiklerini Ve 16 aydan berj orada bulunduklarını hatırlat maktadır. Bu gazete, ; Londra ve Atina’da iste
nildiği gib; şimdi bu iş galin veni bir şekle so- kulacağını ve muhteme len bazı bakanlıkların iş gâl altına alınacağını ve parlâmento’nun da dağı tılacağını kaydetmekte ve şöyle demektedir:
« — Eğer sonuna ka dar gidilirse İstanbul Türkiye’nin başkenti ola rak kalabilir. Fakat hiç bir zaman müstakil bir Türkiye’nin başkenti ola maz. Kısacası Türk hükü metine ya bir protakto- rayı kabul etmek fakat bu şehirden defolup git mek şıklarından birini kabul etmesi istenecek - tir.»
Fransız gazetesi müta rekeden ve zaferden 16 ay sonra, barışı kabul ettirmek için yeni bir harb; eöze almak icarı e - deceğini de eklemekte dir. Le TEMPS, men faatleri dolayısiyle Fran sa’nın da bu yeni işgale katılması gerektiğ;. tezi ni savunmaktadır.
Bosfor gazetesi, ancak diktatör olarak iktidara ge
lebilecek olan Damat Ferit'in Kuvayi Milliyeye kar
şı sevkedeoek kuvvet bulamıyacağım anlayınca
Padişahın, hükümeti kurmak hususundaki teklifini
reddettiğini açıkladı.
v o s s n
Salih Paşa, mütarekeden sonraki dokuzuncu Osmanh Hükümetini teşkil etmiş ve va zifeye başlamıştır. Al; Rıza Pa şa Hükünıeti’ndeki Şeyhülis lâm İbrahim Efendi, İçişleri Bakanı Hazım Bey, Dışişleri Bakam Sefa Bey, Harbiye Ba kanı Mustafa Fevzi Paşa yer lerini yen; kabinede de aynen muhafaza etmişlerdir. Bahriye, Maliye Bakanlıkları ile Şura yı Devlet Başkanlığı dolduru lamamıştır. Bahriye Bakanlığı na Başbakan Salih Paşa vakâ- leten bakacaktır. Bu defa Na fia Bakam olan Tevfik Bey Maliye Bakanhğı’nı şimdilik vekâleten idare edecektir. Ma arif Bakanlığı’ na getirilen Ab durrahman Şeref Bey de Dev let Şûrası Başkanlığı’nda ve kâleten kalacaktır.
Mülkiye Dairesi Başkam Ce lâl Bey Adliye, Defter; Hakanî Emini Ziya Bey Ticaret ve Ziraat, eski Şeyhülislâm Ömer Hıılûsi Efend; de Evkaf Ba kanlıklarına getirilmişlerdir.
SA R AY ’IN TERTİBİ ! Heyeti Temsiliye Üyesi ve Sivas Milletvekili Hüseyin Ra uf Bey dün akşam kabine üze- rindek; görüşlerini aşağıdaki şekilde Mustafa Kemal Paşa’-
ya bildirmiştir:
«Bu şekil, Damat Ferit Pa- şa’ya zaman kazandırmak mak sadiyle Saray’ın tertibidir. Sa lih Paşa, bir buhrana set çek mek suretiyle bu suretle va tana yararlı bir hizmet yaptığı na inanmaktadır. Bizim fikri miz bu kabineye itimat ver memektir ve bunu, grupta te min için çalışıyoruz. Ferit Pa şa tehlikesi el’an mevcuttur. O’na nazaran vaziyetin temin buyrulması marûzdur.
«Şayanı dikkat olarak şu nu da arz edelim ki, Salih Paşa’ca Mili’ Meclis dahilinden bakan almaklığın imkânsızlığı anlaşıldıktan sonra, hariçten alacağı kimselerin tespiti için grubun fikrin; yoklayacaktı. Halbuki sonra bundan da vaz- geçecerek kabineyi kendili ğinden teşkil eylemiştir.»
Rauf Bey yeni Adliye Ba kanı için de : «Celâl Bey’in mesleğini bilmiyoruz» demek le iktifa etmiştir.
Hatırlarda olduğu gibi kabi neye milletvekillerinden ba
kan alınmamasını bizzat Pa dişah istemiştir.
8 mart tarihli Hattı Hüma yunda Padişah bütün emelinin, milletin tahtın etrafında bir lik halinde bulunmasının te mini olduğunu bildirmiştir.
FRANSIZ ADAMI
İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Dö Robek tarafından kabine buhranı ve yeni Baş bakanla ilgili olarak 5 martta Londra’ya gönderden bir şifre telgrafta, Salih Paşa’dan, «Silik bir şahsiyet» diye bahsetmek te ve onun Fransızların ada mı olduğunu ileri sürdüğü öğ renilmiştir.
DAMAT FERİT: DİKTATÖR !
Son günlerde Damat Fe rit’in Başbakan yapmak iste yenlerin gizli maksatlarının ne olduğunu, Yunan hizmctiu de bulunan bir Fransız tara fından çıkarılan (BOSFOR) gazetesi dünkü nüshasında ga yet açık bir surette ve şu şe kilde anlatmaktadır:
«Damat Ferit Paşa iktidar mevkiine ancak diktatör ola rak gelebilirdi. Her neye mal olursa olsun memlekette in tizam ve meşruiyet tesisine kat’iyen karar vermesi lâzım dı. Bunun için de askerî bir dayanağa yâni Kuvayi Millîye’ ye karşı koyacak askeri kıtala ra ihtiyacı vardı. Bu şartı koy mak meseleyi halletmek de mektir. Çünkü Damat Ferit Paşa’nm bu kaıtaları tedarik e ilebilmesi ihtimâli yoktur. İş te bunun içindir ki, Damat Ferit Paşa eski arkadaşların dan olan bir askerle uzun uzun görüştükten sonra Baş bakanlığı reddetmiştir!
«Damat Ferit Paşa bu zatı hem Harbiye ve hem de İçiş leri Bakanlığı’na geçirecekte Diktatörlük gayesi bu iki ba kanlığı bîr elde birleştirmeyi icap ettirmekteydi.
«Yalanlamalara rağmen Da nıat Ferit Paşa Saray’a dâ- vet edilmiş ve kendisine Baş bakanlık Padişah tarafından teklif olunmuştur. Damat Fe rit Paşa arkadaşları ile görüş mek ve siyasî vaziyeti tetkik etmek için müsaade istemiş ve yukarıda söylediğimiz sebepler den dolayı da hu teklifi red detmiştir.»
2
STİKLÂL HARBİ GAZETESİ, SALI 9 M A R T 192<J
İngilizlerin işgal altına almayı tasarladıkları İstanbul’d a . Başbakanlık binası.
Ingiliz yüksek komiseri, şehirde hangi
noktaların işgal edilmesi lâzım geldiğini
Londra'ya bildirdi. Parlamentonun
dağıtılmasını tavsiye etti
Mustâfa Kemalin
basına tavsiyeleri
ANKARA
İngiliz Yüksek Komiseri A - miral Dö Robek öncekj gün Londra’ya yolladığı bir telgraf ta, İstanbul’un işgali ile ilgili görüşlerini açıklamaktadır. în giliz amirali, Yüksek Konse yin, Ali Rıza Paşa ile Bakan larıma tevfiki hususundaki tek lifini yerinde görmemekte ve buna mukabil Milliyetçi li derler ile İttihat Terâkki’nin tehlikeli elemanlarının tevkif edilmeleri gerektiğini kaydet mektedir.
Amiral Dö Robek, mütare keden beri mevcut işgalin b'ü defa, «Fiilî bir işgale» çev rilmesini savunurken, yapı labilecek hareketleri de şu şekilde .özetlemektedir:
— Bakanlıklar, resmî daire ler, polis, jandarma merkezle ri, posta ve telgraf işgal edi lerek kontrol altına alınır.
— Muhtemelen Parlâmento yu da işgâı etmek gerekecek tir.
Fakat İngiliz yüksek komi seri bir geniş işgal hareketi karşısında neler olabileceğini de kendi kendine sormaktan kendini alamamakta ve şu ih timâlin göz önünde tutulması nı da istemektedir:
— Bu vaziyette hükümet teş kili imkânsız olacaktır. Resmî çevreler greve gidecektir. Sul tanın ve Parîâmento’nun ve hal kın umumiyetle tutumunun ne olacağı da belirsizdir.
Amiral, işgâlin başlaması ile bir beyannâme neşredilmesi ni ve bunda milliyetçilere kar şı Padişah’ı, hilâfeti ve halkı korumak için böyle bir hare kete girişildiğinin ilân " olun masını da tavsiye etmektedir. Ayrıca, yüksek komiser, İz mir’i, Edirne’yi ve Erzurum’u koparan. Padisah’ı bir muha fız alayı ile İstanbul’da bıra kan barış şartlarının çok şid
detli bir mukavemetle karşı lanacağını da tekrar tekrar Londra’ya bildirmiş, takviye lüzumu üzerinde yeniden dur muştur.
Amiral Dö Robek, İstanbul’ un işgali ile ilgüi hazırlıkları dün General Milne ve Fransız Yüksek Komiserj Defrance ile ile yeniden görüşmüştür. Bu görüşmeler İtalyan yüksek ko miserinden gizli tutulmuştur. Üç yüksek komiserinin iştira ki ile bir toplantının bu sabah yapılacağı da öğrenilmiştir.
İNGİLİZ ORDU
GAZETESİ NE D İY O R ? İngiliz (Karadeniz ordusu) nun sözcülüğünü yapan ve İngüiz birlikleri için şehrimiz de çıkarılmakta olan (Orient News) adlı gazete, Anadolu milletperverlerine «Çılgınlar» diye çattığı bir makalesinde son kabine buhranı için şun ları yazmaktadır:
«B u makalemiz intişaı et mezden evvel belkj de yeni kabine teşekkül etmiş olacak tır. Türkiye’de mütemadiyen zuhur eden kabine buhranla rının sebep ve âmillerini İtti hat ve Terâkki’nin yerine he men geçen millî hareketin Mü let Meclisini tamamen mura kabesi altında tutmasında ve dahilde memleketin menfaat leri hilâfına hareketlerde bu lunmasında aranmalıdır.
Merkezî hükümet bu ka dar aykırı siyasî fikirlere mâ lik olan bu adamları imhâ et mek hususunda âciz göstermiş tir.
Bu adamlar muhtelif fırsat lardan istifade ederek memle keti mütareke hükümlerini ifa edemiyecek bir hâle getirmiş lerdir. Bunun neticesi olarak Türkiye’de birçok hükümetler gelip geçmiş, halbuki bu adam lar vilâyetlerdeki hususî
teş-.küâtına ve çılgın siyasetleri ne devam etmişlerdir.
Eski pantürk taassubunun Avrupa efkarıumumiyesinin müzaheretine mazhar olma ması ve neticede bu umumî efkârda nahoş bir tesir ya parak şiddetli bir sarsıntı pey da etmesi pek tabiî id i
(
yeiıi
= 9 marttan 16 marta ka-| dar muteber azamî pe- 5 rakende fiat listeleri İa- | şe Müdürlüğü’nce üân İ edilmiş ve gazetelere de = göndeıilmiştir.
| Yeni narh listes; şöy-| ledir:
I Unlan Avusturyalya, = Kanada unlan ekstra ok | kası 31 kuruş. Yerli b i- I rinci 26, ikinci 23 kuruş, i Pirinç: Amerikan p i-| rinci 59, Tosya (Kasta- I monu) pirinci 48. kuruş. 1 Nohut: Birincj Biga | nohutu 32, ikinci (27) ve | Bandırma nohutu 17 ku - 5 ruştur.
j§ Makama: Yerli beyaz İ makarna 44, esmer m a- | kama 38 kuruş.
İ Çalı Fasulyasi: Okka-| sı 34 kuruş.
| Bulgun Ala bulgur 32, = orta bulgur 28, âdi b u l- | gur 23 kuruş.
| Patates: Okkası 20-16 İ buruştur.
1 Şeker: Kare şekeri 88,
Heyeti Temsiliye Başkanı Mustafa Kemal Paşa, Müdafaai Hukuk Cemiyetlerine 4 mart ta yolladığı bir telgrafta, gaze telerin ve bilhassa Kuvayı MU lîye sözcüsü olarak hareket eden gazetelerin dikkate alma ları gereken bazı hususları bil dirmiştir.
«Şu sırada Kuvayı Milîîye- nin sözcüsü olarak tanınmış gazetelerin vatanın yüksek men faallerin; az çok ihlâl edebiie cek bazı hatâlara düşmeleri» ihtimâline karşı Mustafa Ke mal’in işaret ettiği hususlardan biri d e :
« — Avrupa’da daima em peryalizm tesisine hücum et- nıek»tir.
Mustafa Kemal Paşa’ııın, göz önünde bulundurulmasını istediği diğer hususlar şun lardır:
— Avrupa efkârıumumîyesi nin aleyhimizde yaratdmak is tenilen cereyanlara kolaylıkla kapılmalarına yardım edecek tezyifat ve tabkirattan kaçın mak.
— Müdafaa! Hukuk husu sundaki neşriyat ve müdafaat- ta daima hukukumuza ve fedâ kârlığımıza istinat ederek İti lâf devletleri arasındaki anlaşmazlıkları yalnız Avru pa gazetlerinin neşriyatım nak letmek suretiyle bahsetmek.
— Suriye ve Arabistan, İrak. Elviyeî Selâse, Kafkasya, A - zerbeycan ve Gürcistan me saili hakkında bunları hiçbiriy le dilgir etmeyecek ve hukuk ve istiklâllerine tamamen ta raftar bulunduğumuzu gös terecek tarzda idareî lisan ey lemek ve protestolarda mua- hezatta, İtilâf Devletlerini ida re eden bugünkü hükümetleri muhatap addederek dahna ef kârı umumiyenin ve milletlerin hak ve adalet tarafları olduğu na emin bulunduğumuzu tek rar etmek.
— Vflson prensiplerinin dai ma her millet için müdafaa! hukuk esas olduğunu göster mek, küp şekeri 104 kuruş«. 1 Zeytinyağı: Birinci y e - | meklik zeytinyağı 125, § ikinci (110) ve üçüncü | (95) kuruştur.
Yağlar: Halis Halep | yağı 200 kuruş, A m e- E rikan pamuk yağı: 105, ğ ayçiçeği yağı 800 kuruş- =
tur. =
İyi tuzlu Trabzon y a - = ğı: 180, âdi trabzon yağı: § 165, iyi Anadolu yağı: | 165-150 kuruştur.
Sabunlan Ekstra külçe | sabunu 73, yerli ekstra: ğ 58 kuruş.
Zeytinler: Trilya nâ- | mı altında satılan zey- § tin: 70, yerli birinci zey- | tin; 60, yerli ikinci zey- 1 tin: 55, üçüncü (47) ku - | ruştur okkası. | Gaz yağı: Brinci A m e- § rian gaz yağı: (beyaz): § 34, Batum gazı: 34. R o- | manya çifte arslanlı: 26 I kuruş.
înee tuz: Okkası 10 | kuruştur.
— Anadolu ve Rumeli’nin sı kı ve samimi bir millî birlik ile mevcudiyetini muhafazaya âzim bulunduğunu ispat etmek,
— Din meselelerinde daima müteyakkız ve takdirkâr bu lunmak ve hilâfeti İslâmiye’- nin masuniyeti gayesine mü teveccih bir Usan kullanmak, — Avrupa devletlerinden hiç birine karşı mütehakkimâne ve tafrafuruşane lisan kullar,d- tnayarak kanımızı fedâ eyle memize azm ve imanımıza is tinat ettirmek,
— Islâm âlemi hakkmda- ki neşriyatta Turanizm ve Pa nislamizm propagandasından te vekki ederek Asya’dakj ha reketlerin Müslüman millet ler tarafından kendi hudutla rı ve milliyetleri dahilinde is tiklâle kavuşmak dâvasından ibaret bulnduğunu ilân etmek
--- ♦
---Alem darın
M. Kemal
Paşa'ya
tavsiyesi
« Süt dökm üş kedi gibi bit k öşey e çekilsen daha iyi ob
mazmı ? »
ALEMDAR gazetesinin dun kü nüshasında (Nakşiberap) başlıklı fıkra sütununda, «A y dede» imzası ile Mustafa Ke mal Paşa için şunlar yazılmış tır:
Millet Paşası, Paşadayı ya hut dayıpaşa, bırak elindeki ötmez boruyo, sana artık dert 1; çoban gibj dağ başında ya nık yanık kaval çalmak düştü. Yapıcıyım diye işe başladın meğerse yıkıcıimişsin, dülger istedik ırgat çıktın, baltayı vur dun memleket çamım devir din. Şn yaptığım beğeniyor musun? Cankurtaranun dedin (bir kelimeyi sansür çıka r -mış)... Hekim çağırdık Ezrail geldi. Kaldıramıyacağin yükün altına sana kim gjr dedi. Y ı lan deliğinene çöp sokarsın. A n kovanına niye el uzattın? Damla damla akan musluğu büsbütün kuruttun, hâni da ha bol akacaktı? Ağır ağ:r yoluna giden atı mahmuzlan ıp çökerttin. Hâni koşup uçacak il. Ne beceriksiz elin varmış. Arpa ektik, dan çıktı, pişmiş aşa su katıldı. Olanları beğen dim m i?
Hâni su getirecektin! Üs telik testiyi de kırdın. Hani kaş yapacaktın, üstelik göz de çıkardın.. Hâni civciv alacaktık, üstelik yunıurtalan da cılık et tin.
Erzurum’daki hesap İstan bul’a Uymadı. Anladın a...
Kerametlerin kendinden men kûl kaldı. Hâni su üzerinde yürüyecektin, dere bile aşa madın. Hâni ateşe girecektin, sıcağa bile dayanamadın. Hâ ni ölüye can verecektin, uyku bile açamadın. İttihat ocağını yaktın...
Marifetlerin; beğendin mi? Artık büyük lâfa yekûn mt san, çıkma? voldan geri dön-
sen, bu dâvadan elini çeksen süt dökmüş kedi gibi bir kö şeye çekilsen daha iyi olma; nıı ? »
'.ımııınıtııımmıiHiiHiııımmmıımnımiMimmımnmnmımmıımmımııımtMnımmımmımıııiı. 2iııııtifliııııııiiiııııifiıııiH itım ııııııııııiHiiHiım ııııııuıııııııııııııııııııııııııııııım ıım ııiH nıııtıtıı«iiıiH £
I Gıda maddelerinin
!
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
